ชุด 3 การแตกตัวกรดและเบส1

2) กรดออกซที มี่ อี ะตอมกลางเหมอื นกันแตมกี ลุมขางเคยี งตางกัน ความแรงของกรด
ขน้ึ อยกู ับเลขออกซิเดชันของ Y เพมิ่ ขนึ้ หรอื จํานวนออกซิเจนอะตอมเพิม่ ขนึ้
เน่อื งจากเมอ่ื จาํ นวนอะตอมของออกซิเจนเพ่ิมมากขึน้ ทําใหดึงอิเล็กตรอนจาก
อะตอมกลางไปมากสงผลใหอะตอมกลางดึงอเิ ลก็ ตรอนสงู สง ผลใหความแข็งแรง
ของพันธะระหวา ง O-H นอ ยลงเกิดการถายโอนโปรตอนใหแกน ้ําไดดขี ึ้น จงึ มี
ความแรงของกรดเพ่ิมขน้ึ

ความแรงกรด (Acid strength)

ชือ่ ของกรด

คาคงที่การแตกตัว
สมดุลของกรด, Ka
เลขออกซเิ ดชันของ Cl

เลขออกซเิ ดชนั ของ Cl (Oxidation number of Cl)

ภาพท่ี 5 เปรียบเทียบความแรงของกรด HClO HClO2 HClO3 และ HClO4 โดย
เปรียบเทยี บจากเลขออกซเิ ดชันของธาตุ Cl หรือจาํ นวนออกซเิ จนอะตอม

ท่มี า : http://wps.prenhall.com/wps/media/objects/602/616516/Chapter_15.html

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท ่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 46

ใบกิจกรรม

คําช้แี จง ใหน กั เรียนตอบคาํ ถามตอไปน้ี

1. จงเรียงลําดบั ความแรงของกรดในขอ ใดตอไปนีจ้ ากมากไปนอย

ก. HCl HBr HI

ข. HClO HBrO HIO

ค. HF H2O NH3 CH4

ง. HIO HIO2 HIO3 HIO4

จ. H2O H2Te H2Se H2S

ฉ. H3AsO4 H2SeO4 HBrO4

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 47

ใบกจิ กรรมท่ี 6
กจิ กรรมประเมินผล
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรทู ี่ 3
เรื่อง การแตกตวั ของกรดและเบส

คาํ ช้แี จง ใหนักเรยี นตอบคําถามตอไปนี้

1. สารตอ ไปน้สี ารใดจัดเปนกรดแก กรดออ น เบสแก และเบสออน

HNO3 H2CO3 HF CH3NH2 HCOOH HBr H3BO3 HClO4 LiOH HI Sr(OH)2 NH2OH

………………………………………………………………………………………………………..……………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………..……………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. กรดเกลือ (HCl) 3.65 กรัม ละลายนํา้ จนเปนสารละลายทีม่ ีปรมิ าตร 500 cm3 ใน
สารละลายจะมีความเขมขน ของไฮโดรเนยี มไอออนเทาใด (มวลอะตอม H =1, Cl = 35.5)

………………………………………………………………………………………………………..……………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………..……………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………..…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 48

3. สารละลายแบเรียมไฮดรอกไซด (Ba(OH)2) เขมขน 1 x 10-4 mol/dm3 จะมคี วามเขมขน
ของไฮดรอกไซดไอออนเทาใด

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………

4. สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด (NaOH) เขมขน 0.2 mol/dm3 ปรมิ าตร 500 cm3 จะมี
ไฮดรอกไซดไ อออนก่โี มล และถา เตมิ น้าํ ใหมปี ริมาตรเปน 800 cm3 ความเขมขนของ
ไฮดรอกไซดไ อออนจะเปนเทา ใด

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรทู ี่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 49

5. กรดแลกติก ( lactic acid, C3H6O3 ซง่ึ เขยี นแทนสูตรดวย HLac ) เปน กรดทีพ่ บในนมเปร้ียว

และกลา มเน้ือท่มี ีอาการปวด เขียนแสดงปฏกิ ิรยิ าไดดงั น้ี

HLac(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + Lac-(aq)

ในสารละลายกรดแลกติกเขมขน 0.5 mol/dm3 จงคํานวณความเขมขนของ H3O+ และ
กรดนีแ้ ตกตวั เปนไอออนไดรอยละเทาใด (กาํ หนดให Ka ของกรดแลกตกิ เทา กบั 1.4 × 10-4 )
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 50

6. สารละลายแอมโมเนีย (NH3) เขม ขน 0.04 mol/dm3 ปริมาตร 500 cm3 จะมคี วามเขม ขน
ของไฮดรอกไซดไอออนเทาใด (กาํ หนดคา Kb ของ NH3 เทา กบั 1.8 x 10-5)

………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 51

7. สารละลายกรด H2S มคี า คงท่ีการแตกตัวของกรด 2 คา คอื Ka1= 1.1 x 10-7 และ
Ka2= 1.3 x 10-13 จงเปรยี บเทยี บความเขม ขน ของไอออนตาง ๆ ในสารละลาย

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………..…………………………………………………….…………
…………………………………………………………………………..….……………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

8. สารละลายกรด CH3COOH และ HCN มีคา Ka เทากบั 1.8 x 10-5 และ 4.9 x 10-10
ตามลําดับถาสารละลายท้ังสองเขมขน 1 mol/dm3 เทา กนั สารละลายของกรดใดจะมี
ความเขม ขนของไฮโดรเนยี มไอออนมากกวา กนั จงอธิบาย

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………

ชุดกิจกรรมการเรยี นรทู ี่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 52

9. จงคํานวณหาความเขมขน ของสารละลายไฮดราซีน (H2NNH2) ทใี่ หความเขม ขนของ
ไฮดรอกไซดไอออนเทากบั 1.2 x 10-3 mol/dm3 (Kb ของ H2NNH2 เทา กบั 9.8 x 10-7)

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 53

10. จงคํานวณหาคาคงทีก่ ารแตกตัวของสารละลาย HClO เขม ขน 0.05 mol/dm3 ทแี่ ตกตัวได
รอ ยละ 8.4 x 10-2

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….………..…
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 54

11. จงหารอ ยละของการแตกตวั ของกรดเบนโซอิก (C6H5COOH) ในสารละลายท่มี คี วามเขมขน
0.25 mol/dm3 (Ka ของ C6H5COOH เทา กบั 6.5 x 10-5)

………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…………..
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
……………………………………………………………………………………………………………………..…………….…………
………………………………………………………………………………………………………………….…………………..………
………………………………………………………………………………………………………..………………………….…………
…………………………………………………………………………………………………………………………………...…………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 55

