โครงงาน คำราชาศัพท์

โครงงานภาษาไทย
เรื่อง คาราชาศัพท์

จัดทาโดย
นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
นางสาว สิรินาภา ขาต้นวงษ์
นางสาว สุดารัตน์ มลคลา้

เสนอ
อาจารย์ สุพฒั น์ แจ่มจันทร์

รายงานฉบับนีเ้ ป็ นส่วนหน่ึงของรายวชิ าภาษาไทย
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย ภาคเรียนท่ี1 ปี การศึกษา2563

ศูนย์การเรียนรู้นอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย
อาเภอธัญบุรี จงั หวดั ปทุมธานี

ก

บทคดั ย่อ

ปัจจุบนั เดก็ ไทยสมนั ใหม่ไม่รู้จกั ความหมายของคาราชาศพั ทแ์ ละใชค้ าราชาศพั ทไ์ ม่เหมาะสมกบั บุคคลในแต่
ละระดบั บุคคล ซ่ึงคาราชาศพั ทจ์ ะแบ่งออกเป็นหมวดต่างๆ คือ หมวดเครื่องใช้ หมวดร่างกาย หมวดเคร่ืองแต่งกาย
หมวดเครื่องประดบั และหมวดเคร่ืองใชท้ ว่ั ไป หมวดเครือญาติ หมวดคากริยา หมวดคาสรรพนามและคาราชาศพั ท์
สาหรับใชก้ บั พระสงฆ์

คาราชาศพั ทจ์ ะใชก้ บั พระมหากษตั ริย์ พระบรมวงศานุวงศแ์ ละพระสงฆ์ ทางคณะผจู้ ดั ทาไดม้ ีความสนใจและ
ตระหนกั ถึงความสาคญั ของเร่ืองคาราชาศพั ท์ จึงไดจ้ ดั ทาโครงงานเกี่ยวกบั เรื่องคาราชาศพั ทข์ ้ืนมา เพ่ือใหผ้ ทู้ ่ีสนใจ
ไดศ้ ึกษา

ข

กติ ตกิ รรมประกาศ

โครงงานน้ีสาเร็จลุลว่ งไปไดด้ ว้ ยการคน้ ควา้ ส่ือการเรียนรู้ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั คาราชาศพั ทจ์ ากหนงั สือรวมไปถึงสื่อ
การเรียนรู้จากอินเตอร์เน็ตและความช่วยเหลืออยา่ งดียงิ่ ของ อาจารย์ สุพฒั น์ แจ่มจนั ทร์ อาจารยท์ ี่ปรึกษาโครงงานที่
ไดใ้ หค้ าแนะนาและขอ้ คิดเห็นต่างๆมาโดย ทาใหผ้ จู้ ดั ทาโครงงานมีกาลงั ใจที่จะพฒั นาโครงการจนสาเร็จได้ และ
สุดทา้ ยน้ีขอขอบคุณผอู้ ยเู่ บ้ืองหลงั ในการทาโครงงานเล่มน้ี ทาใหโ้ ครงงานเลม่ น้ีออกมาไดเ้ ป็นอยา่ งดี

คณะผจู้ ดั ทา

ค

คานา

โครงงานคาราชาศพั ทม์ ีจุดมุ่งหมายเพ่ือทาใหผ้ ทู้ ี่ศึกษาเกิดความรู้และความเขา้ ใจในคาราชาศพั ทม์ ากข้ึน
สามารถนาคาราชาศพั ทไ์ ปใหใ้ หถ้ ูกตอ้ งตามราชบณั ฑิตยสถาน ท้งั ยงั ไดร้ ับความสนุกสนานจากเกมที่ใชเ้ ป็นสื่อ
ประกอบการเรียนรู้ ทาใหก้ ารเรียนรู้เรื่อง คาราชาศพั ทไ์ ม่น่าเบ่ือ และผทู้ ี่ศึกษาจะไดม้ ีความกระตือรือร้นใน
การศึกษามากยงิ่ ข้ึนดว้ ย

ผจู้ ดั ทาไดไ้ ปศึกษา คน้ ควา้ รวบรวมและเรียบเรียงคาราชาศพั ทอ์ อกมาเป็นรายงานเลม่ น้ี ซ่ึงประกอบไปดว้ ย
เน้ือหาของหมวดหมู่คาราชาศพั ทต์ ่างๆและไดจ้ ดั ทาบตั รคา คาราชาศพั ท์ เพือ่ เป็นส่ือประกอบการเรียนรู้ใหเ้ ขา้ ใจและ
สนุกสนานเพลิดเพลินไปกบั คาราชาศพั ทห์ มวดต่างๆ ซ่ึงผจู้ ดั ทาหวงั เป็นอยา่ งยงิ่ วา่ รายงานเล่มน้ีจะเป็นประโยชนต์ ่อ
ผทู้ ่ีสนใจเกี่ยวกบั คาราชาศพั ทแ์ ละผทู้ ่ีนาไปใชใ้ หเ้ กิดผลสมั ฤทธ์ิตามความคาดหวงั

