TOPIK 5 (1)

TOPIK 5
KAEDAH FIQH DALAM SAINS

TEKNOLOGI DAN
KEJURUTERAAN

MPU23052

SAINS TEKNOLOGI &
KEJURUTERAAN
DALAM ISLAM
1

PENGENAL KANDUNGAN TOPIK
AN :5

• Membincangkan .1PENGERTIAN
prinsip syariah dan .2PERANAN
kaedah fiqh dalam KAEDAH
bidang sains FIQH
teknologi dan .3KONSEP ASAS
kejuruteraan
(CLO.)3 2

PENGERTIAN

KAEDAH
FIQH

KAEDAH
FIQH

3

PENGERTIAN

Bahasa Arab

Kaedah berasal daripada bahasa arab “al-qaidah ,”
.pisnirp-pisnirp duskamreb gnay

“fiqhiyyah” berasal daripada “al-fiqh ”yang

bererti “al- fahmu ”iaitu kefahaman.

Istilah

Kaedah fiqh: prinsip-prinsip fiqh yang bersifat umum dalam
bentuk nas pendek yang mengandungi hukum umum yang
sesuai dengan bahagian-bahagiannya.

4

PENGERTIAN

Kaedah Fiqh Kaedah Fiqh

• Bahasa asas • Bahasa : • Koleksi kaedah
:Tapak, dan suatu utama yang
kefahaman bersifat umum
rumah bagi
prinsip. menyelesaikan
isu-isu tertentu

Kesimpulan: Kaedah fiqh adalah dasar-dasar

yang berkaitan dengan masalah
hukum.

5

PERANAN KAEDAH
FIQH

MEMUDAHKAN
KEFAHAMAN
MEMBANTU
MANUSIA

MENYEDIAKAN
KEPERLUAN
HUKUM

6

PERANAN KAEDAH
FIQH

Memudahkan pemahaman terhadap hukum untuk
digunapakai kepada persoalan sains teknologi dan
kejuruteraan. Contoh; Isu pendermaan organ.

Membantu manusia khususnya para saintis,
teknokrat dan jurutera untuk menyelesaikan
persoalan yang melibatkan isu- isu sains teknologi
dan kejuruteraan. Contoh; proses In-vitro
(persenyawaan luar rahim).

Menyediakan keperluan hukum-hukum yang
menyeluruh bagi menangani isu-isu kecil dalam sains
teknologi dan kejuruteraan. Contoh; DNA babi dalam
pemerosesan barangan, makanan dan minuman.

7

‫‪KONSEP ASAS KAEDAH‬‬
‫‪FIQH‬‬

‫ﺍﻷمور بمقاصدها‬

‫اليق ني لا‬
‫يزال‬
‫بالشك‬

‫المشقة تجلب‬
‫التيسي‬

‫ال نضر يزال‬

‫العادة‬
‫محكمة‬

‫‪8‬‬

KONSEP ASAS KAEDAH
FIQH

Setiap Sesuatu Itu Bergantung Kepada Tujuannya
‫ﺍﻷمور بمقاصدها‬

Setiap amalan seseorang samada pertuturan atau
perbuatan, maka kedudukan atau hukum bagi amalan
tersebut adalah bergantung kepada niat atau
tujuannya.

Syarat Sesuatu Amalan

i. Kajian, rekaan dan penyelidikan hendaklah bertujuan baik dan
menepati syarak. Contohnya menghasilkan telefon pintar yang
boleh memudahkan dan membantu kerja manusia.

9

KONSEP ASAS KAEDAH
FIQH

Syarat Sesuatu Amalan

ii. Setiap perancangan dan pelaksanaan bagi mencapai matlamat di atas
hendaklah disusun dengan baik dan menepati kualiti syarak dan
semasa. Contohnya menghasilkan sistem pengurusan yang mampu
menjadikan kerja tersusun dan efektif.

iii. gnitnep gnay adapirad gnitnepret gnay utauses nakuluhadneM

aynhotnoC .tairays naujut helo atnimid gnay anamiagabes
malad naamatuek idajnem aisunam iamar awayn naktamaleynem
.nagnutnuek naujut kutnu gnidnabreb naarednek naklisahgnem

10

KONSEP KAEDAH

FIQH

Keyakinan Tidak akan Dihilangkan Dengan Keraguan

‫اليق ني لا يزال بالشك‬

Keyakinan pada sesuatu perkara tidak boleh diubah hanya kerana sesuatu
keraguan. Perubahan keyakinan boleh berlaku, seandainya terdapat
keyakinan lain yang mampu mengubah keyakinan asal.

Perbincangan Kaedah

i. Pentingnya keyakinan dalam melaksanakan sesuatu perkara.
Keyakinan tersebut mestilah berdasarkan sandaran atau
sumber yang jelas dan tiada keraguan padanya.

