หน่วยที่การเรียนรู้ที่ 3 เครื่องหมายและ สัญลักษณ์ทางดนตรี

๓หนว่ ยการเรยี นรู้ที่

เครอ่ื งหมายและ
สัญลักษณ์ทางดนตรี

• อา่ น เขยี นโน้ตไทยและโน้ตสากลทานองง่าย ๆ
(ศ ๒.๑ ป.๖/๓)

เคร่อื งหมายและ
สญั ลักษณ์ทางดนตรี

จากเนอ้ื เพลง ถ้านกั เรียนเป็นผขู้ บั ร้อง
จะถ่ายทอดอารมณเ์ พลงอยา่ งไร

๑. โน้ตเพลงไทย

โน้ตเพลงไทย เป็นสิ่งท่ีทาให้ผู้ขับร้องและบรรเลงดนตรีเข้าใจเพลง
มากขึ้น ทาให้สามารถขบั รอ้ งและบรรเลงดนตรีได้ถกู ต้อง

๑.๑ สัญลักษณ์โน้ตเพลงไทย

ตัวโน้ต คือ เคร่ืองหมายและสัญลักษณ์ท่ีใช้เขียนแทนเสียงดนตรี
ในโน้ต เพลงไทยจะใชภ้ าษาไทยแทนเสยี ง ซึ่งมลี กั ษณะ ดงั น้ี

เสียงสงู ที

ท

ล ลา

ซ ซอล

ฟ ฟา
ม มี

ร เร

ด โด

เสียงตำ่

๑.๒ การบันทกึ โน้ตเพลงไทย

การบนั ทกึ โน้ตเพลงไทย จะแบ่งเปน็ ๘ หอ้ งต่อ ๑ บรรทดั และ
ในแต่ละหอ้ ง จะบนั ทึกโนต้ ๔ ตวั ๓ ตวั ๒ ตัว ๑ ตวั หรอื ไม่มตี วั โน้ตก็ได้
ซึ่งหากห้องใดไมม่ ี การบันทึกโน้ตจะใชส้ ัญลักษณ์ – แทนตาแหนง่ ของ
ตวั โนต้ ที่อยใู่ นห้องเป็นการบอกความยาวของเสียงตัวโน้ตทอี่ ยูข่ า้ งหนา้
ให้มีเสยี งยาวข้นึ

ความยาวเสยี งเท่ากบั 1/4 จงั หวะ

ความยาวเสยี งเท่ากบั 1/2จังหวะ

ความยาวเสยี งเทา่ กบั 3/4 จังหวะ

ความยาวเสียงเท่ากบั 1 จงั หวะ

๑.๓ การอา่ นโนต้ เพลงไทย

โน้ตเพลงไทย มีการอ่านจากซ้ายไปขวา และต้องอ่านโดยให้เวลาเท่ากัน
ทุกบรรทดั

๑.๔ โน้ตเพลงไทยอตั ราจังหวะ ๒ ชัน้

อตั ราจงั หวะ ๒ ช้ัน คอื อตั ราจังหวะปานกลาง เพลงไทยอัตราจังหวะ ๒ ชั้น
นยิ มใช้บรรเลงประกอบการแสดงโขน ละคร เพราะเป็นเพลงท่ีมีจังหวะ เหมาะสม
ในการร่ายราและใช้ดาเนนิ เร่อื ง เปน็ เพลงท่ีฟงั สบาย ๆ ไม่ชา้ หรือเรว็ จนเกนิ ไป

ตวั อยา่ งโนต้ เพลงไทยอตั ราจังหวะ 2 ช้นั

๒. โนต้ เพลงสากล

โนต้ เพลงสากล เปน็ สัญลกั ษณ์ทใ่ี ชก้ ันอย่างแพร่หลาย และมีรูปแบบ
เป็นมาตรฐานซ่ึงมีเคร่ืองหมายและสัญลักษณ์ต่าง ๆ ท่ีใช้บันทึกโน้ต
ดงั น้ี
๒.๑ สญั ลักษณโ์ นต้ เพลงสากล

ตัวโนต้ เปน็ สญั ลกั ษณท์ ี่ใช้แทนความสั้นและยาวของเสยี งดนตรี
ซึ่งมลี กั ษณะของตวั โน้ต ดังน้ี

4 2 1 1/2 1/4 1/8

๒.๒ กญุ แจประจาหลัก

กุญแจประจาหลัก เป็นสิ่งที่ใช้กาหนดระดับเสียงของตัวโน้ต ที่บันทึก
ลงบนบรรทดั ๕ เส้น แบง่ ออกเป็น ดังนี้

๑) กญุ แจซอล
การเขียนกุญแจซอล จะเริ่มเขียนหัวกุญแจจากเส้นท่ี ๒ ของ

บรรทัด ๕ เส้น ซ่ึงโน้ตตัวใดก็ตามที่อยู่บนคาบเส้นท่ี ๒ โน้ตตัวน้ัน คือ
โน้ตตวั ซอล

การอ่านกุญแจซอล การอ่านโน้ตท่ีมีกุญแจซอลเป็นกุญแจประจา
หลักน้ัน เมื่อทราบว่าโน้ตตัวใดก็ตามท่ีอยู่บนเส้นท่ี ๒ เป็นโน้ตตัวซอล
กส็ ามารถไลต่ ามลาดบั ได้ ดงั นี้

