- 76 - รูปที่ 2-23 สรุปประเด็นตางๆ ของพระราชบัญญัติวาดวยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอรพ.ศ. 2550 และที่ปรับปรุงแกไข พ.ศ. 2560 หมายเหตุ: จาก https://dla.wu.ac.th/th/archives/1028
- 77 - รูปที่ 2-24 สรุปประเด็นที่นาสนใจของพระราชบัญญัติวาดวยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอรพ.ศ. 2550 และที่ปรับปรุงแกไข พ.ศ. 2560 หมายเหตุ: จาก https://dla.wu.ac.th/th/archives/1028 2.4.2 พระราชบัญญัติคุมครองขอมูลสวนบุคคล พ.ศ. 2562 เปนพระราชบัญญัติที่ตองการคุมครองขอมูลของบุคคล เพื่อปองกันการนำขอมูลสวนบุคคลไป ใชประโยชนปราศจากความยินยอมของเจาของขอมูล โดยเฉพาะการขายขอมูลที่สรางความเสียหายแก
- 78 - ประชาชน เชน แกงคอลเซ็นเตอรโดยรายละเอียดที่ตองการนำเสนอเพื่อใหทราบวาขอมูลใดเปนขอมูลสวน บุคคล รายละเอียดดังรูปที่ 2-25 รูปที่ 2-25 สรุปขอมูลสวนบุคคลที่เปนไปตามพระราชบัญญัติคุมครองขอมูลสวนบุคคล พ.ศ. 2562 หมายเหตุ: จาก https://twitter.com/scb_thailand/status/1258677251790393344/photo/1 2.5 สรุปประเด็นทายบท อาชญากรรมทางไซเบอรประเภทการหลอกลวง (Scammer) อาทิ Phishing, Vishing, Smishing ถือไดวาเปนอาชญากรรมที่สรางความเสียหายแกประชาชนในประเทศไทยอยางมากประเภทหนึ่ง จากที่ กลาวไปวาจากผลการสำรวจของสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติพบประชาชนกวาครึ่งที่ให ขอมูลเคยโดนการหลอกลวงดวยวิธีการตางๆ เชน แกงคอลเซ็นเตอรการสงขอความ SMS ดังนั้น การ
- 79 - เรียนรูวิธีการหรือเทคนิคของการกระทำอาชญากรรมรูปแบบใหมจึงเปนเรื่องที่จำเปน เพื่อเปนการปองกัน ปราบปรามอาชญากรรมเหลานั้นใหไดอีกประเด็นที่สำคัญในบทนี้คือการสรางความปลอดภัยในการงาน เทคโนโลยีโดยการเรียนรูเกี่ยวกับเทคนิคของการโจมตีหรือเปนภัยคุกคาม เชน Malware , Man-in-theMiddle, Zero-Day exploit ทำใหสามารถเรียนรูที่จะนำเครื่องมือตางๆ มาเพื่อปองกันการถูกโจมตีที่สราง ความเสียหายกับตนเองและหนวยงานไดรวมทั้งควรกำหนดรูปแบบการดำเนินการตางๆ ในดานทาง เทคโนโลยีใหมีมาตรฐานเพื่อเปนการปองกันความเสียหายอีกทางหนึ่ง เชน หากเราตองสงขอมูลการสืบสวน ทางเทคโนโลยีไปที่ปลายทางดวยอีเมล การที่สงขอมูลไปโดยไมผานกระบวนการจัดการเพื่อสรางรหัสการ เปลี่ยนแปลงอยาง Hashing ก็จะทำใหมีโอกาสหลักฐานทางคดีไมสมบูรณไดนอกจากนี้การเรียนรูการ สืบคนขอมูลทางออนไลนไมวาจะเปน Google Search Engine หรือ Social Media ก็จะชวยสนับสนุนการ ปฏิบัติงานของตำรวจไดอย างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
- 80 - กิจกรรมทายบทเรียน 1. จากรูปภาพที่กำหนดใหตอบคำถามดังนี้ 1.1 จากรูปภาพเปนพื้นที่จังหวัดใด 1.2 จากรูปภาพเปนพื้นที่เขตหรืออำเภอใด 1.3 จากรูปภาพเปนพื้นที่แขวงหรือตำบลใด 2. จงหาชื่อวารสารทางวิชาการที่เกี่ยวของกับเทคโนโลยีสารสนเทศกับงานตำรวจ จำนวน 5 บทความ และ อธิบายเนื้อหาบทความดังกลาวมาพอสังเขป
- 81 - แบบทดสอบการเรียนรู 1. การสืบคนขอมูลบน Google Search Engine เปนไฟลเอกสาร ตองใชรูปแบบใดในการคนหาขอมูล 1 เทคโนโลยีสารสนเทศ;PDF 2 เทคโนโลยีสารสนเทศ,PDF 3 เทคโนโลยีสารสนเทศ+PDF 4 เทคโนโลยีสารสนเทศ:PDF 2. การตรวจสอบกระแสของสังคมที่มีการกลาวถึงมากที่สุดในแตละวันดวยแอปพลิเคชันสื่อสังคม ออนไลน(Social Media) สามารถดำเนินการอยางไรจึงจะเหมาะสมที่สุด 1 ตรวจสอบดวยการคนหาขอมูลผาน Google Search Engine 2 ตรวจสอบจากแอปพลิเคชัน Facebook 3 ตรวจสอบจากแอปพลิเคชัน Twitter 4 ตรวจสอบจากแอปพลิเคชัน Instagram 3. กรณีอาจารยมอบหมายงานใหนักเรียนเขียนโปรแกรม ปรากฏวา นักเรียนนายหนึ่งไดคัดลอกโคดจาก เพื่อนโดยการเขาถึงบัญชีเขาใชระบบการสงการบานของเพื่อนแลวนำโคดที่อยูในระบบมาใชในโคด ของตนเอง หลังจากนั้นไดนำโคดดังกลาวสงมายังระบบการสงการบานดวยบัญชีของตนเอง จากกรณี ดังกลาวเปนความผิดจริยธรรมดานใด 1 ความเปนสวนตัว และ ความถูกตอง 2 ความถูกตอง และ ความเปนเจาของ 3 การเขาถึงขอมูล และ ความเปนสวนตัว 4 ความถูกตอง และ การเขาถึงขอมูล 4. ขอใดอธิบายไมถูกตองสำหรับประเด็นขอแตกตางระหวางการโจมตี(Attacks) และการคุกคาม (Threats) 1 การโจมตมีความประสงค ี รายกับเปาหมาย แตคุกคามอาจจะมีความประสงครายหรือไมก็ได 2 การโจมตีมีการกระทำโดยเจตนา แตคุกคามเกิดจากไมเจตนา เชน ภัยธรรมชาติเทานั้น 3 การโจมตีตรวจจับงาย แตคุกคามตรวจจับยาก 4 การโจมจีสรางเสียหายกับระบบ แตคุกคามมีโอกาสนอยที่จะสรางความเสียหรือเกิดการ เปลี่ยนแปลงขอมูล 5. มัลแวรที่แฝงตัวโดยไมมีการกระจายโปรแกรมไปยังเคร่องอื ื่น เพื่อรอเวลาการโจรกรรมขอมูล 1 Worm 2 Virus 3 Ransomware 4 Trojan horse 6. ขอใดไมใชกลุมฟชชิง (Phishing) 1 Vishing 2 Pharming 3 Spyware 4 Smishing
- 82 - 7. กรณีเมื่อผูใชงานเชื่อมตอกับเครือขายไรสายสาธารณะแลวมีผูไมประสงคดีแทรกแซงการใชงานโดย อาศัยชองโหวของเครือขายดังกลาว เขาขายลักษณะการโจมตีหรือคุกคามประเภทขอใด 1 Man-in-the-middle 2 Password Attack 3 SQL Injection 4 DDOS 8. เมื่อมีขาราชการตำรวจนำอุปกรณมาตอเครือขายแลวทำใหเกิดปญหาไมสามารถใชงานเครือขายได ลักษณะดังกลาวเปนการกระทำของผูคุกคามที่เกี่ยวของกับเทคโนโลยีสารสนเทศใด 1 Man-in-the-middle 2 Password Attack 3 SQL Injection 4 DDOS 9. ผูใหบริการมีหนาที่ตองจัดเก็บขอมูลของผูใชบริการอยางนอย กี่วัน และหากจำเปนเจาหนาที่สามารถ รองขอผูใหบริการจัดเก็บขอมูลไดสูงสุดกี่วัน ตาม พ.ร.บ. วาดวยการกระทำความผิดเกี่ยวกับ คอมพิวเตอรพ.ศ.2560 1 อยางนอย 90 วัน แตไมเกิน 1 ป 2 อยางนอย 90 วัน แตไมเกิน 2 ป 3 อยางนอย 1 ปแตไมเกิน 2 ป 4 อยางนอย 120 วัน แตไมเกิน 1 ป 10. ขอใดไมเขาลักษณะขอมูลที่ไดรับความคุมครองจากพระราชบัญญัติคุมครองขอมูลสวนบุคคล พ.ศ. 2562 1 หมายเลขโทรศัพท 2 จดหมายอิเล็กทรอนิกส(E – mail) 3 ขอมูลของผูเสียชีวิต 4 การนับถือศาสนา
