VOC's onder de loep 2022

1

Vogelopvangcentra Data-Analyse 2022

Overzicht van de Data-analyse

1. Introductie............................................................................................................................................................... 3
2. Algemene evolutie.................................................................................................................................................. 4
2. Jachtwild ................................................................................................................................................................. 5

2.1. Ree.................................................................................................................................................................... 7
2.2. Damhert ......................................................................................................................................................... 11
2.3. Everzwijn ....................................................................................................................................................... 13
2.4. Fazant en Patrijs ........................................................................................................................................... 15
2.5. Haas en Konijn............................................................................................................................................... 17
2.6. Houtduif ......................................................................................................................................................... 22
2.7. Waterwild....................................................................................................................................................... 24
2.8. Vos.................................................................................................................................................................. 26
3. Rechtbekken .......................................................................................................................................................... 29
4. Roofvogels............................................................................................................................................................. 31
5. Exoten .................................................................................................................................................................... 33
6. Beschermde soorten............................................................................................................................................ 35

2

1. Introductie

Net zoals vorig jaar, vroeg Jagersliga in het kader van openbaarheid van bestuur, eind maart opnieuw
de VOC (Vogelopvangcentra) data op om te analyseren. Deze data moeten alle Vlaamse VOC’s eind
maart verplicht doorsturen naar het Agentschap Natuur en Bos.
Bij de analyse vorig jaar viel meteen op dat niet alle VOC’s de wettelijk verplichte data doorgestuurd
hadden. Dat is op zijn minst opvallend want jagers worden onder een vergrootglas gehouden. Wij
hebben geen probleem met die strenge controle, maar willen ook dat iedereen die met ‘natuur’ bezig
is, daaraan onderworpen wordt.
Dit jaar zijn we verheugd dat we de data van alle 10 VOC’s, snel na onze aanvraag hebben ontvangen.
Zo kunnen we bij deze analyse ook betere besluiten trekken over de gegevens 2021. We kijken naar
de meest opvallende gegevens, en vergelijken die, voor zover mogelijk, met de data van vorige jaren.
Wil je meer diepgaande info, gegevens of bevindingen, dan kan het datamodel geraadpleegd worden
of kan contact opgenomen worden met Jagersliga via [email protected]

3

Algemene evolutie

Vorig jaar konden we vaststellen dat het aantal opgevangen dieren tussen 1991 en 2015 een enorme
toename kende. Met een piek in 2011 van maar liefst 30.000 dieren. We kunnen vanuit de info op de
website van vogelbescherming.be en de opgeleverde data, spreken van een gemiddelde van om en
bij de 20.000 dieren per jaar.
Bij de cijfers van 2021 stellen we vast dat er meer dan 62.000 dieren opgevangen werden. Of dit
komt omdat de cijfers nu vollediger zijn dan andere jaren of aan een gebrekkige rapportering in het
verleden, dat kunnen we niet zeggen, maar dit verschil is op zijn minst opmerkelijk te noemen.
De meeste dieren werden in 2021 opgevangen in Limburg (18.000 stuks). Antwerpen, Oost-
Vlaanderen en West-Vlaanderen zijn relatief gelijklopend (10.000 tot 14.000 stuks). Vlaams-Brabant
ving met 7.000 het minst aantal dieren op.
Jagersliga wil ondanks enkele opmerkelijke bevindingen, wel opnieuw benadrukken dat wij de
inspanningen van de VOC-vrijwilligers appreciëren. Dagelijks ongeveer 170 dieren opvangen vraagt
een stevig engagement. Wij nemen vooral het beleid van de VOC’s op de korrel.

Figuur 1: Aantal opgevangen dieren per VOC in 2021.

4

2. Jachtwild

In de data 2021 vinden we 11.500 dieren terug die we net als afgelopen jaar onder de noemer
‘Jachtwild’ kunnen plaatsen. Opnieuw maken we dezelfde veronderstelling dat de term ‘bosduiven’
eigenlijk houtduiven zijn.
Naast onze bevindingen over jachtwild, nemen we ook rechtbekken, roofvogels, vossen, exoten en
enkele beschermde soorten onder de loep.

Tabel 1: Overzicht opgevangen dieren onder de noemer ‘jachtwild’ 2021.

