Smart_1

научно-технический журнал «SMART»

Қорытынды Біліктілікті тексеру бағдарламасына 7 зертхана қатысты.
Провайдер әр қатысушыға қатысу нәтижелері бойынша
Провайдер 20 (жиырма) сынама дайындады, оның ішін- есеп берді. Есеп біліктілікті тексерудің әрбір қатысушы-
де 7 (жеті) сынақ зертханасында (санитарлық-гигиеналық сы үшін қағаз түрінде көбейтілді.
зертханада) сыналды.
Қанағаттанарлықсыз нәтиже алған қатысушыларға
Провайдер біртектілік пен тұрақтылыққа статистикалық сигналдардың пайда болу себептерін анықтау, түзету
бағалау жүргізді. Осы бағдарлама бойынша тіркелген мән- әрекеттерін жүргізу және оларды құжаттау, қанағатта-
ді анықтау үшін сарапшылар мен мамандар қатарынан нарлықсыз нәтижелердің себептерін анықтау және жою
3 (үш) адамнан тұратын жұмыс тобы құрылды. Сандық ұсынылады.
үшін белгіленген мәнді сараптама зертханасы анықтайды.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. Alan S. Lin Bing metrology and standardization with Laboratory accreditation // 150 Focus. – October 2016. – Vol. 3.

– P. 26–31.
2. ISO/IEC 17043:2010 Оценка соответствия. Основные требования к проведению проверки квалификации//

М.: ИПК Издательство стандартов. – 2010. – C. 46.
3. Пономарева О. Б., Горяева Л. И., Шпаков С. В. От теории к практике// Методы оценки соответствия. –2018. –

№ 7.– С.10–12.
4. Панева В. И. О роли МСИ в деятельности по оценке соответствия // Методы оценки соответствия. – 2017. –

№ 7. – С. 4-7.
5. Шпаков С. В. Деятельность провайдеров межлабораторных сравнительных испытаний // Стандартные образ-

цы. – 2018. – № 3. – С. 15-21.
6. ГОСТ Р ИСО 13528-2015 Статистические методы. Применение при экспериментальной проверке компетентно-

сти посредством межлабораторных сравнительных испытаний//М.: Стандартинформ. – 2015. – С. 60-66.
7. Kuselman I. and Ales F. Selection and use of proficiency testing schemes for a limited number of participants –

chemical analytical laboratories// IUPAC Technical Report. – 2015. – Vol. 82. – P. 1099-1101.
8. Thompson М., Stephen L., Ellison R. The International Harmonized Protocol for the proficiency testing of analytical

chemistry laboratories// IUPAC Technical Report. – 2016. – Vol. 78. – Р. 145-196.
9. Руководство ISO 35:2017 Стандартные образцы. Общие и статистические принципы сертификации// М.: ИПК

Издательство стандартов.– 2016.– С.64.
10. ГОСТ 8.315-2019 Государственная система обеспечения единства измерений. Стандартные образцы состава и

свойств веществ и материалов. Основные положения//М.: Стандартинформ. – 2019. – C. 28-35.

51

№ 1 (80) 2022

ОӘК 006.86 Есмаганбетова А. Б.*, Исматуллаев С. Л., Даутканова Д. Р., Дуйсенбекова О. О.
Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті, Алматы, Қазақстан

* [email protected]

ИCИКАВАНЫҢ СЕБЕП-САЛДАР ДИАГРАММАСЫНЫҢ КӨМЕГІМЕН
МЕМЛЕКЕТТІК КАДАСТРДЫ ЖҮРГІЗУ САПАСЫН ТАЛДАУ

Аңдатпа. Мақалада мемлекеттік кадастрды жүргізу- ведения государственного кадастра были описаны их
дің сапасын бағалаудағы сәйкессіздіктердің пайда бо- непосредственное влияние на качество оказания го-
луына әсер ететін себептерді анықтау үшін Иcикава- сударственных услуг., т. е. были выявлены наиболее
ның себеп-салдар диаграммасының көмегімен процесс значимые факторы (причины), влияющие на конечный
пен осы себептік факторлардың нәтижесі болып табы- результат (итог). С помощью двух различных методов
латын сапа арасындағы байланыс графикалық түрде ранжирования степени влияния выявленных причин на
бейнеленді. Исикаваның себеп-салдар диаграммасында событие: путем дифференциации массовой доли каж-
сипатталған негізгі сапа көрсеткіші – Мемлекеттік дого компонента и построения матрицы обратных ря-
кадастрды жүргізу сапасына тікелей әсер етуші 5 ком- дов была проведена оценка степени влияния факторов
понент айқындалып, олардың мемлекеттік қызмет на качество ведения государственного земельного и
көрсету сапасына тікелей әсері зерделене отырып, градостроительного кадастров.
себеп-салдар диаграммасының көмегімен анықталған Ключевые слова: недвижимость, государственный
себептердің оқиғаға әсер ету дәрежесін екі түрлі сара- кадастр, причинно-следственная диаграмма, матрица
лау әдістерінің көмегімен, яғни әр компоненттің салмақ обратных рядов, качество обслуживания.
үлесін саралау және кері қатарлардың матрицасы құру
арқылы мемлекеттік жер және қала құрылысы кадастр- Abstract. In order to identify the causes affecting the
ларын жүргізу сапасына факторлардың әсер ету дәре- occurrence of inconsistencies in the assessment of the
жесін бағалау жұмыстары арқылы түпкілікті нәтижеге quality of the state cadastre, the Ishikawa causal diagram
(салға) әсер ететін неғұрлым маңызды факторлар (се- graphically depicted the relationship between the process
бептер) анықталды. and the quality resulting from these causal factors. The main
Кілтті сөздер: жылжымайтын мүлік, мемлекеттік ка- quality indicators that have a direct impact on the quality of
дастр, себеп-салдар диаграммасы, кері қатарлар ма- maintaining the state cadastre have been described as their
трицасы, қызмет көрсету сапасы. direct impact on the quality of public services., i.e. the most
significant factors (causes) affecting the final result (outcome)
Аннотация. В статье для выявления причин, влияю- were identified. With the help of two different methods of
щих на возникновение несоответствий в оценке каче- ranking the degree of influence of the identified causes on the
ства ведения государственного кадастра, с помощью event: by differentiating the mass fraction of each component
причинно-следственной диаграммы Исикавы графи- and constructing a matrix of inverse series, the degree of
чески была изображена связь между процессом и каче- influence of factors on the quality of maintaining state land
ством, являющимся результатом этих причинно-след- and urban planning cadastres was assessed.
ственных факторов. Основные показатели качества, Keywords: real estate, state cadastre, causal diagram,
оказывающих непосредственное влияние на качество matrix of inverse series, quality of service.

