วัฏจักรชีวิตสัตว์

วัฏจักรชวี ิตสตั ว์

วงจรชีวติ ของสตั ว์ หมายถงึ ชวี ติ การ
เจริญเตบิ โตของสตั ว์ทเี่ จริญเติบโตตอ่ เน่ืองกัน
มาอย่างเปน็ ระเบยี บ การเจริญเตบิ โตของสัตว์
บางชนิดจะมกี ารเปล่ียนแปลงอย่างมากในการ
เจริญเตบิ โตเชน่ กบ ตอนแรกมาจากแมค่ ร้ัง
แรกจะเปน็ ไข่ หลังจากน้ันจะเปลยี่ นจากไข่
กลายเปน็ ลกู ออ๊ ด เมือ่ โตข้นึ มาอกี หน่อยหางจะ
หดลงแลว้ ข้นึ มาหากินบนบกจนกลายเปน็ กบ

การเจริญเติบโตทมี่ กี ารเปลยี่ นแปลง
รูปร่าง (Metamorphosis) ลักษณะเปน็ ข้นั

ใน ๆ ระหวา่ งเจริญเติบโต ได้แก่ สัตวค์ ร่ึงนา้
คร่ึงบก และแมลงเกอื บทุกชนิด การ
เปล่ียนแปลงรูปร่างมี 3 แบบ

การเจริญเตบิ โตที่มกี าร
เปล่ียนแปลงรูปรา่ งครบ 4 ช้นั
(Complete Metamorphosis)

1. เมตามอร์โฟซีสแบบสมบูรณ์ คือ แมลงทีม่ ี
การเปล่ียนแปลงรูปร่างครบ4ข้ันคือ ไข่ (egg)
ตัวอ่อน(larva) ดกั แด้(pupa) ตัวเตม็ วัย(adult)
ไดแ้ ก่ ยงุ ผเี สอื้ ผ้ึง มด ตอ่ แตน ไหม แมลงวัน
ดว้ ง

วัฏจกั ผเี สอ้ื

การเจรญิ เตบิ โตทม่ี กี าร
เปลี่ยนแปลงรูปรา่ งไม่ครบ 4 ช้ัน
(Incomplete Metamorphosis)

2. เมตามอร์โฟซีสแบบไม่สมบูรณ์แมลงท่ี คอื มี
การเปลี่ยนแปลงรูปร่างไมค่ รบข้นั
เปลี่ยนแปลงรูปร่างเพยี ง 3 ข้ัน คือ ไข่ (egg)
ตวั อ่อนในนา้ (naiad) ตัวเต็มวัย(adult) ได้แก่
แมลงปอ ชีปะขาว จงิ โจ้น้า

วัฏจักแมลงปอ

การเจริญเตบิ โตท่มี ีการเปลย่ี นแปลง
รูปรา่ งแบบคอ่ ยเปน็ ค่อยไป
(Gradual Metamorphosis)

3. เมตามอร์โฟซีสแบบค่อยเปน็ คอ่ ยไป คอื
แมลงท่ีมกี ารเปลีย่ นแปลงรูปร่างทล่ี ะน้อยไม่
ครบข้ันมีการเปล่ยี นแปลงรูปร่างเพียง3ข้ัน คอื
ไข่ egg)( ตวั อ่อนmymph)( ตัวเตม็ วยั adult)(
ไดแ้ ก่ แมลงสาบ ต๊กั แตน จ้ิงหรีด จกั จ่ัน มวน
ตา่ ง ๆ เหา ปลวก ไร เรือด เพลย้ี

ไข่

วฏั จกั รต๊ักแตน

ตวั โตเต็มวยั

ตัวออ่ น

วัฏจักรชีวติ สตั ว์

การเตบิ โตทีไ่ ม่มกี ารเปลย่ี นแปลง
รูปรา่ งลกั ษณะ (Ametamorphosis)

การเจริญเติบโตท่ไี ม่มีการเปลีย่ นแปลง รูปร่าง
ลกั ษณะเปน็ ข้นั ๆ ในระหวา่ งเจริญเติบโต ตวั
อ่อนจะมลี ักษณะรูปร่างเหมือนตวั เตม็ วัยทุ
ประการเพยี งแตม่ ขี นาดเลก็ กว่า ได้แก่ สัตว์
เล้ียงลูกด้วยนม สัตวเ์ ล้ือนคลาน สตั วป์ กี แมล
บางชนิด เชน่ ตวั สองงา่ ม ตัวสามง่าม แมลง
หาง ดดี