5

6

2.1. Ree

Wat snel opvalt, zijn de cijfers van reewild. In 2021 werden 628 reeën opgevangen. In de 3
voorgaande jaren was dat gemiddeld 100. Een heel grote stijging. Zeker voor de provincies Limburg
en Antwerpen die respectievelijk 415 en 118 reeën opgevangen hebben in 2021.

Figuur 2: Evolutie van het aantal opgevangen reeën per provincie.
Wat zijn de redenen waarom reeën binnengebracht worden?
58% (364 reeën) wordt opgevangen na een verkeersongeval.
15% (98 reeën) wordt opgevangen omdat ze ofwel vast zaten in prikkeldraad of omheiningen (14), of
omdat ze zich vast gelopen hadden in een loods (84).
7% (46 reeën) werd gerapporteerd als gewond door een predator of huisdier. Ook verschillende jonge
dieren werden binnengebracht.

7

Jagersliga roept daarom op voor
• Meer wildspiegels om ongevallen te verminderen.
• Plaatsen van diervriendelijke omheiningen.
• Sensibiliseren om jonge reeën niet vast te nemen of bij VOC’s binnen te brengen.
• Sensibiliseren om honden aan de leiband houden.

Opvallend zijn ook de 38 reeën die in 2021 ziek binnengebracht werden. Een vaststelling die voor
2021 niet kon gemaakt worden. Dit cijfer doet vermoeden dat de ziekte (waar momenteel veel rond te
doen is), mogelijks eind 2021 al circuleerde.

Figuur 3: Evolutie van de oorzaak aantal opgevangen ree.
8

Wat gebeurd er met de opgevangen reeën?
In de data zien we ook de uiteindelijke bestemming van de opgevangen dieren. Het is niet mogelijk
om één op één conclusies te trekken rond oorzaak <> gevolg. We kunnen enkel vermoeden wat er
exact mee gebeurde. In de tabel op de volgende pagina, zien we dat ongeveer 65% (398 stuks) van de
reeën sterft in een VOC ten gevolge van de interventie (reeën kunnen heel moeilijk om met de stress
van het afvangen) of euthanasie.

Figuur 4: Evolutie van het gevolg aantal opgevangen reeën.
Of het verhoogde aantal reeën te maken heeft met de lokaal gemelde epidemie in Limburg werd ons
ook niet bevestigd.

9

10

2.2. Damhert

In 2021 werden 34 stuks damwild opgevangen waarvan 32 in Limburg en 2 in West-Vlaanderen. Uit de
data kunnen we vaststellen dat dit hoofdzakelijk gaat over ontsnapte dieren (‘Lost’), en enkele
verkeersslachtoffers.
We veronderstellen dat deze dieren allemaal effectief ontsnapt zijn. De populatiestand in de
omliggende gebieden en buurlanden is erg laag waardoor natuurlijke migratie uitgesloten is. We gaan
er ook vanuit dat niemand bewust damwild zou uitzetten in wolvengebied. 88% van deze dieren werd
na interventie geplaatst.

Figuur 5: Evolutie van oorzaak aantal opgevangen damherten.

11

12

2.3. Everzwijn

Bij het everzwijn willen we een groot werkpunt aanhalen. 81 Everzwijnen werden opgevangen in 2021.
77 in Limburg en 4 in Vlaams Brabant. Dit is geen gigantisch aantal maar toch een duidelijke stijging
tegenover de gerapporteerde aantallen in voorgaande jaren.
62 dieren hadden interventie nodig na een verkeersincident, verwonding of omdat ze vast zaten in een
omheining of een loods. Daarnaast werden ook 11 jonge biggen opgevangen.
Wat toch vragen oproept, is dat 25% van de opgevangen everzwijnen, gewoon terug vrijgelaten worden
in de natuur. De problemen die zich in Limburg met everzwijnen voordoen spelen blijkbaar niet voor
de VOC’s. Als je weet dat één everzwijnenzeug om en bij de 20-30 biggen per jaar werpt, dan is het toch
duidelijk dat het terug lossen van everzwijnen, echt not done is. Alleen al de terug uitgezette dieren (laat
ons van een 10-tal zeugen in 2021 uitgaan) zorgen op 1 jaar tijd voor ongeveer 250 nieuwe everzwijntjes
die op hun beurt in het 2de jaar voor ongeveer 2000 extra everzwijnen zorgen. Ongebrijpelijk.
Dit is een punt om onder de aandacht te brengen. Jagersliga vraagt in dit geval om de
opgevangen dieren te doden en het vlees voor consumptie te recupereren.

