สารคดีบุคคล

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่6 วิชาภาษาไทย โรงเรียนบ้านปล่องเหลี่ยม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่6 วิชาภาษาไทย โรงเรียนบ้านปล่องเหลี่ยม สสาารรคคดีดี ดีบุดีบุ บุคบุคคคลล biography

จุดประสงค์ ๑. เพื่อให้นักเรียนได้เข้าใจได้ศึกษาค้นคว้าหาความรู้ความรู้เรื่อง สารคดีบุคคลได้รู้วิธีการเขียนชีวประวัติ ๒. เพื่อให้เป็นแหล่งข้อมูลเพื่อให้ นักเรียน นักศึกษา ได้เข้ามา เรียนรู้ และนำ ไปต่อยอดในการสร้างสารคดีต่างๆ ๓. เพื่อให้ นักเรียน นักศึกษา มีความรู้ในด้านสารคดีเพื่อเป็น แนวทางในการทำ แบบทดสอบหลังเรียน

สสาารรคคดีดี ดีบุดีบุ บุคบุคคคลล biography สารคดีบุคคล ความหมายสารคดี ลักษณะของสารคดี การเขียนสารคดีชีวิตบุคคล การเขียนสารคดีชีวประวัติแนวใหม่ ข้อเสนอแนะและแนวทางในการเขียนสารคดีชีวประวัติ ตัวอย่างการวางโครงเรื่องสารคดีชีวประวัติ กลวิธีการตั้งชื่อเรื่อง กลวิธีการเขียนความนำ กลวิธีการเขียนเนื้อเรื่อง กลวิธีการเขียนความจบ สารบัญ เรื่อง หน้า 1 2 3 4 5 7 9 10 11 19 20

ในประเทศไทยงานเขียนสารคดีเกี่ยวกับ บุคคล สมัยแรกๆจะอยู่ในรูปแบบการเขียน ของพงศาวดาร หลังจากสมัยรัชกาลที่ 5 การเขียน สารคดีของไทยเริ่มมีลักษณะเป็นการเขียน ตามแบบอย่างตะวันตกคือ เขียนในรูปแบบ ของสารคดีชีวประวัติ สารคดีบุ ดี บุ คคล 1 งานเขียนสารคดีเกี่ยวกับประวัติบุคคลในยุคแรกๆ เห็นได้ จากพระนิพนธ์ของสมเด็จกรมพระยาดำ รงราชานุภาพซึ่งได้รวบรวม เรื่องราวเกี่ยวกับชีวประวัติของบุคคลสำ คัญหลายท่าน เช่น พระราชประวัติสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ประวัติของสุนทรภู่ ในสมัยรัชกาลที่ 6 เกิดธรรมเนียมการเขียนประวัติผู้ตายลงใน หนังสืองานศพ แจกแขกที่มาร่วมงานกลายเป็นประเพณีที่ปฎิบัติกันมา จนถึงทุกวันนี้

สารคดี ถ้าแยกคำ แล้วแปลจะได้ความว่า สาร หมายถึง สำ คัญ คดี หมายถึง เรื่อง ถ้าแปลรวมกันจะหมายถึง เรื่องที่มี สาระสำ คัญ และถ้าเทียบคำ นี้ทับคำ ภาษาอังกฤษจะเท่ากับคำ feature ซึ่งมีรากศัพท์ว่า fact ซึ่งแปลว่า ความจริง เพราะ ฉะนั้นการเขียนสารคดีจึงหมายถึง การเขียนเรื่องใดๆที่เป็น ความจริง มีสาระสำ คัญน่ารู้ที่แฝงด้วยความจริง เนื้อหามีสาระ สำ คัญที่เชื่อถือได้ ความหมายสารคดี 2