52

научно-технический журнал «SMART»

Кіріспе. Жылжымайтын мүлікті тіркеу меншік объек- латын сапа арасындағы байланысты графикалық түрде
тілерінің орналасқан жерін анықтайтын кадастрлармен 1-суретте көруге болады.
қатар бүкіл әлемде меншік құқығын картаға түсіру, растау
және кепілдендіру үшін қолданылатын құралдар болып 1-суретте көрсетілгендей, себеп-салдар диаграммасында
табылады. Жылжымайтын мүлікке (жер учаскелері мен сипатталған негізгі сапа көрсеткіші – Мемлекеттік када-
ғимараттар) көптеген елдердің әл-ауқатының жарты- стрды жүргізу сапасына тікелей әсер етуші 5 компонент:
сынан төрттен үшіне дейін жататындығын ескере отырып, нормативтік құқықтық актілер (әрі қарай – НҚА); өлшеу
жылжымайтын мүлік туралы өзекті ақпараттың болуы өте құралдары мен әдістері; персонал; деректер базасы және
маңызды болып табылады. Мемлекеттік органдар үшін технология анықталды.
де айқын артықшылықтар бар екені белгілі. Мемлекеттік
кадастрларда және тіркелімдерде дұрыс ақпараттың бо- Кадастрлар жүйесіндегі «НҚА» компоненті осы саланы
луы салықты дұрыс бағалау және жинау үшін де қажет. реттейтін нормативтік-құқықтық актілермен байланы-
Бұл сондай-ақ мемлекеттік органдарға әртүрлі өңірлер сты. Бұл мәселені реттеу үшін заңдар мен нормативтік
үшін сараланған талаптар жасауға және олар ең қажетті құқықтық актілердің кең спектрі қолданылады. Кадастрлық
аймақтарда қызметтер мен инфрақұрылымды ұсынуды қызметті реттейтін негізгі құжаттар: ҚР Конституциясы, ҚР
стратегиялық жоспарлауды жүргізуге мүмкіндік береді. [1] «Жер кодексі», «Жер қатынастары саласындағы мемле-

Зерттеу әдістері. Мемлекеттік кадастрды жүргізу сапасын
бағалауда сәйкессіздіктердің пайда болуына әсер ететін
себептерді анықтау үшін Иcикаваның себеп-салдар диа-
граммасы қолданылды. Диаграмма барлық мүмкін мәсе-
лелерді қарапайым және қол жетімді түрде жүйелеуге, ең
маңыздыларын бөліп көрсетуге және түпкі себепті іздеу
мақсатында қолданылды.

Токио университетінің профессоры, сапаны басқару са-
ласындағы жетекші маман Каору Иcикаваның процестің
соңғы нәтижесіне әртүрлі факторлардың әсерін біріктіру
арқылы және оның себеп-салдарлық диаграммада жүйе-
леу әдісі болып табылатын себеп-салдар диаграммасы –
түпкілікті нәтижеге (салға) әсер ететін неғұрлым маңызды
факторларды (себептерді) анықтауға мүмкіндік беретін
құрал болып табылады. [2,3]

Мемлекеттік жер және қала құрылысы кадастрларын жүр-
гізу сапасын талдау үшін Иcикаваның себеп-салдарлық
диаграммасын құру осы процестің сапа көрсеткіштерін
бөлуден басталды. Мемлекеттік қызмет көрсету сапасын
сипаттайтын негізгі көрсеткіш «Мемлекеттік кадастрды
жүргізу сапасы» болып табылады. Мұнда оның сапасына
әсер ететін 5М әдісі өзара әрекет ретінде қарастырылған.
5М себептік факторлар жүйесі болып табылатын процесс
пен осы себептік факторлардың нәтижесі болып табы-

1-сурет – Иcикаваның себеп-салдар диаграммасы арқылы мемлекеттік
кадастрды жүргізу сапасын талдау

53

№ 1 (80) 2022

кеттік қызметтерді көрсету жөніндегі қағидаларды бекіту мандар арқылы ғана жүзеге асатыны белгілі. Ақпараттық
туралы» ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің бұйрығы, ҚР технологиялардың қарқында даму заманында қызмет-
Үкіметінің 2011 жылғы 31 қазандағы «Жер учаскесіне сәй- керлердің уақытылы біліктілігін арттыру мен тәжірибе
кестендіру құжаттарының нысандарын бекіту туралы» қа- алмастыру жұмыстары да дұрыс ұйымдастырылып оты-
улысы, ҚР Үкіметінің 2003 жылғы 20 қыркүйектегі «Мемле- рылуы қажет. Сонымен қатар, шет елдің озық тәжірибе-
кеттік жер кадастрын жүргізу ережелерін бекіту туралы» лерін отандық жүйеде трансформациялау мақсатында
№ 958 қаулысы сияқты осы саланы реттеуге бағытталған шет елдік әріптестермен тығыз ынтымақтастықты орната
көптеген ҚР Президентінің Жарлықтары, ҚР Үкіметінің отырып, елдер арасындағы тәжірибе алмасу шаралары
қаулылары, ҚР атқарушы билік органдарының актілері жүзеге асырылып отыруы да мемлекеттік жер кадастрын
болып табылады. ҚР Конституциясы жоғары нормативтік сапалы жүргізуге тікелей әсер ететіні белгілі.
құқықтық акт ретінде жоғары заңдық күшке ие бола оты-
рып, жердің мемлекеттің және жеке меншікте бола ала- «Деректер базасы» құрауышы жерді ақпараттық қамта-
тыны айқындалып көрсетілген. Жылжымайтын мүлік объ- масыз етуде процестерді автоматтандыру және оңтай-
ектісі болып табылатын жер учаскесін пайдалану және ландыру, сондай-ақ жер кадастрының толыққанды де-
қорғау жөніндегі жер қатынастарын, жер учаскелерін қа- рекқорын құру барысында негізгі рөл атқарады. Қазақстан
лыптастыру тәсілдерін реттеу, жер қатынастары саласын- республикасы аймағында мемлекеттік жер кадастры ор-
да негізгі анықтамалар мен түсініктер, жер учаскелеріне талықтандырылған бірыңғай жүйемен жүргізіледі. Бұл өз
құқық иеленуге, құқықтарын шектеуге қатысты мәселелер кезегінде, республикалық базаның дұрыс, толыққанды
ҚР Жер кодексі ашады. Көп жағдайда жер учаскелерінің деректермен жаңартылып отыруын қамтамасыз еткені-
шекараларын нақтылау үшін кадастрлық жұмыстар жүр- не қарамастан ең жоғары экономикалық тиімділікке қол
гізуге негіз болатын маңызды тарау – жер құқығын қорғау жеткізу мақсатында жылжымайтын мүлік кадастры дерек
және жер дауларын қарау осы жер кодексі арқылы реттел- қорының (ЖК ДБ) қалыпты жұмыс істеуін іске асыру үшін
се, жер ресурстарын басқару және мемлекеттік кадастр- көптеген міндеттерді шешу қажет, оның ішінде:
ды жүргізу атқарушы органдар мен жергілікті әкімдіктердің
бекіткен нормативтік құқытық актілері арқылы реттелетін- • әртүрлі ведомстволардың автоматтандырылған де-
діктен НҚА компоненті мемлекеттік кадастрды жүргізу са- рекқорлары арасында деректерді беру мен алмасуды
пасының негізгі көрсеткіші ретінде алынды. ұйымдастыру,