คณะผจู้ ดั ทา

สารบญั ง

เรื่อง หน้า

บทคดั ยอ่ ก
กิตติกรรมประกาศ ข
คานา ค
สารบญั ง
บทที่ ๑ บทนา 1
1
ที่มาและความสาคญั ของโครงงาน 1
วตั ถุประสงค์ 1
สมมุติฐานของการศึกษาคน้ ควา้ 1
ขอบเขตการศึกษาคน้ ควา้ 2
บทท่ี ๒ เอกสารท่ีเก่ียวขอ้ ง 3
คาราชาศพั ทห์ มวดเครื่องใช้ 3
3
คาราชาศพั ทห์ มวดเครื่องใชภ้ ายในหอ้ งครัว 4
คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใชภ้ ายในหอ้ งอาบน้าและหอ้ งแต่งตวั 5
คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใชภ้ ายในหอ้ งทางาน 6
คาราชาศพั ทห์ มวดร่างกาย 8
คาราชาศพั ทห์ มวดเครืออญาติ 8
คาราชาศพั ทห์ มวดคากริยา 8
คาราชาศพั ทห์ มวดคากริยา 9
คาราชาศพั ทห์ มวดอากปั กริยา 10
คาราชาศพั ทห์ มวดคาสรรพนาม
คาราชาศพั ทห์ มวดพระสงฆ์

บทท่ี ๓ วธิ ีการดาเนินโครงงาน จ
ข้นั ตอนการดาเนินงาน
เครื่องมือและวสั ดุอุปกรณ์ที่ใชใ้ นการศึกษา 11
11
บทที่ ๔ ผลการดาเนินการ 12
ท่ีมาของคาราชาศพั ท์ 13
ความสาคญั ของคาราชาศพั ท์ 13
ผลการดาเนินงาน 13
13
บทที่ ๕ สรุปและอภิปรายผลการศึกษา 14
สรุปผลการศึกษา 14
อภิปรายผล 14
ประโยชนท์ ี่ไดร้ ับ 14
ขอ้ เสนอแนะ 14
15
บรรณานุกรม

1

บทที่ ๑
บทนา

ที่มาและความสาคญั ของโครงงาน
การเรียนรายวชิ าภาษาไทยมีบทเรียนที่น่าสนใจมาก โดยเฉพาะบทเรียนเร่ือง คาราชาศพั ท์ ซ่ึงทางคณะผจู้ ดั ทา

มีความคิดเห็นวา่ คาราชาศพั ทเ์ ป็นเร่ืองที่ยงุ่ ยากสาหรับผทู้ ่ีศึกษาแลว้ ไม่ไดน้ าไปใช้ ดงั น้นั ทางคณะผจู้ ดั ทา จึงไดจ้ ดั ทา
โครงงานภาษาไทยเรื่อง คาราชาศพั ท์ ข้ึนเพือ่ ทาใหผ้ ทู้ ี่ศึกษาเกิดความรู้และความเขา้ ใจในคาราชาศพั ทม์ ากข้ึน ท้งั ยงั
ไดร้ ับความสนุกสนานจากเกมท่ีใชเ้ ป็นสื่อประกอบการเรียนรู้ ทาใหก้ ารเรียนรู้เร่ือง คาราชาศพั ทไ์ ม่น่าเบื่อ และผทู้ ี่
ศึกษาจะไดม้ ีความกระตือรือร้นในการศึกษามากยงิ่ ข้ึนดว้ ย

วตั ถุประสงค์
๑. เพ่อื ใหค้ วามรู้ในเรื่องคาราชาศพั ท์
๒. เพอ่ื นาคาราชาศพั ทไ์ ปใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั แต่ละโอกาส
๓. เพื่อทาใหผ้ ศู้ ึกษามีความสนุกสนาน เพลิดเพลิน
๔. เพอ่ื ทาใหผ้ ศู้ ึกษามีความกระตือรือร้นในการเรียนมากยงิ่ ข้ึน

สมมุตฐิ านของการศึกษาค้นคว้า
ผทู้ าการศึกษาในเร่ืองคาราชาศพั ท์ สามารถนาไปใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั แต่ละโอกาสได้

ขอบเขตการศึกษาค้นคว้า
๑. ศึกษาคาราชาศพั ท์ ท่ีมีอยใู่ นบทเรียนของรายวิชา ภาษาไทย ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย
๒. ศึกษาคาราชาศพั ท์ จากอินเตอร์เนต็
๓. ศึกษาคาราชาศพั ทจ์ ากหนงั สือพมิ พแ์ ละสื่อต่างๆ

2

บทที่ ๒

เอกสารทเ่ี กยี่ วข้อง

คาราชาศพั ท์ คือ คาสุภาพท่ีใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั ฐานะของบุคคลต่างๆ คาราชาศพั ทเ์ ป็นการกาหนดคาและภาษา
ที่สะทอ้ นใหเ้ ห็นถึงวฒั นธรรมอนั ดีงามของไทย แมค้ าราชาศพั ทจ์ ะมีโอกาสใชใ้ นชีวติ นอ้ ย แตเ่ ป็นสิ่งที่แสดงถึง
ความละเอียดอ่อนของภาษาไทยที่มีคาหลายรูป หลายเสียงในความหมายเดียวกนั และเป็นลกั ษณะพเิ ศษของ
ภาษาไทยโดยเฉพาะ ซ่ึงใชก้ บั บุคคลกลุม่ ต่างๆ ดงั ต่อไปน้ี
๑.พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั และสมเดจ็ พระนางเจา้ พระบรมราชินีนาถ ๒.พระบรมวงศานุวงศ์
๓.พระภิกษุสงฆ์ สามเณร ๔.ขนุ นาง ขา้ ราชการ ๕.สุภาพชน