- 83 - เอกสารอางอิง Cisco. What Is a Cyberattack? เขาถึงไดจาก Cisco: https://www.cisco.com/c/en/us/products /security/common-cyberattacks.html ECS@Support. (2021). โครงสรางของมาตรฐาน ISO 27001:2013. เขาถึงไดจาก ECS@Support: https://ecs-support.github.io/KM/customs/pages/knowledge/iso/structure/ Thanadet. (2021). รวม 15 เทคนิคการคนหาขอมูลดวย Google ที่หลายคนยังไมรู. เขาถึงไดจาก CONTENT SHIFU: https://contentshifu.com/blog/15-google-searching-techniques กองบัญชาการศึกษา. (2562). ตำราเรียน หลักสูตร นักเรียนนายสิบตำรวจ วิชา ศท. (GE) 21104 เทคโนโลยีสารสนเทศกับการปฏิบัติงานตำรวจ. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพตำรวจ สำนักงาน ตำรวจแหงชาติ. พ.ต.ท.หญิง มณีศิริจรุงจิรา. (2565). เอกสารคำสอน วิชาเทคโนโลยีสารสนเทศกับการปฏิบัติงานของ ตำรวจ รหัสวิชา GE21105. นครสวรรค: ศูนยฝกอบรมตำรวจภูธรภาค 6. ฐานเศรษฐกิจ. (2565). ผงะ คนไทยเกือบครึ่งประเทศเคยถูกหลอกลวงออนไลนGen Y Z เจอหนักสุด. เขาถึงไดจาก ฐานเศรษฐกิจ: https://www.thansettakij.com/general-news/526091 ธนาคารไทยพาณิชยจำกัด (มหาชน). ลวงลึก 10 รูปแบบการโจมตีทางไซเบอรระดับตัวท็อป. เขาถึงไดจาก ธนาคารไทยพาณิชยจำกัด (มหาชน): https://www.scb.co.th/th/personalbanking/stories/tips-for-you/top-10-cyber-attack.html สำนักงานคณะกรรมการรักษาความมั่นคงปลอดภัยไซเบอรแหงชาติ. (2566). คูมือการเรียนรูหลักสูตร พัฒนาขีดความสามารถผูปฏิบัติงานตามมาตรฐานสากล (Cyber Security for Goverment officer). กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการรักษาความมั่นคงปลอดภัยไซเบอรแหงชาติ.
5 แผนบริหารประจำบทที่ 3 ชื่อหลักสูตร นักเรียนนายสิบตำรวจ (นสต.) รุนที่ 2 ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2564 สอนครั้งที่ 3 จากจำนวน 12 ครั้ง จำนวนชั่วโมงที่สอน 2 ชั่วโมง (ทฤษฎี) จำนวนชั่วโมงทั้งวิชา 24 ชั่วโมง (ทฤษฎี 8 ชั่วโมง ปฏิบัติ 16 ชั่วโมง) จุดประสงคในการเรียนการสอน 1. ผูเรียนสามารถเขาใจวิธีการจัดการขอมูลโดยการนำเขา การทำความสะอาด การประมวลผล การ นำเสนอ และการจัดเก็บขอมูลไดอยางถูกตองเหมาะสม 2. ผูเรียนสามารถใชโปรแกรมหรือแอปพลิเคชันสำเร็จรูปสำหรับใชสนับสนุนการปฏิบัติงานไดอยาง เหมาะสม เนื้อหา/สาระการเรียนรู 1. การสรางรูปแบบและการนำเขาขอมูลใหเหมาะสม โดยใชGoogle Form 2. วิธีการทำความสะอาดขอมูล (Data Cleansing) โดยใชโปรแกรม Microsoft Excel/Google Sheet เชน เทคนิคการกรอง (Filter) และลบขอมูล การแยกขอมูล (Text to Columns) การใชการแทนที่ ขอมูล (Replace) 3. เทคนิคการประมวลผลขอมูล เชน การเรียงลำดับขอมูล การจัดกลุมขอมูล การรวมผลขอมูล โดย ใชโปรแกรม Microsoft Excel/Google Sheet 4. การสรางแผนภาพหรือกราฟในการนำเสนอขอมูลใหเหมาะสม โดยใชโปรแกรม Microsoft Excel/Google Sheet 5. การจัดเก็บขอมูลบนอุปกรณและระบบออนไลน(Cloud Storage) สื่อและอุปกรณ 1. สื่อประกอบการบรรยาย เชน สไลดนำเสนอ วิดีโอ 2. แบบฝกการกิจกรรมการทำความสะอาดขอมูล การประมวลผลขอมูล และการนำเสนอขอมูล 3. คูมือตำรวจ 4. คอมพิวเตอร/โทรศัพทมือถือ กิจกรรมการเรียนรู ดานผูสอน 1. นำเขาสูบทเรียนโดยการอธิบายใหผูเรียนทดสอบการกรอกขอมูลโดยใชเวลาสั้นๆ ใน Google Form และตรวจสอบวามีขอมูลใดที่ไมถูกตองตามหัวที่กำหนดหรือไมหากมีหมายความวา ผูเรียนราย
- 85 - ดังกลาวอาจจะขาดการตรวจทานความถูกตองกอนสงหรืออาจจากความเคยชิน เชน ใหกรอกเพียง แคชื่อ แตผูเรียนกรอกคำนำหนา หรือนามสกุลติดมาดวย เปนตน 2. บรรยายเนื้อหาการเรียนรูตามหัวขอที่กำหนด 3. อธิบายการทำรายงานของผูเรียน ดังนี้ - ผูสอนเตรียมขอมูลเพื่อใหผูเรียนนำไปใชในการทำรายงานโดยดึงขอมูลมาจากระบบ CRIMES ประกอบดวย ปคดีวัน/เดือนปเกิดเหตุและขอหา (ควรมีขอมูลอยางนอย 200 บรรทัด ในรูปแบบ Microsoft Excel) - ควรเลือกขอมูลในสถานีตำรวจที่มีคดีเกิดที่หลากหลายประเภทจำนวน 10 สถานี - วิธีการทำใหผูเรียนแบงกลุม/กลุมเดิมที่เคยแบงไว 10 กลุม เลือกชุดขอมูลที่เตรียมไว 1 ชุด ขอมูล - นำไฟลดังกลาวมาจัดการขอมูล โดยผานกระบวน ทำความสะอาด ประมวลผล และนำมาสู การนำเสนอในรูปแบบ “นาิกาอาชญากรรม” - จัดทำรายงานกระบวนตางๆที่ไดทำขึ้น ในรูปแบบรายงาน พรอมจัดเตรียมนำเสนอกระบวน ตางๆที่ไดจัดการขอมูลที่ไดรับ 4. สรุปผลการบรรยาย ดานผูเรียน 1. รับฟงการบรรยาย พรอมตอบคำถามหรือซักถามตลอดการเรียนรู 2. แบงกลุมตามที่ผูสอนไดกำหนด และเลือกชุดขอมูลที่กำหนด การวัดและประเมินผล 1. การเขาชั้นเรียน 2. การสังเกตพฤติกรรม 3. ผลการทำกิจกรรม
