โคลงพระราชพงศาวดาร ตอนพันท้ายนรสิงห์ถวายชีวิต
ค ำน ำ • ค ำน ำโคลงพระรำชพงศำวดำร • โคลงภาพพระราชพงศาวดารเป็ นพระราชด าริในรัชกาลที่ ๕ ที่มีพระ ราชประสงค์ที่จะสรรเสริญพระเกียรติคุณของพระมหากษัตริย์ไทยใน สมัยอยุธยาและรัตนโกสินทร์และต้องการเชิดชูเกียรติหมู่เสวกามาตย์ที่มี ความกล้าหาญ สุจริต กตัญญูต่อแผ่นดิน อ ี กท ้ งัยงัม ี พระราชประสงค์ที่จะ บ ารุงฝีมือช่างสยาม ให้ได้แสดงความสามารถด้านการวาดภาพออกมา พระองค์จึงทรงเลือกสรรเรื่องในพระราชพงศาวดาร และให้ช่างที่มีฝีมือ เขียนรูปภาพ และโปรดเกล้าฯ ให้พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการที่ เชี่ยวชาญในการแต่งค าประพันธ์ • ผู้จัดท ำ • ด.ช.ธนพล กลิ่นบุญสด เลขที่5 ม.2/1 • ด.ช.ธัญญำภัทร พลำยสุขแสง เลขที่6 ม.2/1 • ด.ช.วีเลขที่10 ม.2/1 • ด.ช.ณัฐวัตร ชูชมชื่น เลขที่22 ม.2/1
สารบัญ 1.จุดมุ่งหมายในการแต่ง 2.ลักษณะค าประพันธ์ 3.เน ้ื อเร ื่องยอ่ 4.ขอ ้ ค ิ ดท ี่ไดจ ้ ากเร ื่องน ้ ี 5.คา ศพัทใ์ นเร ื่องน ้ ี 6.ความร ู ้ เพ ิ่มเต ิ ม
จุดมุ่งหมายในการแต่ง ผู้แต่ง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์ พงศ์ จุดมุ่งหมายในการแต่ง เพื่อสดุดีวีรกรรมของพันท้ายนรสิงห์ที่ ยอมเสียสละชีวิตของตนเองเพื่อรักษาพระ ราชก าหนดที่มีมาทุกสมัยมิใช่เสื่อมเสีย และ สูญหายไป เพราะตนเพียงคนเดียว
ลักษณะค ำประพันธ์ ประพันธ์โดยใช้โคลงสี่สุภาพ
เนื้อเรื่องย่อ เมื่อสมเด็จพระพุทธเจ้าเสือประพาสปากน ้า ได้ประทับเรื่อเอกชัยเข้ามาถึงต าบลโคกขามล าคลองลักษณะคดเคี ้ยว นายท้ายเรือด้วยความล าบาก ท าให้โขนเรือหัก พันท้ายนรสิงห์จึงรับผิดชอบขอให้พระเจ้าประหารชีวิตตน เพื่อเอาโขน เรือและศีรษะมาเซ่นสรวงท าศาลตามประเพณี สมเด็จพระเจ้าเสือพระราชทานโทษให้ แต่ทรงโปรดให้ปั ้นรูปพันท้ายนร สิงห์ขึ ้นมาฟันคอรูปแทน พันท้ายนรสิงห์ไม่ยอม กราบทูลรบเร้าให้พระเจ้าเสือประหารชีวิตตนให้ได้ พระเจ้าเสือก้อต้อง จ าพระทัยสังเพชฌฆาตประหารชีวิต พันท้าย นรสิงห์ แล้วให้น าศีรษะของพันท้ายทรสิงห์กับโขนเรือเซ่นไว้ที่ศาล เพื่อ เป็นที่เตือนใจคนทั่วไป
ขอ ้ิ ค ิ ดท ี ่ ไดจ ้ ากเร ื ่ องน ้ ี ๑ มีความกตัญญูต่อผู้มี พระคุณ ๒ รู้จักเสียสละชีวิตเพื่อ ปกป้องพระราช ก าหนดให้คงอยู่ตลอดไป ๓ ปลูกจิตส านึกให้เยาว์ ชนไทยเห็นคุณค่า เสียสละของวีระชนไทย