«Өлшеу құралдары мен әдістері» компоненті жылжымай- • арнайы автоматтандырылған бағдарламаларды енгі-
тын объектілерді өлшеуді жүзеге асыратын әдістер мен зу және сүйемелдеу, оларды жетілдіру,
құралдарды қамтиды. Заманауи жоғары дәлдікті геодези-
ялық аспаптар мен жабдықтардың болмауы орындалатын • мемлекеттік кадастрлық есепке алу, техникалық тү-
жұмыстардың өнімділігі мен дәлдігін төмендетеді және гендеу, жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу
бұл нәтижелерге теріс әсер етуі мүмкін. Мемлекеттік жер органдарының, салық органдарының, мемлекеттік
кадастрын құруда жер бетінде орналасқан әрбір объект басқару органдарының және т.б. бірыңғай ақпарат-
жер учаскелерінің орналасқан орнымен өзара сәйкес ке- тық-коммуникациялық кеңістігін құру.
луі керек. Бұл жағдайдың орындалғандығын тексеру үшін
геодезиялық түсірістердің көмегі қажет. Мемлекеттік ка- Жекелеген аумақтық деңгейдегі жер-кадастрлық деректер
дастр қызметінде жер телімдерінің пландарын жасау үшін банкін (базасын) құру мақсаты – стратегиялық жоспарла-
топографиялық түсірулердің бірнеше түрлері орындала- уды және өңірді (қаланы) басқаруды ақпараттық қамтама-
ды. Жиі пайдаланылатын түсірістерге теодолиттік, тахе- сыз ету, қаржылық және инвестициялық саясатты қалып-
ометрлік, нивелирлік түсірістер жатады. Фототопографи- тастыру, жерді ұтымды пайдалану, жерге орналастыруды
ялық, аэрокосмостық және де спутниктің технологиялар жүзеге асыру, жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақы-
кеңінен қолданылады. Мұндай түсірулердің ерекшелігі лау, жер мониторингін жүргізу болып табылады.
пландардың мазмұнымен, дәлдігімен және олардың көр-
сетілуімен, сонымен қоса түсіру нысандарымен тығыз Мемлекеттік жер кадастр жүйесін құрудың басты шартта-
байланысты. Кадастрлық пландар мен карталарда жер рының бірі – ҚР субъектілері мен республикалық дерек-
телімдерінің шекаралары, қалалық құрылымдар, гидро- тер банкі үшін орталықтандырылған кадастрлық дерек-
графиялық элементтер, жол-қатынас тораптары, жасыл тер банкін құру және жүргізу қажеттілігінен туындайды.
желектер және т.б. объекттер бейнеленеді. Әкімшілік аудандардың шеткері станцияларының када-
стрлық деректерінің орталықтандырылған банкін құру қа-
Келесі «Персонал» құрамдауышы біліктілік қабілеттері жеттілігі оның құрылымын ғана емес, сонымен қатар жүй-
мен біліміне, оның тәжірибесі мен ұйымдастырушылық енің элементтері мен бүкіл қоршаған орта (экономикалық,
қабілеттеріне қатысы бар факторларды айқындайды. Ең- экологиялық, табиғи, әлеуметтік және т.б.) арасындағы
бекке ынталандыру жұмыстарын жүзеге асыру әрқашан қатынастарға айтарлықтай әсер етеді.
көп шығындар мен уақытты қажет етеді, бірақ олардың
әсері әлдеқайда жоғары. Өйткені, кез-келген ұйымның Бүгінгі күні заңнамада мемлекеттік жер кадастрының де-
негізгі ресурсы қызметкерлер болып табылады. Олардың рекқорын енгізу, сүйемелдеу, жинау, жүйелеу және жүргізу
жұмысының тиімділігі мен өнімділігі бүкіл кәсіпорын қы- мақсатында мемлекеттік жер және қала кадастрларының
зметінің нәтижесін анықтайды. Ұйым жұмысының жақсы автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің республи-
нәтижелеріне қол жеткізу үшін әр қызметкерді өз жұмы- калық орталығы (МЖК ААЖ) құрылды. Мемлекеттік жер
сында мотивациялау керек және оған қойылған міндет- және қала кадастрларын жүргізудің автоматтандырылған
терді орындай алатындай жағдай жасау керек. Кез-келген режиміне көшу геоақпараттық жүйе (бұдан әрі қарй – ГАЖ)
жұмыстың сапалы түрде жүруі білімді, тәжірибелі ма- технологияларды қолдануға негізделген, олардың негізін-
де МЖК ААЖ құрылды. Ол – жұмыс тиімділігін арттыру,
көрсетілетін қызметтердің көлемі мен сапасын арттыру,
Интернет технологияларды пайдалана отырып, анықта-

54

научно-технический журнал «SMART»

малар түрінде берілген сұрау салуларға жедел жауаптар Зерттеу нәтижелері. Одан әрі себеп-салдар диаграм-
беру мақсатында МЖК жүргізу процестерін автоматтан- масының көмегімен анықталған компоненттерді екі түрлі
дыруға арналған. МЖК ААЖ әртүрлі аумақтық деңгейде, саралау әдістерінің көмегімен мемлекеттік жер және қала
яғни республикалық, облыстық және аудандық деңгейде құрылысы кадастрларын жүргізу сапасына факторлардың
жүргізіледі. Аудандық деңгейдегі жер және қала када- әсер ету дәрежесін бағалау жұмыстары жүргізілді.
стрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі МЖК
ААЖ барлық жүйесінің негізгі элементі болып табылады, 1. График негізінде мәселелерді шешудің оптимальды
өйткені дәл осы жерде жер учаскелерін бастапқы есеп- жолдарын қарастыру мақсатында әр компоненттің салмақ
ке алу және тіркеу, ағымдағы есепке алу, жер есептілігін үлесін саралау туралы шешім қабылданды.
жасау және ақпарат беру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Жер учаскелерінің жай-күйі мен пайдаланылуы, олардың Анықталған компоненттер сандық мәннен тұрмайды, яғни
алаңы, орналасқан жері, экономикалық және сапалық си- иллюстрациалау үшін баллмен бағалау жүргізілді. Компо-
паттамалары туралы мәліметтер МЖК құжаттарына сәй- ненттерді балл көрсеткіштері бойынша өсу ретімен орна-
кес МЖК ААЖ жүйесіне енгізіледі. Бұл (МЖК құжаттары) ластыра отырып, әр компоненттің үлесін жинақтау қоры-
жер учаскелерін межелеу туралы деректер, жер учаске- тындысының үлесі ретінде анықталды (1-кесте).
лерінің құқық иеленушілері ұсынған мәліметтер, топогра-
фиялық-геодезиялық, картографиялық, мониторингтік, 1-кесте – Компоненттердің жинақтау
жерге орналастыру, топырақ, геологиялық-геоморфоло- қорытындысының үлесі арқылы компоненттердің
гиялық және өзге де зерттеулер мен іздестірулер жүргізу
нәтижелері негізінде қалыптастырылады. [4] Жүргізу жұ- оқиғаға әсер ету дәрежесі
мыстарын оңтайландыру кезінде кадастрлық ақпаратты
жүйелеу орындалатын процестерді жеделдетуге айтар- Компонеттер Баллмен Жинақтау қорытын-
лықтай әсер ететінін атап өткен жөн. бағалау дысының үлесі
НҚА
Технологиялық процесс – бастапқы мәліметтен талап Деректер базасы 25 25%
етілген нәтижеге жету үшін реттелген, өзара байланысқан 21 46%
әрекеттер екені белгілі болса, кез-келген технологиялық Технология 20 66%
процесті күрделі процестің бір бөлігі және қарапайым Өлшеу әдістері мен
(элементарлы) технологиялық процестердің жинағы деп 19 85%
қарастыруға болады. Әр технологиялық процесс өз рет- құралдары
тілігімен орындалған жағдайда ғана сапалы қызмет түрін Персонал 15 100%
алу мүмкіндігі арта түспек. [5, 6,7] 100

МЖК жүргізуді өндірістік процесс ретінде қарастыра оты- Алынған нәтижелерді гистограмма түрінде, ал жинақтау
рып, мемлекеттік жер кадастрын жүргізу – бұл бір-бірімен қорытындысының үлесі маркерлі графикпен бейнеленді
тығыз байланысты екі кіші жүйенің: құжаттар мен іс-ша- (2-сурет).
ралардың (үдерістің) бірлігін білдіретін жүйе екеніне көз
жеткізуге болады. Мемлекеттік кадастр құжаттамалары- 2-сурет – Мемлекеттік кадастрды жүргізу сапасы
ның ішкі жүйесі келесі құжаттар тобын қамтиды:
Диаграммада көрсетілгендей мәселені шешу үшін, ең ал-
• негізгі (жердің бірыңғай мемлекеттік тізілімі, кезекші дымен, алғашқы үш фактормен жұмыс істеу керек екендігі
кадастрлық карталар, кадастрлық істер); анықталды.