6 บทที่ 3 การจัดการขอมลเพูื่อสนับสนุนการปฏิบัติงานของตำรวจ จากที่ไดกลาวไปแลวทั้งบทที่ 1 และ 2 เกี่ยวกับคุณคาของ “ขอมูล” วามีมูลคามหาศาล โดย สามารถเปรียบเทียบไดดังเชน น้ำมัน หรือ ทองคำ เห็นไดจากหลายบริษัทที่พัฒนาเทคโนโลยีที่พรอมรองรับ จำนวนขอมูลมหาศาลดวยเทคโนโลยีBig data หรือการสราง Data Center ที่กระจายไปหลายโนดทั่วโลก ยกตัวอยาง Facebook, Google อยางไรก็ตาม แมขอมูลมีประโยชนมากมายมหาศาล แตสำหรับขอมูลที่ เพียงจัดเก็บไวไมไดถูกมาจัดการใหเหมาะสม ไมวานำวิเคราะหหรือสังเคราะหออกมาในรูปแบบสารสนเทศ ขอมูลเหลานั้นก็คงเปรียบดังขยะกองโตที่ไมสามารถหามูลคาใดใดไดสำหรับสำนักงานตำรวจแหงชาติได เล็งเห็นคุณคาของขอมูลเห็นไดจากการที่เชาซื้อระบบ BI ของ Oracle เพื่อสรางสารสนเทศจากฐานขอมูล ในระบบ CRIMES POLIS ชวยสนับสนุนการตัดสินใจแกผูบังคับบัญชาในการดำเนินสรางนโยบายตางๆ ของ องคกร แตเนื่องจากขอจำกัดดานงบประมาณไมสามารถกระจายสิทธิ์ใชงานไปยังหนวยในสังกัดไดทั้งหมด ทำใหหนวยระดับกองบังคับการลงมา ไมมีระบบดังกลาวใชงาน ดังนั้น เพื่อใหผูเรียนไดสามารถสราง สารสนเทศเบื้องตนเพื่อตอบสนองตอการบริหารองคกรยุคใหมไดบทเรียนนี้จึงไดอธิบายวิธีการตั้งแตการ นำเขาขอมูลอยางเหมาะสมจนถึงเรียนรูกระบวนการจัดเก็บขอมูล โดยการจัดการขอมูลจะอาศัยเครื่องมือ ตางๆ ที่มีอยูทั่วไป เชน Google Forms, Google Sheets, Microsoft Excel, Google Drives, OneDrive และในกรณีผูที่สนใจตองการศึกษาเกี่ยวกับการจัดการขอมูลใหมากขึ้น สามารถคนควาศึกษาเพิ่มเติมได อาทิหัวขอ Data management, Data Analytics, Data Science สำหรับเนื้อหาในบทเรียนนี้แบง ออกเปน 5 หัวขอ ดังนี้ 3.1 การนำเขาขอมูลอยางถูกตองเหมาะสม (Input) 3.1.1 ประเภทขอมูล กอนที่จะอธิบายการนำเขาขอมูล จะตองทำความเขาใจกับประเภทของขอมูลเพื่อจะรูลักษณะ หรือรูปแบบของขอมูล เนื่องจากการจัดการขอมูลแตละประเภทจะใชรูปแบบหรือกำหนดลักษณะที่แตกตาง กัน โดยสามารถแบงออกได 4 กลุม ดังนี้ 3.1.1.1 Nominal Data เปนรูปแบบขอมูลที่สามารถจัดกลุมไดเชน เพศ (ชาย, หญิง) ภูมิภาค (เหนือ, ใต, กลาง, ตะวันตก, ตะวันออก) ขอมูลเหลานี้สามารถกำหนดรูปแบบการนำเขาไปใน ลักษณะเลือกรายการ (Drop – down list) หรือ ตัวเลือก หรืออื่นๆ ตามความเหมาะสม 3.1.1.2 Ordinal Data มีลักษณะคลายกับ Nominal เพียงแตแตกตางกันที่ Ordinal สามารถจัดลำดับจากนอยไปมาก มากไปหรือนอย หรือเรียงตำแหนงของขอมูลไดเชน ระดับชั้นยศ (พล.ต.อ., พล.ต.ท., พล.ต.ต., ..., ส.ต.ต.) ตำแหนง (ผบ.ตร., รอง ผบ.ตร., ..., ผบ.หมู) ระดับความพึงพอใจ (นอยมาก, นอย, ปานกลาง, มาก, มากที่สุด) ขอมูลในลักษณะนี้จึงเหมาะในการใชเลือกรายการ หรือ ตัวเลือก
- 87 - 3.1.1.3 Interval Data เปนขอมูลตัวเลขที่มีมาตรวัด เชน อุณหภูมิ (องศาเซลเซียส, องศา ฟา-เรนไฮต) คาไอคิว, ระดับความพึงพอใจที่แปลงเปนตัวเลข (1, 2, 3, 4, 5) สามารถใชวิธีการนำเขาเปน การกำหนดชวงหรือลักษณะของขอมูลไดเชน จำนวนเต็ม จำนวนทศนิยม คาตั้งแต 1 – 100 ขอสังเกต ใน รูปแบบนี้จะไมมีคาศูนยที่แทจริง (The zero is arbitrary) เชน อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส ไมไดแปลวาไม มีคาหรือไมมีความหมาย แตมันมีคาที่ 0 3.1.1.4 Ratio Data เปนคาขอมูลที่มีความตอเนื่องและมีคาศูนยที่แทจริง เชน น้ำหนัก, สวนสูง, จำนวนเงิน การมีคาศูนยที่แทจริง ยกตัวอยาง มีเงิน 0 บาท หมายถึงการไมมีเงินเลย เพื่อใหเขาใจประเภทของขอมูลมากยิ่งขึ้น จึงแสดงการเปรียบเทียบคุณลักษณะของประเภท ขอมูลไดดังรูปที่ 3-1 รูปที่ 3-1 การเปรียบเทียบคุณลักษณะประเภทขอมูล หมายเหตุ: จาก https://gradcoach.com/nominal-ordinal-interval-ratio 3.1.2 การนำเขาขอมูล การนำเขาขอมูลถือไดวาเปนสวนสำคัญที่สุดขั้นตอนหนึ่งของการจัดการสารสนเทศ ดวย เหตุผลที่วา ถาขอมูลไมถูกตองแลวนำเขาระบบ การนำขอมูลไปประมวลผลยอมเกิดความผิดพลาด สงผล ตอการวิเคราะหหรือตัดสินใจดำเนินการไดทำใหผูที่จะนำเขาขอมูลเพื่อนำขอมูลไปบริหารจัดการตางๆ ควรตองคำนึงถึงความถูกตองแมนยำในการกรอกขอมูลอยางยิ่ง เพื่อไมใหเกิดขอผิดพลาดหรือเสียหายตอ ทั้งตัวเองและองคกร ในการศึกษาวิธีการนำเขาขอมูลสำหรับบทเรียนนี้จะเปนการสอนตั้งแตการกระบวน เริ่มตนทดลองการสรางหนาตางและตัวเลือกการนำเขาขอมูลใหเหมาะสม ตลอดจนการทดลองการกรอก ขอมูลทั่วไป โดยจะอาศัยเครื่องมือ Google Forms
- 88 - 3.1.2.1 การสราง Google Form เปนเว็บแอปพลิเคชันของ Google ที่สำหรับการสราง ฟอรม โดยตองมีบัญชีGoogle กลาวคือ มีบัญชีของ Gmail เชน [email protected] ทำการ Log in เพื่อ เขาสูระบบ Google หลังจากนั้นไปที่เว็บ https://docs.google.com/form จะปรากฏหนาลักษณะดัง รูปที่ 3-2 โดยวิธีการสรางฟอรมมีขั้นตอนดังนี้ รูปที่ 3-2 หนาตาง Google Form 1) หลังจากเขาหนาตางฟอรมแลว จะเห็นไดวา สวนเริ่มแบบฟอรมจะมีใหเลือก ทั้งแบบที่วางเปลา (สามารถเองใหมทั้งหมด) ในกรอบ “สีเขียว” และสวนที่เปนแบบฟอรมที่ระบบสราง รูปแบบไวแลว โดยสามารถเลือกดูไดหลากหลายในกรอบ “สีแดง” ตามรูปที่ 3-3 แตสำหรับในการสอนนี้ จะใชการสรางแบบวางเปลา โดยคลิกเขาไปในแบบฟอรมดังกลาวจะปรากฏดังรูปที่ 3-4 รูปที่ 3-3 แสดงรูปแบบฟอรม รูปที่ 3-4 หนาตางเริ่มตนการทำแบบฟอรมใหม 1 2 3