ใบกจิ กรรมที่ 7
กิจกรรมนาํ ความรูไปใชใหเ กิดประโยชน

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูท่ี 3
เรอ่ื ง การแตกตัวของกรดและเบส

คาํ ช้แี จง ใหน กั เรยี นแตละกลมุ อานขา วตอ ไปนี้ และรว มกันอภปิ รายและสรุปเหตกุ ารณท ี่เกดิ ขึ้น
โดยใชความรู เร่ือง การแตกตัวของกรดและเบส

ภาพท่ี 6 เหตุการณแอมโมเนียในโรงนาํ้ แข็งรัว่
แอมโมเนียในโรงนํ้าแข็งรั่ว สงกลิ่นฟุงไปท่ัวชุมชน ปภ.สนธิกําลังเทศบาลวิชิต
สวมชุดปองกันสารเคมีลุยเขาปดวาลวสําเร็จ โชคดีไรคนเจ็บ-ตาย อยูระหวาง
การตรวจสอบหาสาเหตุ

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ี่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 56

เม่ือเวลา 04.00 น. วันที่ 9 พ.ค. นายกรีฑา โชติวิชญพิพัฒน นายกเทศมนตรี
ตําบลวิชิต ไดรับแจงจากชาวบานวาไดกล่ินสารพิษลอยฟุงกระจายไปท่ัวบริเวณ
หนาโรงนํ้าแข็งแหงหนึ่ง ถ.เจาฟาตะวันตก ต.วิชิต อ.เมืองภูเก็ต เกรงวาอาจสง
อนั ตรายตอรางกายของคนในชุมชนใกลเคียง เน่ืองจากมีหมูบานและท่ีพักอาศัย
อยเู ปน จํานวนมากขอใหส งเจา หนา ทีไ่ ปตรวจสอบ
จากนั้นไดประสานไปยังสํานักงานปองกนั และบรรเทาสาธารณภัย เขต 18 ภเู ก็ต
เพ่ือนําอุปกรณ-ชุดปองกันสารเคมีและแกส รวมปฏิบัติหนาที่กับหนวยบรรเทา
สาธารณภัย เทศบาลตําบลวิชิต เม่ือไปถึง เจาหนาท่ีสามารถรับรูและไดกล่ิน
สารเคมีบางอยางฟุงกระจาย จากน้ัน เจาหนาที่ ปภ. จํานวน 2 คน ไดสวมชุด
ปอ งกนั สารเคมีและแกส เขา ไปตรวจสอบภายในโรงนํ้าแข็งดังกลา ว พรอมกับให
พนักงานของโรงนํา้ แขง็ ออกจากพื้นที่เปนการช่ัวคราว เพ่ือความปลอดภัย โดย
ใชเวลากวา 1 ชม.จึงสามารถควบคมุ สถานการณตางๆไวไ ด โดยเจาหนาทีส่ ามารถ
ปด วาลวของถงั บรรจุแอมโมเนยี ที่อาจเกิดการร่วั ไหลออกมาไวไดเปน ท่ีเรียบรอย
โดยไมมีผูใดไดรับอันตรายจากสารเคมีดังกลาว สวนสาเหตุ อยูระหวางการ
ตรวจสอบ
ท่มี า : https://www.thairath.co.th/content/617445

ชุดกจิ กรรมการเรียนรทู ่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 57

เหตุการณท่ีเกดิ ขน้ึ ในขาว

………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………..

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูท ี่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 58

แบบทดสอบหลังเรียน
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูท่ี 3 การแตกตัวของกรดและเบส

คาํ ชี้แจง 1. แบบทดสอบมที ัง้ หมด 10 ขอ คะแนนเตม็ 10 คะแนน เวลา 15 นาที
2. ใหน ักเรียนเลอื กคําตอบที่ถูกตองท่ีสดุ เพียงขอเดียว และทาํ เครอื่ งหมายกากบาท (X)
ใหตรงกบั ขอ ท่นี กั เรียนเลือกลงในกระดาษคาํ ตอบ (ขอ ละ 1 คะแนน)

1. จากสมการตอไปนี้

A. HF(g) + H2O(l) H3O+(aq) + F-(aq)

B. HClO4(g) + H2O(l) H3O+(aq) + ClO-4(aq)

C. HCl(g) + H2O(l) H3O+(aq) + Cl-(aq)

D. HCN(g) + H2O(l) H3O+(aq) + CN-(aq)

ขอใดเขยี นสมการแสดงการแตกตวั เปน ไอออนในนํา้ ของกรดแกและกรดออนถกู ตอ ง

ก. A และ B ข. A และ C ค. B และ D ง. C และ D

2. สารละลาย Sr(OH)2 เขมขน 1 x 10-4 mol/dm3 มคี วามเขมขน ของ OH- ก่ี mol/dm3

ก. 1 x 10-10 ข. 1 x 10-4 ค. 2 x 10-4 ง. 2 x 10-1

3. สารละลาย HCl เขมขน 4 x 10-2 mol/dm3 มีความเขมขน ของ H3O+ ก่ี mol/dm3

ก. 8 x 10-2 ข. 4 x 10-2 ค. 2 x 10-2 ง. 1 x 10-2

4. สารละลายปรมิ าตร 500 cm3 มี KOH ละลายอยู 4 mol ความเขม ขนของ OH- ก่ี mol/dm3
ก. 2 ข. 4 ค. 8 ง. 12

ชุดกิจกรรมการเรียนรทู ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 59

5. จงคาํ นวณหาคาคงทกี่ ารแตกตวั เปน ไอออนของกรด HX ในนํ้า ดังสมการ

HX(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + X-(aq)

ถาสารละละลาย HX เขม ขน ของกรด 10 mol/dm3 และทภี่ าวะสมดุลพบวามคี วามเขมขนของ

H3O+ และ X- อยา งละ 0.05 mol/dm3

ก. 2.5 x 10-4 ข. 5 x 10-4 ค. 2.5 x 10-2 ง. 5 x 10-2

6. สารละลายแอมโมเนีย (NH3) เขมขน 0.2 mol/dm3 คา Kb ของ NH3 เทากบั 2 x 10-5 จงหา
รอ ยละการแตกตัวเปนไอออนของแอมโมเนยี

ก. 0.001 ข. 0.002 ค. 1 ง. 2

7. จงเปรยี บเทียบรอยละการแตกตัวของสารละลายกรด HB ทมี่ ีความเขมขน 1 mol/dm3 กบั
0.25 mol/dm3 ตามลําดบั กําหนดใหคาคงทีก่ ารแตกตัว (Ka) ของ HB เทา กับ 4 x 10-6