• көмекші (құжаттарды есепке алу кітаптары, берілген 2. Келесі саралау әдісін қолдана отырып, сараптамалық
мәліметтерді есепке алу кітаптары, тірек межелік желі бағалау жүргізілді.
пункттері координаттарының каталогтары);
Ол үшін категорияларды, негізгі және кіші факторларды
• туынды құралдар (республика жерінің, Республика ұйымдастырған төрт сарапшыдан сұхбат алынды. Баға-
субъектісінің және муниципалдық меншіктің тізбесі, лау кезінде анықталған деректер кестеге енгізілді, содан
жер ресурстарының жай-күйі және пайдаланылуы кейін кері қатарлардың матрицасы (1) есептеліп
туралы баяндамалар, статистикалық есептер, тал-
дамалық шолулар, туынды кадастрлық карталар, W=ai,j/(nmax+1)-ai,j) (1)
анықтамалық және талдамалық құжаттар).

• Ал МЖК жүргізу процесі «Технология» компонентіне
енген негізгі технологиялық әрекеттерді қамтитынын
анықтауға болады:

• дайындық жұмыстары;

• жер учаскелерін қалыптастыру және есепке алу;

• аумақтық аймақтарды қалыптастыру және есепке
алу;

• жерді бағалау;

• жерді пайдалану туралы есептерді қалыптастыру
және жер-кадастрлық ақпарат беру.

55

№ 1 (80) 2022

салмақ көрсеткіші (W) анықталды, мұндағы (a) сарапшы- Сол сияқты негізгі және қайталама факторлар бойынша
сныың[8(,i9-ш,1і)0]к.ритерийі (j-ші) бойынша сараптамалық баға- есептеу жүргізілді.

Кері дәреже матрицасынан жиынтық мәндер алынды Зерттеу нәтижесі. Схема арқылы әр түрлі факторлардың
және санаттар бойынша пайыздар құрылды (2-кесте). мемлекеттік жер және қала құрылысы кадастрларын жүр-
гізу сапасына әсерін салыстыру жүргізілді. Себеп-салдар
2-кесте – Себептердің оқиғаға әсер ету дәрежесін кері диаграммасының көмегімен анықталған компоненттерді
қатарлардың матрицасы арқылы есептеу екі түрлі саралау әдістерінің көмегімен мемлекеттік жер
және қала құрылысы кадастрларын жүргізу сапасына
Эксперт- НҚА Деректер Өлшеу Техно- Персонал факторлардың әсер ету дәрежесін бағалау жұмыстары
тер базасы әдістері мен логия жүргізілуінің нәтижесінде «Персонал» компонентіне қа-
құралдары рағанда «НҚА» және «Деректер базасы» компоненттері
сапалы қызмет көрсету барысында елеулі әсер ететіні
1 24 1⁵ 4² 5¹ 3³ анықталды. Яғни мемлекеттік кадастрды жүргізу сапасын
арттыруда қолданыстағы жылжымайтын мүлік туралы
2 15 2⁴ 3³ 5¹ 4² мәліметтерді деректер базасына енгізудің нормативтік
құжаттар арқылы бекітуде халықаралық озық технология-
3 1⁵ 4² 2⁴ 5¹ 3³ ларды пайдалана отырып жетілдіру жолдарын қарастыру
қажет.
4 2⁴ 5¹ 1⁵ 4² 3³

W 18 12 14 5 11

0,3 0,2 0,23 0,1 0,18

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. A. Yesmaganbetova, D. Dautkanova and O. Duisenbekova Analysis of the kazakh legislation concerning the state

registration of rights to immovable property and the state real estate cadastre in relation to the international standard
ISO 19152:2012 GEOGRAPHIC INFORMATION – LAND ADMINISTRATION DOMAIN MODEL // International Journal
of Civil Engineering and Technology (IJCIET) Volume 9, Issue 11, November 2018, pp. 2338–2344
2. Lemdjanova I. M., Ermakova N. A. Instrumenty kontrolja kachestva: Uchebno-metodicheskoe posobie dlja vypolnenija
prakticheskih rabot. – M.: RUT (MIIT), 2017. – 38 s.
3. Ilie G. and. Ciocoiu C. N. Application of fishbone diagram to determine the risk of an event with multiple causes //
Management research and practice Vol. 2 Issue 1 (2010) p: 1-20
4. Zher-kadastrlyk kuzhattamalardyn kurylymyn, kuramyn zhane mazmunyn bekіtu turaly Kazahstan Respublikasy
Ulttyk jekonomika ministrіnіn 2014 zhylgy 5 karashadagy № 68 bujrygy. Kazakstan Respublikasynyn Adіlet ministrlіgіnde
2014 zhyly 10 zheltoksanda № 9951 tіrkeldі
5. Akishev K., Daribaeva G. Standarttau, metrologija zhane sajkestіktі bagalau: Okulyk – 3 basylym Nur-Sultan: Foliant,
2019. 152 bet.
6. Total Quality Management Key Concepts and Case Studies 2017, Pages 21-37
7. Coccia, Mario, Technological Analysis with the Fishbone Diagram to Identify and Systematize the Sources of Innovation
(October 17, 2017). CocciaLAB Working Paper 2017 – No. 2 5, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3054414
8. Makedonskij P. D., Kurzaeva L. V. Analiz problem obsluzhivanija IT-infrastruktury sovremennoj shkoly na osnove
jekspertnoj ocenki // Sovremennye nauchnye issledovanija i innovacii. 2016. № 7 [Jelektronnyj resurs]. URL: https://
web.snauka.ru/issues/2016/07/70042
9. Kurzaeva L. V. Vvedenie v teoriju sistem i sistemnyj analiz : ucheb.posobie / L.V. Kurzaeva. – Magnitogorsk : MaGU,
2015. – 211 s.
10. Gavrilova I. V., Novikova T. B., Peteljak V. E., Nazarova O. B., Agdavletova A. M. Sovershenstvovanie metodov
postroenija prichinno-sledstvennyh diagramm dlja reshenija zadach upravlenija v organizacionnyh sistemah //
Fundamental’nye issledovanija. – 2015. – № 8-2. – S. 247-251. [Jelektronnyj resurs] – Rezhim dostupa. http://www.
fundamental-research.ru/ru/article/view?id=38880.