สารคดีเป็นงานเขียนที่ผู้เขียนมุ่งให้ผู้อ่านได้รับรู้สิ่ง ต่างๆที่เกิดขึ้นในโลก จึงเป็นข้อมูลเรื่องราวที่เป็นเรื่องจริง มีรูปแบบการนำ เสนอที่ไม่เจาะลึกด้านเนื้อหา และมีลีลา การเขียนที่สร้างความเพลิดเพลินแก่ผู้อ่าน ซึ่งมีความแตก ต่างจากงานเขียนประเภทอื่นๆ ลักษณะของสารคดี 1. ความคิดสร้างสรรค์ 2. ความเป็นอัตวิสัย 3. ความมีสาระ 4. ความบันเทิง 5. ความไม่ล้าสมัย ลัก ลั ษณะของสารคดี 3

สารคดีประวัติบุคคลที่ไทยได้รับแบบอย่างมาจาก ตะวันตกมีรูปแบบการเขียนอยู่ 2 ประเภท คือ 1)สารคดีชีวประวัติ เป็นเรื่องที่ผู้แต่งเขียนถึงประวัติของ บุคคลใดบุคคลหนึ่งที่เห็นว่าน่าสนใจ 2)สารคดีอัตชีวประวัติ เจ้าของประวัติเป็นผู้เขียน เรื่องราว ของตัวเอง สารคดีชีวประวัติทั้งของไทยและของตะวันตกในยุคแรก จะมีการเขียนในเชิง “สดุดี” หรือสรรเสริญเจ้าของประวัติ ส่วนใหญ่ ลักษณะเนื้อหาจะเป็นการเชิดชูยกย่องคุณงามความ ดีที่เป็นแบบอย่างน่ายึดถือ ปฏิบัติตาม บางครั้งยังมีเจตนาที่ จะให้บทเรียนหรือแบบอย่างทางศีลธรรม การเขียนสารคดีชีวิตบุคคล 4

สารคดีชีวประวัติ หรือ สารคดีชีวิตบุคคลในทัศนะของนักเขียน สารคดีแนวใหม่ ลักษณะการเขียนจะแตกต่างจากนักเขียนสารคดีชีวิตบุคคลของ นักเขียนรุ่นเก่า ดังนี้ 1. ต้องเป็นสารคดีที่มุ่งนำ เสนอเรื่องราวในชีวิตของบุลคลในมิติที่ รอบด้าน คือ ไม่เพียงแค่นำ เสนอว่าบุคคลนั้นเป็นใคร แต่ต้องบอกว่า "เขาเป็นคนอย่างไร" และ "ทำ ไมถึงเป็นเช่นนั้น" การเขียนสารคดี ชีวประวัติแนวใหม่ 5

2. ต้องมอง "บุคคล" ในฐานะปัจเจกบุคคลที่มีชีวิตที่น่าสนใจในตัวเอง ในฐานะปุถุชที่มีทั้งด้านดีและด้านบกพร่อง ตามมุมมองที่ว่า "ไม่มีใครสมบูรณ์หรือดีเลิศ" เช่น -นำ เสนอชีวิตที่เลวร้ายในอดีต -นำ เสนอชีวิตที่ประสบความสำ เร็จ -นำ เสนอแนวคิดในการดำ เนินชีวิต 3. ไม่จำ กัดที่จะนำ เสนอชีวประวัติบุคคลที่มีชื่อเสียง คนสำ คัญ หรือคนทีี่ มีบทบาทในสังคมเท่านั้น สามารถเขียนถึงประวัติบุคคลธรรมดาได้ เพราะ ชีวิตแต่ละชีวิตต่างมีแง่มุมที่ต่างกัน -แม่ค้าขายข้าวแกงที่ประสบความสำ เร็จ -ชีวิตของคนขายพวงมาลัย นักร้อง หรือนักดนตรี การเขีย ขี นสารคดี ชีวประวัติ วัติ แนวใหม่ 6