ก. สารละลายกรด HB ความเขม ขน 1 mol/dm3 เทา กับ HB ความเขมขน
0.25 mol/dm3

ข. สารละลายกรด HB ความเขมขน 1 mol/dm3 มากกวา HB ความเขม ขน
0.25 mol/dm3

ค. สารละลายกรด HB ความเขมขน 1 mol/dm3 นอยกวา HB ความเขมขน
0.25 mol/dm3

ง. ขอมูลไมเ พยี งพอ

8. สารละลายกรดฟอรมิก (HCOOH) เขม ขน 12.5 mol/dm3 จะมีความเขม ขน ของ H3O+ ก่ี
mol/dm3 (กําหนดคา Ka ของ HCOOH เทากับ 2 x 10-4)

ก. 2.5x 10-2 ข. 5 x 10-2 ค. 4 x 10-1 ง. 1 x 10-1

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 60

9. สาร HA เปนกรดแก สารละลายปริมาตร 10 dm3 มีกรด HA ละลายอยู 0.4 mol มคี วามเขมขน
ของ H3O+ กี่ mol/dm3

ก. 4 x 10-2 ข. 8 x 10-2 ค. 2.5 x 10-1 ง. 5 x 10-1

10. จากสมการตอไปนี้ H3O+(aq) + H2PO4- (aq)………..…….Ka1 = 7.6 x 10-3
H3PO4(aq) + H2O(l)

H2PO4- (aq) + H2O(l) H3O+(aq) + HPO42-(aq)……………. Ka2 = 6.2 x 10-8
HPO42-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + PO43-(aq) …….………. Ka3 = 2.1 x 10-13

ขอใดเปรยี บเทยี บความเขม ขนของไอออนในสารละลายจากมากไปนอยไดถ ูกตอง
ก. PO34- > HPO42- > H2PO4- > H3O+
ข. H2PO-4 > HPO24- > H3O+ > PO43-
ค. H3O+ > H2PO-4 > HPO24- > PO34-
ง. H3O+ > H2PO4- > HPO24- > PO43-

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 61

กระดาษคําตอบ
แบบทดสอบหลงั เรยี น

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูท ี่ 3 การแตกตัวของกรดและเบส

คาํ ชีแ้ จง : ใหนักเรยี นเลอื กคําตอบทถี่ กู ตอ งท่สี ดุ เพียงคาํ ตอบเดยี ว โดยทําเคร่อื งหมาย
กากบาท (×) ลงในกระดาษคาํ ตอบใหตรงกับขอทน่ี กั เรยี นเลอื ก

***************************************************************************
ชอ่ื ........................................................................... ชั้นมธั ยมศกึ ษาปท ่ี............... เลขที่............

ขอ ก ข ค ง คะแนนเต็ม 10
1 คะแนนทไ่ี ด
2 คดิ เปนรอยละ

3
4
5

6
7
8
9

10

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ี่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 62

บรรณานกุ รม

กรกช บญุ นิคม. (2558). หวั ใจเคมี 2. พมิ พครง้ั ที่ 4. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พสามลดา.
นพิ นธ ตังคณานุรักษ และคณติ า ตังคณานุรกั ษ. (2554). Compact เคมี ม.5 เลม 3. กรงุ เทพฯ :

บริษทั สํานักงานพิมพแ มค็ จํากดั .
________. (2557). เก็งขอสอบเคมี ม.5. กรงุ เทพฯ : บรษิ ทั สาํ นกั งานพิมพแมค็ จํากัด.
รานี สุวรรณพฤกษ. (2559). เคมีทวั่ ไป เลม 2. พิมพค ร้งั ท่ี 3. กรงุ เทพฯ : บริษทั วทิ ยพฒั น

จาํ กัด.
พนิ ติ ิ รตะนานุกูล และคณะ. (2562). เคมี 3 โครงการตาํ ราวิทยาศาสตรแ ละคณติ ศาสตรม ูลนิธิ

สอวน. กรงุ เทพฯ : บรษิ ัทดานสทุ ธาการพิมพ จํากัด.
สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลย.ี (2559). คูมอื ครู รายวิชาเพิม่ เตมิ เคมี เลม 3.

พมิ พค รัง้ ที่ 9. กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พ สกสค. ลาดพรา ว.
________. (2559). หนังสือเรยี นรายวชิ าเคมี เพิ่มเติม 3. พิมพครงั้ ท่ี 10. กรงุ เทพมหานคร :

โรงพิมพ สกสค. ลาดพรา ว.
________. (2561). หนังสอื เรยี นรายวชิ าเพ่ิมเติมวทิ ยาศาสตร เคมี เลม 1. พมิ พค ร้ังที่ 1.

กรุงเทพมหานคร : ศนู ยห นังสือแหง จุฬาลงกรณม หาวิทยาลยั .
________. (2562). คมู ือครู รายวชิ าเพิ่มเตมิ วิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี เคมี เลม 4. สืบคน

เมอื่ 1 ธันวาคม 2562, จาก www.scimath.org
________. (2562). หนังสือเรียนรายวิชาเพมิ่ เติมวทิ ยาศาสตร เคมี เลม 4. พิมพครงั้ ท่ี 1.

กรงุ เทพมหานคร : ศูนยห นงั สือแหงจุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั .
สมพงศ จันทรโพธศ์ิ รี และวทิ ศั น จนั ทรโพธ์ศิ ร.ี (2558). ตีแตกขอสอบเคมี 15 พ.ศ..

สมุทรปราการ : บริษัทออฟเซ็ทพลัส จํากัด.
Raymond Chang. (2555). เคมี เลม 1 CHEMISTRY 10/e (ทวชี ัย อมรศักดิช์ ัย, ยุทธนา

ตันติรุง โรจนชยั , ทนิ กร เตียนสงิ ห และพรสวรรค อมรศักดิ์ชัย, ผแู ปล). กรุงเทพมหานคร :
สํานกั พิมพแมคกรอ-ฮิล. (ตนฉบบั พมิ พป  2012).
________. (2556). เคมี เลม 2 CHEMISTRY 10/e (ทวีชยั อมรศกั ดิ์ชยั , ยุทธนา
ตนั ติรุงโรจนชยั , ทนิ กร เตยี นสงิ ห และพรสวรรค อมรศกั ดชิ์ ัย, ผแู ปล). พมิ พค รงั้ ที่ 2.
กรงุ เทพมหานคร : สํานักพมิ พแ มคกรอ-ฮลิ . (ตนฉบบั พมิ พป 2012).
________. (2010). Chemistry 10th edition. New York : McGraw Hill Inc.