วัฏจักรชีวติ ผ้งึ

การเจรญิ เติบโตแบ่งเปน็ 4ระยะ คอื
1. ระยะไข่ ผง้ึ นางพญาถ้าต้องการวางไขเ่ พศเมียจะนานา้ เชื้อ
ของ ผง้ึ ตวั ผูอ้ อกมาผสมกบั ไข่ ถา้ เปน็ เพศผกู้ ็ไมป่ ลอ่ ยน้าเชือ้
2. ระยะหนอน เมอ่ื ไข่ได้3วัน จะฟกั ออกมาเปน็ ตวั หนอนขนาด
เลก็ สีขาวมีการลอกคราบท้งั หมด5คร้ัง
3. ระยะดกั แด้ ดกั แด้ในระยะแรกจะมสี ีขาว เมือ่ มอี ายมุ ากขึ้น
จะ คอ่ ยๆ เปลย่ี นเปน็ สนี ้าตาล
4. ระยะตวั เตม็ วยั เมื่อดักแดโ้ ตเตม็ ท่กี จ็ ะใชก้ รามกดั ไขผึง้ ท่ีป
หลอดรวงออกมาเปน็ ตัวเต็มวัย

วฏั จักรชีวติ กบ

1. ไข่มีรูปร่างกลมมีเมือกหมุ้ ชว่ ยใหไ้ ข่ลอยอยู่บนผิวนา้ และ
ปอ้ งกัน ไม่ใหส้ ตั ว์อื่นกินไข่เปน็ อาหารระยะเวลาทจ่ี ะเปน็
ลกู อ๊อด1สัปดาห์
2. ลกู อ๊อดหรือลูกออ๊ ดวัยออ่ น มหี ัวโต มีหาง หางจะยาว
หายใจทาง เหงอื กระยะเวลาทีจ่ ะเปน็ ลกู กบ7-10 สัปดาห์
3. ลูกกบหรือลูกอ๊อดวยั แกจ่ ะเรมิ่ มีขางอกออกมา ซ่ึงขาคูห่ ลงั
จะ งอกออกมากอ่ น ตามดว้ ยขาคหู่ น้า หางจะค่อยเลก็ และส้ัน
ลงเร่อื ยๆ ระยะเวลาทจี่ ะเจรญิ เปน็ ตัวเต็มวัย10 –คอื 12 สปั ดาห์
4. ตวั เต็มวัยเมื่อกบโตเตม็ ท่แี ลว้ เหงือกจะหายไป การหายใจ
จะใช้ ปอดแทน และรับออกซเิ จนทางผวิ หนังดว้ ย สว่ นหางก็
จะหดส้นั และหายไป พรอ้ มทจ่ี ะดารงชวี ติ ท้ัง บนบกและในนา้

วฏั จักรชวี ิตจระเข้

ฤดผู สมพันธุ์ จระเขจ้ ะเร่ิมผสมพันธ์ุกนั ในเดอื นมกราคม
ไปจนถึงเดอื นมนี าคม ตัวเมยี จะแสดงอาการยอมรับรกั ดว้ ย
การยกหัวสูงข้ึนและอา้ ปากกวา้ ง หลังจากน้ันราว 40 วนั จะ
เริ่มวางไข่ ประมาณ 40 – 80 ฟอง โดยจะเลอื กวางบรเิ วณปา่
ละเมาะ ที่นา้ ท่วมไม่ถึง มนั จะใช้หางกวาดใบไมม้ ากองสมุ แลว้
ขดุ รูในกองใบไม้ ลึก10นิ้ว กอ่ นจะวางไขล่ งไป ขณะวางไข่ เคย
มผี ู้สังเกตวา่ แม่จระเขจ้ ะเจบ็ ปวดมากจนมีน้าตาไหล พราก
ออกมา หลังจากน้ัน 70 วนั ลูกจระเข้แรกเกดิ ท่อี อกมา จะมี
ขนาด 4 - 5 น้ิว ลกู จระเขจ้ ะอย่กู บั แมข่ องมันนาน2เดอื น จึง
ออกหากนิ เอง 3 ปแี รกจระเข้จะเติบโตเรว็ มาก จนถึง 6 – 7 ปี
จึงหยดุ การเจรญิ เติบโต บางตวั อาจอยไู่ ดถ้ งึ 100กว่าปกี ม็ ี

วัฏจกั รชีวติ ต๊ักแตน

ไข่

วฏั จกั รต๊ักแตน

ตวั โตเต็มวยั

ตวั อ่อน
การวางไขแ่ ละตวั อ่อนต๊ักแตนตาข้าวตวั เมยี จะ วางไข่
คร้งั ละ ประมาณ ๒๐๐ ฟองรวมกนั อยใู่ นถุงสี นา้ ตาล ซ่ึงมัน
จะวางห้อยไว้ตามกง่ิ ไม้ หรือ ใบไม้ ติ ดว้ ยสารทมี่ นั สร้างข้นึ
ซ่งึ มคี วามเหนียวเหมือนกา เวลาฟกั จะฟกั ออกมาเกือบพรอ้ ม
กันและตัวอ่อนที่ เกิดมาบางตัวจะกินกันเอง