11

Perbincangan Kaedah

ii. Keraguan merupakan musuh kepada manusia. Gangguan-
gangguan yang datangnya daripada kelemahan diri dan
dibantu oleh dorongan jahat syaitan menjadikan sesuatu
perkara itu tidak pasti (ragu-ragu). Inilah punca pendirian
manusia kerap berubah dan berlakunya pergeseran sesama
manusia.

iii. Dalam konteks sains, teknologi dan kejuruteraan, suatu
keyakinan pada ilmu yang dimiliki secara benar mampu
menghasilkan keputusan dan tindakan yang benar dan penuh
keyakinan.

12

Perbincangan Kaedah

iv. Saintis, teknokrat dan jurutera hendaklah berkeyakinan
bahawa segala usaha mereka adalah memenuhi tujuan syariat
iaitu untuk memelihara agama, nyawa, akal, keturunan, dan
harta manusia.

v. Contoh : Seorang saintis telah membina mesin pengguguran
janin bermasalah yang perlu digugurkan. Namun timbul
keraguanmesin ini akan digunakan untuk menggugurkan janin
luar nikah. Maka hukum asal penciptaan mesin ini adalah
diharuskan mengikut matlamat asal.

13

KFIOQNHSEP KAEDAH

Kesukaran Menjadi sebab Kepada Kemudahan Dan Keringanan

‫المشقة تجلب التيسي‬

Al-Mashaqqah (kesukaran) dalam kaedah ini merujuk kepada kesukaran
yang melampaui tahap kebiasaan bagi manusia normal.

Al-Mashaqqah (kesukaran) pada hakikatnya tidak boleh dipisahkan dalam
kehidupan manusia serta tidak dinafikan oleh nas-nas syaraq.
Al-Mashaqqah (kesukaran) pasti berlaku dalam usaha melaksanakan
kewajipan di dunia sehingga menimbulkan kemudaratan bagi
melaksanakan kewajipan tersebut.

Contoh : Dalam persoalan ibadah, puasa pada bulan Ramadhan tidak dapat
diteruskan kerana kesakitan yang melampau sehingga menyebabkan
seseorang terpaksa berbuka puasa.

14

Jenis-Jenis Kesukaran

Kekuranga Jahil – Sakit –suatu tahap Paksaan –
n gnaruK - Tidak tahu keuzuran. Contoh, Contoh, dalam
,)alig( laka perkara orang sakit keadaan
gnaruk sebenar dibenarkan tertentu,
)iyab( rumu tayammum untuk seseorang boleh
menggantikan wuduk. gugur
tanggungjawab
Musafir –perlu bertujuan baik. Alpha atau dalam agama
lupa demi
Contoh, Orang musafir – menyelamatkan
nyawa.
dibenarkan menghimpunkan Cseosnetoorha,ng yang makan di
(jama.talos )’ siang hari kteidraanka terlupa.

berdosa

Umum al-Balwa –suatu perkara yang diterima umum dan boleh dimaafkan

apabila berlaku perkara tersebut. Contoh, Solat seorang yang mempunyai

penyakit dedas (sentiasa terkeluar air kencing tanpa boleh dikawal) adalah
sah.

15

Perbincangan Kaedah

i. Sebarang kesukaran yang berlaku dalam proses penyelidikan
hendaklah dirujuk kepada syarat-syarat yang membolehkan
rukhsah terpakai.

ii. Keizinan untuk mengguna pakai kaedah ini berlaku apabila
sesuatu tujuan yang sangat diperlukan oleh manusia terhalang
oleh sesuatu kesukaran atau kepayahan yang dibenarkan oleh
syarak.

iii. Contoh : Seorang doktor lelaki boleh melihat aurat wanita untuk
mengubati penyakit pesakit tersebut.

16

Perbincangan Kaedah

iv. Kebenaran menggunakan rukhsah adalah berkuat

kuasa selama mana kesukaran tersebut masih berlaku.

v. Kaedah ini tidak diambil mudah untuk menghalalkan segala

bentuk rukhsah, sebelum memilih kaedah lain, dalam
mengelak atau mengatasi kesukaran tersebut.

vi. Keluasan penggunaan kaedah ini tiada had dan sempadan

waktu. Keutamaan diberikan kepada kes-kes yang

memudaratkan agama, nyawa, akal, maruah, keturunan dan

harta manusia.

17

FKIOQNHSEP KAEDAH

Kemudharatan Hendaklah Dihilangkan

‫ال نضر يزال‬

Kemudaratan kaedah ini bermaksud, sesuatu perkara yang
menjadi kesukaran untuk mencapai kepentingan asasi
kehidupan manusia yang melibatkan agama, nyawa,
keturunan, maruah, akal dan harta.

Islam mengharamkan segala tindakan yang boleh membawa
kepada kemudaratan sama ada kepada diri, orang lain dan alam
sekitar. Dalam masa yang sama, Islam melarang tindak balas
kepada sesuatu tindakan daripada pihak lain yang boleh
memberikan kemudaratan.

Contoh : Islam menetapkan etika berpakaian tertentu kepada
lelaki dan perempuan. Kegagalan mematuhi etika ini akan
mengundang mudarat kepada sistem nilai manusia seperti
gangguan seksual dan sebagainya.