บุคคลในกลุม่ ท่ี ๑ และ ๒ จะใชร้ าชาศพั ทช์ ุดเดียวกนั เช่นเดียวกบั บุคคลในกลุม่ ที่ ๔ และ ๕ กใ็ ชค้ าราชาศพั ท์
ในชุดเดียวกนั และเป็นคาราชาศพั ทท์ ี่เราใชอ้ ยเู่ ป็นประจาในสงั คมมนุษยเ์ ราถือวา่ การใหเ้ กียรติแก่บุคคลท่ีเป็นหวั หนา้
ชุมชน หรือผทู้ ี่ชุมชนเคารพนบั ถือน้นั เป็นวฒั นธรรมอยา่ งหน่ึงของมนุษยชาติ ทกุ ชาติ ทุกภาษา ต่างยกยอ่ งใหเ้ กียรติ
แก่ผเู้ ป็นประมุขของชุมชนดว้ ยกนั ท้งั สิ้น ดงั น้นั แทบทุกชาติ ทุกภาษาจึงต่างกม็ ี คาสุภาพ สาหรับใชก้ บั ประมุขหรือผู้
ที่เขาเคารพนบั ถือ จะมากนอ้ ยยอ่ มสุดแตข่ นบประเพณีของชาติ และจิตใจของประชาชนในชาติวา่ มีความเคารพในผู้
เป็นประมุขเพยี งใด เมืองไทยเรากม็ ีพระมหากษตั ริยท์ รงเป็นประมุขของชาติ และพระประมุขของเรา แต่ละพระองค์
ทรงพระปรีชาสามารถ จึงทาใหป้ ระชาชนส่วนใหญม่ ีความ เคารพสกั การะอยา่ งสูงสุดและมีความจงรกภกั ดีอยา่ ง
แนบแน่นตลอดมานบั ต้งั แตโ่ บราณกาลจนถึงปัจจุบนั โดยจะแบ่งเป็นหมวดยอ่ ยๆดงั น้ี
๑. คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใช้ ๒. คาราชาศพั ทห์ มวดร่างกาย ๓. คาราชาศพั ทห์ มวดเครือญาติ ราชตระกลู
๔. คาราชาศพั ทห์ มวดคากิริยา ๕.คาราชาศพั ทห์ มวดสรรพนาม ๖. คาราชาศพั ทห์ มวดพระสงฆ์

ท่ีมาของคาราชาศพั ท์
คาราชาศพั ท์ น้นั มีท่ีมาอยู่ ๒ อยา่ ง คือ
๑..รับมาจากภาษาอื่น ภาษาเขมร เช่น โปรด เขนย เสวย เสดจ็ เป็นตน้ ภาษาบาลี-สนั สกฤต เช่น อาพาธ เนตร หตั ถ์
โอรส เป็นตน้
๒..การสร้างคาข้ึนใหม่ โดยการประสมคา เช่น ลูกหลวงซบั พระพกั ตร์ ต้งั เคร่ือง เป็นตน้

ความสาคญั ของคาราชาศพั ท์
๑. เพ่อื ใหเ้ ราใชถ้ อ้ ยคาในการพดู จาไดไ้ พเราะ ถูกตอ้ งตามกาลเทศะและฐานะแห่งบุคคล เพราะราชาศพั ทม์ ิได้
หมายถึงคาพดู ที่เก่ียวกบั พระราชาเท่าน้นั
๒.ราชาศพั ท์ เป็นส่วนหน่ึงของวฒั นธรรมของชาติ การใชร้ าชาศพั ทท์ ่ีถูกตอ้ งเป็นการแสดงความประณีต นุ่มนวล น่า
ฟังของภาษาอยา่ งหน่ึง ตลอดจนเป็นการส่งเสริมวฒั นธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีที่ดีงามของเรา
๓.การเรียนรู้ราชาศพั ทย์ อ่ มทาใหเ้ ราเขา้ ถึงรสของวรรณคดี เพราะในวรรณคดีมีราชาศพั ทป์ นอยมู่ าก จึงจาเป็นตอ้ ง
เรียนรู้ราชาศพั ทเ์ พือ่ ช่วยใหเ้ กิดความซาบซ้ึงในรสคาประพนั ธน์ ้นั ๆ

คาราชาศัพท์หมวดเคร่ืองใช้ 3
คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใชภ้ ายในหอ้ งนอน
ความหมาย
คาราชาศัพท์ ความหมาย คาราชาศัพท์ เตียงนอน
พระวสิ ูตร,พระสูตร ม่าน,มุง้ พระแท่นบรรทม ท่ีนอน
หมอน พระราชบรรจถรณ์
พระเขนย ประตู ฟูก
พระทวาร หนา้ ต่าง พระยภี่ ู่ ท่ีนง่ั
พระบญั ชร เตียง พระราชอาสน์ พรมทางเดิน
พระแท่น ลาดพระบาท

คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใชภ้ ายในหอ้ งครัว

คาราชาศัพท์ ความหมาย คาราชาศัพท์ ความหมาย
พระสุวรรณภิงคาร คนโทน้า บว้ นพระโอษฐ์ กระโถน
ฉลองพระหตั ถช์ อ้ น โตะ๊ รับประทานอาหาร
ฉลองพระหตั ถต์ ะเกียบ ชอ้ น โต๊ะเสวย ผา้ เช็ดมือ
ตะเกียบ ผา้ เช็ดพระหตั ถ์ ชามลา้ งมือ
ชามชาระพระหตั ถ์ พานรองสงั ข์ จอกหมาก
แกว้ น้าเสวย แกว้ น้า ถาดน้าชา
มีดคาว,มีดหวาน,มีดผลไม้ มีด พระมงั สี กระโถนใหญ่
ถาดพระสุธารส
ท่ีพระสุธารส ชุดเคร่ืองน้าร้อน น้าเยน็ พระสุพรรณราช
พระสุพรรณศรี กระโถนเลก็

คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใชภ้ ายในหอ้ งอาบน้าและหอ้ งแต่งตวั

คาราชาศัพท์ ความหมาย คาราชาศัพท์ ความหมาย
ผา้ อาบน้า
พระแสงกรรบิด มีดโกน พระภษู าชุบแสง ผา้ เช็ดหนา้

ซบั พระองค์ ผา้ เช็ดตวั ซบั พระพกั ตร์ หวี
ผา้ นุ่ง
อ่างสรง อา่ งอาบน้า พระสาง กางเกง
รองเทา้
ผา้ พนั พระศอ ผา้ พนั คอ พระภษู า แวน่ ตา
ไมเ้ ทา้
ฉลองพระองค์ เส้ือ พระสนบั เพลา เครื่องสาอาง

กระเป๋ าทรง กระเป๋ าถือ ฉลองพระบาท

นาฬิกาขอ้ พระหตั ถ์ นาฬิกาขอ้ มือ ฉลองพระเนตร

พระฉาย กระจกส่อง ธารพระกร

เครื่องพระสุคนธ์ เคร่ืองหอม,น้าหอม เคร่ืองพระสาอาง

4

คาราชาศัพท์ ความหมาย คาราชาศัพท์ ความหมาย
พระจุฑามณี ป่ิ นประดบั เพชร พระธามรงค์ แหวน
พระกณุ ฑล สร้อยพระศอ สร้อยคอ
ทองพระกร ต่างหู พระป้ันเหน่ง หวั เขม็ ขดั
กาไลขอ้ มือ
คาราชาศัพท์
คาราชาศพั ทห์ มวดเคร่ืองใชภ้ ายในหอ้ งทางาน พระราชหตั ถเลขา

คาราชาศัพท์ ความหมาย พระโอสถ ความหมาย
พระแสงปนาค จดหมาย
โต๊ะทรงพระอกั ษร โต๊ะเขียนหนงั สือ พระราชโทรเลข
ยา
พระที่นง่ั เกา้ อ้ี เกา้ อ้ีนงั่ กรรไกร
โทรเลข
พระโอสถมวน บุหรี่

กลอ้ งถ่ายภาพ กลอ้ งถ่ายรูป

คาราชาศัพท์หมวดร่างกาย ความหาย คาราชาศัพท์ 5
ผม พระรากขวญั
คาราชาศัพท์ ความหมาย
พระเกศา หนา้ ผาก พระอุทร ไหปลาร้า
พระนลาฎ หลงั พระองคุลี
พระขนอง บ่า พระโมฬี ทอ้ ง
พระองั สะ นม พระดรรชนี นิ้วมือ
พระถนั ,พระเตา้ จมูก พระทนต์ จุก
พระนาสิก อก พระกรรณ นิ้วช้ี
พระอุระ,พระทรวง เอว พระชิวหา ฟัน
บ้นั พระออก,พระกฤษฎี ผิวหนงั ขอ้ พระบาท
พระฉวี ปอด พระโอษฐ์ หู
พระปับผาสะ คาง พระกจั ฉะ ลิน้
พระหนุ หนา้ พระราศี ขอ้ เทา้
พระพกั ตร์ ลิ้นไก่ ไรพระทนต์ ปาก
มูลพระชิวหา สะโพก พระชงฆ์ รักแร้
พระโสณี นิ้วกอ้ ย พระศอ ผิวหนา้
พระกนิษฐา เน้ือ พระเสโท ไรฟัน
พระมงั สา พระนาภี แขง้
พระบงั คนเบา ปัสสาวะ พระโลมา คอ
พระบงั คนหนกั อจุ จาระ พระเขฬะ เหง่ือ
พระองั คาร เถา้ กระดูก พระขนง สะดือ
ขอ้ พระหตั ถ์ ขอ้ มือ พระอรุ ุ,พระอสั สุชล ขน
น้าพระเนตร น้าตา พระพาหุ น้าลาย
พระชานุ หวั เข่า พระฉายา คิ้ว
พระอุณาโลม ขนระหวา่ งคิว้ ตน้ ขา
พระกรรเจียก จอนหู ตน้ แขน
เงา

6

คาราชาศัพท์หมวดเครืออญาติ
พระบรมวงศานุวงศ์ คือ ญาติของพระเจา้ แผน่ ดิน ซ่ึงมีพระยศเป็นเจา้ พระบรมวงศานุวงศ์ แบ่งออกเป็นสองช้นั คือ
๑. พระบรมวงศ์ หมายถึง วงศใ์ หญ่ คือ บรรดาพระราชโอรสธิดาในพระเจา้ แผน่ ดินหรือพระญาติใกลช้ ิด เช่น พอ่ แม่
พ่ี นอ้ ง เป็นตน้ โดยแบ่งป็นช้นั ไดด้ งั น้ี
- สมเดจ็ พระมหาอปุ ราช หมายถึง พระราชวงศท์ ี่ทรงกรุณาโปรดเกลา้ ฯ พระราชทาน “อุปราชาภิเษก มีฐานะเป็นองค์
รัชทายาทสืบสนั ตติวงศต์ ่อไป
- สมเด็จพระบรมวงศ์ หมายถึง พระบรมวงศช์ ้นั สูง ทรงสปั ตปฏลเศวตฉตั ร
- พระราชโอรส-ธิดา หมายถึง บรรดาพระราชโอรสธิดาในพระมหากษตั ริย์ ที่ประสูติพระมเหสีเทวเี จา้ และพระสนม
๒. พระอนุวงศ์ หมายถึง วงศเ์ ลก็ คือ บรรดาพระราชนดั ดา พระราชปนดั ดา ของพระเจา้ แผน่ ดิน โดยสามารถเป็นช้นั
ไดด้ งั น้ี
- พระราชนดั ดา หมายถึง หลานป่ ู หลานตา ของพระมหากษตั ริย์
- พระโอรส-ธิดา ของสมเดจ็ พระมหาอปุ ราช
- พระราชปนดั ดา หมายถึง เหลนของพระมหากษตั ริย์