๒) กญุ แจฟา
การเขียนกญุ แจฟา จะเร่มิ เขยี นหวั กุญแจจากเส้นที่ ๔ ของ

บรรทดั ๕ เสน้ ซ่ึงเปน็ ตัวกาหนดชื่อโนต้ ตวั แรกของกญุ แจฟา

การอา่ นกุญแจฟา การอ่านโน้ตท่มี กี ญุ แจฟาเปน็ กุญแจประจา
หลัก หากโนต้ ตัวใดทีถ่ ูกบันทึกบนคาบเส้นที่ ๔ คือ โน้ตตัวฟา และอ่าน
โนต้ ตวั อื่น วธิ เี ดยี วกบั การอา่ นโน้ตท่ีมีกญุ แจซอลเปน็ กญุ แจประจาหลัก

๒.๓ บันไดเสียง

บันไดเสียง คือ เสียงของตวั โน้ตทถี่ กู นามาเรียงไว้ตามลาดบั
จากเสยี งตา่ ไปหาเสียงสงู เรยี กว่า บนั ไดเสยี งขาขึน้ และเสียงสงู
ลงมาหาเสียงตา่ เรยี กว่า บันไดเสยี งขาลง

บันไดเสียงซีเมเจอร์ (C major) เป็นบันไดเสียงท่ีมีการไล่เสียง
โดยเริ่มจากเสียงโด และไล่เสียงข้ึนไปตามลาดับคือ โด เร มี ฟา ซอล
ลา ที โด ซึ่งในการไล่เสียงนั้นเมื่อไล่เสียงครบทั้ง ๘ เสียง คือ โดต่า
ถึงโดสูงเรียกว่า ๑ octave หรือคู่แปด และถ้าไล่เสียงจากเปียโนจะเริ่ม
กดเสยี งโดเป็นเสียงแรก และไล่เสียงขึ้นไปเร่ือย ๆ โดยกดแต่คีย์สีขาวไม่
กดคยี ส์ ีดาจนถงึ โดสงู

โน้ตเพลงไทยสากลในบันไดเสียงซเี มเจอร์ (c major)

ทานอง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภมู พิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
คารอ้ ง พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองคเ์ จ้าจกั รพันธเ์ พ็ญศริ ิ

๒.๔ ตัวหยดุ

ตัวหยุด หมายถึง สญั ลกั ษณ์ทีท่ าใหเ้ สียงเงียบหรือหยุดชว่ั ครู่
แต่จังหวะยังคงดาเนนิ ไปตลอด ตวั หยดุ จะเขียนบนบรรทดั ๕ เสน้
เหมือนกับตวั โนต้ ตวั หยดุ แตล่ ะตัวมลี ักษณะและอตั ราจงั หวะ ดงั น้ี

๒.๕ เสน้ ก้ันห้อง

เส้นก้นั หอ้ งมีลกั ษณะเป็นเสน้ ตรงแนวตั้งท่ขี ดี ขวางบรรทดั ๕ เส้น
เพอ่ื ก้นั แบ่งโนต้ ในแตล่ ะหอ้ ง ใหม้ จี านวนจังหวะตามท่เี คร่อื งหมาย
กาหนดจังหวะกาหนดไว้ และใช้เสน้ ก้ันหอ้ งคู่ เม่อื ต้องการใช้กั้นจบตอน
หรอื จบทอ่ นเพลง

๒.๖ เคร่ืองหมายกาหนดจังหวะ

เคร่ืองหมายกาหนดจงั หวะ มีลกั ษณะเป็นตัวเลข ๒ ตวั
ทเี่ ขยี นซอ้ นกัน คล้ายเลขเศษสว่ น ใช้เพอื่ แสดงจังหวะ และอัตรา
จังหวะของเพลง ซึ่งจะเขยี นกากับไวห้ ลังกุญแจประจาหลกั เชน่

เลขตวั บน เปน็ เลขที่กาหนดวา่ เพลงจะแบง่ ออกเปน็ ห้องละกี่จงั หวะ
ตามตัวเลขทก่ี าหนด ดงั นี้

ตัวเลข ๑ ห้องเพลงมี
๒ ๒ จังหวะ
๓ ๓ จังหวะ
๔ ๔ จงั หวะ

เลขตัวลา่ ง เป็นเลขที่กาหนดวา่ โนต้ ลักษณะใดจะเป็นเกณฑ์ตวั ละจงั หวะ ดงั น้ี

๒.๗ การอ่านโนต้ เพลง

การอา่ นโน้ตเพลง ผูอ้ า่ นจะต้องรู้ถึงระดบั เสยี งสงู -ตา่ ของตวั โน้ต
ท่บี นั ทึกลงบนบรรทดั ๕ เส้น และต้องมีความเข้าใจพน้ื ฐานเก่ียวกบั
สัญลกั ษณข์ องตวั โน้ต เพอ่ื ใหส้ ามารถอา่ นโน้ตเพลงไดง้ ่ายข้ึน

การอา่ นสญั ลกั ษณ์ของตวั โนต้ ที่เขียนชอ่ื ตวั โน้ตเปน็ ภาษาอังกฤษ
มีลักษณะการอ่าน ดังน้ี

จากโนต้ เพลงจะมีตัวโนต้ ๖ ตวั ได้แก่ โด เร มี ฟา ซอล ลา และจะซ้ากันและ
มีลกั ษณะของตัวโนต้ ๒ ลกั ษณะ คอื โนต้ ตัวดาและตวั ขาว

ตวั อย่างโน้ตเพลงสากล

ตวั อย่างโน้ตเพลงสากล

ทดสอบ

42

44

เคร่อื งหมายและ
สญั ลักษณ์ทางดนตรี