- 89 - สวนประกอบหลักของแบบฟอรมตามรูปที่ 3-4 ประกอบดวย หมายเลข 1 สวนหัวเรื่องที่มีใหกรอกชื่อเรื่อง คำอธิบาย หมายเลข 2 สวนคำถาม ที่ใหกรอกคำถาม กำหนดคุณลักษณะ ตัวเลือก เชน แบบหลายตัวเลือก แบบเลื่อนลง (Drop – down) ตั้งคาของคำถาม เชน ตองตอบหรือไม (เมนู “จำเปน”) หมายเลข 3 สวนเครื่องมือ เชน เพิ่มคำถาม (เมนูแรก) เพิ่มสวน (การสรางหนาถัดไปของ คำถาม, เมนูสุดทาย) 2) หลังจากเขาใจสวนประกอบหลักของแบบฟอรมสามารถสรางแบบฟอรมอัน ประกอบดวยคำถามตามที่ตองการไดแตทั้งนี้กอนที่เริ่มทำแบบฟอรมหรือเพิ่มคำถามควรตองรูวา การทำ แบบฟอรมมี2 ลักษณะ คือ การสรางเปนแบบทดสอบ และ การทำแบบสำรวจหรือเก็บขอมูลทั่วไป ขอ แตกตางกันของทั้งสองรูปแบบคือ การสรางแบบทดสอบตองดำเนินการกำหนดกอนวาเปนแบบฟอรมการ ทำแบบทดสอบ เพื่อสามารถสรางแบบเฉลยและกำหนดคะแนนของแตละคำถาม สามารถเขาไปที่เมนู “การตั้งคา” จะปรากฏตามรูปที่ 3-5 หลังจากนั้นสามารถสรางคำถามและกำหนดคำตอบไดโดยเมื่อทำ แบบทดสอบเสร็จระบบจะตรวจคำตอบใหอัตโนมัติในสวนการสรางแบบสำรวจหรือเก็บขอมูลทั่วไปไมตอง ดำเนินการใด สามารถดำเนินการสรางคำถามตางๆ ตามที่ตองการไดเลย ในกรณีสรางแบบทดสอบจากที่ไดกลาวไปในตอนตนวา เมื่อมีการตั้งคา และ กำหนดคะแนนเริ่มแลว เมื่อมาสรางคำถามตองมากำหนดขอเฉลย โดยการเขาไปตามขั้นตอนในรูปที่ 3-6 นอกจากนี้การกำหนดคำตอบสามารถสรางไดทั้งแบบตัวเลือกเดียวและหลายตัวเลือกแลว หรือแบบใหตอบ เปนลักษณะอัตนัย อีกประการหนึ่ง ในการสรางแบบทดสอบ และแบบสำรวจหรือเก็บขอมูลทั่วไป สามารถกำหนดลักษณะขอบเขตของคำตอบไดอีกดวย โดยสามารถทำตามวิธีการดังรูปที่ 3-7
- 90 - รูปที่ 3-5 การตั้งคาฟอรมเปนแบบทดสอบ รูปที่ 3-6 ขั้นตอนสรางคำเฉลยหรือคำตอบในแบบทดสอบ รูปที่ 3-7 ขั้นตอนการสรางเงื่อนไขของคำตอบ 3) หลังจากสรางคำถามคำตอบเรียบรอยแลวสามารถตรวจสอบตัวอยาง แบบฟอรมโดยกดปุมที่ จะปรากฏดังรูปที่ 3-8(1) เมื่อตองการสรางลิงกเพื่อใหผูที่ตองการใหตอบ คำถามหรือทำแบบทดสอบสามารถไปที่ แลวเลือกเมนู หลังจากนั้นจะปรากฏดังรูปที่ 3-8(2) โดยสามารถคัดลอกลิงกด ังกลาวไดหรือตองการใหลิงกสั้นลงใหคลิกที่ชอง “ตัด URL ใหสั้นลง”
- 91 - รูปที่ 3-8 การสงแบบฟอรมใหผูที่ตองตอบคำถามหรือทำแบบทดสอบ 3.1.2.2 การกรอกขอมูลหรือนำเขาขอมูล ในการนำเขาขอมูลตามที่ไดกลาวไวในหัวขอ 2.2.2 และอธิบายไปในตอนตน ทำใหการดำเนินตองตรวจสอบและใชความระมัดระวังในการกรอกขอมูล เพื่อไมใหเกิดปญหาตอการใชงานตอไป จากประสบการณของผูเขียนที่ไดสรางแบบฟอรมเพื่อใหผูเรียน กรอกขอมูล พบวา ผูเรียนหลายคนทั้งหลักสูตร นสต. หรือ กดต. กรอกขอมูลผิดพลาดกัน ยกตัวอยาง การ กรอกชื่อ ในหัวขอตองการแคชื่อเพียงอยางเดียว ผูที่กรอกผิดพลาดมักจะกรอกยศมาดวย หรือไมก็มีชองวาง (Space bar) ในคำตอบในตำแหนงที่ไมควรมีการกรอกที่ผิดพลาดเชนนี้จะสงผลการนำไปประมวล นอกจากนี้อาจจะเกิดปญหาที่อุปกรณหรือระบบอีกดวย ดังนั้น จึงตองมีขั้นตอนหลังการนำเขาขอมูลกอน การนำไปประมวลผล คือ การทำความสะอาดขอมูลซึ่งจะไดอธิบายวิธีการเบื้องตนในการตรวจสอบและ แกไขความผิดพลาดเพื่อใหขอมูลอยูในรปทูเหมี่ือนกันพรอมที่จะนำไปประมวลผล รูปที่ 3-9 แสดงความผิดพลาดของการนำเขาขอมูล
- 92 - 3.2 การทำความสะอาดขอมูล (Data Cleansing) การทำความสะอาดขอมูล เปนกระบวนการในตรวจจับ แกไข ลบ หรือแทนที่ขอมูลที่เสียหายหรือไม ถูกตองตามรูปแบบของแตละฟลด(Field) หรือหากเปนตารางขอมูลก็ไมไปในทางกลุมขอมูลเดียวกันในแต ละคอลัมนในการจัดการขอมูลตองอาศัยเทคนิคหรือวิธีการตางๆ ขึ้นอยูกับประเภทหรือชนิดไฟลขอมูล ในบทเรียนนี้จะใชไฟลขอมูลในรูปแบบตารางคำนวณคือ Microsoft Excel หรือ Google Sheets 3.2.1 ลักษณะขอมูลที่ตองทำความสะอาด การทำความสะอาดขอมูลควรจะตองพิจารณาเพื่อไมใหเกิดความซ้ำซอนในงานหรือ กระบวนการจัดการขอมูล จึงอาจจะตองพิจารณาวาขอมูลที่มีจำเปนตองทำความสะอาดหรือไมอาจจะ พิจารณาตามลักษณะของขอมูลตอไปนี้ 3.2.1.1 ชุดขอมูลที่ไมอยูในรูปแบบหรือไฟลประเภทเดียวกัน เปนกรณีทการจี่ัดเก็บขอมูล มีความหลาย เชน อาจจัดเก็บในรูปแบบฐานขอมูล Microsoft access MySQL Oracle หรืออาจจะมีชนิด ไฟลหลายแบบ เชน .docx, xlsx, pdf ทำใหตองนำขอมูลเหลานี้แปลงใหอยูในรูปแบบฐานขอมูลหรือไฟล ชนิดเดียวกัน 3.2.1.2 ชุดขอมูลไมไดจัดอยูในรูปแบบที่ตองการ เปนขอมูลที่มีลักษณะไมตรงตามความ ตองการ ยกตัวอยาง มีขอมูลที่หลากหลายรูปแบบ เชน ตองการนับจำนวนคดีแตชุดขอมูลมีคดีหลายอยาง ในชองเดียวกันหรือแถวเดียวกัน (Record) ทำใหไมสามารถนับไดจำเปนตองแปลงใหขอมูลกลุมเดียวกันให มีชื่อเดียวกันทั้งหมด 3.2.1.3 ชุดขอมูลไมถูกตองหรือมีขอผิดพลาดในการนำเขาหรือจัดเก็บ ขอความที่นำเขา สวนใหญมักมีขอผิดพลาดที่เกิดจากคนนำเขาขอมูลหรือระบบ ทำใหไมสามารถประมวลผลไดอยางถูกตอง ได 3.2.2 ขั้นตอนการทำความสะอาด 3.2.2.1 กำจัดขอมูลที่มีความซ้ำซอนและขอมูลที่ไมเกี่ยวของ ขอมูลที่ซ้ำซอน (Duplicated data) เกิดจากการที่คนกรอกขอมูลหลายครั้งไมมีระบบที่แจงความซ้ำซอน การใชขอมูลมา จากหลายแหลง สำหรับขอมูลที่ไมเกี่ยวของ (Irrelevant data) เกิดจากผลลัพธที่ตองการไมจำเปนตอง อาศัยขอมูลที่มมาใช ี ในการประมวลผล ทำใหตองดำเนินการกำจัดขอมูลดังกลาวออกไป 3.2.2.2 แกไขขอผิดพลาดในเชิงโครงสรางหรือรูปแบบ เปนขอมูลทมี่ีความหลากหลายแต ละฟลดทำใหไมสามารถนำมาประมวลผลไดจึงตองแกไขโครงสรางหรือรูปแบบใหอยูในรูปเดียวกัน ยกตัวอยาง ขอมูลเพศ เชน “ช” “ญ” “ชาย” “หญิง” “M” “W” มีความหลากหลายอาจจะแกไขใชเพียง แคตัวยอภาษาอังกฤษ 3.2.2.3 กรองขอมูลที่คาผิดปกติออกจากชุดขอมูล การกรอกขอมูลโดยคนอาจเกิดขอมูล ผิดพลาดจนไมสามารถแกไขหรือเขาใจไดวาคาขอมูลคืออะไร ทำใหจำเปนตองจำกัดขอมูลชุดออกไป ทั้งหมด เพื่อใหไมเกิดความผิดพลาดในการประมวลผล ยกตัวอยาง ขอมูลเพศ ในระบบใหกรอกเพียง ชาย หรือ หญิง แตมีขอมูลบางชุดขึ้นวา “REF” ทำใหไมสามารถคำตอบที่แนชัดไดนั่นเอง