56

научно-технический журнал «SMART»

Ниязбекова Римма Калманбаевна
д.т.н., к.т.н., доцент кафедры «Стандартизация, метрология и сертификация»

Технический факультет НАО «Казахский агротехнический университет
им. С.Сейфуллина

Каримова Гульмайда Конысбаевна
Докторант 2 курса специальности D 130 «Стандартизация,

сертификация и метрология» Технический факультет
Кафедра «Стандартизация, метрология и сертификация»
НАО «Казахский агротехнический университет им. С.Сейфуллина»

ОПРЕДЕЛЕНИЕ ПОКАЗАТЕЛЕЙ КАЧЕСТВА ПРИ ПРОИЗВОДСТВЕ
МАКАРОННЫХ ИЗДЕЛИЙ С ДОБАВЛЕНИЕМ ПШЕНА

КАК ИЗВЕСТНО, МАКАРОННЫЕ ИЗДЕЛИЯ ЯВЛЯЮТСЯ ПРОДУКТОМ ПИТАНИЯ ЧАСТОГО ПОТРЕБЛЕНИЯ.
ПО ДАННЫМ КАЗАХЗЕРНО, В КАЗАХСТАНЕ, ПО РЕЗУЛЬТАТАМ ИССЛЕДОВАНИЯ MEDIA MARKETING
INDEX 1, ПРОВОДИМОГО КОМПАНИЕЙ TNS GALLUP MEDIA ASIA, МАКАРОННЫЕ ИЗДЕЛИЯ ПОТРЕБЛЯЮТ
97% НАСЕЛЕНИЯ.

Абсолютным лидером остается Италия, где потребление За 2019 год импортные поставки на рынке макаронных
пасты составляет 24 кг на душу населения в год. Затем изделий в Казахстане в стоимостном выражении соста-
следуют Тунис, Венесуэла и Греция. Пятое место делят вили 35,9 миллиона долларов, что на 15% выше данно-
США и Аргентина (8,8 кг на душу населения), и совсем го показателя 2018 года. Среди поставщиков макарон на
немного уступают Иран и Чили (8,5 кг). рынок Казахстана лидируют следующие страны: Россия
(78%), Китай, Республика Корея. Крупные объемы также
Россия замыкает десятку стран, лидеров по объему по- поставляет соседний Кыргызстан, однако, низкая стои-
требления макаронных изделий (итальянской пасты). мость продукции из этой среднеазиатской страны выво-
Такие данные обнародовал аналитико-статистический от- дит ее из тройки лидеров среди поставщиков на рынок
дел компании Barilla. Продукт входит в рацион 94% насе- макаронных изделий в Казахстане.
ления страны, где уровень потребления пасты составил в
прошлом году 7,8 кг на душу населения в год. При этом объемы выпуска макарон казахстанскими про-
изводителями за пять лет выросли на 13,4%. Этот рост
Казахстан восстанавливает импорт макаронных изделий происходил на фоне сокращения внутреннего спроса в
объемы импортных поставок макарон в Казахстан по ито- натуральных показателях. В денежном эквиваленте ры-
гам 2019 года выросли на 11% и достигли среднего уровня нок макаронных изделий в Казахстане к концу 2019 года,
за пять лет по исследованиям проведенным ROIF Expert. напротив, вырос на 16,5 миллиардов тенге.

57

№ 1 (80) 2022

Сегодня на твердую пшеницу приходится 70 млн га по- Исследования, проведенные и рассматриваемые в ста-
севных площадей в мире. Среди стран производителей тье, связаны с частичной заменой пшеничной муки твер-
зерна твердой пшеницы лидируют Италия, которая про- дых сортов (дурум) пшеном при производстве макарон-
изводит ежегодно от 4,8 до 5,2 млн. тонн зерна твердой ных изделий.
пшеницы, США (Дакота) и Канада (преимущественно в
провинции Саскечеван) – 5,2 – 6 млн тонн соответствен- В ходе исследований осуществлялось добавление пшена
но, Северная Африка дает около 6 млн тонн. При этом, 3,8 %, 7,7 %, 15,5 % и 23,3 %. Вместе с этим, исследованы
по оценке экспертов всего на внешний рынок идет около показатели качества макаронных изделий при добавле-
7 млн тонн, остальное количество зерна пшеницы твер- нии пшена 3,8 %, 7,7 %, 15,5 % и 23,3 %.
дых сортов производится для внутренних нужд стран.
Основными потребителями зерна этой культуры являют- Исследования проводились в Федеральном государ-
ся страны Европы, Ближнего, Среднего Востока, Север- ственном автономном научном учреждений «Научно-ис-
ной Африки и Центральной Азии. На эти регионы прихо- следовательский институт хлебопекарной промышленно-
дится большая часть импорта твердой пшеницы. сти» (далее – ФГАНУ НИИХП) Российская Федерация, г.
Пшеница твёрдая (лат. Tríticum dúrum) – богатый клейко- Москва.
виной вид пшеницы. Такие зёрна принадлежат к элитным
категориям культуры, поскольку отличаются от других В ходе экспериментов изучались: методы определения
плотностью, размерами и высоким содержанием бел- качества макаронных изделий, влияние пшена на пище-
ка. Именно эти параметры имеют главное значение для вую ценность для здоровья человека, органолептические
изготовления макаронных изделий. Продукция из муки, показатели (цвет, форма, вкус, запах), физико-химиче-
выработанной на твердых сортах, более качественная. ские показатели (влажность), определение клейковины
Макароны не развариваются, не способствуют полноте, теста контрольного экземпляра (крупки высшего сорта),
содержат больше полезных микроэлементов. Это объяс- нормативная документация (технические регламенты,
няется разной углеводной структурой мягких и твердых межгосударственные стандарты).
сортов. Крахмал в твердой пшенице имеет кристалличе-
скую форму, поэтому не разрушается при размоле. По итогам экспериментов определены показатели ка-
Калорийность пшеничной муки из твёрдых сортов состав- чества произведенных макаронных изделий, такие как
ляет 344 ккал на 100 грамм продукта. влажность на технологическом этапе «после пресса» (до
Существует множество видов макаронных изделий с до- процесса «сушки») в качестве готового продукта и после
бавками, к примеру, макароны с овощами и клечаткой, этапа «сушки» рассмотрены показатели цвета, формы,
макароны с киноа, макароны цельнозерновые из проро- вкуса, запаха, зольности, клейковины.
щенной пшеницы, макароны с льяняным семенем, мака-
роны с белой клечаткой. Стоимость данной продукции от Ключевые слова: макаронные изделия, пшено, каче-
955 до 3119 тенге (Рис.1). ство, контроль качества, органолептические показатели,
физико-химические показатели, межгосударственные
Рис. 1 – Цены макаронных изделий стандарты, пшеничная мука высшего сорта (дурум), клей-
в торгово-розничной сети Magnum Республике Казахстан ковина.

(г. Нур-Султан) Продуктовая корзина практический каждой семьи вклю-
чает в себя макаронные изделия. На сегодняшний день
рынок достаточно насыщен разнообразностью ассор-
тимента данной продукции. На территории Республи-
ки Казахстан макаронные изделия выпускаются такими
предприятиями, как ТОО «Концерн «Цесна-Астык», ТОО
«КЭММИ GROUP», АО «Султан-ЭММК», ТОО «ЛИЯ»,
АО «Костанайский мелькомбинат», Желаевский КХП,
Ново-Альджанский мелькомбинат ТОО «Food Distribution
Company», ИП «CEZARO» и т.д.