ราชนิกลุ และสายสมั พนั ธ์
บุคคลนบั เนื่องในราชสกลุ ลาดบั รองลงมาจากหม่อมเจา้ แมม้ ีคานาหนา้ นามเป็นพเิ ศษอยู่ แตก่ ถ็ ือเป็นสามญั ชน
หม่อมราชนิกลุ คือ หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง ที่รับราชการ มีความดีความชอบ กระทง่ั ไดร้ ับพระราชทาน
สถาปนาเป็น เช่น หม่อมอนุวตั รวรพงษ์ ซ่ึงมีนามเดิมวา่ หม่อมราชวงศส์ ิงหนดั ปราโมช
- หม่อมราชวงศ์ (ม.ร.ว.) คือ ฐานนั ดรศกั ด์ิที่รองลงมาจากหม่อมเจา้ เป็นคานาหนา้ นามสาหรับโอรสธิดาในหม่อม
เจา้ เรียกโดยลาลองวา่ คุณหญิง คุณชาย ฐานนั ดรศกั ด์ิน้ี บญั ญตั ิข้ึนในสมยั รัชกาลที่ ๔
- หม่อมหลวง (ม.ล.) คือ บุตรธิดาของหม่อมราชวงศ์ เป็นคานาหนา้ นามข้นั สุดทา้ ยของเช้ือพระวงศ์ ในการเรียกโดย
ลาลอง ใหใ้ ชค้ านาหนา้ วา่ “คณุ ” ฐานนั ดรศกั ด์ิน้ี บญั ญตั ิข้นึ ในสมยั รัชกาลท่ี ๕
- ณ อยธุ ยา คือ สร้อยท่ีต่อทา้ ยนามสกลุ บุตรธิดาของหม่อมหลวง และหม่อม เช่น หมอ่ มงามจิตต์ บุรฉตั ร ณ อยธุ ยา
และภรรยาของหม่อราชวงศ์ และหม่อมหลวงดว้ ย

7

พระภรรยาของเจา้ ชาย
มีท้งั หมด ๔ ฐานนั ดร ไดแ้ ก่
- พระวรชายา คือ พระอิสริยศ ของพระภรรยา ในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช สยามมกฎุ ราชกมุ าร ไดแ้ ก่
พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร, พระเจา้ ว
รวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ ศรีรัศม์ิ พระวรชายาในสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร
- พระชายา คือ พระภรรยาของ เจา้ ฟ้า และพระองคเ์ จา้ ซ่ึงเป็นเจา้ หญิงมาต้งั แต่กาเนิด เช่น พระวรวงศเ์ ธอ พระองค์
เจา้ ทิพยสมั พนั ธ์ “พระชายา” ในพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอดุ มศกั ด์ิ
- ชายา คือ พระภรรยาของหม่อมเจา้ ซ่ึงมีกาเนิดเป็นเจา้ เหมือนกนั เช่น พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ ราไพประภา
“ชายา” ในหม่อมเจา้ ธานีเศิกสงดั ชุมพล
- หม่อม คือ คานาหนา้ นามสาหรับภรรยาที่เป็นหญิงสามญั ชนของเจา้ ชาย เช่น หม่อมแจก๊ เควลิน จิตรพงศ์ ณ อยธุ ยา
ในหม่อมเจา้ ยาใจ จิตรพงศ์ หม่อมกมลา ยคุ ล ณ อยธุ ยาในหม่อมเจา้ ชาตรีเฉลิม ยคุ ล หม่อมอญั วดิ า ยคุ ล ณ อยธุ ยา ใน
หม่อมเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล

คาราชาศัพท์ ความหมาย คาราชาศัพท์ ความหมาย
พระอยั กา ป่ ู,ตา พระอยั ยกิ า ยา่ ,ยาย
พระปัยกา พระปัยยกิ า
พระชนก,พระราชบิดา ป่ ูทวด,ตาทวด พระชนนี,พระราชมารดา ยา่ ทวด,ยายทวด
พระสสุระ พอ่ พระสัสสุ แม่
พระปิ ตุลา พระปิ ตุจฉา
พระมาตุชาย พอ่ สามี พระปิ ตุจฉา แม่สามี
พระสวามี,พระภสั ดา ลุง,อาชาย พระมเหสี,พระชายา ป้า,อาหญิง
พระเชษฐา ลุง,นา้ ชาย พระเชษฐภคินี ป้า,นา้ หญิง
พระอนุชา พระขนิษฐา
พระราชโอรส สามี พระราชธิดา ภรรยา
พระชามาดา พี่ชาย พระสุณิสา พ่ีสาว
พระราชนดั ดา นอ้ งชาย พระภาคิไนย นอ้ งสาว
พระภาติยะ ลูกชาย พระราชปนดั ดา ลูกสาว
ลูกเขย ลูกสะใภ้
หลายชาย,หลานสาว หลาน,ลูกพ่ีสาว,ลูกนอ้ งสาว
หลาน,ลูกพ่ีชาย,ลูกนอ้ งชาย เหลน