1. กำ หนดแนวคิดให้ชัดเจนว่า จะเขียนถึงบุคคลประเภทใด -คนที่มีชื่อเสียงหรือบุคคลธรรมดาสามัญ -บุคคลที่เลือกจะเขียนถึงนั้นมีความน่าสนใจในเรื่องใด เช่น เขียนถึงผู้นำ ชุมชนที่เป็นชาวบ้านธรรมดา แต่มีความ น่าสนใจในความคิด ภูมิปัญญา และสามารถนำ มาใช้ใน การพัฒนาชุมชนและท้องถิ่นของตนจนประสบความสำ เร็จ 2. เก็บข้อมูลให้ละเอียดและรอบด้าน -ลงไปพูดคุย -สัมภาษณ์เจ้าของประวัติ และบุคคลเกี่ยวข้อง -รวบรวมเอกสารและหลักฐานอื่นๆ ข้อเสนอแนะและแนวทางในการ เขียนสารคดีชีวประวัติ 7

ข้อ ข้ เสนอแนะและแนวทางในการ เขีย ขี นสารคดีชีดีชี วประวัติ วัติ 3. กำ หนดจุดเน้นของสารคดี ต้องการเน้นหรือนำ เสนอจุดเด่นของ บุคคลที่เขียนถึงในเรื่องใด เช่น -ความมานะพยายามในการต่อสู้ อุปสรรค และปัญหาชีวิต -ความผันผวนของชีวิตและโชคชะตา -ความผิดพลาดหรือข้อบกพร่องที่เป็นบทเรียนชีวิต 4. กำ หนดโครงเรื่อง โดยปกติแล้วการเขียนสารคดีชีวประวัติบุคคล -ควรเริ่มต้นด้วยภูมิและประวัติของบุคคลนั้น ตั้งแต่ชาติกำ เนิด ครอบครัว การศึกษา อุปนิสัยใจคอ -จากนั้นอาจเป็นประเด็นที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สำ คัญในชีวิต การทำ งาน ความสำ เร็จ ความผิดพลาดล้มเหลว จุดหักเหของชีวิตจนถึงช่วงเวลาปัจจุบันหรือช่วงเวลาสุดท้ายของ ชีวิต(กรณีเสียชีวิตแล้ว) 8

ตัว ตั อย่างการวางโครงเรื่องสารคดี ชีวประวัติ ชื่อเรื่อง: ชีวิตความเป็นครูเพื่อมอบความรู้ให้ลูกศิษย์ จุดเน้น: เน้นความใฝ่ฝัน ความมุ่งมั่นในการเป็นอาจารย์ และความสำ เร็จที่ตัวเองต้องการ 9

1. การบอกเนื้อหาตรงไปตรงมา "คุณลุงขายก๋วยเตี๋ยว" 2. การใช้ความคลุมเครือ "อาชีพที่ถูกมอง(ข้าม)" 3. การเล่นเสียงสัมผัสคล้องจอง "ลูกชิ้นหลากไม้สร้างรายได้ให้ชีวิต" 4. การใช้ความเปรียบ "สั้นทางดอกไม้สีม่วง...ณัฐวุฒิ ภาคีวัฒน์" 5. การใช้คำ หลักนำ หน้าตามด้วยข้อความที่เป็นส่วนขยาย 6. การซ้ำ คำ "เสียสละกาย เสียสละใจ อุทิศแก่สังคม" 7. การเล่นคำ "ปู่สุขกับงานที่สุขที่สุด" 8. การใช้กลุ่มคำ หรือวลีมาเรียงต่อกัน กลวิธีก ธี ารตั้ง ตั้ชื่อเรื่อง 10

1. ความนำ แบบพรรณนา 2. ความนำ แบบบรรยาย 3. ความนำ แบบอ้างคำ พูดหรือวาทะของบุคคล 4. ความนำ แบบความเปรียบ 5 ความนำ แบบตั้งคำ ถาม 6. ความนำ แบบสรุปประเด็น 7. ความนำ แบบผสมผสาน กลวิธีก ธี ารเขีย ขี นความนำ 11

