ประวัติวรรณคดี-สมัยสุโขทัย

ใบความรู้ เร่อื ง วรรณคดีสมยั สโุ ขทยั
(พ.ศ.๑๘๐๐ - ๑๙๒๐)

วรรณคดสี าคญั มี ๔ เรอ่ื ง คือ
๑. ศิลาจารกึ หลกั ท่ี ๑ ของพ่อขนุ รามคาแหงมหาราช
๒. สภุ าษติ พระร่วงหรือบญั ญตั ิพระรว่ ง
๓. เตภมู ิกถา หรอื ไตรภูมิพระรว่ ง
๔. ตารบั ทา้ วศรีจฬุ าลักษณ์

ศลิ าจารึกหลักท่ี ๑

ผูแ้ ตง่ พอ่ ขุนรามคาแหงมหาราช
ผูค้ ้นพบ คอื พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั เม่ือดารงพระ
ยศเปน็ เจา้ ฟา้ มงกุฎ และผนวชอยู่ทวี่ ัดราชาธิวาส ได้เสด็จประพาสเมอื งเหนอื
สถานที่พบ ณ บริเวณเนินประสาทพระราชวงั เกา่ สุโขทัย พบพร้อม
กับพระแทน่ มนงั คศลิ า พระองคไ์ ด้นามาประดิษฐานไว้ที่วัดบวรนิเวศวหิ าร
ตอ่ มาไดน้ าไปประดิษฐานไวท้ ี่ศาลารายวัดพระศรรี ตั นศาสดาราม ต่อมารัชกาลท่ี
๖ ได้นาไปรวมไวก้ บั ศิลาจารึกหลกั อื่นๆ ในหอสมุดแหง่ ชาติ
ปัจจบุ นั อย่ทู ่พี ิพิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติ
ระยะเวลาทแ่ี ตง่ สันนษิ ฐานวา่ พอ่ ขนุ รามคาแหงโปรดให้สรา้ งข้นึ เมอ่ื
พ.ศ. ๑๘๓๕

2

ลักษณะคาประพนั ธ์ เปน็ ร้อยแกว้ ประโยคสัน้ ๆ มกั ใช้ถอ้ ยคาคล้อง
จองกัน และจานวนคาในแตล่ ะวรรคมจี านวนใกล้เคียงกัน เขียนติดตอ่ กันไมม่ ี
เว้นวรรค

“.....เมอื งสุโขทัยนดี้ ี ในน้ามปี ลา ในนามขี ้าว....”
วัตถุประสงค์ในการแตง่

(๑) เป็นหลักฐานความเจริญรุ่งเรืองของบ้านเมอื ง บันทึกชวี ติ ความ
เปน็ อยู่

(๒) สดุดพี ระเกยี รติของพอ่ ขนุ รามคาแหงมหาราช
สาระสาคญั ใจความมี ๑๒๔ บรรทัด มีคาประมาณ ๑,๕๐๐ คา
แบ่งไดเ้ ปน็ ๓ ตอน

ตอนที่ ๑ ด้านท่ี ๑ (บรรทัดที่ ๑ - ๑๘ ) ยอ่ หน้าใหม่ เป็น
อตั ชีวประวัติของ พ่อขนุ รามคาแห่ง ข้นึ ตน้ ว่า “พอ่ กูชอื่ ขนุ ศรีอินทราทิตย์”
กล่าวถึงวงศ์ตระกูลและพระราชกรณยี กิจท่ปี ฏบิ ตั ิตอ่ พระราชบิดามารดา
ตลอดจนสมเด็จพระเชษฐา จนกระท่ังข้ึนครองราชย์ จบตรงข้อความว่า “พ่กี ตู าย
จงึ ได้เมืองแก่กทู งั้ กลม”

ตอนท่ี ๒ ดา้ นที่ ๑ บรรทัดท่ี ๑๘ – บรรทัดท่ี ๒๗
เปน็ การพรรณนาสภาพความเป็นไปในเมอื งสโุ ขทยั มีทง้ั

การประกอบอาชีพ ขนบธรรมเนียมประเพณี กฎหมาย ศาสนา ศิลปกรรม
ดา้ นต่างๆ รวมทงั้ การประดิษฐอ์ กั ษรไทย ปีพ.ศ. ๑๘๒๖

ตอนท่ี ๓ ต้ังแตด่ า้ นที่ ๔ บรรทัดที่ ๑๒ - บรรทดั ท่ี ๒๗
เป็นคาสดดุ ีพระเกียรติของพ่อขุนรามคาแหงมหาราช และ

อาณาเขตของกรุงสุโขทัย
คณุ คา่
(๑) ดา้ นภาษา ศลิ าจารกึ หลักนี้เปน็ หลักฐานช้นิ สาคัญท่ีสุดของ