ค าศัพท์ในเรื่องนี้ • เสด็จ หมายถึง ไป • ประพาส หมายถึง ไปต่างที่หรือต่างแดน • ทรงปลา หมายถึง ตกปลา • เรือเอกไชย หมายถึง เรือพระที่นั ่งของพระสรรเพชญที่แปด • โคกขาม หมายถึง คลองโคกขาม • โขนเรือ หมายถึง ไม้ที่ต่อเสริมหัวเรือ ท้ายเรือให้งอน เชิดขึ้น • ตกประหม่า หมายถึง เกิดความรู้สึกสะทกสะท้านใจ • ทูล หมายถึง บอก • อุทิศ หมายถึง ให้ • บท หมายถึง บทบัญญัติในกฎหมาย • หัว หมายถึง ศีรษะ • เส้น หมายถึง เซ่น ซึ่งหมายถึงสังเวยผีหรือเจ้าด้วย อาหาร • ภูบาล หมายถึง พระมหากษัตริย์ • บ าเหน็จ หมายถึง ตอบแทนความชอบที่ได้กระท ามา
ความรู้ เพมิ่เติ ม • ประวัติพันท้ายนรสิงห์ • เรื่องราวของพันท้ายนรสิงห์ถูกบันทึกไว้ในพระราช พงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับต่าง ๆ โดยเนื้อความเป็นไปใน ลักษณะเดียวกันว่า พันท้ายนรสิงห์และพระเจ้าเสือพบกันเป็น ครั้งแรก เมื่อพระเจ้าเสือเสด็จฯ ไปยังต าบลบ้านตลาดกรวด อันเป็นต าบลบ้านหนึ่งของแขวงเมืองวิเศษชัยชาญ ซึ่งครั้งนั้น พระเจ้าเสือได้ขึ้นชกมวยคาดเชือกกับพันท้ายนรสิงห์ปรากฏ ว่า ผลการชกออกมาเสมอกัน และดว้ ยความที่พระเจา้ เสื อ รู ้สึกประทับใจในตัวพันท้ายนรสิงห์ จึงโปรดเกล้าฯ ให้เข้า รับราชการเป็ นพันท้ายนรสิงห์ส่วนเหตุการณ์ที่ท าให้ ชื่อเสียงของพันท้ายนรสิงห์กลายเป็นที่ยกย่องด้านความ ซื่อสัตย์นั้น มาจากเหตุการณ์ใน พ.ศ. 2246-2252 ครั้งที่ สมเด็จพระเจ้าเสือ เสด็จโดยเรือพระที่นั ่งเอกไชย จะไป ประพาสเพื่อทรงเบ็ด ณ ปากน ้าเมืองสาครบุรีขณะเรือพระที่ นั ่งถึงต าบลโคกขาม ซึ่งเป็นคลองคดเคี้ยว และมีกระแสน ้า เชี่ยวกราก พันท้ายนรสิงห์ซึ่งถือท้ายเรือพระที่นั ่งมิสามารถ คัดแก้ไขได้ทัน ท าให้หัวเรือพระที่นั ่งชนกิ่งไม้ใหญ่หักตกลงไป ในน ้า ซึ่งพันท้ายนรสิงห์รู้ว่า ความผิดครั้งนี้มีโทษถึงประหาร ชีวิตตามโบราณราชประเพณีที่ก าหนดว่า "ถ้าผู้ใดถือท้ายเรอืพระที่นั่งใหห้วัเรอืพระที่นั่งหกัผนู้ ั้นถึงมรณะโทษให้ ตัดศีรษะเสีย"
ความรู้ เพิ่มเติ ม • ประวัติคลองโคกขาม • คลองโคกขาม เป็นล าคลองที่มีต้นไม้ขึ้นปกคลุมโดยรอบ มีความคดเคี้ยวและน ้า ไหลเชี่ยว มีความส าคัญอย่างมากในประวัติศาสตร์รัชสมัยสมเด็จพระสรรเพ็ชญ์ที่ 8 (พระเจ้าเสือ) กษัตริย์แห ่งอาณาจักรอยุธยา พระองค์ได้เสด็จประพาสปากน ้าเมือง สาครบุรีเมื่อปีพ.