- 93 - 3.2.2.4 จัดการกับขอมูลที่หายไปหรือไมสมบูรณวิธีการนี้อาจคลายกับขอ 3.2.2.3 แต แทจริงแลวมีขอแตกตางตรงที่ขอมูลไมมีเลยทำใหไมสมบูรณจึงตองกำจัดออกเพราะเมื่อนำไปประมวล เชน คาเฉลี่ยจะทำใหผลคาเฉลี่ยไมถูกตอง 3.2.3 เทคนิคการทำความสะอาดดวยเครื่องมือ Microsoft Excel จากที่ไดทราบแลววา การทำความสะอาดมีขั้นตอนตรวจสอบและดำเนินการอยางไรบาง สำหรับหัวขอนี้จะไดนำเสนอเทคนิคที่ใชในการทำความสะอาดตามหัวขอ 3.2.2 โดยใชเครื่องมือ Microsoft Excel เนื่องจากเปนโปรแกรมที่มีในคอมพิวเตอรสวนใหญดังนี้ 3.2.3.1 การสรางตัวกรอง (Filter) เปนการตรวจสอบขอมูลในเบื้องตน เพื่อตรวจสอบกลุม ขอมูลในแตละฟลดหรือคอลัมนหากขอมูลไมมากเกินไปสามารถนำไปใชไดทั้ง 4 ขั้นตอนของการทำความ สะอาด โดยวิธีการใชงานสามารถดำเนินการไดดังนี้ 1) สรางตัวกรอง การใชตัวกรองสิ่งที่ตองคำนึงถึงคือ ชุดขอมูลตองวางขอมูลเปน ฟลดหรือคอลัมนและขอมูลควรใหชื่อฟลดอยูแถวแรกสุดของ Microsoft Excel แสดงดังรูปที่ 3-10(1) และการเปดตัวกรองใหไปที่ Home Æ Editing Æ Sort & Filter แลวใหเลือกเมนู“Filter” ตามรูปที่ 3-10(2) รูปที่ 3-10 การสรางตัวกรอง 2) การตรวจสอบกลุมขอมูล หลังจากสรางตัวกรองแลวสามารถตรวจสอบวาแต ละฟลดถูกจัดกลุมอยางไรบาง เพื่อตรวจสอบขอมูลในเบื้องตน แสดงไดดังรูปที่ 3-11 โดยการใชงานสามารถ คนหากำหนดเงื่อนไขได
- 94 - รูปที่ 3-11 การใชตัวกรองตัวสอบกลุมขอมูล 3) การเลือกกรองกลุมขอมูล คือ การเลือกใหขอมูลแสดงเฉพาะกลุมที่ตองการ หากไมตองการแสดงทั้งหมดใหคลิกเครื่องหมายคลิกถูกออกตามรูปที่ 3-12(1) หลังจากนั้นใหคลิกเลือก เฉพาะคาที่ตองการแสดงดังรูปที่ 3-12(2) แลวกด “OK” ผลลัพธจะแสดงเฉพาะขอมูลที่ทำการกรองดังรูปที่ 3-12(3) รูปที่ 3-12 การเลือกกรองกลุมขอมูล 4) การคนหา จากขั้นตอนกอนหนาจะสังเกตเห็นวามีเมนู“Search” อยูดานบน ตัวกรองขอมูล สำหรับเมนูคนหานี้ไวใชสำหรับตองการกรองโดยที่ทราบวาตองการกรองขอมูลอะไรบาง สามารถกรองขอมูลคน หลงจากนั ั้นระบบก็จะแสดงเฉพาะขอมูลที่คน กดปุม “OK” ระบบก็จะแสดงขอมูล เฉพะที่กรองโดยการคนหาแสดงไดดังรูปที่ 3-13
- 95 - รูปที่ 3-13 การกรองขอมูลโดยวิธีการ “คนหา” 5) การกำหนดเงื่อนไข วิธีการนี้จะใชความรูและเขาใจในการกำหนดลักษณะ เงื่อนไขทางดานตรรกศาสตรเพื่อกรองขอมูลตามเงื่อนไขที่กำหนด ซึ่งมีหลายรูปแบบใหเลือกใชตามที่ ตองการ โดยขั้นตอนแสดงไดดังรูปที่ 3-14 เปนการกำหนดขอบเขตการแสดงผลขอมูลในชวงรหัสตั้งแต 2 ถึง 10 รูปที่ 3-14 การกรองขอมูลโดยวิธีการกำหนดเงื่อนไข 6) การแกไขหรือลบขอมูล หลังจากเรียนรูวิธีการกรองขอมูลตางๆ แลว ในสวน จะอธิบายวิธีการแกไขขอมูล และ ลบขอมูลทั้งแถว โดยการแกไขสามารถคลิกแกไขไดโดยปกติแตสำหรับ การลบขอมูลมีขอควรระวังและปฏิบัติใหถูกตอง คือ กรณีตองการลบขอมูลหลังจากการกรองแลว มี จำนวนขอมูลหลายแถว เมื่อตองการลบ ตองลบทีละแถว ไมสามารถคลิกทั้งหมดแลวลบไดเนื่องจาก เมื่อกรองแลวระบบจะปดการแสดงแถวระหวางขอมูลที่กรอง แตไมไดหมายความวาขอมูลนั้นหายไป ดังนั้น ถาคลิกเลือกทั้งหมด เชน ผลลัพธแสดงแถวที่ 12, 15, 17, 19, 27, 76, 91 และ 103 หากเราคลิกทั้งหมด ตามรูปที่ 3-15 แลวลบ หมายความวา ระบบจะลบขอมูลตั้งแตแถว 12 – 103 ออกไปทั้งหมด
- 96 - รูปที่ 3-15 ขอมูลที่ผานการกรอง 3.2.3.2 การแทนที่ขอมูลดวยคำสั่ง File & Replace เทคนิคนี้อาจจะเหมาะกับชุดขอมูล ที่มีรูปแบบเหมือนเงื่อนไขที่จะแทนที่ทั้งหมด เชน ถาเราตองการแทนที่ชองวาง (Space bar) ดวยการไมใส อะไรลงไปเลยกลาวคือ แทนที่ดวยการไมมีอะไรเลย ในที่นี้อยูในสถานการณที่สมมติวา เราตองการแกไข ฟลดชื่อ หรือนามสกุลทั้งหมดที่มีชองวางใหลบออกไปทั้งหมด จึงใชเทคนิคการแทนที่นี้แตขอสังเกตชื่อ หรือ นามสกุลแถวใดตองมีชองวางอยูอาทิณ เชียงใหม ทำใหเมื่อเราใชระบบแทนที่เสมือนการลบชองวาง จึงเกิดขอผิดพลาดนี้แกไขอาจจะตองทำการกรองขอมูลชื่อหรือสกุลแลวจดไวหากมีจำนวนนอยกวาสิ่งที่ เราแทนที่ก็กลับมาแกไขยอนหลัง ขอสังเกต หากเปนการแกไขขอมูลเฉพาะสวน ควรคัดลอกขอมูลสวนที่ แกไขไปที่ชีทใหมเมื่อแกไขหรือแทนที่เสร็จจีงคัดลอกมาวางแทนที่เดิม จะไดไมกระทบตอขอมูลฟลดอื่น วิธีการแทนที่ (Replace) สามารถดำเนินการตามรปทูี่ 3-16 รูปที่ 3-16 การทำความสะอาดขอมูลดวยการแทนที่ (Replace) 3.2.3.3 การแยกคอลัมน(Text to Columns) ลักษณะคลายกับการแทนที่กลาวคือควร จะคัดลอกขอมูลที่ตองการแยกเพื่อทำความสะอาดไปที่ชีทใหมเพื่อไมใหขอมูลเดิมถูกแทนที่หรือเกิด
- 97 - ขอผิดพลาดไดเนื่องจากเมื่อใชคำสั่งแยกคอลัมนจะทำใหขอมูลในฟลดที่เลือก เมื่อพบขอมูลตามที่กำหนด ในเงื่อนไขโปรแกรมจะทำดำเนินการแยกคอลัมนตามจำนวนที่พบตามเงื่อนไขทำใหฟลดที่ถูกเลือกไวจะ ขยายคอลัมนออกไป แสดงขั้นตอนวิธีการดังรูปที่ 3-17 ขอสังเกต การทำความสะอาดในบางครั้งไม สามารถทำเสร็จหรือเรียบรอยเพียงครั้งเดียว ทั้งนี้ขึ้นอยูกับความผิดพลาดของขอมูล บางครั้ง จำเปนตองอาศัยหลายเทคนิค สำหรับขั้นตอนการแยกคอลัมนดำเนินการ ดังนี้ 1) แยกชุดขอมูลออกจากชีทเดิมตามรูปที่ 3-17(1) หลังจากนั้นเลือกขอมูลทั้ง คอลัมนตามรูปที่ 3-17(2) รูปที่ 3-17 การเตรียมขอมูลสำหรับการแยกคอลัมน 2) ไปที่ Data Æ Data tools Æ คลิก Text to Columns รูปที่ 3-18 ขั้นตอนการเขาใชคำสั่ง Text to Columns 3) ปรากฏหนาตางตามรูปที่ใหคลิกเลือก “Delimited” เปนแบบเลือกตาม ขอกำหนด ตามรูปที่ 3-19(1) คลิก “Next” หลังจากนั้นจะปรากฏขอกำหนดใหเลือกวาตองการแยก คอลัมนดวยอะไรตามตัวอยางรูปที่ 3-19(2) เลือกดวยเงื่อนไข “Other” กรอง “.” และคลิก “Next”