Figuur 6: Evolutie van het gevolg aantal opgevangen everzwijnen.
13

14

2.4. Fazant en Patrijs

Gezien de kleine aantallen in 2021 van beide soorten, nemen we de bevindingen voor fazant en patrijs
samen. De oorzaak van de interventies is hoofdzakelijk verkeer, gewonde- of jonge dieren en enkele
ondervoede dieren. In de cijfers staan ook 11 in beslag genomen fazanten en 2 in beslag genomen
patrijzen, maar we kunnen vanuit de info niet afleiden of dit al dan niet bij een jager was.
Hoe dan ook blijven we herhalen dat uitzetten van dieren strikt verboden is, en niet strookt met de
weidelijkheid die we als Jagersliga willen stimuleren.
We zien ook in de data dat het grootste deel van de opgevangen fazanten en patrijzen uiteindelijk
sterft. Ook hier zou (zelfs met kleine aantallen), moeten aangezet worden om het wildbraad te
recupereren.

Figuur 7: Evolutie van oorzaak aantal opgevangen fazanten en patrijzen.
15

16

2.5. Haas en Konijn

Ook het haas willen we dit jaar onder de aandacht brengen. We merken in de data op dat het aantal
opgevangen hazen toch aanzienlijk is met 535 stuks. West- en Oost-Vlaanderen zijn zoals verwacht de
provincies waar hogere aantallen zouden binnen komen, maar ook in Limburg werden in 2021 toch
130 dieren binnengebracht. Vlaams-Brabant en Antwerpen vingen respectievelijk 38 en 87 stuks op.

Figuur 8: Evolutie van het aantal opgevangen hazen per provincie.
Als we kijken naar de oorzaak waarom hazen opgevangen worden zien we naast verkeersslachtoffers
opvallend hoge aantallen jonge dieren en verwondingen ten gevolge ‘natuur’ (predatoren en
huisdieren). Het overgrote deel van de binnengebrachte dieren sterven ook.
Jagersliga roept daarom op om te

• Sensibiliseren om jonge haasjes niet vast te nemen of bij VOC’s binnen te brengen.
• Sensibiliseren om honden aan de leiband te houden.
• Sensibiliseren om katten ’s nachts binnen te houden en overdag een bel aan te binden.

17

Evolutie van interventienood aantal opgevangen dieren

Percentage bestemming van de opgevangen stuks 100%

90%

80% Smient Wilde Eend Interventie - Anders
Interventie - Lost
70% Interventie - Vast
Interventie - Ziek
60% Interventie - Vuil
Interventie - Zorg
50% Interventie - Jong
Interventie - Voeding
40% Interventie - Jager
Interventie - Natuur
30% Interventie - Verkeer
Interventie - Gewond
20%

10%

0%
Canadese Grauwe Gans Kievit
Gans
Vogels
Waterwild

Jachtwild
Jaar - Soort

Figuur 9: Evolutie van oorzaak aantal opgevangen hazen.

Figuur 10: Evolutie van het gevolg aantal opgevangen hazen.
18

Bij het konijn stellen we gelijke bevindingen vast, weliswaar in een groter aantal (750 stuks in 2021).

Figuur 11: Evolutie van het aantal opgevangen konijnen per provincie.

Figuur 12: Evolutie van oorzaak aantal opgevangen konijnen.
19

Figuur 13: Evolutie van het gevolg aantal opgevangen konijnen.
20

21

2.6. Houtduif

We zien in de data dat in plaats van het correcte ‘houtduif’, er over ‘bosduif’ gesproken wordt. We
gaan er vanuit dat de VOC’s hier houtduif mee bedoelen.
Bij de houtduif stellen we op zich geen verrassende cijfers vast, maar het aantal is wel
noemenswaardig. 6.874 houtduiven werden opgevangen in 2021. De verdeling over de verschillende
provincies is relatief gelijklopend. (hoeveel werden er terug gelost?)
De oorzaken kunnen samengevat worden als jonge dieren in nood, verzwakte of zieke dieren en
slachtoffers van ‘natuur’ (predatie, honden en katten).