18

Perbezaan Masyaqqah (Kesulitan) Dengan
Dharurah (Kemudaratan)

Masyaqqah (Kesulitan) Dharurah (Kemudaratan)

• Ialah suatu kesulitan yang • Ialah suatu kesulitan yang
mengkehendaki adanya jika tidak diselesaikan akan
keperluan (hajat) terhadap mengancam agama,
sesuatu, Jika tidak dipenuhi, nyawa, keturunan, akal dan
maka tidak membahayakan harta
manusia
• Akan menyebabkan
• Wujud kemudahan dan pengguguran sesuatu
hukum untuk
keringanan (rukhsah) menghilangkan dharurah

untuk hilangkan AA 209 SAINS TEKNOLOGI &
m asyaqqah. KEJURUTERAAN
DALAM ISLAM
UNIT PEND. ISLAM &
MORAL 19

Perbincangan Kaedah

Aplikasi kaedah ini

membolehkan sesuatu

kemudaratan yang akan

disingkirkan, boleh

membenarkan sesuatu yang

asalnya terlarang atau haram

untuk dilaksanakan.

Contoh : Keharusan doktor

lelaki memandang aurat

pesakit wanita sekadar yang

perlu untuk tujuan rawatan

dengan syarat, tiada doktor

wanita yang boleh

merawatnya.

20

Perbincangan Kaedah

Kemudaratan tidak
boleh dihilangkan
dengan
kemudaratan yang
setaraf
dengannya.

Contoh : Seseorang tidak

boleh melakukan atau

menghasilkan sesuatu

tahap bahayanya sama

dengan tahap bahaya pada

perkara yang asal,

walaupun berbeza bentuk.

21

Perbincangan Kaedah

Menolak kerosakan
(kemudaratan)

menjadi keutamaan
daripada mengambil
kebaikan

Contoh : Penggunaan arak
sama ada untuk diminum

atau dimakan atau
digunakan atas alasan biasa

masih dihukum haram.
Namun jika digunakan untuk

menjadi penawar terbaik
setelah gagalnya ubat lain,

maka penggunaannya
dibenarkan

22

Perbincangan Kaedah

Apa jua aktiviti atau projek
dalam bidang sains, teknologi
dan kejuruteraan hendaklah

mengutamakan penyingkiran
kemudaratan berbanding
kebaikan

Contoh : Larangan

terhadap pembinaan

kilang di kawasan

perumahan adalah

kerana dikhuatiri berlaku

pencemaran

23

KONSEP KAEDAH

FIQH

Adat Dijadikan Sebagai Rujukan Hukum

‫العادة محكمة‬

Adat ialah sesuatu yang sudah menjadi kelaziman dilakukan oleh

manusia. Uruf pula merujuk kepada sesuatu yang telah dimaklumi
oleh masyarakat hingga menjadi amalan kebiasaan.

Adat dan Uruf boleh dijadikan rujukan bagi menetapkan sesuatu

hukum bagi satu-satu isu atau kes dengan syarat ketiadaan nas

syarak dalam permasalahan tersebut. Andai terdapat nas syarak,
maka penggunaan kaedah ini terbatal.

24

Pembahagian Adat/Uruf

PEMBAHAGIAN ADAT/URUF

ADAT AM- ADAT KHUSUS- ADAT SAHIH- ADAT FASID-
Sesuatu Sesuatu adat yang Sesuatu adat yang
Sesuatu yang tidak bercanggah
kebiasaan yang terpakai dan bercanggah
diterima umum difahami oleh dengan nas dengan nas
sebagai satu sesetengah syarak. Contoh: syarak. Contoh:
yang memberi masyarakat atau menjual barang
maksud tertentu. negeri atau Pemberian secara bertangguh
Contoh: Istilah golongan tertentu. hantaran dalam melebihi daripada
sembahyang majlis perkahwinan bayaran secara
merujuk kepada Contoh: tidak termasuk
Kesarjanaan tunai.
solat. Bukan merujuk kepada dalam mas
perlakuan kepandaian kahwin.
seseorang
menyembah
dalam agama

lain.

25

Syarat Adat/Uruf Diterima

Uruf tersebut menjadi Adat tersebut Sekiranya uruf boleh
amalan kebiasaan tidak menimbulkan kemudaratan
atau budaya yang
diamalkan secara bercanggah dan kepayahan dalam
berskala besar oleh dengan nas hidup, maka uruf tersebut
masyarakat,
konsisten dan tidak syarak dikira terbatal. Contoh
larangan mengambil upah
berubah-ubah dalam
tempoh singkat mengajar al- Quran
terbatal atas sebab uruf

semasa.

26

Perbincangan Kaedah

i. Kaedah ini amat besar peranannya dalam pengurusan hukum.
Setiap kajian dalam sains, teknologi dan kejuruteraan
dibenarkan menggunakan kaedah ini bagi tujuan sumber
rujukan dalam membuat keputusan.

ii. Kebiasaan yang diterima umum dan satu kelaziman yang
meluas belum cukup menjadi sandaran untuk menghasilkan
rekaan dan teknologi baru, andaikata impak buruknya lebih
besar.

27