Вместе с тем, мы можем наблюдать на прилавках супер-
маркетов и магазинов множество видов макаронных из-
делий, производителями которых являются такие страны,
как Италия и Российская Федерация.

Как правило, традиционно состав макаронных изделий –
пшеничная мука и вода. На сегодняшний день, нашему
вниманию представляются ряд макаронных изделий с
различными пищевыми добавками, такими как, амарант,
кукуруза, порошок моркови, сои, овёса, гречки, нута, об-
лепихи и т.д.

В рамках исследований в качестве пищевой добавки рас-
смотрено добавление пшена.

Пшено считается одной из самых древних культур и пред-
ставляет собой семена проса. Раньше пшено называли
«Золотая крупа». Пшено обладает липотропным действи-
ем, то есть препятствует отложению излишков жира. Кро-

58

научно-технический журнал «SMART»

ме того, пшено способно выводить из организма токсины Результаты и обсуждение
и антибиотики. Блюда из пшена особенно полезны при Органолептические показатели качества макаронных из-
диабете, атеросклерозе, заболеваниях печени, поджелу- делий с добавлением пшена 3,8%, 7,7%, 15,5 % и 23,3%
дочной железы, сердечно-сосудистой и нервной системы. приведены в таблице 1 после сушки.
Благодаря высокому содержанию кремния и фтора пше- Представленные данные в таблице 1 позволяют сделать
но укрепляет кости, зубы, волосы и ногти, а медь придает вывод, что цвет макаронных изделий меняется с добав-
мышцам и костям эластичность. лением пшена, форма не разрушается, за исключением
4 образца, по вкусу ощущается пшено с приятным запа-
В пшене содержится примерно 12-15% белков, 70% крах- хом добавки.
мала, незаменимые аминокислоты. Есть в крупе 0,5-08% Вместе с тем, отмечаем, что время варки макаронных
клетчатки, 2,6-3,7% жира, сахаров немного – примерно до изделий в среднем составляет от 2 до 5 минут, в дан-
2%, витамины РР, В1 и В2, а также в большом количестве ном интервале времени макаронные изделия счита-
калий, магний и фосфор. Пшено является рекордсменом ются сваренными и сохраняют форму. Данный экспе-
по содержанию молибдена и магния. римент проведен в соответствии с ГОСТ 31964-2012
(Рис. 1).
В составе белков пшена есть незаменимые аминокис-
лоты – валин, третнин, лейцин, гистидин, лизин, есть Рис. 1 – Время варки макаронных изделий
также ферменты, микроэлементы и жирные кислоты. с добавлением пшена
Пшено – лидер среди злаковых культур по содержанию
витаминов группы В. Также в этой крупе есть в значи- Из представленных данных наблюдается снижение вре-
тельном количестве йод, цинк, натрий, калий, бром и мени варки макаронных изделий (Рис. 1). Сокращение
магний. времени варки макаронных изделий связано с добавле-
нием воды, что в свою очередь оказала влияние на струк-
Именно пшено считают наименее аллергенной зерновой туру теста.
культурой. Эта крупа легко усваивается организмом – Тогда как, на сегодня, производители продукции указыва-
даже люди с чувствительным пищеварением могут вклю- ют время варки макаронных изделий на этикетках поряд-
чать ее в свой рацион. ка 8, 9, 10 минут или 11 минут.
При проведении исследований по физико-химическому
Материалы и методы показателю, как влажность, наблюдаем, что при добавле-
нии пшена 3,8%, затрачивается количество воды на 109%
Исследования проводились в соответствии с требова- больше, что и при контрольном замесе теста. Тогда как
ниями ГОСТ 31743-2012 «Изделия макаронные. Общие при добавлении пшена на 7,7% количество воды от кон-
технические условия» (далее – ГОСТ 31743-2012), ГОСТ
31964-2012 «Изделия макаронные. Правила приемки и
методы определения качества» (далее – ГОСТ 31964-
2012), ГОСТ 31463-2012 «Мука из твердой пшеницы для
макаронных изделий», ГОСТ 572-2016 «Крупа пшено
шлифованное. Технические условия», ГОСТ 27494-2016
«Мука и отруби. Методы определения зольности» (далее
– ГОСТ 27494-2016), ГОСТ 27839-2013 «Мука пшеничная.
Методы определения количества и качества клейковины»
(далее – ГОСТ 27839-2013).

Влажность определялась методом высушивания до по-
стоянной массы, методом ускоренного высушивания, экс-
пресс-методом, на приборе МА-30 «SARTORIUS», на при-
боре ЭЛЕКС-7М (на технологическом этапе сразу после
«пресса» до сушки) в соответствии с ГОСТ 31964-2012 и
ГОСТ 31743-2012.

Наименование Характеристики согласно Макаронные изделия с добавлением пшена, характеристики
показателя ГОСТ 31743-2012
3,8 % 7,7 % 15,5 % 23,3 %

Цвет Соответствующий сорту муки Светло желтый Желтый Насыщенный жел- Ярко желтый
Цвет изделий с использованием до- тый
полнительного сырья изменяется в

зависимости от вида этого сырья

Форма Соответствующий типу изделий Прочная Твердая Менее Хрупкая
твердая

Вкус Свойственный данному изделию, Слабый вкус Более яркий Более усиленный Насыщенный
без постороннего вкуса
пшена вкус пшена вкус пшена вкус пшена

Запах Свойственный данному изделию, Слабый запах Более яркий Более усиленный Насыщенный

без постороннего запаха пшена запах пшена запах пшена запах пшена

Таблица 1 – Органолептические показатели качества макаронных изделий

59

№ 1 (80) 2022

трольного замеса увеличено на 105%, при 15,5% пшена Пластичные свойства теста, трещинообразование и
на 103%, при 23,3% пшена на 101% (Рис. 2). брак продукции во многом зависит от количества добав-
ляемой воды при замесе теста.

На фотографии представлены макаронные изделия с до-
бавлением 3,8 % пшена.

Рис. 2 – ряд 1 – % добавления пшена, Рис.3 – Макаронные изделия с добавлением
ряд 2 – количество добавления воды пшена 3,8%.

В соответствии с проведенными исследованиями наблю-
даем (Рис. 2), что количество воды уменьшается при уве-
личении количества пшена (%).
Вода является составной частью макаронного теста, об-
условливает его физико-химические и биохимические
свойства.

60

научно-технический журнал «SMART»

Рис. 4 – Замес теста с добавлением пшена.

Заключение, выводы. ный, вкус и время приготовления блюд (снижение време-
ни варки более чем 54%).
Применение пшена обусловлено его свойствами оказы-
вать общеукрепляющее воздействие на организм чело- Вместе с тем, в результате проведенных исследований
века. Кроме того, частичная замена пшена способствует при добавлении пшена показатели качества остаются не-
экономии муки из твердых сортов дурум, следовательно, изменными, за исключением макаронных изделий с 23,3%
снижению себестоимости и цены продукции. добавлением пшена. Макаронные изделия с добавлени-
ем пшена 23,3 % достаточно хрупкие, что усложняет его
Использование пшена способствует улучшению таких транспортировку (перевозку с сохранением продукции).
свойств макаронных изделий как цвет, более насыщен-

Литература
1. Медведев Г. М. Технология макаронных изделий. – СПб.: ГИОРД. – Санкт-Петербург, 2005. – 312 с.
2. Ковальская Л. П. Технология пищевых производств. – Москва: Колос, 1997. – 752 с.
3. Негруб В. П., Васин М. И., Манкеева Н. А., Калинина М. А., Овсянникова Е. И., Панова С. А., Парфенова С. А.