คาราชาศัพท์หมวดคากริยา 8

คาราชาศพั ทห์ มวดคากริยา ความหมาย คาราชาศัพท์ ความหมาย
คาพดู ตรัส พดู ดว้ ย
คาราชาศัพท์
พระราชดารัส เดินทางไปท่ีไกล ๆ เสดจ็ ลง… เดินทางไปท่ีใกล้ ๆ
เสดจ็ พระราชดาเนิน แต่งหนงั สือ ทรงพระกาสะ ไอ
ทรงพระราชนิพนธ์ หวั เราะ ทรงพระปรมาภิไธย
ทรงพระสรวล จบั มือ ทรงพระเกษมสาราญ ลงลายมือชื่อ
ทรงสมั ผสั มือ จาม พระราชโองการ สุขสบาย
ทรงพระปิ นาสะ คาสง่ั สอน พระราชปฏิสันถาร คาสงั่
พระราโชวาท อยากได้ สรงพระพกั ตร์ ทกั ทาย
มีพระราชประสงค์ ลา้ งมือ พระราชปฏิสันถาร ลา้ งหนา้
ชาระพระหตั ถ์ ไปเท่ียว พระราชปุจฉา ทกั ทายปราศรัย
เสดจ็ ประพาส ไหว้ พระบรมราชวนิ ิจฉยั
ถวายบงั คม ดู พระราชทาน ถาม
ทอดพระเนตร เขียนจดหมาย ตดั สิน
พระราชหตั ถเลขา เรียน เขียน อา่ น ทรงเครื่อง ให้
ทรงพระอกั ษร ยนื ประทบั แต่งตวั
บรรทม นงั่
ทรงยนื นอน
คาราชาศัพท์
คาราชาศพั ทห์ มวดอากปั กริยา ความหมาย สรงน้า ความหมาย
ทาเคร่ืองหอม อาบน้า
คาราชาศัพท์ สระพระเจา้ สระผม
ทรงพระสาอาง มีครรภ์ ทรงชา้ ง ขี่ชา้ ง
ทรงพระครรภ์ เลน่ กีฬา ทรงรถ นง่ั รถ
ประทบั นงั่ , อยู่
ทรงกีฬา ข่ีมา้
ทรงมา้ นงั่ เรือ
ทรงเรือ

คาราชาศัพท์หมวดคาสรรพนาม คาราชาศพั ท์ 9
คาท่ีใชแ้ ทน ขา้ พระพทุ ธเจา้
กระผม, ดิฉนั ใชก้ บั
แทนช่ือผพู้ ดู (บุรุษที่ ๑) ใตฝ้ ่าละอองธุรีพระบาท, พระมหากษตั ริย์
ใตฝ้ ่าละอองพระบาท ผใู้ หญ่, พระสงฆ์
แทนช่ือท่ีพดู ดว้ ย (บุรุษที่ ๒) พระมหากษตั ริย,์
พระบรมราชินี,
แทนช่ือที่พดู ดว้ ย ฝ่ าพระบาท พระบรมราชนนี,
แทนชื่อท่ีพดู ดว้ ย พระคุณเจา้ พระบรมโอสรสาธิราช,
แทนชื่อท่ีพดู ดว้ ย พระคุณท่าน พระบรมราชกมุ ารี
แทนช่ือท่ีพดู ดว้ ย พระเดชพระคณุ เจา้ นายช้นั สูง
แทนผทู้ ี่พดู ถึง (บุรุษที่ ๓) พระองค์ พระสงฆผ์ ทู้ รงสมณศกั ด์ิ
พระภิกษุสงฆท์ วั่ ไป
แทนผทู้ ี่พดู ถึง ท่าน เจา้ นาย, หรือพระภิกษทุ ี่นบั ถือ
พระราชา, พระพทุ ธเจา้ , เทพผเู้ ป็น

ใหญ่
เจา้ นาย, ขนุ นางผใู้ หญ่, พระภิกษุ,

ผใู้ หญ่ท่ีนบั ถือ

10

คาราชาศัพท์หมวดพระสงฆ์

คาราชาศัพท์ ความหมาย คาราชาศัพท์ ความหมาย
จงั หนั อาหาร
สรงน้า อาบน้า ฉนั
อาพาธ รับประทาน
จาวดั นอน ลิขิต ป่ วย
ปลงผม
นิมนต์ เชิญ จดหมาย
หอ้ งสรงน้า โกนผม
อาสนะ ท่ีนง่ั เพล หอ้ งอาบน้า
เวลาฉนั อาหารกลางวนั
ปัจจยั เงิน ภตั ตาหาร อาหาร
ใบปวารณา คาแจง้ ถวายจตุปัจจยั
กฏุ ิ เรือนที่พกั ในวดั เล้ียงพระ
องั คาด เคร่ืองนุ่งห่ม
ประเคน ถวาย ไตรจีวร คนรู้จกั
อบุ าสก,อบุ าสิกา ลกั ษณนามสาหรับพระพทุ ธรูป
ถาน เวจกฎุ ี หอ้ งสุขา คาสงั่ (พระสงั ฆราช)
องค์ จดหมาย(พระสงั ฆราช)
มรณภาพ ตาย พระบญั ชา
พระสมณสาสน์
สลากภตั อาหารถวายพระดว้ ยสลาก

เสนาสนะ สถานท่ีพระภิกษใุ ชอ้ าศยั

คิลานเภสัช ยารักษาโรค

รูป ลกั ษณนามสาหรับพระภิกษุ

พระโอวาท คาสอน(พระสงั ฆราช)

พระแท่น ธรรมาสน(์ พระสังฆราช)