เรื่อง “ให้ลูกยางนำ ทางฝัน” ที่ให้ภาพบรรยากาศของสนาม วอลเลย์บอลและภาพการเตรียมตัวฝึกซ้อมกีฬาเพื่อนำ ไปสู่เรื่อง ราวของ นักวอลเลย์บอลหญิงทีมชาติไทยเหงื่อที่ตกลงสู่พื้นกระทบ กับแสงไฟในอาคารขนาดใหญ่ ผู้คนมากมายทั้งชายและหญิงกำ ลัง เตรียมตัวที่จะฝึก ซ้อมกีฬากัน กระเป๋าเป้ใบใหญ่ที่ข้างในมีอุปกรณ์ป้องกันการบาด เจ็บต่างๆ รวมทั้งกระติกน้ำ วางอยู่บนที่นั่งยังรอคอยนักกีฬามาใช้ บริการเสมอ และในสนามพื้นยางมีเสียงลูกวอลเลย์บอลที่โดนตบ กระทบพื้นสนามเหมือนเป็นสัญญาณบอกให้นักกีพาที่กำ ลังนั่ง อบอุ่นร่างกายลงสู่สนามซ้อม 1. ความนำ แบบพรรณนา 12

เรื่อง “แบบทดสอบของชายชื่อสิทธิ์” ท้องฟ้าสีดำ มีเพียงแสงเล็กน้อย มีชายวัยกลางคนลุกจากเตียง นอน เดินมาหยิบท่อนไม้เพื่อที่จะใช้เป็นเชื้อเพลิง พลางหยิบหม้อ ใหญ่มาวางตั้งรอให้น้ำ เดือด นำ ถั่วที่ผ่านการคัดสรรมาอย่างดีใส่ ลงในหม้อ นอกจากถั่วก็ยังมีมัน เผือก และถั่วแระ เมื่อฟ้าสว่างก็ ถึงเวลาที่ทุกอย่างสุกได้ที่ ชายคนนี้ไม่กลัวน้ำ ร้อนแม้แต่นิดเดียว ตักถั่วที่สุกออกมาด้วยความเคยชินมาจัดเรียงบนตะกร้าของรถซา เล้ง อีกทั้ง มัน เผือก และถั่วแระนำ มาคัดตกแต่งอย่างเป็น ระเบียบเรียบร้อย 2. ความนำ แบบบรรยาย 13

เรื่อง "ความเชื่อ" เริ่มด้วยคำ พูดของนักร้องหนุ่มแนว แร็ปที่คิดว่าการมีชื่อเสียงจากการเป็นนักร้องนั้นเป็นเพียงเรื่อง ที่คนพูดถึงกันแค่ช่วงเวลาหนึ่งเท่านั้น 3. ความนำ แบบอ้างคำ พูด หรือวาทะของบุคคล “การมีชื่อเสียงมันไม่แน่นอน มันผ่านมาแล้วมันก็ผ่าน ไปอยู่ดี มันก็แค่เป็นประเด็นทอร์คออฟเดอะทาวน์แค่ ช่วง เวลาเดียวแล้วมันก็หายไป” 14

ถ้าหากเปรียบชีวิต เรื่องราว และความรักของบุคคล หนึ่งเป็นเสมือนกับนิยายรักอมตะสักเรื่องหนึ่ง ฉากชีวิตรัก อันเป็นปฐมบทเริ่มต้นแห่งความรักแท้ จนนำ ไปสู่ตำ นานรัก อันยิ่งใหญ่ ก็คงจะเริ่มต้นที่นี้ ที่อำ เภอเชียงคาน อำ เภอเล็กๆ เงียบสงบอยู่ติดกับริมแม่น้ำ โขง จังหวัดเลย 4. ความนำ แบบความเปรียบ 15

เรื่อง "สมานบาดแผลด้วยแรงใจของครอบครัว" เชื่อกัน ว่าหลายคนคงเคยได้ยินประโยคที่สร้างแรงบันดาลใจในการใช้ ชีวิตไว้ว่า เวลาทุกนาที่มีค่า ความรู้สึกแรกหลังจากได้ยินคำ พูดนี้คุณคิดอย่างไร... 5. ความนำ แบบตั้ง ตั้ คำ ถาม คุณพ่อที่ทำ งานอาชีพก่อสร้าง เป็นเสาหลักของคนใน ครอบครัว ต้องทำ งานอย่างหนัก ทั้งแบกทั้งหาม ทำ งาน ตากแดด แทบไม่ได้หยุดพัก ทุกเวลามีค่าเพราะเขาต้องหาเงิน มาเลี้ยงคนในครอบครัวให้มีอยู่มีกิน 16