Figuur 14: Evolutie van oorzaak aantal opgevangen houtduiven.
22

23

2.7. Waterwild

Bij het waterwild zien we ook een hoger aantal opgevangen dieren in vergelijking met vorige jaren.
Onderstaande tabel geeft de evolutie weer voor enkele soorten.
In midden en Oost-België zien we dat er grotere aantallen opgevangen worden. Vooral bij de wilde eend
stellen we een hoog aantal vast met 2.018 stuks. Ook hier veel opgevangen dieren ten gevolge van
verwondingen en verkeer of omheiningen. Ook hier zien we hoge aantallen ‘jonge’ dieren (bij zowel de
eend als de kievit). Tot onze vreugde kon 2/3de van de opgevangen dieren, hoofdzakelijk eenden in dit
geval, terug in vrijheid gebracht worden na herstel.
Dat er geen canada ganzen werden vrijgelaten juichen we toe verwijzend naar eerder persbericht rond
de bestrijding van de canada ganzen in Vlaanderen.

Figuur 15: Oorzaak aantal opgevangen dieren waterwild 2021.
24

25

2.8. Vos

Bij de vos zien we in 2021 een grote toename van het aantal opgevangen dieren in vergelijking met de
jaren voordien. Behalve dat Limburg duidelijk het hoogste aantal opgevangen vossen rapporteert, zijn
de bevindingen algemeen gelijklopend aan deze van afgelopen jaar. Het gaat ook hier vaak om jonge
dieren, verkeersslachtoffers of dieren met verwondingen. De sterfte in een VOC ligt op 60% net als
afgelopen jaar.
Zoals vorig jaar, vragen wij opnieuw met aandrang dat de plaatsen waar de vossen terug vrijgelaten
worden, gemeld worden. De wettelijke verplichting om een dier na verzorging, terug op dezelfde plaats
vrij te laten, wordt constant met de voeten getreden. Dit moet veranderen voor Jagersliga.

Figuur 16: Evolutie van het aantal opgevangen vossen.

26

Figuur 17: Evolutie van de oorzaak aantal opgevangen vossen.

Evolutie van de bestemming aantal opgevangen

Percentage bestemming van de opgevangen stuks 100% Resultaat - Vrijheid
90% Resultaat - Plaatsing
80% Resultaat - Dood
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%

2016 2017 2018 2019 2020 2021

Vos

Zoogdieren

Overig Wild

Jachtwild
Jaar - Soort

Figuur 18: Evolutie van het gevolg aantal opgevangen vossen.

27

28

3. Rechtbekken

Vorig jaar stelden we vast dat van de 6.900 opgevangen rechtbekken (over een periode van 5 jaar) een
groot deel terug werd vrijgelaten na herstel. Nu kunnen we op basis van volledige data, zien dat het
jaarlijks om 3.500 rechtbekken gaat en dat 50% terug wordt vrijgelaten.
Gezien de vele tijd, middelen en energie dat de jager investeert in de bestrijding van rechtbekken
omwille van de hoge druk die deze vogels leggen bij heel wat kleinere vogelsoorten en andere kleine
dieren, moeten hier lessen uit getrokken worden. De overheid geeft jagers mogelijkheden om deze
soorten het jaar rond te bestrijden net omwille van de schade die zij onder andere aan de natuur
aanrichten. Het is dan ook bizar dat meer dan 50% van de binnengebrachte kraaien en eksters, terug
in de natuur worden vrijgelaten. Net als bij het everzwijn, vragen wij dat rechtbekken onmiddellijk
gedood worden en eventueel kunnen dienen als voeder voor andere dieren in de VOC’s.
De meeste opvangen rechtbekken zijn zieke of verzwakte dieren, gekwetste dieren en jongen.

Tabel 3: Overzicht gerapporteerde aantal opgevangen dieren onder de noemer rechtbekken.