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรทู ี่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 63

บรรณานุกรม (ตอ )

ไทยรัฐออนไลน. แอมโมเนียโรงน้ําแขง็ ภเู ก็ตรั่ว เจา หนา ทีล่ ยุ ปด วาลว ไรเ จ็บ-ตาย. (ออนไลน) .
สบื คนเมื่อ 30 มิถนุ ายน 2559, จาก https://www.thairath.co.th/content/617445

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูที่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 64

ภาคผนวก

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 65

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น-แบบทดสอบหลังเรยี น
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 3

เรอื่ ง การแตกตัวของกรดและเบส

กระดาษคําตอบแบบทดสอบกอ นเรียน กระดาษคาํ ตอบแบบทดสอบหลงั เรียน

ขอ ก ข ค ง ขอ ก ข ค ง

1 1
2 2
3 3
4 4
5 5
6 6
7 7
8 8
9 9
10  10 

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 66

เฉลยใบกิจกรรมที่ 1
กจิ กรรมคนหาความรเู ดิม
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูท่ี 3
เร่อื ง การแตกตวั ของกรดและเบส

จดุ ประสงค เพอ่ื ทดสอบความรูเดิมเกยี่ วกบั สารละลายกรด-เบส
***************************************************************************
คําชี้แจง

ใหนักเรยี นทําเครอื่ งหมาย หนาขอความทีถ่ กู ตอง และทําเครือ่ งหมาย  หนาขอ ความ
ท่ีไมถ กู ตองพรอ มท้ังแกไขขอความนนั้ ใหถ ูกตอง

....1. ไอออนทแ่ี สดงสมบตั เิ ปน กรด คือ H+ หรอื H3O+

……………………………………………………………………………………………….………..

.. ..2. ไอออนทแ่ี สดงสมบตั เิ ปน เบส คอื H3O+

…………ไอออนทแ่ี สดงสมบตั เิ ปน เบส คือ OH- ……………..……………..………..

....3. สมการตอ ไปน้ี

HF(aq) H+(aq) + F-(aq) และ KOH(aq) K+(aq) + OH-(aq)

จากนิยามของทฤษฎกี รด-เบสอารเ รเนยี ส HF คือ กรด และ KOH คอื เบส

……………………………………………………………………………………………….………..

.. ..4. ทฤษฎกี รด-เบสเบรินสเตดใหน ิยามวา กรดคอื สารท่รี บั โปรตอน เบสคอื สารที่

ใหโปรตอน

[Category] ทฤษฎกี รด-เบสเบรินสเตดใหนิยามวา กรดคือสารทใ่ี หโ ปรตอน เบสคอื สารท่ี
รบั โปรตอน

.. ..5. คูกรด ของ HS- คือ S2- และ คูเบสของ HCO3- คือ H2CO3

…………คกู รด ของ HS- คือ H2S และ คเู บสของ HCO3- คือ CO32-…………..

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 67

.. ..6. สมการตอไปน้ี

Al3+(aq) + 6H2O(l) [Al(H2O)6]3+(aq)

จากนิยามของทฤษฎกี รด-เบสลวิ อิส คือ H2O กรด และ Al3+ คอื เบส

……...จากนยิ ามของทฤษฎีกรด-เบสลวิ อิส คอื Al3+ กรด เพราะรับคูอิเลก็ ตรอน

และ H2O คอื เบสเพราะใหค อู เิ ลก็ ตรอน …………………………………………...…….…

.. ...7. คกู รดเบส

NH3(aq) + H2O(l) NH4+(aq) + OH-(aq)

คูก รดเบส
คกู รดเบส

NH3(aq) + H2O(l) NH4+(aq) + OH-(aq)

คูกรดเบส

.. ..8. สารตอ ไปน้ี CH3COOH NH3 HCl HF H2S HBr KOH HI Ca(OH)2

C2H5OH จดั เปน สารอเิ ล็กโทรไลตแ กท ัง้ หมด

…สารอเิ ล็กโทรไลตแ ก คือ HCl HBr KOH HI Ca(OH)2 สารอิเลก็ โทรไลตออน

คอื NH3 CH3COOH HF H2S และสารนอนอเิ ล็กโทรไลต คอื C2H5OH…………….

. .. ..9. สารแอมโฟเทอรกิ คอื สารท่ีทําหนาท่เี ปนไดท ้ังกรดและเบส เพราะเปนสารที่

สามารถให H+ และรบั OH- ได

…..สารแอมโฟเทอริก คอื สารที่ทําหนาท่เี ปนไดทั้งกรดและเบส เพราะเปน สารที่

สามารถให และรบั H+..........................................................................................

.. ..10. นาํ โซเดยี มไฮดรอกไซด (NaOH) จํานวน 4 กรมั ไปละลายในน้าํ จนได

สารละลายปรมิ าตร 500 ลกู บาศกเ ซนติเมตร จะไดส ารละลายทเ่ี ขมขน

8 โมลตอลูกบาศกเดซิมตร (มวลอะตอม H = 1, O =16, Na =23)

500 4 g NaOH x 1 mol NaOH x 1000 cm3 สารละลาย = 0.2 mol/dm3
cm3 สารละลาย 40 g NaOH 1 dm3 สารละลาย

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 68

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 2
กิจกรรมสรางความสนใจ
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูที่ 3
เร่อื ง การแตกตัวของกรดและเบส

คาํ ถาม กรดแก กรดออ น มกี ารแตกตวั เหมอื นหรือแตกตางกนั
อยา งไร ?

กรดแกม ีการแตกตวั ตา งจากกรดออ นโดยกรดแกแ ตกตัวเปน คําตอบ
ไอออนไดห มดสวนกรดออ นแตกตวั เปนไอออนไดบ างสวน

คําถาม เบสแก เบสออน มีการแตกตวั เหมือนหรือแตกตางกัน
อยางไร ?

เบสแกมีการแตกตัวตางจากเบสออนโดยเบสแกแตกตวั เปน คําตอบ
ไอออนไดห มดสว นเบสออ นแตกตวั เปนไอออนไดบ างสว น

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 69

เฉลยใบกิจกรรมที่ 3
กจิ กรรมสาํ รวจและคน หา
ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรทู ี่ 3
เรือ่ ง การแตกตัวของกรดและเบส

แบบรายงานผลการทดลอง

การทดลองท่ี ....1...... เรอ่ื ง.................การแตกตัวของกรดแกและกรดออน.....................