ศ. 2247 ด้วยเรือพระที่นั ่งเอกชัย ล ่องลงมาตามแม ่น ้าเจ้าพระยาถึง บางกอก พ้นคลองลัดบางกอก เข้าคลองบางกอกใหญ่ (แม ่น ้าเจ้าพระยาเดิม) ออก คลองด ่าน คลองสนามชัยถึงคลองโคกขาม พระราชพงศาวดารกรุงสยามฉบับบริติช มิวเซียม ได้กล ่าวถึงเหตุการณ์ตอนนี้ไว้ว่า ใน พ.ศ. 2246-2252 ครั้งที่สมเด็จพระเจ้าเสือ เสด็จโดยเรือพระที่นั ่งเอกไชย จะ ไปประพาสเพื่อทรงเบ็ด ณ ปากน ้าเมืองสาครบุรีขณะเรือพระที่นั ่งถึงต าบลโคกขาม ซึ่งเป็นคลองคดเคี้ยว และมีกระแสน ้าเชี่ยวกราก พันท้ายนรสิงห์ซึ่งถือท้ายเรือพระที่ นั ่งมิสามารถคัดแก้ไขได้ทัน ท าให้หัวเรือพระที่นั ่งชนกิ่งไม้ใหญ่หักตกลงไปในน ้า พัน ท้ายนรสิงห์รู้ว่าความผิดครั้งนี้มีโทษถึงประหารชีวิตตามโบราณราชประเพณีที่ ก าหนดว่า “ถ้าผู้ใดถือท้ายเรือพระที่นั ่งให้หัวเรือพระที่นั ่งหัก ผู้นั้นถึงมรณะโทษให้ตัด ศีรษะเสีย” พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา บันทึกไว้ว่าสมเด็จพระเจ้าเสือ มีพระราชด าริว่า คลองโคกขามนั้นคดเคี้ยวนัก คนทั้งปวงจะเดินเรือเข้าออกยาก ต้อง อ้อมวงไปไกลกันดารนัก ควรให้ขุดคลองลัดเสียให้ตรงจึงจะซอย แล้วมีพระราช โองการตรัสสั ่งสมุหนายกให้เกณฑ์เลกหัวเมืองได้30,000 ไปขุดคลองโคกขาม และ ให้ขุดลัดให้ตรงตลอดไป โดยลึกหกศอก ปากคลองกว้างแปดวา พื้นคลองกว้างห้าวา และให้พระราชสงครามเป็นแม ่กองคุมพลหัวเมืองทั้งปวงขุดคลองจงแล้วส าเร็จดุจ พระราชก าหนด
ความร ู ้ เพม ิ ่ เต ิ ม • ประวัติพระเจ้าสุรเยนทราธิบดี(พระเจ้าเสือ) • สมเด็จพรระสรรเพชญ์ที่8 หรือสมเด็จพระเจ้าเสือ(สมเด็จพระพุทธเจ้าเสือ) ราชวงศ์บ้านพลูหลวง พระองค์ที่2 ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ พระองค์ที่29 แห่งกรุงศรีอยุธยาส าหรับพระสมญานามว่า “เสือ” อาจสืบเนื่องมาจากพระราชสมภพปีขาลซึ่งแปลว่าเสือบางท่านกล่าวว่า เป็นเพราะพระองค์มีพระนิสัยดุจากพระราชประวัติน่าจะหมายถึงทรงมีความเด็ดขาดในการมีรับสั ่งให้ผู้ที่ปฏิบัติงานใดก็แล้วแต่ท างานแล้ว จะต้องส าเร็จผลเป็นอย่างดีหากบกพร่องพระองค์จะมีรับสั ่งให้ลงโทษ ไม่เฉพาะข้าราชบริพารเท่านั้น แม้พระราชโอรสทั้งสองก็เช ่นกันแต่ หากผู้ใดมีความดีความชอบพระองค์กลับมีพระเมตตายิ่งดังเรื่องพันท้ายนรสิงห์มหาดเล็กข้าหลวงเดิมต าแหน่งนายท้ายเรือพระที่นั ่งเอกชัย ของสมเด็จพระเจ้าเสือเมื่อครั้งเสด็จทางชลมารคไปตามคลองโคกขามเมืองสาครบุรีล าคลองคดเคี้ยวมากพันท้ายนรสิงห์เป็นผู้คัดท้ายเรือ พระที่นั ่งและเป็นผู้ท