11

บทท่ี ๓

วธิ ีการดาเนินโครงงาน

ข้นั ตอนการดาเนินงาน
๑. ผศู้ ึกษานาเสนอหวั ขอ้ โครงงานต่ออาจารยท์ ่ีปรึกษาเพอื่ ขอคาแนะนาและกาหนดขอบเขตในการทาโครงงาน
๒. ผศู้ ึกษาร่วมกนั ประชุมวางแผนวเิ คราะห์ตามหวั ขอ้ วตั ถุประสงคข์ องโครงงาน
๓. ผศู้ ึกษาร่วมกนั คน้ ควา้ จากหนงั สือต่างๆดงั น้ีหนงั สือเรียน หนงั สือพมิ พแ์ ละส่ือตา่ งๆและจากอินเตอร์เนต็
๔. ศึกษาและเกบ็ รวบรวมขอ้ มูลเป็นข้นั ตอนของการเกบ็ รวบรวมขอ้ มูลที่เกี่ยวขอ้ งกบั โครงงานเพื่อมาวเิ คราะห์และ
สรุปเน้ือหาท่ีสาคญั ที่จะนามาจดั ทาโครงงาน
๕. นาเสนอผลงานต่ออาจารยท์ ่ีปรึกษาเพอื่ รายงานผลการดาเนินงาน
๖. จดั ทาคู่มือเพื่อใชส้ าหรับศึกษาและรายงานต่ออาจารยท์ ี่ปรึกษา

แผนการดาเนินงาน ๕ กรกฎาคม ๒๕๖๓ – ๔ ตุลาคม ๒๕๖๓

วนั / เดือน / ปี กจิ กรรม ผู้รับผดิ ชอบ
๕ กรกฎาคม ๒๕๖๓ สารวจและตดั สินใจเลือกเร่ืองที่จะ
นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
๕ กรกฎาคม ๒๕๖๓ ทาโครงงาน นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า
๕ กรกฎาคม ๒๕๖๓ ศึกษาขอ้ มูลเก่ียวกบั เรื่องท่ีจะทา นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
และปรึกษาอาจารย์ นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
๑๙ กรกฎาคม ๒๕๖๓ นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า
วางแผนการทาโครงงานและแบ่ง นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
๑๖ สิงหาคม ๒๕๖๓ หนา้ ท่ีในการทาโครงงาน นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า
เขียนเคา้ โครงเรื่องโครงงาน “คา นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
ราชาศพั ท”์ นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า
ลงมือสารวจและศึกษาขอ้ มูล นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
เกี่ยวกบั โครงงาน “คาราชาศพั ท”์ นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า

12

วนั / เดือน / ปี กจิ กรรม ผู้รับผดิ ชอบ
๖ กนั ยายน ๒๕๖๓ เขียนรายงานโครงงาน “คาราชา นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๓ ศพั ท”์ นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า
นางสาว กมลกานต์ สมบุญ
นาเสนอผลงานของโครงงาน “คา นางสาว สิรินาภา ขาตน้ วงษ์
ราชาศพั ท”์ นางสาว สุดารัตน์ มลคล้า

เคร่ืองมือและวสั ดุอุปกรณ์ทใี่ ช้ในการศึกษา
๑. คอมพิวเตอร์
๒. โทรศพั ทม์ ือถือ
๓. หนงั สือเก่ียวกบั คาราชาศพั ท์
๔. ปากกา
๕. ดินสอ
๖. ยางลบ
๗. ไมบ้ รรทดั
๘.กระดาษ A4และกระดาษสี
๙. กรรไกร
๑๐. เคร่ืองปรินท์
๑๑. เมาส์ปากกา
๑๒. IPAD
๑๓. ฟิ วเจอร์บอร์ด

13

บทที่ ๔
ผลการดาเนินการ

รายงานเร่ือง คาราชาศพั ท์ มีผลการดาเนินการดงั น้ี
ความหมายของคาราชาศัพท์

๑. คา “ราชาศพั ท”์ น้ีพระยาอุปกิตศิลปสาร ไดอ้ ธิบายไวใ้ นหนงั สือวจีวภิ าคของท่านวา่ หมายถึง ศพั ทส์ าหรับ
พระราชาหรือศพั ทห์ ลวง แต่ปัจจุบนั หมายถึง ระเบียบการใชถ้ อ้ ยคาใหถ้ ูกตอ้ งตามฐานะของบุคคลไดแ้ ก่บุคคลที่
เคารพต้งั แต่พระราชา พระราชวงศ์ พระภิกษุ ขา้ ราชการ รวมถึงคาที่ใชก้ บั สุภาพชนทว่ั ไป
๒. คาราชาศพั ท์ ตามตาราหลกั ภาษาไทย หมายถึง ศพั ทห์ รือถอ้ ยคาเฉพาะ บุคคลทว่ั ไป ซ่ึงใชก้ บั บุคคล ๕ ระดบั คือ
พระเจา้ แผน่ ดิน พระราชวงศ์ พระภิกษุ ขา้ ราชการ และสุภาพชน
๓. คาราชาศพั ทใ์ นความหมายอยา่ งกวา้ ง หมายถึง ถอ้ ยคาสุภาพถูกแบบแผน สาหรับใชก้ บั บุคคลและสรรพส่ิงท้งั
ปวง

ทม่ี าของคาราชาศัพท์
๑. มาจากการเทิดทูนพระเกียรติของพระมหากษตั ริยใ์ นฐานะท่ีทรงเป็นประมุขของชาติ
๒. มาจากคาไทยด้งั เดิม เช่น พระปาง เสน้ พระเจา้ พระเจา้ พ่ียาเธอ เป็นตน้
๓. มาจากคาไทยท่ีรับมาจากภาษาอื่น อนั ไดแ้ ก่ ภาษาบาลี ภาษาสนั สกฤตและภาษาเขมร เช่น พระบิดา พระหตั ถ์
พระเนตร พระปิ ตุฉา เป็นตน้