วัฏจกั รชีวติ แมงมมุ

EGG SAC

SPIDERLINGS

EGG

ADULT

จะวางไข่ในชว่ งเดือนพฤษภาคมถงึ กรกฎาคม เปน็ หลัก
ตัวเมียจะวางไขป่ ระมาณ50ฟองในถงุ ลักษณะคลา้ ยไหมสี
ขาวนวล ซ่งึ ถงุ นม้ี ีขนาดเส้น ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ2/3 น้ิว
แมงมมุ ตวั เล็กๆจะ ปรากฏตัวออกมาประมาณ1 เดอื นหลงั จาก
น้ันใช้ เวลาโดยเฉลี่ยหน่ึงปเี พอ่ื ที่จะเข้าสูช่ ่วงโตเตม็ วยั ตวั โต
เตม็ วยั สามารถมชี วี ติ อยไู่ ด1้ –2 ปี

วัฏจกั รชวี ติ แมลงหวี่

1. ระยะไข่ ไข่มรี ูปร่างรีหุ้มด้วยเยอ่ื บางๆ แตแ่ ข็ง เรียกว รก
(chorion) มีก้านยนื่ ออกมาดา้ นหน้า เรียกวา่ ฟลิ าเมนต์
(filament) ทาหน้าทพ่ี ยงุ ไข่ไม่ให้จมลงในอาหาร แมลงตัวเมีย
จะเร่ิมวางไข่หลังออกจากดักแด2้ วัน ซ่งึ สามารถวางไขจ่ านวน
สูงสุดถึง400-500 ฟอง ในชว่ งระยะเวลา10 วัน
2. ระยะตัวหนอนไข่ปฏิสนธิแลว้ จะพฒั นาไปเปน็ ตัวหนอนใช้
เวลา1วัน ตวั หนอนมสี ขี าว ลาตวั เปน็ ปลอ้ ง มีสว่ นปากเปน็ สีดา
ผิวหนัง ประกอบด้วยช้นั ของคิวตินจึงยดื หย่นุ ไมไ่ ด้ ตัวหนอน

จะออกจากไข่ ใน ระยะทเ่ี ปน็ ตัวหนอน และมกี ารลอกคราบ2
คร้งั เพื่อขยายขนาด แบง่ เปน็ 3 ชว่ ง คือ

– หนอนระยะที่ 1 ต้ังแต่ออกจากไขจ่ นลอกคราบคร้งั ที่ 1

– หนอนระยะท2ี่ ต้งั แต่ตวั หนอนออกจากคราบคร้งั ท่ี1จนถึงตัว
หนอน ลอกคราบคร้ังท่ี2

– หนอนระยะท3ี่ ต้งั แต่ตวั หนอนออกจากคราบคร้งั ที่2จนกระ
ท้ังเข้า ดักแด้ ใชเ้ วลาท้ังหมด4วนั

3. ระยะดกั แด้เม่อื ตัวหนอนจะเข้าดกั แด้ ตวั หนอนจะคลานไป
อย่ทู ่ี แหง้ ๆรูปร่างของตวั หนอนจะหดส้ันลง ผนังลาตวั จะแขง็
ขึ้นกลายเปน็ ดกั แด้ จากน้ันจะมีการพัฒนาอวยั วะต่างๆ อาทิ
ตา ปีก ขา ใช้เวลาในการ เขา้ ดกั แด้อกี 4วันจึงเจริญเปน็ ตัว
เต็มวยั

4. ระยะตวั เต็มวยั เมอื่ อวยั วะต่างๆ พัฒนาจนสมบูรณ์แล้ว
แมลงก็จะ ออกมาจากคราบดักแด้ทางปลายด้านหน้า แมลงท่ี
ออกมาใหม่ๆ ลาตวั จะมี สีอ่อน ปีกยงั ไมแ่ ผ่ และสว่ นท้อง
คอ่ นข้างยาว เมอ่ื โตเต็มทีล่ าตัวจะมีสี นา้ ตาลหรือสีดา ปกี ใส
ส่วนทอ้ งมีลายคาดสีดา ตามสี ีแดงส้ม แมลงหว่ี สามารถพรอ้ ม
ผสมพนั ธุ์หลังออกจากดกั แด้แล้ว10ช่วั โมง แมลงหวี่ตัว เมียจะ
วางไขห่ ลงั จากออกจากดกั แด้2วนั โดยตัวเมยี สามารถวางไข่
ได้ 700 ใบ ในชว่ งอายขุ ยั แมลงหว่มี ีอายุขยั ประมาณ4สปั ดาห์
แมลงตัวเมยี สามารถผสมพันธุ์กับตัวผไู้ ดม้ ากก่า1และสามารถ
เกบ็ น้าเช้อื ทไี่ ดจ้ าก การผสมหลายๆคร้งั ได้