าให้หัวเรือพระที่นั ่งชนกิ่งไม้หัวเรือพระที่นั ่งหักซึ่งตามพระราชประเพณีนายท้ายเรือจะต้องรับโทษถึงตายแต่สมเด็จ พระเจ้าเสือ ทรงมีพระเมตตาพระราชทานอภัยโทษแต่พันท้ายนรสิงห์เกรงจะเสียขนบธรรมเนียมกราบทูลขอให้พระองค์มีพระเมตตาแก่ บุตรภรรยาของตนแทนและขอรับโทษตามราชประเพณีพระองค์จึงมีรับสั ่งให้ปลูกศาลเพียงตาแล้วประหารชีวิตตัดศีรษะพันท้ายนรสิงห์ พร้อมทั้งน าหัวเรือพระที่นั ่งขึ้นพลีกรรมไว้บนศาลด้วย • สมเด็จพระเจ้าเสือพระนามเดิม “เดื่อ” สืบเนื่องมาจากพระมารดาและสมเด็จพระเพทราชา(จางวาง-กรมช้าง) ตามเสด็จสมเด็จพระนารายณ์ มหาราชขึ้นไปนมัสการพระพุทธชินราชและพระพุทธชินสีห์วัดพระศรี-มหาธาตุเมืองพิษณุโลกกระบวนเสด็จพระราชด าเนินถึงต าบลโพธิ์ ประทับช้างเมืองพิจิตรพระมารดาเจ็บครรภ์คลอดพระองค์ใกล้ต้นโพธิ์ใหญ่ซึ่งมีต้นมะเดื่อใหญ่อยู่ใกล้กัน และได้น ารกไปฝังไว้ระหว่างต้น โพธิ์กับต้นมะเดื่อเสร็จแล้วกระบวนเสด็จพระราชด าเนินทางต่อไปจนถึงเมืองพิษณุโลก • สมัยสมเด็จพระเจ้าเสือบ้านเมืองสงบสุขไม่มีศัตรูมารุกรานแม้พระองค์โปรดการเสด็จประพาสไปในที่ต่างๆ ทั้งทางบกทางน ้าเป็นส่วนใหญ่ ไม่ค ่อยได้ประทับในพระราชวังแต่ก็ไม่มีผู้ใดคิดร้าย เนื่องจากเกรงอ านาจบารมีของพระองค์โปรดการคล้องช้างป่าเพื่อน ามาใช้ในราชการ โปรดการทรงเบ็ดตกปลาล่าสัตว์และโปรดการชกมวยอย่างยิ่ง ทรงปลอมพระองค์เป็นสามัญชนนักมวยชาวกรุงผู้มีฝีมือเป็นเลิศเสด็จไป ตามสนาม มวยต่างๆ เพื่อเปรียบมวยชกและทรงชนะทุกครั้งหาผู้ใดเปรียบฝีพระหัตถ์ได้ไม่หลังการชกมวยพระองค์และทหารจะเสด็จเที่ยว ชมงานเยี่ยงสามัญชนโดยไม่มีผู้ใดรู้ว่าพระองค์คือ กษัตริย์
เสนอ คุณครูสมพร ชูสิน • ผู้จัดท า • ด.ช.ธนพล กลิน่บุญสดเลขที ่5 ม.2/1 • ด.ช.ธัญญาภัทร พลายสุขแสง เลขที ่6 ม.2/1 • ด.ช.วีเลขที ่10 ม.2/1 • ด.ช.ณัฐวัตร ชูชมชืน่ เลขที ่22 ม.2/1
เว็บไซต์ที่ใช้ท ำe book https://anyflip.com/center/flips/book.php?cid=4285087 อ้างอิง https://docs.google.com/document/d/1qOS7xKIhO53CL Qt8l75Sk9jY2Xhok4Pk-xVx4_A4JQI/preview?hgd=1 https://hilight.kapook.com/view/138443 https://travel.kapook.com/view275964.html https://www.museumthailand.com/th/1597/storytelling/%E0 %B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%88% E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B 7%E0%B8%AD/