เรื่อง "โบว์กับชีวิตที่เริ่มจาก “ศูนย์” ชีวิตเด็กสาวใต้ ตัวเล็ก ดำ ๆ ผมหยิกๆ มุ่งหน้าเข้าสู่เมืองหลวงหลังจากที่เธอเรียนจบเพียง แค่ชั้นม.6 ความตั้งใจของเธอคือเอาใบปริญญาใบแรกกลับมาให้พ่อ กับแม่ได้ชื่นใจเหมือนลูกคนอื่นเขา เมื่อเข้าเรียนมหาวิทยาลัย รามคำ แหง ชีวิตของเธอไม่ค่อยราบรื่นมากนักเพราะเธอต้องเรียน และทำ งานไปพร้อมๆกัน เนื่องจากฐานะทางบ้านของเธอยากจน เธอผ่านเรื่องราวและอุปสรรคมากมายจนเรียนจบเมื่อเวลาผ่านไป หลายปีเธอประสบความสำ เร็จหลายด้าน จนเรียกได้ว่า “เธอมีพร้อมทุกอย่าง” 6. ความนำ แบบสรุปประเด็น ด็ 17

เรื่อง "ลุงวิเชียร เซียนไก่สองทศวรรษ" ใช้กลวิธีการอ้างคำ พูด ของเจ้าของประวัติที่เป็นพ่อค้าขายไก่ย่าง ผสมผสานกับการพรรณนา ภาพการย่างไก่บนรถซาเล้ง “อยากได้เงินก็ต้องไปหาเงิน ไม่ใช่ให้เงินมาหา” คำ พูดของคุณลุงที่ยึด อาชีพขายไก่ย่างมานานกว่า 20 ปี พูดพร้อมกับพลิกไก่ที่จวนใกล้จะ สุกไปมา กลิ่นเนื้อไก่ที่ถูกหมักด้วยเครื่องเทศหลายชนิดพากันส่งกลิ่น หอมบนเตาถ่านดั้งเดิม บนรถเข็นแบบซาเล้งที่ถูกพ่วงด้วย มอเตอร์ไซค์สีแดงคาดดำ หากได้ยินเสียงแตรดังแป้นแป้นถือเป็น สัญญาณบอกการมาถึงของพ่อค้าขายไก่ย่างที่ผู้คนในละแวกนี้ต่างพา กันเรียกขานว่า ‘ตาไก่’ 7. ความนำ แบบผสมผสาน 18

1. กลวิธีในการดำ เนินเรื่อง 1.1 การใช้ตัวบุคคลในพื้นที่เป็นตัวดำ เนินเรื่อง 1.2 การใช้ตัวผู้เขียนเองเป็นตัวดำ เนินเรื่อง 2. กลวิธีในการลำ ดับเรื่อง 2.1 การลำ ดับตามวันเวลา 2.2 การลำ ดับตามประเด็นสำ คัญ 3.กลวิธีการนำ เสนอเนื้อเรื่อง 3.1 เนื้อเรื่องแบบบรรยาย 3.2 เนื้อเรื่องแบบพรรณนา 3.3 เนื้อเรื่องแบบอธิบาย 3.4 เนื้อเรื่องแบบการอ้างคำ พูดของเจ้าของชีวประวัติ กลวิธีก ธี ารเขีย ขี นเนื้อเรื่อง 19

1.ความจบแบบย่อเรื่องราวทั้งหมด 2.ความจบด้วยทัศนะหรือมุมมองของผู้เขียน 3.ความจบด้วยเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่งของเจ้าของ ชีวประวัติ 4.ความจบด้วยการอ้างคำ พูดของบุคคล กลวิธีก ธี ารเขีย ขี นความจบ 20