Figuur 19: Evolutie van het gevolg aantal opgevangen rechtbekken per soort opgevangen.
29

30

4. Roofvogels

Net als bij de rechtbekken, veronderstellen we dat de aangeleverde data voor 2021 volledig is. We zien
dat vorig jaar, maar liefst 2.261 roofvogels binnengebracht werden bij de Vlaamse VOC’s. Over de
provincies heen, zien we geen uitschieters. Uilen, valken en buizerds worden meest opgevangen. We
zien dat het vaak gaat om gewonde dieren, verkeersslachtoffers, zieke of ondervoede dieren en jongen.
Er werden 10 roofvogels (0.44%) opgevangen met een schotwonde. Een verwaarloosbaar aantal, maar
toch blijft Jagersliga benadrukken dat er momenteel geen beheer van roofvogels mogelijk is. We stellen
vast dat iets minder dan de helft van de roofvogels gered kon worden.

Figuur 20: Aantal opgevangen roofvogels per soort en oorzaak 2021.

Figuur 21: Bestemming van het aantal opgevangen roofvogels per soort 2021.
31

32

5. Exoten

De exoten kunnen we niet onopgemerkt laten voorbij gaan. De impact van deze exoten op onze natuur
is enorm en het wettelijk kader voorziet dan ook een nultolerantie met alle mogelijke vormen van
bestrijding tot gevolg. Iets meer dan de helft van alle opgevangen exoten, komt in Limburg terecht en
de overduidelijk grootste aantallen zijn nijlgans (130 stuks) en bruine rat (145 stuks).

Figuur 22: Aantal opgevangen exoten per soort 2021.
Afgaande op de data 2021 zien we dat het grootste deel niet te redden valt. 239 werden genoteerd als
overleden (waarvan 159 door euthanasie). Wat onbegrijpelijk is, is dat ondanks het feit dat Jagersliga
vorig jaar al de vinger op de wonde legde door aan te geven dat het bijhouden en terug lossen in de
natuur, naast strafbaar ook gewoon echt niet kan, er toch 14 bruine ratten en 18 nijlganzen werden
vrijgelaten. Dit kleine aantal lijkt misschien onschuldig, maar is kaakslag voor elk rechtgeaard
natuurliefhebber. .
Wat we niet kunnen uitmaken uit de data is of deze dieren werden opgevangen en vrijgelaten voor- of
na- de analyse van afgelopen jaar. We mogen hopen dat dit van voor de vorige analyse was en gaan er
vanuit dat de VOC’s op basis van eerdere conclusies, deze exoten onmiddellijk euthanaseren.

33

34

6. Beschermde soorten

Gezien de kritiek op de jager in verband met het bejagen van beschermde soorten, kijken wij naar
enkele gekende beschermde soorten. De soorten die we onder de loep namen zijn: wolf, lynx, bruine
beer, poema, luipaard, bokje, das, houtsnip en de wilde kat.
In 2021 werden 398 dieren van deze soorten werden opgevangen, waarvan bijna 50% in West-
Vlaanderen. Hier gaat het enkel om houtsnip. Het gaat in bijna alle gevallen over gewonde dieren die
tegen een raam aangevlogen zijn, maar ook 2 dieren met een schotwonde. Omwille van het feit dat de
jacht op houtsnip in Vlaanderen niet toegestaan is, keurt Jagersliga elke vorm van jacht op deze soort
dan ook ten stelligste af.
We vinden ook 30 dassen terug. Verkeersslachtoffers, gewonden en enkele jongen. Er staat in de tabel
van de beschermde soorten ook 1 ontsnapte bruine beer. De afkomst kunnen we niet achterhalen.
Wat nog opviel waren 2 wolven en 7 lynxen. De wolven zullen de 2 exemplaren die eerder in augustus
2021 de pers haalden. Deze werden gerepatrieerd vanuit Oekraïne waar ze in een klein appartement
opgesloten leefden. Dat dieren opvangen worden en zorg genieten, dat juichen we toe, maar men moet
zich de vraag stellen waarom deze naar België moeten komen en op een (te) kleine oppervlakte moeten
leven. In Duitsland zijn verschillende wolvenopvangcentra die voldoende mogelijkheden hebben.
Hetzelfde kunnen we zeggen van de 7 lynxen die vanuit Litouwen opgevangen werden in Oudsbergen
(januari 2021). Van de 7, overleefden 2 het niet. De 5 andere lynxen en de 2 wolven werden geplaatst.

Figuur 22: Aantal opgevangen beschermde dieren per soort 2021.

35

36

37