เร่อื ง”ภาษาและอกั ษรไทย”
(๒) ดา้ นการปกครอง มรี ะบบการปกครองแบบ “พอ่ ปกครอง

ลูก” สิทธิเสรีภาพของประชาชน เชน่ ในด้านการคา้ ขายการร้องทุกข์
(๓) ด้านประวัติศาสตร์ เปน็ ขอ้ มลู สาคญั ในการศึกษา

ประวัติศาสตร์ โบราณคดี สภาพสงั คมชีวติ ความเปน็ อยู่ ฯลฯ
(๔) ดา้ นศาสนาศิลปวัฒนธรรม ให้ความรูเ้ ก่ียวกบั การนบั ถอื

พระพทุ ธศาสนา ความเชือ่ ประเพณี ดนตรี ศลิ ปะดา้ นตา่ งๆ ซงึ่ มี
ลกั ษณะเฉพาะอยา่ งเด่นชดั

3

สภุ าษิตพระร่วง
ผแู้ ตง่ สนั นษิ ฐานว่า เป็นสุภาษติ ของพอ่ ขุนรามคาแหง และมีการ

เพ่ิมเตมิ กันมาหลายยคุ
ลกั ษณะคาประพันธ์ เป็นรา่ ยสุภาพ จบด้วยโคลงส่ีสุภาพกระทู้ ๑

บท เขา้ ใจวา่ มีการเพิ่มเติมจนถึงยคุ รชั กาลท่ี ๓
ระยะเวลาในการแต่ง ตัง้ แต่สมยั พอ่ ขุนรามคาแหงมหาราช จนถงึ

สมัยสมเดจ็ พระน่งั เกลา้ เจา้ อยู่หัว ( รัชกาลท่ี ๓ )
วตั ถุประสงค์ เพอ่ื สง่ั สอน
สาระสาคัญ เรม่ิ ต้นดว้ ยจดุ มุง่ หมายในการแตง่ ตอ่ ดว้ ยคาสอนไป

ตลอด จบดว้ ย เน้ือความยกยอ่ งผูป้ ฏบิ ัตติ ามคาสอน
เน้อื หาคาสอน เปน็ หลักการปฏบิ ตั ติ นในทุกด้าน เชน่
- การศึกษา
- การคบคน
- การปฏิบตั ติ ัวตอ่ กษตั ริย์
- การรักษาตัวรอด
ลักษณะคาสอน สอนตรง ๆ ใชถ้ อ้ ยคาสั้น ๆ ง่าย ๆ คนรนุ่ หลังมักนามา
อา้ ง เชน่
- เม่อื น้อยใหเ้ รยี นวิชา ให้หาสินเมือ่ ใหญ่
- เข้าเถอ่ื นอย่าลืมพร้า
- ไปเรือนทา่ นอยา่ นัง่ นาน
- ปลกู ไมตรีอยา่ รรู้ า้ ง
- สรา้ งกศุ ลบ่รู้โรย
- ครูบาสอนอยา่ โกรธ
- ยอครูยอต่อหนา้ ยอข้าเม่ือเสร็จกิจ ยอมิตรเมือ่ หลบั หลัง
คุณคา่
(๑) คณุ คา่ ดา้ นภาษา อ่านงา่ ย จดจางา่ ย
(๒) คุณคา่ ในการดาเนินชวี ิต
(๓) คณุ คา่ ในเชงิ การอา้ งอิง กวรี ุน่ หลงั มักนาเอามาอา้ งองิ

4

เตภมู ิกถา ( ไตรภูมิพระรว่ ง )

ผแู้ ต่ง พญาลิไท

ระยะเวลาในการแต่ง แตง่ ราวปี พ.ศ. ๑๘๙๖

ลกั ษณะคาประพันธ์ เป็นร้อยแก้ว มที ้งั โวหารเชิงบรรยาย
พรรณนา และเทศนาโวหาร

วตั ถปุ ระสงค์ เพื่อโปรดพระราชมารดาแตเ่ น้อื หามีลกั ษณะมุ่งอบรม
ศีลธรรมแก่ประชาชน

สาระสาคัญ แบง่ เปน็ ๒ ตอน
(๑) ตอนเรม่ิ เรอ่ื ง
- บอกเวลา จดุ มงุ หมายในการแต่ง
- บอกช่อื คมั ภรี แ์ ละพระเถระทน่ี ามาอา้ งองิ
- คุณคา่ ในการอา่ นหนงั สอื เล่มน้ี
(๒) เนือ้ หา จะกลา่ วถึงกาเนดิ ชวี ติ ของโลกอย่างละเอียด จบด้วย

การเนน้ ถงึ การดบั ทุกข์ คือ นพิ าน วา่ เปน็ จุดมุ่งหมายสูงสุด
(๒.๑) กามภมู ิ มี ๑๑ ภูมิ เปน็ ภมู ทิ ี่ยงั วนเวยี นอยูใ่ นกรรม
- สวรรค์ ๖ (จาตุมหาราชิก ดาวดึงส์ ยามะ