จุดประสงคการทดลอง
1. ศึกษาปฏิกิริยาการแตกตัวเปนไอออนของกรดแกและกรดออ นได
2. อธิบายการเปล่ียนแปลงทีเ่ กิดข้ึน เมอ่ื ใสสังกะสีลงไปในกรดไฮโดรคลอริกและกรดแอซติ ิกได

3. อธิบายการเกดิ ปฏิกิริยาของสงั กะสกี ับกรดไฮโดรคลอริกและสังกะสีกบั กรดแอซติ ิกได

บันทกึ ผลการทดลอง การเปลีย่ นแปลงทส่ี งั เกตได

สารละลาย เกิดฟองแกส
ข้นึ มาก
1. สารละลาย
กรดไฮโดรคลอริก
เขม ขน 1 mol/dm3

2. สารละลาย เกิดฟองแกส
กรดแอซติ กิ เขมขน ขึ้นเล็กนอย
1 mol/dm3
ภาพที่ 7 ปฏกิ ิรยิ าของสงั กะสีกับกรดไฮโดรคลอริก (ซา ย)
และสงั กะสกี บั กรดแอซติ ิก (ขวา)

ท่มี า : Chang R. Chemistry. 10th edition. McGraw Hill.
2010. หนา 667

ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูท ่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 70

เฉลยใบกิจกรรมที่ 4
กิจกรรมการอธิบายและลงขอสรุป

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูที่ 3
เร่อื ง การแตกตัวของกรดและเบส

สรุปผลการทดลอง

สารละลายกรดไฮโดรคลอริก เขมขน 1 mol/dm3 และสารละลายกรดแอซิติกเขมขน

1 mol/dm3 ทาํ ปฏิกิริยากบั โลหะสงั กะสีเกิดฟองแกส ไฮโดรเจนขน้ึ ดงั สมการ

2HCl(aq) + Zn(s) ZnCl2(aq) + H2(g)

2CH3COOH(aq) + Zn(s) Zn(CH3COO)2(aq) + H2(g)

จากผลการทดลอง พบวา ปริมาณแกสไฮโดรเจนท่ีเกิดข้ึนท่ีเกิดข้ึนจากท้ังสองปฏิกิริยามี

ปริมาณไมเทา กัน โดยสารละลายกรดไฮโดรคลอริกซ่ึงเปนกรดแกแตกตัวเปนไอออนไดอ ยางสมบูรณ

สวนสารละลายกรดแอซิติกเปนกรดออนแตกตัวเปนไอออนไดบางสวนสารสวนใหญยังอยูในรูป

โมเลกุล ดังน้ันสารละลายกรดไฮโดรคลอริกจึงมีโปรตอนในสารละลายมากกวาสารละลาย

กรดแอซิติก เม่ือเกิดปฏิกิรยิ าโปรตอน (H+) จะไปรับอิเล็กตรอนสวน Zn จะใหอิเลก็ ตรอนกลายเปน

Zn2+ ดงั สมการ

Zn(s) + H+(aq) Zn2+(aq) + H2(g)

Zn(s) Zn2+(aq) + 2e-

2H+(aq) + 2e- H2(g)

ดังน้ันปริมาณแกสไฮโดรเจนท่ีเกิดขึ้นในสารละลายกรดไฮโดรคลอริก เขมขน 1 mol/dm3

จงึ มากกวา สารละลายกรดแอซติ ิกเขมขน 1 mol/dm3

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ี่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 71

1. จากผลการทดลองสามารถเขียนสมการแสดงการแตกตวั ของสารละลาย
กรดไฮโดรคลอริก และสารละลายกรดแอซิตกิ ในนา้ํ ไดอ ยา งไร

HCl(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + Cl-(aq)

CH3COOH(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + CH3COO-(aq)

2. เพราะเหตุใดปริมาณแกสไฮโดรเจนท่เี กิดจากการทดลองจงึ มปี ริมาณแตกตางกัน

สารละลายกรดไฮโดรคลอรกิ ซ่ึงเปนกรดแกแ ตกตัวเปนไอออนไดอ ยางสมบรู ณ
สวนสารละลายกรดแอซิติกเปนกรดออนแตกตัวเปนไอออนไดบางสวนสารสวนใหญ
ยังอยูในรูปโมเลกุล ดังนั้นสารละลายกรดไฮโดรคลอริกจึงมีโปรตอนในสารละลาย
มากกวาสารละลายกรดแอซติ ิกเม่ือเกดิ ปฏิกิริยาโปรตอน (H+) จะไปรับอเิ ลก็ ตรอนเกิด
แกส H2 ขึ้น ดังน้ันปริมาณแกสไฮโดรเจนท่ีเกิดขึ้นในสารละลายกรดไฮโดรคลอริก
เขมขน 1 mol/dm3 จงึ มากกวา สารละลายกรดแอซิตกิ เขมขน 1 mol/dm3

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 72

3. จงบอกความแตกตา งระหวางกรดแกเบสแกกบั กรดออนเบสออ น

กรดแกเ บสแก

กรดแกเ บสแกส ามารถแตกตัวไดห มด 100% ในนา้ํ ไมเ กิดภาวะสมดุล ปฏกิ ิรยิ าไป
ขา งหนา แทนดว ยสญั ลักษณ

ตวั อยา งสมการการแตกตัวในน้าํ ของกรดแกเ บสแก

กรดแก HNO3(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + NO3- (aq)

เบสแก NaOH(s) H2O Na+(aq) + OH-(aq)

กรดออนเบสออน

กรดออ นเบสออ นแตกตวั ไดบางสวนในน้ํา เกดิ ภาวะสมดุล เกดิ ปฏิกิรยิ าไปขางหนา และ
ยอ นกลบั แทนดว ยสัญลกั ษณ

ตวั อยางสมการการแตกตวั ในน้ําของกรดออนเบสออน

กรดออ น HClO(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + ClO-(aq)
เบสออ น NH3(g) + H2O(l) NH4+(aq) + OH-(aq)

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท ี่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 73

4. จากภาพตอ ไปนี้ จงแสดงการแตกตวั ของกรดแกแ ละกรดออ นในรูปของกราฟ

กรด (Acid)

โปรตอน (Proton)

ไอออนลบ กรดแก (Strong acid) กรดออ น (Weak acid)
(Negative ion)

ภาพท่ี 3 แสดงการแตกตัวของกรดแกและกรดออนในนํา้
ที่มา: https://www.quia.com/jg/2316759list.html

กรดแก (Strong acid) ถา HX เปน กรดแก

HX H+ X-

ความเ ขม ขน

HX กอ นการแตกตัว หลังการแตกตัว
H+ กราฟความเขมขน ของสารจากการแตกตวั ของกรดแกHX
X-
ถา HA เปนกรดออ น
กรดออน (Weak acid) HA

ความเ ขม ขน HA

H+ A-
HA
H+ กอนการแตกตัว หลงั การแตกตัว
A- กราฟความเขม ขน ของสารจากการแตกตวั ของกรดออนHA

ภาพที่ 8 กราฟแสดงการแตกตัวของกรดแกและกรดออน
ทม่ี า : นางสาวพรเพญ็ อนนั ตจารตุ ระกูล