- 98 - รูปที่ 3-19 การเลือกเงื่อนไขการแยกคอลัมน 4) ในขั้นตอนนี้ใหเลือก “General” แลวคลิก “Finish” ตามรูปที่ 3-20(1) หลังจากนั้นผลลัพธปรากฏตามรูปที่ 3-20(2) จะเห็นวา การทำขั้นตอนนี้ยังไมสามารถจัดการขอมูลไดอยาง สมบูรณอาจจะพิจารณาใชเทคนิคนี้หรืออื่นใหเหมาะสมกับการจัดการ รูปที่ 3-20 ผลลัพธการแยกคอลัมน 3.2.3.4 เทคนิคอื่นๆ เชน การเขียนคำสั่ง สามารถใชคำสั่งเพื่อคนหาและแทนที่เชน คำสั่ง IF รวมกับคำสั่ง Search การใชคำสั่ง Conditional Formatting เหมาะสมกับขอมูลที่ยังสามารถ ตรวจสอบดวยมนุษยไดเพื่อเนนสีขอความที่กำหนดตามเงื่อนไข (1) การใชคำสั่งสำหรับการตัดขอความที่ไมตองการออก
- 99 - (2) การเนนขอความดวยการเติมสีในเซลลผาน Conditional Formatting รูปที่ 3-21 เทคนิคการทำความสะอาดดวยวิธีการเขียนคำสั่ง หรือ Conditional Formatting 3.3 การประมวลผลขอมูลดวยวิธีการทางสถิติเบื้องตน (Processing) หลังจากการทำความสะอาดขอมูลแลว กระบวนถัดไปคือการนำขอมูลมาประมวลผลดวยเทคนิค ตางๆขึ้นอยูกับประเภทของขอมูล และความตองการของผูบริหาร โดยควรจะตองออกแบบผลลัพธกอน ทั้งนี้อาจจะตองวิเคราะหวาผลลัพธใดจะสามารถตอบคำถามหรือเปนคำตอบที่ชวยการตัดสินใจตอเรื่องนั้น ไดอยางมีประสิทธิภาพ อยางไรก็ตาม การที่จะสามารถหาคำตอบที่ดีที่สุดไดจะตองผานเรียนรูกระบวนการ วิเคราะหขอมูลมาจนชำนาญ ดังนั้น สำหรับในหลักสูตรของนักเรียนนายสิบตำรวจที่เปนมีระยะเวลาสั้น ผูเขียนเห็นวา การใชหลักสถิติเบื้องตน สามารถทสรี่างสารสนเทศที่เปนคำตอบเบื้องตนในการสนับสนุนการ บริหารงานหรือการตัดสินใจตอผูบังคับบัญชาไดและการประมวลผลนี้จะใชเครื่องมือ Microsoft Excel โดยการใชคำสั่งเพื่อหาคำตอบทางสถิติตางๆ ซึ่งพิจารณาจากคาสถิติที่นิยมนำมาใชในการสรางสารสนเทศ (ทั้งนี้จะไมไดอธิบายในสวนการเริ่มการใชคำสั่งพื้นฐานของโปรแกรม โดยจะนำอธิบายในสวนของ ภาคผนวก) ดังนี้ 3.3.1 การหาคามากสุด (Maximum) และคานอยสุด (Minimum) การหาคามากสุดหรือนอยสุด สามารถบงชี้ความสูงต่ำของขอมูลที่สามารถไปใชในการกำหนด แผนเพื่อใหไดคาที่มากหรือคาที่นอยลงไดยกตัวอยาง กรณีหาคาคดีความที่เกิดขึ้นในพื้นที่สถานีตำรวจ ตรวจสอบคดีใดมีจำนวนมากสุดและนอยสุดในชวง 3 เดือน หากไดคำตอบมาวา คดีเมาแลวขับมากที่สุด และคดีการพนันนอยที่สุด ทำใหอาจจะนำไปใชในการวิเคราะหสาเหตุวาทำไมจึงเกิดมากและเพราะอะไรจึง มีคดีเกิดขึ้นนอย อาทิคดีเมาแลวขับเกิดมากเพราะวาเปนชวง 3 เดือนนี้มีเทศกาลดนตรีติดตอกันหลาย สัปดาหหรือ คดีพนันเกิดขึ้น เพราะเกิดจากการกวดขันอยางเอาจริงเอาจัง การเขียนคำสั่งของการหาคามากที่สุด และนอยที่สุด มี 4 รูปแบบ แบงออกเปน 2 กลุม ไดแก หาคามากที่สุด และหาคานอยที่สุด 3.3.1.1 คำสั่งหาคามากที่สุด ประกอบดวย MAX() กับ MAXIFS()
- 100 - 1) คำสั่ง MAX() เปนคำสั่งหาคามากที่สุด มีโครงสรางคือ MAX(ชวงของ ขอมูล) ยกตัวอยางตามรูปที่ 3-22 รูปที่ 3-22 การใชคำสั่ง MAX() 2) คำสั่ง MAXIFS() เปนคำสั่งหาคามากที่สุด แบบกำหนดเงื่อนไขตั้งแต 1 เงื่อนไข มีโครงสราง MAXIF(ชวงท่ตีองการหาคามากที่สุด, ชวงที่ตองการกำหนดเงื่อนไข_1, เงื่อนไข_1, ชวงที่ตองการกำหนดเงื่อนไข_2, เงื่อนไข_2, …) การทำงานของสวนเงื่อนไขจะเปนในลักษณะตองจริง ทั้งหมดจึงจะมผลการดำเน ี ินการ หากเงื่อนไขใดเงื่อนไขหนึ่งเปนเท็จจะถูกขามการพิจารณาไป (หากใชหลัก ตรรกศาสตรจะใชในรูปแบบ AND) และมีขอสังเกต การเลือกชวงทั้งสวนที่ตองการหาคามากที่สุด และชวง ที่ตองการกำหนดเงื่อนไข ตองมีขนาดเทากัน กลาวคือ จำนวนแถว (Record) เทากัน รูปที่ 3-23 การใชคำสั่ง MAXIFS() ในการพิจารณาใชคำสั่ง MAXIFS() ตามรูปที่ 3-23 ตองเขาใจวา เปนการหา คามากที่สุดที่มีเงื่อนไขกำหนด ในตัวอยางเงื่อนไขที่กำหนดคือชวงป 1952 – 1958 สำหรับเงื่อนไขนี้เปน การกำหนดชวงที่ผูเรียนที่เริ่มตนหัดเขียนคำสั่งอาจจะสับสนวาจะเขียนอยางไร จึงใหเปนขอสังเกตไววา ถา ขอมูลเปนลักษณะตัวเลขที่เปนชวงแบบนี้เงื่อนไขดังกลาวจะใชหลักตรรกศาสตรAND เสมอ ดังนั้น จึง สามารถเขียนเงื่อนไขออกเปน 2 เงื่อนไขตามตัวอยาง ไดแกชวงที่ตองการกำหนดเงื่อนไข_1 และ ชวงที่ ตองการกำหนดเงื่อนไข_2 เปนชวงเดียวกัน คือ A1:A16 และสำหรับ เงื่อนไข_1 ไดแก ปเริ่มตน คือ 1952 เมื่อเปนปเริ่มตนใหใชวิธีการเขียน “>=1952” และสำหรับ เงื่อนไข_2 เนื่องจากป 1958 อยูสุดทายที่