ดสุ ิต
นิมมานรดี และปรนมิ มิตวสวดี)

- มนษุ ย์ภมู ิ
- อบายภมู ิ ๔ (นรก , เปรต , อสรุ กาย , ติรัจฉาน)

5

(๒.๒) รปู ภมู ิ เป็นที่อยู่ของพรหมทมี่ รี ูป มี ๑๖ ช้ัน พรหม

จะอยู่ชน้ั ใด เปน็ ไปตามณานท่ไี ด้บาเพ็ญเพยี ร แบง่ ออกเปน็

ปฐมฌาน ๓ ชน้ั

ทตุ ยิ ฌาน ๓ ชั้น

ตตยิ ฌาน ๓ ชั้น

จตตุ ถฌาน ๗ ชั้น

(๒.๓) อรปู ภูมิ เป็นที่อยขู่ องพรหมไมม่ รี ปู มี ๔ ชน้ั

คณุ ค่า

(๑) ด้านภาษา มลี ักษณะเด่นในเชิงพรรณนาโวหาร ใชโ้ วหาร

ภาพพจนใ์ หผ้ อู้ ่านเกดิ จนิ ตภาพ

(๒) ดา้ นศลิ ปะ ด้วยความละเอียดเชงิ พรรณนาจนเกิดภาพ ทาให้

เกิดจินตภาพ เรือ่ งนรก สวรรค์ ตามวหิ ารโบสถ์ทั่ว ๆ ไป นอกจากน้ันกวรี ่นุ

หลัง ยังนาเอามาพรรณนาในบทกวีของตนดว้ ย

(๓) ด้านศาสนา เป็นวรรณคดีส่ังสอนให้คนศกึ ษาเรือ่ งของ กรรม

ศีลธรรม คณุ ธรรมต่าง ๆ ทาให้เกดิ ความกลวั ในการประพฤตกิ รรมชว่ั มีความ

รืน่ เรงิ ในการประกอบกรรมดแี ละแนวทางการปฏบิ ัตธิ รรมจนถึงมรรคผลนิพพาน

ตารบั ทา้ วศรจี ฬุ าลกั ษณ์ หรอื นางนพมาศ หรอื เรวดนี พมาศ
ผู้แต่ง นางนพมาศ หรือท้าวศรจี ฬุ าลักษณส์ นมเอกของพระร่วง
ระยะเวลา สมยั สุโขทัย

ลักษณะคาประพนั ธ์ เปน็ ร้อยแก้ว มีรอ้ ยกรองแทรกบางตอนแต่
เปน็ สว่ นนอ้ ย อาจจะมกี ารแตง่ เพิม่ เติมขน้ึ ไปในภายหลังด้วย

วตั ถุประสงค์
(๑) เลา่ อตั ชีวประวตั ิ
(๒) แสดงความเป็นมาของวัฒนธรรมในสมยั สโุ ขทัย
(๓) สอนคุณธรรม จรยิ ธรรมใหแ้ กผ่ ู้หญงิ

สาระสาคญั แบ่งเปน็ ๒ ตอน
ตอนท่ี ๑ เรม่ิ เร่ืองดว้ ยธรรมชาตแิ ละภาษาต่างๆ ยอพระเกียรติ

พระรว่ ง ชีวติ ชาวสุโขทัย ชีวประวตั ขิ องนางนพมาศตั้งแตเ่ กิด การเข้ารับ
ราชการในฝ่ายในของสานักของพระร่วง จนได้เลื่อนเปน็ สนมเอก โดยเล่าเร่ือง
รายละเอียดของคุณธรรมและการปฏบิ ตั ิหน้าทขี่ องนางสนม พระราชพิธีต่างๆ

6

เช่น พระราชพิธจี องเปรียงลอยพระประทปี ซ่ึงนางไดป้ ระดิษฐก์ ระทงรูป
ดอกบวั ถวายจนพระร่วงเจา้ โปรดปรานเล่อื นให้เปน็ สนมเอกจบลงด้วยการแสดง
ความจงรักภกั ดตี อ่ พระรว่ งเจ้า

ตอนที่ ๒ อาจจะเปน็ ตอนทม่ี ีการแตง่ เติม มนี ทิ านตา่ ง ๆ
แทรกอยหู่ ลายเรื่อง

คณุ ค่า
(๑) เปน็ เอกสารอ้างองิ สาคญั ถงึ เรอ่ื งราวในสมนั อาณาจกั รสโุ ขทัย
(๒) ด้านภาษามีความงดงานเชงิ พรรณนาโวหารอย่างดียง่ิ
(๓) เป็นหลักฐานดา้ นสงั คมและวฒั นธรรม