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 74

5. จากสมการตอไปน้ี H3O+(aq) + HSO-4(aq)………………Ka1= มคี าสงู มาก
H2SO4(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + SO42-(aq)..……………..….Ka2 = 1.3 x10-2
HSO-4(aq) + H2O(l)

ท่มี า : Chang R. Chemistry. 10th edition. McGraw Hill. 2010. หนา 685

ภาพใดแสดงการแตกตัวเปน ไอออนในนาํ้ ของกรดซลั ฟว ริก ( H2SO4 ) ไดถกู ตอง
เพราะเหตุใด
ภาพ (C) แสดงการแตกตัวเปนไอออนในน้ําของกรดซัลฟวริก (H2SO4) ไดถูกตอง
เพราะ ขั้นที่ 1 กรดซัลฟวริก (H2SO4) ซึ่งเปนกรดแก แตกตัวเปนไอออนได 100%
จึงมีคา Ka1 สงู มาก สวนข้ันที่ 2 ไฮโดรเจนซัลเฟตไอออน (HSO4- ) แตกตวั เปน ไอออน
ไดบางสวน จึงมีคา Ka2 นอยกวา Ka1 ซ่ึงจากคา Ka1 และ Ka2 บอกใหทราบวา
ข้ันท่ี 1 แตกตัวเปนไอออนไดมากกวาข้ันที่ 2 และการแตกตัวทั้ง 2 ข้ัน ทําใหเกิด
H3O+ ดังน้ัน เมื่อเปรียบเทียบความเขมขนของไอออนในสารละลายจะไดดังน้ี
[H3O+] > [HSO4- ] > [SO24-]

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรทู ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 75

เฉลยใบกิจกรรมที่ 5
กิจกรรมการขยายความรู
ชุดกิจกรรมการเรยี นรูท่ี 3
เร่อื ง การแตกตวั ของกรดและเบส

ใบกจิ กรรม

คําชีแ้ จง ใหนักเรยี นศึกษารว มกนั อภปิ รายแลว ตอบคําถามตอไปนี้

1. จงเรียงลาํ ดับความแรงของกรดในขอใดตอ ไปนจ้ี ากมากไปนอย

ก. HCl HBr HI

ข. HClO HBrO HIO

ค. HF H2O NH3 CH4

ง. HIO HIO2 HIO3 HIO4

จ. H2O H2Te H2Se H2S

ฉ. H3AsO4 H2SeO4 HBrO4

ก. HI > HBr > HCl
ข. HClO > HBrO > HIO
ค. HF > H2O > NH3 > CH4
ง. HIO4 > HIO3 > HIO2 > HIO
จ. H2Te > H2Se > H2S > H2O
ฉ. HBrO4 > H2SeO4 > H3AsO4

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรทู ่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 76

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 6
กิจกรรมประเมนิ ผล
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรทู ี่ 3
เร่อื ง การแตกตวั ของกรดและเบส

คาํ ชีแ้ จง ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปน้ี
1. สารตอไปนส้ี ารใดจดั เปนกรดแก กรดออ น เบสแก และเบสออน
HNO3 H2CO3 HF CH3NH2 HCOOH HBr H3BO3 HClO4 LiOH HI Sr(OH)2 NH2OH

……………………..…………………….กรดแก คือ HNO3 HBr HClO4 HI……………………….……………………
……………………………………………กรดออ น คือ H2CO3 HF HCOOH H3BO3….…………….………………
………………………………...…………เบสแก คอื LiOH Sr(OH)2…………………..………………………….……….…
……………………………………………เบสออ น คือ CH3NH2 NH2OH……………………………………….……………

2. กรดเกลอื (HCl) 3.65 กรมั ละลายน้าํ จนเปนสารละลายทมี่ ปี ริมาตร 500 cm3 ใน

สารละลายจะมคี วามเขมขนของไฮโดรเนียมไอออนเทา ใด (มวลอะตอม H =1, Cl = 35.5)
1000 cm3
3.65 g x 1 dm3 x 1 mol = 0.2 mol/dm3
500 cm3 36.5 g

สารละลาย HCl มคี วามเขม ขน 0.2 mol/dm3

HCl เปนกรดแก จงึ แตกตวั เปน ไอออนไดหมด ดังสมการ

HCl (aq) + H2O(l) H3O+(aq) + Cl-(aq)

ความเขม ขน เริ่มตน (M) 0.2 00

ความเขม ขน ทเี่ ปล่ยี นแปลง (M) -0.2 +0.2 +0.2

ความเขมขนสุดทา ย (M) 0 0.2 0.2

∴ สารละลายกรดเกลอื (HCl) ซึ่งมีความเขมขน 0.2 mol/dm3 มคี วามเขม ขน ของ

H3O+ เทากับ 0.2 mol/dm3

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูที่ 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 77

3. สารละลายแบเรียมไฮดรอกไซด (Ba(OH)2 ) เขมขน 1 x 10-4 mol/dm3 จะมีความเขมขน

ของไฮดรอกไซดไ อออนเทาใด

สารละลาย Ba(OH)2 มีความเขมขน 1 x 10-4 mol/dm3

Ba(OH)2 เปน เบสแก จงึ แตกตัวเปน ไอออนไดห มด ดงั สมการ

Ba(OH)2 (aq) Ba2+(aq) + 2OH-(aq)

ความเขมขน เริ่มตน (M) 1 x 10-4 00

ความเขมขน ทีเ่ ปลย่ี นแปลง (M) -1 x 10-4 +1 x 10-4 +2(1 x 10-4)

ความเขมขนสุดทา ย (M) 0 1 x 10-4 2 x 10-4

∴ สารละลาย Ba(OH)2 ซง่ึ มคี วามเขม ขน 1 x 10-4 mol/dm3 มีความเขมขนของ

OH- เทากับ 2 x 10-4 mol/dm3

4. สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด (NaOH) เขม ขน 0.2 mol/dm3 ปรมิ าตร 500 cm3 จะมี

ไฮดรอกไซดไ อออนกโี่ มล และถา เตมิ นํ้าใหม ีปรมิ าตรเปน 800 cm3 ความเขม ขนของ

ไฮดรอกไซดไอออนจะเปน เทา ใด

จาํ นวนโมลของ NaOH ในสารละลาย 500 cm3

0.2 mol x 1 dm3 x 500 cm3 = 0.1 mol
1 dm3 1000 cm3
NaOH เปนเบสแก แตกตวั เปน ไอออนไดหมดดงั สมการ

NaOH(aq) Na+(aq) + OH-(aq)