Сборник технологических инструкций по производству макаронных изделий. – Москва, 1991. – 132 с.
4. Поляков Е. С. Технология и оборудование макаронного производства. – Москва, 1968. – 252 с.
5. Ковальская Л. П., Мелькина Г. М., Дубцов Г. Г., Дробот В. И. Общая технология пищевых производств. – Мо-

сква, 1992. – 379 с.
6. Панфилов В .А., Ураков О. А. Технологические линии пищевых производств (Создание технологического пото-

ка). – Москва, 1993. – 465 с.
7. Сборник технологических инструкций по производству макаронных изделий. Москва, 1991. – 131 с.
8. Российская академия наук Федеральное агентство научных организаций Федеральное государственное бюд-

жетное научное учреждение «Научно-исследовательский институт хлебопекарной промышленности». Управле-
ние реологическими свойствами пищевых продуктов. – Москва, 2015.– 147 с.
9. ГОСТ 31743-2012 «Изделия макаронные. Общие технические условия».
10. ГОСТ 31964-2012 «Изделия макаронные. Правила приемки и методы определения качества».
11. ГОСТ 31463-2012 «Мука из твердой пшеницы для макаронных изделий».
12. ГОСТ 572-2016 «Крупа пшено шлифованное. Технические условия».
13. ГОСТ 27839-2013 «Мука пшеничная. Методы определения количества и качества клейковины».

61

№ 1 (80) 2022

УДК 69.07 Оспанова Нургуль Камалиденкызы
Магистрант 2 курса ЕНУ им. Л.Н.Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

[email protected]

Ахмедьянов Абдулла Угубаевич
Кандидат технических наук, доцент ЕНУ им. Л.Н.Гумилева,

Нур-Султан, Казахстан

АНАЛИЗ ПРОБЛЕМ МОНОЛИТНОГО СТРОИТЕЛЬСТВА

ИССЛЕДОВАНИЯ В ОБЛАСТИ МОНОЛИТНОГО И СБОРНО-МОНОЛИТНОГО ДОМОСТРОЕНИЯ
ЯВЛЯЮТСЯ ВЕСЬМА АКТУАЛЬНЫМИ, ПОСКОЛЬКУ ЭТИ СТРОИТЕЛЬНЫЕ СИСТЕМЫ (В БОЛЬШЕЙ
СТЕПЕНИ ЭТО КАСАЕТСЯ МОНОЛИТНЫХ ЗДАНИЙ) НА СЕГОДНЯШНИЙ ДЕНЬ ПРИОБРЕЛИ ШИРОКОЕ
РАСПРОСТРАНЕНИЕ В ОТЕЧЕСТВЕННОМ ГРАЖДАНСКОМ СТРОИТЕЛЬСТВЕ.

Исследования в области монолитного строительства, 1. Возможность, без технологических перерывов, при-
включающие анализ основных преимуществ и недостат- ступить к отделочным работам по завершению воз-
ков конструктивных систем, являются достаточно акту- ведения несущих и ограждающих конструкций яруса,
альными, поскольку данные системы на сегодняшний в связи с тем, что усадка монолитных конструкций
день являются доминирующими в отечественном граж- зданий менее выражена, относительно кирпичных
данском строительстве, особенно это характерно для зданий.
наиболее крупных городов Республики Казахстан.
2. Более высокая, относительно сборного (панельного)
Введение. На сегодняшний день, благодаря достиже- домостроения, звукоизоляция.
ниям строительного материаловедения, расширению
сырьевой базы композиционных вяжущих, за счет при- 3. Здания, построенные в данной конструктивной систе-
менения сырьевых ресурсов с высокой свободной вну- ме, имеют высокую прочность, которая достигается
тренней энергией, монолитный рынок является самым благодаря небольшому количеству строительных
перспективным направлением развития строительной швов. Данный факт способствует относительно вы-
отрасли. сокой сейсмоустойчивости монолитных зданий, кото-
рые способны выдерживать амплитуды колебаний до
Основная часть. К основным преимуществам монолит- 7-8 баллов.
ного домостроения (по сравнению с кирпичными и па-
нельными домами) следует отнести. 4. Вес каркаса монолитных зданий, согласно эксперт-
ной оценке, как правило, меньше, чем вес каркаса

62

научно-технический журнал «SMART»

крупнопанельных зданий. Например: ориентировоч- Несмотря на такие преимущества монолитное строение
ный вес каркаса крупнопанельного здания состав- имеет негативные стороны:
ляет 1200 кг/м2; при этом вес каркаса монолитного
здания в среднем – 1050 кг/м2 1. В связи с тем, что в условиях зимнего бетонирования
(при температуре наружного воздуха ниже +5 °C), не-
5. В монолитных зданиях нагрузка равномерно рас- обходимо прогревать большой объем бетона, а также
пределяется по всему периметру несущих стен, что включать в его состав морозостойкие добавки, увели-
позволяет устраивать, экономически более целесо- чиваются финансовые затраты и трудоемкость стро-
образные, облегченные фундаменты. Перераспре- ительных работ.
деление нагрузки, способствующее равномерному
оседанию конструкции, минимизирует вероятность 2. Укладку бетонной смеси требуется вести максималь-
возникновения трещин в несущих конструкциях. но непрерывно по всему периметру, так как лишь в
таком случае будет обеспечено минимальное коли-
6. Достигается высокая архитектурная гибкость фаса- чество технологических швов, способствующее вы-
дов и планировок, которая формируется в том числе сокой прочности стен и перекрытий, что затрудняет
за счет малой толщины стен, формы перекрытий в технологические процессы и требует большей скоор-
плане. динированности действий рабочих.

7. Несущие конструкции монолитных зданий могут экс- 3. Необходимые прочностные и гидроизоляционные ха-
плуатироваться без капитального ремонта ориенти- рактеристики бетона возможны только при строгом
ровочно на протяжении 100-150 лет, что говорит о соответствии поставляемой бетонной смеси, требу-
высокой долговечности монолитного каркаса. емой по проекту, при соблюдении правил ее транс-
портировки и укладки, уплотнению и последующему
8. Возможность использовать более дешёвую технику уходу. Все указанные требования обуславливают не-
с меньшей грузоподъемностью, это связано с тем, обходимость строгого и комплексного контроля каче-
что при монолитном домостроении габариты подни- ства в построечных условиях.
маемых грузов (бадей с бетоном, пакетов арматуры)
ниже, чем при строительстве панельных зданий. 4. Монолитные стены, в случае их использования в ка-
честве наружных стеновых ограждений, имеют высо-
9. Строящийся объект не привязан к конкретному за- кую теплопроводность, в сравнении с кирпичными, и
воду производителю сборных железобетонных кон- как следствие, требуют большего дополнительного
струкций, что обеспечивает более широкое поле вы- утепления, что повышает стоимость строительства.
бора поставщиков.
5. Недостаточен объем имеющихся типовых техноло-
10. Нет строгой привязки к номенклатуре типоразмеров гических карт для монолитного домостроения (име-
железобетонных изделий, что также позволяет полу- ющиеся технологические карты часто содержат све-
чить большую архитектурную гибкость. дения об устаревшей опалубке).