วัฏจกั รชวี ิตเต่าทะเล

ปกตเิ ตา่ ทะเลจะขึน้ วางไขบ่ นหาดทรายทีเ่ งยี บสงบ
ในช่วงเวลากลางคนื สว่ นมากจะข้นึ วางไข่ในชว่ งทน่ี า้ ทะเล
ขนึ้ เกอื บสูงสุด แม่เต่าจะคลานจากทะเลขน้ึ มาบน หาดทราย
เลือกสถานที่วางไขโ่ ดยพจิ ารณาจากอณุ หภูมิ ของทราย การ
ชุ่มนา้ ความหยาบของเมด็ ทราย และความ ลาดเอยี งของ
ชายหาด ซ่ึงสาคญั ตอ่ การอยรู่ อดของลูก เตา่ มากต้องไม่ใกล้
นา้ เกินไปจนโดนน้าท่วม หรือไกลเกนิ กว่าลูกเตา่ จะคลานกลับ
สูท่ ะเลปจั จยั ท่ีสาคัญทีส่ ุดของ แมเ่ ตา่ ทอ้ งแก่คืออุณหภูมิของ
ทราย โดยแม่เตา่ จะทาการขดุ หลมุ ด้วยขาท้งั สีข่ ้าง ขุดทราย
จนเปน็ แอ่งลกึ ประมาณ 30 เซนติเมตร

ตอ่ จากน้ัแมเ่ ต่าจะใช้เฉพาะ ขาคหู่ ลังขดุ หลุมเพื่อจะใช้
เปน็ ที่วางไข่ ความลึกของ หลมุ ไขป่ ระมาณ 30 - 50
เซนติเมตร สาหรบั เต่ากระ และเตา่ หญ้า ลกึ ประมาณ 60 –
80 เซนตเิ มตร สาหรบั เตา่ ตนุและเต่ามะเฟอื งแม่เตา่ จะขุด
หลมุ ต่อไป จนกระท่งั ขาหลังขุดตอ่ ไปไมไ่ ดอ้ ีกแล้วะจะทาการ
ควา้ นทรายกน้ หลุมให้กว้างข้ึน ลกั ษณะของหลุมจึงมี ลักษณะ
ปากหลมุ แคบก้นหลมุ กว้างเมอื่ แมเ่ ต่าขดุ หลุม ไดล้ กึ และมี
ขนาดทต่ี ้องการแลว้ จะเร่ิมวางไขล่ งในหลมุ โดยไขจ่ ะออกมา
จาก ทอ่ ไขค่ ร้ังละ 30 ฟอง ใช้เวลาใน การวางไขท่ ้ังหมด
ประมาณ 20 – 30 นาทใี นแตล่ ะคร้งั แมเ่ ต่าจะวางไข่
ประมาณ 70 – 150 ฟอง สาหรับเตา่ กระและเตา่ ตนุสาหรบั
เตา่ มะเฟืองจะวางไขค่ ร้งั ละ 60 – 130 ฟอง โดยท่วั ไปไข่เตา่
ทะเลมีขนาด เส้นผา่ ศูนยก์ ลางประมาณ 4 เซนตเิ มตรยกเวน้
ไข่เต่า มะเฟืองจะมีขนาดใหญ่กวา่ มากคอื มเี สน้ ผา่ ศูนยก์ ลาง
ประมาณ 5.5 เซนติเมตร

สรุ ป

วงจรชวี ติ ของสตั ว์ หมายถึง ชีวติ การเจรญิ เติบโตของสัตวท์ ่ี
เจรญิ เติบโตต่อเน่ืองกันมาอยา่ งเปน็ ระบบ การเจริญเตบิ โตทม่ี ีการ
เปลย่ี นแปลงรูปร่าง (Metamorphosis) ลกั ษณะเปน็ ข้ันใน ๆ ระหว่าง
เจรญิ เติบโต ได้แก่ สตั วค์ รึ่งนา้ ครงึ่ บก และแมลงเกือบทุกชนิด การ
เปล่ยี นแปลงรูปร่างมี 3 แบบ ดังน้ี การเจริญเติบโตท่ีมีการ
เปลยี่ นแปลงรูปร่างครบ 4 ช้นั (Complete Metamorphosis) การ
เจริญเตบิ โตท่มี ีการเปล่ยี นแปลงรูปร่างไม่ครบ 4 ช้นั (Incomplete
Metamorphosis) การเจริญเตบิ โตท่ีมกี ารเปลี่ยนแปลงรูปร่างแบบ
ค่อยเปน็ ค่อยไป (Gradual Metamorphosis)

ผ้จู ัดทา

นายณรงค์ฤทธิ์ เอ็บมูล
รหัสนักศกึ ษา 60031050150
คณะคุรุศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภัฏอตุ รดติ ถ์