NaOH 0.1 mol จะแตกตวั ให OH- 0.1 mol

นน่ั คอื สารละลาย NaOH 500 cm3 มี OH- ละลายอยู 0.1 mol

เมื่อเติมนาํ้ จนสารละลายมีปรมิ าตรเปน 800 cm3 ในสารละลายยงั คงมี OH- 0.1 mol

ความเขมขนของ OH- ในสารละลาย = 0.1 mol x 1000 cm3
800 cm3 1 dm3
= 0.125 mol/dm3

∴ สารละลาย NaOH จํานวน 800 cm3 มีความเขมขน ของ OH- เทา กับ 0.125 mol/dm3

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูท่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 78

5. กรดแลกติก ( lactic acid, C3H6O3 ซ่งึ เขยี นแทนสูตรดวย HLac ) เปนกรดทีพ่ บในนมเปรย้ี ว

และกลา มเนอ้ื ทม่ี อี าการปวด เขียนแสดงปฏิกิริยาไดดงั นี้

HLac(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + Lac-(aq)

ในสารละลายกรดแลกติกเขมขน 0.5 mol/dm3 จงคํานวณความเขมขนของ H3O+ และ

กรดน้แี ตกตัวเปน ไอออนไดรอยละเทา ใด (กําหนดให Ka ของกรดแลกตกิ เทา กบั 1.4 × 10-4 )

สมมติให HLac แตกตวั ให x mol/dm3

HLac(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + Lac-(aq)

ความเขม ขน เริ่มตน (M) 0.5 00

ความเขม ขนท่ีเปลีย่ นแปลง (M) -x +x +x

ความเขม ขนท่ีสภาวะสมดุล (M ) 0.5-x xx

Ka = [H3O+][Lac-] Ca 0.5
[HLac] Ka 1.4 x 10-4
(x)(x) = = 3.57 x 103
1.4 x 10-4 = (0.5 - x)
0

x2 = (1.4 x 10-4)(0.5) 3.57 x 103 > 1000

x = √0.7 X 10-4 = 8.4 x 10-3
[H3O+] = 8.4 x 10-3
วธิ ีใชสมการคาํ นวณหา [H3O+] จากสมดลุ การแตกตัวของกรดออ น

[H3O+] = �Cax Ka

[H3O+] = √(0.5)(1.4 x 10-4) = √0.7 x 10-4
[H3O+] = 8.4 x 10-3 mol/dm3

รอยละการแตกตัวของกรด = ความเขม ขนของกรดทแ่ี ตกตัว X 100%
ความเขมขนเรมิ่ ตน ของกรด

รอ ยละการแตกตวั ของกรด = 8.4 x 10-3 X 100% = 1.68%
0.5

∴ สารละลายกรดแลกติกเขม ขน 0.5 mol/dm3 มคี วามเขมขนของ H3O+ เทา กบั
8.4 x 10-3 mol/dm3 และกรดนแี้ ตกตัวเปนไอออนไดรอ ยละ 1.68

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรทู ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 79

6. สารละลายแอมโมเนีย (NH3) เขม ขน 0.04 mol/dm3 ปริมาตร 500 cm3 จะมีความเขมขน
ของไฮดรอกไซดไอออนเทา ใด (กําหนดคา Kb ของ NH3 เทา กบั 1.8 x 10-5)

สมมตใิ ห NH3 แตกตัวให x mol/dm3 NH4+(aq) + OH- (aq)
NH3(aq) + H2O(l) 00
+x +x
ความเขมขน เรม่ิ ตน (M) 0.04 xx

ความเขมขนที่เปลีย่ นแปลง (M) -x

ความเขม ขนท่ีสภาวะสมดุล (M) 0.04 - x

Kb = [NH+4 ][OH-]
[NH3]
Cb 0.04
1.8 x 10-5 = (x)(x) 0 Kb = 1.8 x 10-5 = 2.2 x 103
(0.04 - x)
2.2 x 103 > 1000
x2 = (1.8 x 10-5)(0.04)

x = √0.72 X 10-6 = 8.5 x 10-4
[OH-] = 8.5 x 10-4 mol/dm3
∴ สารละลาย NH3 เขม ขน 0.04 mol/dm3 มีความเขมขนของ OH- เทา กับ 8.5 x 10-4 mol/dm3

วิธใี ชส มการคํานวณหา [OH-] จากสมดลุ การแตกตวั ของเบสออน

[OH-] = �Cbx Kb
[OH-] = √(0.04)(1.8 x 10-5) = √0.72 x 10-6
[OH-] = 8.5 x 10-4 mol/dm3

ชุดกจิ กรรมการเรียนรทู ่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 80

7. สารละลายกรด H2S มคี า คงท่กี ารแตกตวั ของกรด 2 คา คอื Ka1= 1.1 x 10-7 และ
Ka2= 1.3 x 10-13 จงเปรยี บเทยี บความเขม ขน ของไอออนตาง ๆ ในสารละลาย

กรด H2S แตกตวั ได 2 ขน้ั เขยี นสมการแสดงไดด ังนี้

ช้นั ที่ 1 H2S(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + HS-(aq)...........Ka1 = 1.8 x 10-5
ชัน้ ท่ี 2 HS-(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + S2-(aq) …..…...Ka2 = 7.1 x 10-15

จากคา Ka1 และ Ka2 บอกใหท ราบวา ข้นั ที่ 1 แตกตัวเปนไอออนไดมากกวาข้ันท่ี 2
และการแตกตวั ทั้ง 2 ขนั้ ทําใหเกิด H3O+ ดงั นนั้ เมอ่ื เปรยี บเทยี บความเขม ขน ของไอออนใน
สารละลายจะไดด งั นี้ [H3O+] > [HS-] > [S2-]

8. สารละลายกรด CH3COOH และ HCN มคี า Ka เทากบั 1.8 x 10-5 และ 4.9 x 10-10
ตามลาํ ดบั ถา สารละลายทั้งสองเขมขน 1 mol/dm3 เทา กัน สารละลายของกรดใดจะมี
ความเขม ขนของไฮโดรเนยี มไอออนมากกวากนั จงอธิบาย

CH3COOH(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + CH3COO-(aq) ……...Ka = 1.8 x 10-5
HCN(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + CN-(aq) ……………….Ka = 4.8 x 10-10

สารละลายท้ังสองมคี วามเขมขน 1 mol/dm3 เทากัน ความเขม ขน ของ H3O+
ในสารละลายกรด CH3COOH จะมคี ามากกวาในสารละลายกรด HCN เพราะคา Ka ของ
CH3COOH สงู กวา Ka ของ HCN ถึง 105 เทา

ชุดกิจกรรมการเรยี นรทู ่ี 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 81

9. จงคํานวณหาความเขม ขนของสารละลายไฮดราซนี (H2NNH2) ทีใ่ หความเขมขนของ

ไฮดรอกไซดไ อออนเทา กับ 1.2 x 10-3 mol/dm3 (Kb ของ H2NNH2 เทา กับ 9.8 x 10-7)