11. Современный уровень технологий производства бе- 6. Существует прямая зависимость продолжительности
тона позволяет получать бетонные смеси с необхо- возведения монолитных зданий от оборачиваемо-
димыми для конкретного объекта и времени года ка- сти опалубки. В период, за который бетон набирает
чествами (бетонные смеси могут быть жаростойкими, основную прочность, совмещение строительно-мон-
высокопрочными, легкими, быстродействующими, тажных работ часто бывает затруднено.
биостойкими, морозостойкими и пр.)
Для сравнения в таблице № 1 представлен средний вес
каркасов зданий нескольких строительных систем:

№ Наименование Коэффициент Средний вес
п/п строительной си- удельной бето- каркаса зда-
ноемкости, м3/м²
стемы ния, кг/м2

1 Панельное 0,48 1200
домостроение

2 Монолитное 0,42 1050
домостроение

Универсальная 0,24 600
3 домостроительная

система

Таблица № 1 – Коэффициенты удельной
бетоноемкости и средний вес каркасов зданий,
выполненных в различных конструктивных системах

Начнем с анализа гражданских зданий в отечественном
строительстве с – монолитного домостроения. Не смотря
на то, что в Советском Союзе, особенно в период разви-

63

№ 1 (80) 2022

тия конструктивизма, был получен небольшой опыт стро- и монолитности конструкции процесс заливки бетона
ительства монолитных гражданских зданий, преимуще- должен вестись непрерывно и одинаково во все направ-
ственно технология монолитного строительства пришла ления. При этом уплотнения смеси должен проводится
в Казахстан из-за рубежа (из американской и европей- качественно.
ской строительной практики). В связи с этим, основные
конструктивные и технологические решения монолитных В ходе исследования было обнаружено, что в городе
зданий применяемые в Нур-Султане, все более ориенти- Нур-Султан около 80% строящихся домов строятся имен-
рованных на многоэтажное (свыше 25 этажей) строитель- но по монолитной системе. Не редки те случаи, когда в
ство, не имеют принципиального отличия от зарубежных. ходе быстрых темпов строительства следуя срокам для
Отметим, что при возведении жилых гражданских зданий сдачи в эксплуатацию, некоторые подрядчики торопясь
«эконом» класса в нашей стране преимущественно ис- не выдерживают требуемых норм для обеспечения на-
пользуется монолитная система. Наиболее важные свой- дежности конструкции, а также отклоняются от приведен-
ства опалубки, представленные на рисунке 1. ных нормативных требований при строительстве. Что и в
свою очередь обуславливает разрушение некоторых ча-
стей дома, развал стен, трещины, свал балконов и даже
падению самого монолитного строения. Примером таких
ситуации может служить ЖК «Орбита» а также каркас
строящегося ЖК «Территория комфорта», в г. Нур-Султан
на рисунках 2 и 3.

Рис. 1 – Наиболее важные параметры опалубки Рис. 2 – Разрушение балкона ЖК «Орбита»
1 – цена; 2 – качество, надежность; 3 – долговечность;

4 – ремонтопригодность; 5 – универсальность,
совместимость с другими системами; 6 – быстрота
и простота сборки; 7 – вес; 8 – показатели давления

бетонной смеси; 9 – геометрические размеры;
10 – сложность опалубочной системы
для рабочих; 11 – другие.

В монолитном доме необходимо на этапе планирования
предусмотреть каналы инженерных сетей поскольку воз-
можности осуществить перепланировку после строитель-
ства не получится. Для обеспечения высокой прочности

64

научно-технический журнал «SMART» В г. Нур-Султан 21 августа 2021 начался снос недостро-
Рис. 3 – Падение монолитного строения енного здания по улице Сарайшык, представлен на ри-
сунке 4. Объект начали строить в столице несколько
ЖК «Территория комфорта» лет назад, еще перед выставкой EXPO-2017. К тому
Рис. 4 – Снос недостроенного здания же здание возведено с нарушениями правил строи-
тельных работ и из-за долгого простоя конструкции
сооружения повреждены. Дальнейшая эксплуатация
небезопасна.

Опираясь на такие ошибки, необходимо ужесточить
требования к ходу строительства, а также постоянно-
му мониторингу контролю качества процесса строи-
тельства. Важным этапом монолитного строительства
здесь выступает качество ухода за бетоном, контроль
и регулирование температуры и влажности сцепления
бетонной смеси. Нарушение техонолгии на данном
этапе недопустимы. После набора проектной прочно-
сти и демонтажа опалубок бетон готового конструктива
проходит финишную доводку. Только после точного вы-
полнения всех технологических операций процесс мо-
нолитного строительства зданий можно только после
точного выполнения всех технологических операций
процесс монолитного строительства зданий можно счи-
тать оконченным, т.е. возведения здания должно сопро-
вождаться строгим мониторингом для обеспечения его
надежности и последующей безопасности.

Выводы. Таким образом, монолитное строительство
получает развитие и становится доминирующим ме-
тодом в общей структуре строительного комплекса.
Этому способствует освоение новых технологий, ис-
пользование современных опалубочных систем и ком-
плексной механизации и индустриализации технологи-
ческих процессов приготовления, доставки, подачи и
укладки бетонной смеси и др.

На фото – ЖК «Территория комфорта-1»

65

№ 1 (80) 2022

ОБУЧЕНИЕ В «КАЗСТАНДАРТ»

ЕЖЕГОДНО РГП «КАЗАХСТАНСКИЙ ИНСТИТУТ СТАНДАРТИЗАЦИИ
И МЕТРОЛОГИИ» ПРОВОДИТ ОКОЛО 100 ОБУЧАЮЩИХ СЕМИНАРОВ

И КУРСОВ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ, ПОДГОТОВКИ
И ПЕРЕПОДГОТОВКИ КАДРОВ В ОБЛАСТИ ТЕХНИЧЕСКОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ,

ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЕДИНСТВА ИЗМЕРЕНИЙ И СФЕРЕ СТАНДАРТИЗАЦИИ.

Расписание размещено на нашем сайте ksm.kz
в разделе «Научная деятельность»

https://ksm.kz/scientific-activities/
education/kalendarnyi-pla/.

Обучение проводят работники КазСтандар-
та, являющиеся высококвалифицированными
специалистами, в области технического регу-
лирования, обеспечения единства измерений,
стандартизации, экспертами-аудиторами раз-
личных направлений, имеющими большой стаж
работы.
В связи с COVID-ом проведение семинаров и
курсов проходит только в онлайн-режиме. Груп-
пы слушателей формируются по мере поступле-
ния заявок.
Теоретический материал направляется слуша-
телям в виде презентаций и программы семина-
ра/курса.
По окончанию семинара/курса слушатели по-
лучают сертификаты установленного образца в
электронном варианте или удостоверения.

Заявки на участие направляйте на электронные адреса в произвольной форме:

[email protected], [email protected].

За подробной информацией обращаться по телефону:

8 (7172) 98 06 39 / 8 777 211 40 44 – Рамазанова М.А.,
66 8 (7172) 28 29 31 / 8 701 553 83 23 – Мукашева Д.Т.

научно-технический журнал «SMART»
67

№ 1 (80) 2022
68