ความสาคญั ของคาราชาศัพท์
๑. เพ่อื ใหเ้ ราใชถ้ อ้ ยคาในการพดู จาไดไ้ พเราะ ถูกตอ้ งตามกาลเทศะและฐานะแห่งบุคคล เพราะราชาศพั ทม์ ิได้
หมายถึงคาพดู ที่เกี่ยวกบั พระราชาเท่าน้นั
๒. ราชาศพั ท์ เป็นส่วนหน่ึงของวฒั นธรรมของชาติ การใชร้ าชาศพั ทท์ ี่ถูกตอ้ งเป็นการแสดงความประณีต นุ่มนวล
น่าฟังของภาษาอยา่ งหน่ึง ตลอดจนเป็นการส่งเสริมวฒั นธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณีท่ีดีงามของเรา
๓. การเรียนรู้ราชาศพั ทย์ อ่ มทาใหเ้ ราเขา้ ถึงรสของวรรณคดี เพราะในวรรณคดีมีราชาศพั ทป์ นอยมู่ าก จึงจาเป็นตอ้ ง
เรียนรู้ราชาศพั ทเ์ พอ่ื ช่วยใหเ้ กิดความซาบซ้ึงในรสคาประพนั ธน์ ้นั ๆ

ผลการดาเนินงาน
๑. ผศู้ ึกษามีความรู้ในเรื่องคาราชาศพั ทแ์ ละสามารถนาไปใชไ้ ดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง

๒. ผศู้ ึกษานาคาราชาศพั ทไ์ ปใชใ้ หเ้ หมาะสมในแต่ละโอกาส

๓. ผศู้ ึกษามีความเพลิดเพลินและกระตือรือร้นในการเรียนมากยง่ิ ข้ึน

14

บทท่ี ๕
สรุปและอภปิ รายผลการศึกษา

สรุปผลการศึกษา
จากการทาโครงงาน เรื่องราชาศพั ท์ นักศึกษาได้มีการจัดทาเน้ือหาที่เกี่ยวกับประวตั ิความเป็ นมา การ

จัดลาดับช้ันบุคคลที่จะต้องใช้ราชาศัพท์ และข้อสังเกตบางประการในการใช้ราชาศัพท์ให้ถูกต้อง อีกท้ังยงั
สามารถ นาความรู้ที่ไดไ้ ปใชใ้ นโอกาสต่าง ๆ ในชีวิตประจาวนั ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม

อภปิ รายผล
จากการศึกษาคน้ ควา้ โครงงานเรื่องการศึกษาคาราชาศพั ท์ ราชาศพั ท์ หมายถึง ถอ้ ยคาที่คนทว่ั ไปใชเ้ มื่อพดู

กบั พระเจา้ แผน่ ดินและพระราชวงศห์ รือพระญาติของพระเจา้ แผน่ ดิน คาท่ีใชก้ ลา่ วถึงสิ่งต่าง ๆ ที่เป็นของพระเจา้
แผน่ ดินและพระราชวงศ์ หรือเกี่ยวกบั พระเจา้ แผน่ ดินและพระราชวงศต์ อ้ งเป็นคาราชาศพั ท์

ประโยชน์ที่ได้รับ
๑. ทาใหท้ ราบถึงประวตั ิความเป็นมาของคาราชาศพั ทไ์ ด้
๒. ทาใหท้ ราบการจดั ลาดบั ช้นั บุคคลที่จะตอ้ งใชร้ าชาศพั ท์
๓. ทาใหท้ ราบขอ้ สงั เกตบางประการในการใชร้ าชาศพั ท์

ข้อเสนอแนะ
๑. ควรหาราชาศพั ทท์ ่ีนิยมใชใ้ นปัจจุบนั
๒. ควรปลูกจิตสานึกใหป้ ระชาชนใชภ้ าษาไทยอยา่ งถูกตอ้ งตามอกั ขระวิธี เพ่ือเป็นการอนุรักษภ์ าษาไทย

15

บรรณานุกรม

๑. จานงค์ ทองประเสริฐ.วชิ าภาษาไทย.พมิ พค์ ร้ังท่ี ๖.กรุงเทพฯ:อกั ษรเจริญทศั น์ ๒๕๒๓.
๒. ชิต ภิบาลแทน และ สุทธิ ภิบาลแทน.เขียนไทย อ่านไทย และราชาศพั ท.์ กรุงเทพฯ:อกั ษรบณั ฑิต,๒๕๒๐.
๓. ประภาศรี กาลงั เอก.กรุงเทพฯ:แนตมีเดีย,๒๕๒๖.
๔. มูลนิธิอฏั ฐมราชานุสรณ์ ในพระบรมราชูประถมั ภ.์ เคร่ืองราชอิสรยาภรณ์.กรุงเทพมหานคร: ส. ศิลบ, ๒๕๒๓
๕. รัศมี ภิบาลแทนแทน และ สุทธิ ภิบาลแทน.งามจรรยา งามมารยาท.กรุงเทพฯ:อกั ษรเจริญทศั น์ ,๒๕๕๓
๖. https://sites.google.com/site/hthaengfhryphaf/ ขอ้ มูลคาราชาศพั ท์
๗. http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/1252 ขอ้ มูลคาราชาศพั ท์

16

ภาคผนวก

17