สมมติใหความเขมขนของสารละลาย H2NNH2 เทากับ x mol/dm3

H2NNH2(aq) + H2O(l) H2NNH+3(aq) + OH-(aq)

ความเขมขน เรม่ิ ตน (M) x 00

ความเขมขนทเี่ ปลีย่ นแปลง (M) -1.2 x 10-3 +1.2 x 10-3 +1.2 x 10-3

ความเขม ขนที่สภาวะสมดุล (M) x – 1.2 x 10-3 1.2 x 10-3 1.2 x 10-3

Kb = [H2NNH3+][OH-]
[H2NNH2]

9.8 x 10-7 = (1.2 x 10-3)(1.2 x 10-3)
(x - 1.2 x 10-3) 0

x = 1.47

[H2NNH2] = 1.47 mol/dm3

∴ ความเขม ขน ของสารละลาย H2NNH2 เทากับ 1.47 mol/dm3

วธิ ใี ชส มการคํานวณหา [H2NNH2] จากสมดุลการแตกตวั ของเบสออ น

[OH-] = �Cbx Kb

1.2 x 10-3 = �Cb x 9.8 x 10-7

Cb = (1.2 x 10-3)2
(9.8 x 10-7)
Cb = 1.47 mol/dm3

[H2NNH2] = 1.47 mol/dm3

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูท ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 82

10. จงคํานวณหาคาคงทก่ี ารแตกตัวของสารละลาย HClO เขม ขน 0.05 mol/dm3 ทแ่ี ตกตัวได
รอยละ 8.4 x 10-2

รอยละการแตกตัวของกรด = ความเขมขนของกรดที่แตกตวั X 100%
ความเขม ขนเร่ิมตน ของกรด

8.4 x 10-2 = ความเขมขนของกรดท่แี ตกตวั X 100
0.5

ความเขม ขนของกรดทแี่ ตกตัว = 4.2 x 10-5 mol/dm3

HClO(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + ClO-(aq)

ความเขม ขนเริ่มตน (M) 0.05 00

ความเขมขน ท่เี ปลีย่ นแปลง (M) -4.2 x 10-5 +4.2 x 10-5 +4.2 x 10-5

ความเขม ขนที่สภาวะสมดุล (M ) 0.5 - 4.2 x 10-5 4.2 x 10-5 4.2 x 10-5

Ka = [H3O+][ClO-]
[HClO]

Ka = (4.2 x 10-5)(4.2 x 10-5)
(0.5 - 1.2 x 10-3)
Ka = 3.5 x 10-8

∴ คา คงทก่ี ารแตกตัวของสารละลาย HClO เทากบั 3.5 x 10-8

วธิ ใี ชส มการคํานวณหา Ka จากสมดลุ การแตกตวั ของกรดออน

[H3O+] = �Cax Ka

4.2 x 10-5 = �0.05 x Ka
(4.2 x 10-5)2
Ka = (0.05)

Ka = 3.5 x 10-8

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 83

11. จงหารอ ยละของการแตกตวั ของกรดเบนโซอกิ (C6H5COOH) ในสารละลายทม่ี คี วามเขม ขน

0.25 mol/dm3 (Ka ของ C6H5COOH เทากับ 6.5 x 10-5)

สมมตใิ ห C6H5COOH แตกตัวให x mol/dm3 H3O+(aq) + C6H5COO-(aq)
C6H5COOH(aq) + H2O(l)

ความเขม ขน เริม่ ตน (M) 0.25 00

ความเขม ขนทีเ่ ปลีย่ นแปลง (M) -x +x +x

ความเขม ขน ท่ีสภาวะสมดุล (M ) 0.25 - x xx

Ka = [H3O+][C6H5COO- ] Ca 0.25
[C6H5COOH] Ka 6.5 x 10-5
(x)(x) = = 3.8 x 103
(0.25 - x)
6.5 x 10-5 = 0

x2 = (6.5 x 10-5)(0.25) 3.8 x 103 > 1000

x = √0.16 X 10-4 = 4 x 10-3
[H3O+] = 4 x 10-3 mol/dm3

วิธีใชสมการคาํ นวณหา [H3O+] จากสมดลุ การแตกตัวของกรดออน

[H3O+] = �Cax Ka

[H3O+] = √(0.25)(6.5 x 10-5) = √0.16 x 10-4
[H3O+] = 4 x 10-3 mol/dm3

รอ ยละการแตกตวั ของกรด = ความเขมขนของกรดทีแ่ ตกตัว X 100%
ความเขม ขนเรมิ่ ตน ของกรด

รอ ยละการแตกตวั ของกรด = 4 x 10-3 X 100% = 1.6%
0.25

∴ สารละลายกรด C6H5COOH เขม ขน 0.25 mol/dm3 แตกตัวไดร อยละ 1.6

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูที่ 3 | การแตกตวั ของกรดและเบส 84

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 7
กจิ กรรมนําความรูไ ปใชใหเ กดิ ประโยชน

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 3
เรอ่ื ง การแตกตวั ของกรดและเบส

เหตกุ ารณทีเ่ กิดข้นึ ในขา ว

แกสแอมโมเนียในโรงน้ําแข็งร่ัวสงกลิ่นฟุงไปทว่ั ชุมชน ซึ่งแกส แอมโนเนยี (NH3)
มีสมบัติเปนเบส เพราะเมื่อทําปฏิกิริยากับนํ้าจะแตกตัวใหไฮดรอกไซดไอออน

ดังสมการ

NH3(g) + H2O(l) NH4+(aq) + OH-(aq)

แกส แอมโมเนยี เปน เบส มีฤทธ์ิกดั กรอน การสัมผสั หรือสดู ดมแกสแอมโมเนียที่มี

ความเขมขน และมปี ริมาณมาก จะเปน อนั ตรายตอรา งกายได ดังนั้นเจาหนา ที่ท่ี

เขาไปตรวจสอบและปดวาลวของถังบรรจุแอมโมเนียจึงตองใสชุดปองกัน

สารเคมีและแกสเพื่อปองกันอันตรายและตองมีการเคล่ือนยายประชาชนออก

จากโรงงานเพราะอาจไดรับอันตรายจากแกสแอมโมเนียท่ีฟุงกระจายอยูใน

อากาศได

การควบคุมพื้นที่โดยการฉีดน้ําเนื่องจากสมบัติของแอมโมเนียละลายน้ําไดดี
ดังนั้น จึงฉีดน้ําเพ่ือจับไอของแอมโมเนียที่ฟุงกระจายเปนการสลายพิษ
แอมโมเนีย

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ่ี 3 | การแตกตัวของกรดและเบส 85