- 101 - กำหนดจึงเขียนไดเปน “<=1958” ดังนั้น จากที่อธิบายไปขางตนวาคำสั่ง MAXIFS หากมีการใชเงื่อนไขที่ มากกวา 1 ตองพิจารณาวาทั้งสองเงื่อนไขตองเปนจริงจึงจะดำเนินการ และเพื่อใหเขาใจในคำสั่งนี้มาก ยิ่งขึ้น ศึกษาตัวอยางตามรูปที่ 3-24 รูปที่ 3-24 การหาคามากที่สุดแบบมีหลายเงื่อนไข 3.3.1.2 คำสั่งหาคานอยที่สุด ประกอบดวย MIN() กับ MINIFS() มีรูปแบบโครงสราง เหมือนกันเพียงแตเปลี่ยนชื่อคำสั่งจาก MAX() เปน MIN() และจาก MAXIFS() เปน MINIFS 3.3.2 การหาคาเฉลี่ย (Mean) คาเฉลี่ย ถือไดวา เปนคากลางที่มักจะถูกนำมาใชมากที่สุดคาหนึ่ง ประกอบกับเปนคาที่ คำนวณจากคาทั้งหมดมิไดใชตัวใดตัวหนึ่ง จึงเสมือนเปนตัวแทนของกลุมขอมูลที่สามารถนำไปเปรียบเทียบ ไดสำหรับคำสั่งหาคาเฉลี่ยมีทั้งหมด 3 รูปแบบ จัดเปน 2 กลุม ดังนี้ 3.3.2.1 AVERAGE() เปนการหาคาเฉลี่ยขอมูล มีโครงสราง AVERAGE(ชวงของขอมูล) ยกตัวอยางไดดังรูปที่ 3-25 รูปที่ 3-25 การใชคำสั่ง AVERAGE() 3.3.2.2 AVERAGEIF() และ AVERAGEIFS() เปนการหาคาเฉลี่ยที่มีการกำหนดเงื่อนไข โดยมีโครงสราง AVERAGEIF(ชวงเงื่อนไข,เงื่อนไข,ชวงของการหาคาเฉลี่ย) และ AVERAGEIFS(ชวง ของการหาคาเฉลี่ย, ชวงเงื่อนไข_1, เงื่อนไข_1, ชวงเงื่อนไข_2, เงื่อนไข_2, …) จะเห็นไดวา AVERAGEIF() เปนการหาคาเฉลี่ยแบบเงื่อนไขเดียว แต AVERAGEIFS() สามารถกำหนดเงื่อนไขมากกวา 1 ไดโครงสรางคลายกับ MAXIFS()
- 102 - รูปที่ 3-26 การใชคำสั่ง AVERAGEIFS() ในการแสดงตัวอยางตามรูปที่ 3-26 จะเห็นไดวารูปแบบการเขียนคำสั่งมีลักษณะ คลายกับคำสั่ง MAXIF() เพียงเปลี่ยนเงื่อนไขเล็กนอยตามโจทยกำหนด 3.3.3 การนับจำนวน (Count) คำสั่งนับ ถือไดวาเปนคำสั่งสำคัญอีกหนึ่งคำสั่งในการคำนวณคาทางสถิติเนื่องจากสวนใหญ ขอมูลจะเปนในลักษณะประเภทขอ Nominal และ Ordinal เยอะ โดยเฉพาะสำนักงานตำรวจแหงชาติที่มี การจัดเก็บทั้งระบบ CRIMES และระบบ POLIS กลาวไดวา คำสั่งนับ คือ การกระทำในลักษณะแจกแจง ความถี่ของขอมูล โดยมีคำสั่ง 3 รูปแบบ แบงออกเปน 2 กลุม ดังนี้ 3.3.3.1 คำสั่ง COUNT() เปนคำสั่งนับเซลลที่มีตัวเลขเทานั้น มีโครงสราง COUNT( ชวง ที่ตองการนับ) ยกตัวอยางดังรูปที่ 3-27 รูปที่ 3-27 การใชคำสั่ง COUNT() 3.3.3.2 คำสั่ง COUNTIF() และ COUNTIFS() ทั้งสองคำสั่งเปนการนับโดยมีเงื่อนไข ลักษณะคลายคลึงกับคำสั่งหาคาเฉลี่ยในขอ 3.3.2.2 มีโครงสราง COUNTIF(ชวงที่ตองการนับ, เงื่อนไข) เปนการกำหนดการนับแบบมีเงื่อนไขเดียว และ COUNTIFS(ชวงเงื่อนไขการนับ_1, เงื่อนไข_1, ชวง เงื่อนไขการนับ_2, เงื่อนไข_2, …) เปนการนับแบบมีหลายเงื่อนไข
- 103 - รูปที่ 3-28 การใชคำสั่ง COUNTIFS() จากรูปที่ 3-28 เปนการแสดงคำสั่งที่นับจำนวนคดีโดยมี 2 เงื่อนไข คือ เงื่อนไข แรก เปนปคดีเปนกำหนดไวเลยวามีปอะไรบาง โดยการตรวจสอบขอมูลที่ตองการนับ ไดแกตารางที่ 1 สำหรับเงื่อนไขที่ 2 เปนการกำหนดประเภทคดีเชนเดียวกันตองกำหนดไววามีคดีอะไรบางที่ตองการนับ ดังนั้น 2 สวนนี้จะกำหนดไวในตารางที่ 2 และเขียนคำสั่งนับโดยตรวจสอบเงื่อนไขตามแถวคือ ปและ คดี สามารถแสดงตัวอยางคำสั่งไดตามรูปดังกลาว ซึ่งเปนคำสั่งของป 2564 คดีเมาแลวขับ เขียนในลักษณะนี้ใน ทุกแถวที่ตองการนับ ผลไดดังตารางที่ 2 ในฟลด“จำนวน” 3.3.4 คำสั่งอื่นๆ ที่นาใจ 3.3.4.1 คำสั่งหาคาสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation) เปนคาทางสถิติที่ สามารถดูลักษณะการกระจายตัวของคาขอมูล ถามีจำนวนคามากอาจจะบงชี้ไดวา ขอมูลมีคาที่แตกตางกัน มาก ตรงขามหากคาสวนเบี่ยงเบนมาตรฐานนอยๆ ขอมูลมีลักษณะคาไมแตกตางกันหรือใกลเคียงกัน คำสั่ง ในกลุมนี้มี 4 คำสั่ง ไดแก STDEV.P(), STDEV.S(), STDEVA() และ STDEVPA() ในกลุม STDEV.P() เปน การคำนวณคาที่เปนประชากรทั้งหมด และ STDEV.S() เปนการคำนวณคากลุมตัวอยาง ทั้งสองคำสั่งอางอิง จากสูตรของคาสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน คำนวณเฉพาะตัวเลขเทานั้น แตสำหรับอีกกลุมคือ STDEVA() และ STDEVPA() จะมีการรวมการคำนวณขอมูลตรรกะไปดวย คือคา TRUE หรือ FALSE 3.3.4.2 คำสั่งฐานนิยม (Mode) การหาคาโหมดเปนการตรวจสอบวาคาตัวเลขที่ซ้ำกัน มากที่สุดคือคาใด คำสั่งไดแก MODE() ขอจำกัดในการใชคำสั่งคือ ตองตรวจสอบหรือหาฐานนิยมที่เปน เฉพาะตัวเลขเทานั้น โครงสรางของคำสั่งมีลักษณะท่วไป ัคือ MODE(ชวงที่ตองการหา) 3.4 การสรางรูปแบบการนำเสนอขอมูลสารสนเทศ (Data Visualization) การนำเสนอขอมูลเปนสวนสำคัญหนึ่งในการนำขอมูลมาใชประโยชนอยางมีประสิทธิภาพหลังจาก การประมวลผลขอมูล สามารถชวยใหเขาใจขอมูลไดงายมากยิ่งขึ้น เนื่องจากการรับรูและการจดจำของ มนุษยสามารถเขาใจภาพมากกวาตัวเลขหรือตัวหนังสือ ในการสรางแผนภาพจากขอมูลสารสนเทศที่ผาน การประมวลผลมาแลว แตอยางไรก็ตาม การนำเสนอขอมูลตางๆ ตองพิจารณาวาควรนำเสนอกับแผนภาพ ใดเพื่อใหเหมาะสมและไมเกิดความเขาใจผิดพลาดไดและหากศึกษาในรายละเอียดทางทฤษฎีอาจจะตอง พิจารณาถึงประเภทของผูที่ตองการไดขอมูล จำนวนขอมูล การเลือกโทนสีของแผนภาพใหเหมาะสม หากมี
- 104 - หลายแผนภาพตองพิจารณาการจัดวาง แตสำหรับในบทเรียนนี้ใหขอผูเรียนพิจารณาดวยหลักคิดเพียงวา ตองทำใหขอมูลสารสนเทศเขาใจงายมากยิ่งขึ้น โดยพิจารณาการใชแผนภาพใหเหมาะสมกับขอมูลที่ ตองการนำเสนอ ทั้งนี้ผูเขียนไดอางอิงขอมูลจากคอลัมนความรูจากเว็บไซตhttps://bigdata.go.th เรื่อง เลือกแผนภาพอยางไรสำหรับการทำ Data visualization ดังนี้ 3.4.1 การแสดงถึงขนาดที่ตางกัน หรือ จัดลำดับ เปนการนำเสนอขอมูลในเชิงเปรียบเทียบ หรือ การจัดลำดับ แผนภาพที่เหมาะสมมีดังนี้ 3.4.1.1 แผนภูมิแทง (Bar chart) สำหรับแผนภูมิแทงถือวาเปนแผนภาพที่มีความ เหมาะสมอยางยิ่งในการนำเสนอขอมูลลักษณะนี้ไมวาขอมูลจะนอยหรือมากก็สามารถใชไดสามารถแสดง ถึงลำดับและขนาดไดชัดเจน ขอแนะนำ แกน X และ แกน Y ควรเริ่มตนที่เลข 0 ขนาดความสูงของกราฟ ควรจัดใหเหมาะสมขึ้นอยูกับขอมูล รูปที่ 3-29 แสดงตัวอยางแผนภูมิแทง หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.1.2 แผนภูมิรูปภาพ (Pictogram) เปนแผนภูมิที่มีลักษณะคลายแผนภูมิแทงเพียง เปลี่ยนจากแทงกราฟเปนรูปภาพตางๆ แทน จึงอาจจะเหมาะสมกับขอมูลที่เปนจำนวนเต็ม และขนาด ขอมูลไมมาก รูปที่ 3-30 แสดงตัวอยางแผนภูมิรูปภาพ หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization
- 105 - 3.4.2 การแสดงความสัมพันธ เปนกรณีตองการแสดงถึงลักษณะขอมูลมีความสัมพันธหรือเปนอิสระตอกัน โดยมีมิติขอมูล มากกวา 2 ตัวแปร 3.4.2.1 แผนภาพการกระจาย (Scatter plot) แผนภาพชนิดนี้เหมาะสมอยางยิ่งในการ สรางมิติของขอมูลเพื่อแสดงความสัมพันธของขอมูลในลักษณะ 2 มิติโดยสามารถใชเสนลากเพื่อความ ชัดเจนถึงระยะการกระจายตัว แสดงตัวอยางดังรูปที่ 3-31 รูปที่ 3-31 ตัวอยางการใชแผนภาพการกระจายแสดงความสัมพันธกับจำนวนประชาการ กับ GDP หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.2.2 แผนภูมิฟอง (Bubble chart) ในการแสดงความสัมพันธขอมูลที่มากกวา 2 มิติ อาจจะพิจารณาใชแผนภูมินี้อาจกลาวไดวาเปนแผนภาพที่ขยายความสัมพันธจากแผนภาพการกระจาย รูปที่ 3-32 ตัวอยางการใชแผนภูมิฟองแสดงความสัมพันธกับจำนวนประชาการ GDP และประเทศ หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.2.3 ตารางแผนภาพความรอน (Heatmap) เปนแผนภาพที่แสดงลักษณะความ เขมขนของสีเพื่อเปนการสรางความชัดเจนของจำนวนตัวเลขที่มีจำนวนมากตามลำดับ
- 106 - รูปที่ 3-33 ตัวอยางการใชตารางแผนภาพความรอนกับขอมูลยอดขาย หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.3 การแสดงการกระจายตัว การกระจายตัวขอมูลคือการแสดงถของขี่อมูลที่เกิดขึ้น 3.4.3.1 ฮิสโตแกรม (Histogram) เปนแผนภาพที่มีลักษณะคลายกับแผนภูมิแทง หาก พิจารณาแลวจะพบวาในการใชงานมีขอแตกตางกัน เนื่องจากเปนแผนภาพที่ตองการการนำเสนอความถี่ ของขอมูลไมใชเปรียบเทียบขอมูลระหวางกลุม ดังนั้น ลักษณะแทงจะชิดกันใหเห็นความถี่ของขอมูลไดงาย รวมทั้งไมสามารถเรียงลำดับไดยกตัวอยางดังรูปที่ 3-34 ที่แสดงใหเห็นวา อายุขัยของคนที่มีจำนวนมากอยู ในชวงอายุ 60 – 80 ป
- 107 - รูปที่ 3-34 ตัวอยางการใชแผนภาพฮิสโตแกรมแสดงความถี่ของอายุขัย หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/four-reasons-you-ll-love-box-plot 3.4.3.2 Boxplot แผนภาพนี้เปนการแสดงการกระจายตัวเชนเดียวกับฮิสโตแกรม หากมี ความแตกตางที่ความกระชับของแผนภาพ และสามารถนำไปใชในการเปรียบเทียบระหวางกลุมไดโดยมี สวนประกอบทั้งหมด 5 องคประกอบ ไดแก (1) คาต่ำสุด (Minimum) (2) Q1 (The First Quartile) (3) คามัธยฐาน (Median) (4) Q3 (The Third Quartile) (5) คามากสุด (Maximum) และแสดงแผนภาพได ดังตัวอยางรูปที่ 3-36 รูปที่ 3-35 สวนประกอบของ Boxplot หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/four-reasons-you-ll-love-box-plot
- 108 - รูปที่ 3-36 การเปรียบเทียบผลิตภัณฑมวลรวมในประเทศตอหัว (GDPs per Capita) ในแตละทวีป หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/four-reasons-you-ll-love-box-plot 3.4.4 การเปลี่ยนแปลงตามชวงเวลา เปนการสรางแผนภาพดูลักษณะแนวโนมของขอมูลวามีการเปลี่ยนแปลงอยางไรบาง ตาม ชวงเวลา 3.4.4.1 แผนภูมิเสน (Line Chart) หรือ แผนภูมิแทง ในการใชแผนภูมิเสนจะเห็นภาพ แนวโนมชัดเจนมากกวาแผนภูมิแทง โดยเฉพาะหากมีจำนวนชวงเวลาที่กวาง ตัวอยางแสดงไดดังรูปที่ 3- 36 รูปที่ 3-37 การแสดงปริมาณการใชงานอินเทอรเน็ตตั้งแตปพ.ศ. 2543 – 2555 หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.4.2 แผนภูมิพื้นที่ (Area Chart) เปนภาพที่แสดงการเปลี่ยนแปลงเหมือนกับแผนภูมิ เสน เพียงแตเพิ่มความชัดเจนโดยการใสสีใตเสน ลักษณะพื้นที่ใตกราฟนั่นเอง แตอาจจะมีขอจำกัดเมื่อมี การเปรียบเทียบขอมูลหลายกลุม
- 109 - รูปที่ 3-38 การเปรียบเทียบการขายผลิตภัณฑตางๆ ในแตละชวงของป 2560 – 2563 หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.5 การแสดงขอมูลที่มีการเบี่ยงเบนจากปกติ เปนการแสดงการเปลี่ยนแปลงขอมูลจากคาอางอิงที่กำหนดไวมีลักษณะอยางไร เชน ในการ กำหนดเปาหมายการจับกุมไวแตละคดีหากมีการจับกุมคดีใดก็ลบคาเปาหมายออกตามจำนวนจับกุมได แลวนำไปสรางแผนภาพตางๆ 3.4.5.1 แผนภูมิแทงสีเนื่องจากเปนในลักษณะของการเปรียบเทียบแผนภูมิแทงจึง เหมาะสมในการใชงาน รูปที่ 3-39 แสดงผลตางการเปรียบเทียบระหวางการจับกุมกับเปาหมายที่กำหนด 3.4.5.2 แผนภูมิเสนสีลักษณะคลายกับแผนภูมิแทง -10 -5 0 5 10 เมาแลวขับ ยาเสพติด การพนัน อาวุธสงคราม ลักทรัพย ผลตางกับจับกุมกับเปาหมายที่กําหนดไว
- 110 - รูปที่ 3-40 ตัวอยางการใชแผนภูมิเสนสี หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.6 การแสดงถึงองคประกอบ เปนการแสดงสัดสวนของขอมูลวามีความแตกตางกันอยางไร 3.4.6.1 แผนภูมิวงกลม (Pie Chart) เปนแผนภูมิที่นิยมใชในการแบงสัดสวนเปนอัตราสวน รอยละ ขอแนะนำไมควรใชแผนภูมินี้กรณีมีจำนวนขอมูลมากเกินไป ตองพิจารณาสัดสวนความเหมาะสม เนื่องจากอาจสงผลตอความชัดเจนของขอมูล หากมีปริมาณที่ถี่จนเกินไปนั่นเอง รูปที่ 3-41 ตัวอยางการใชงานแผนภูมิวงกลม หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.6.2 แผนภูมิโดนัท (Donut Chart) การใชงานเหมือนกับแผนภูมิวงกลมแตกตางเพียง พื้นที่ตรงกลางสามารถเพิ่มขอความลงไปไดและขอมูลไมตองเปนอัตราสวนรอยละ
- 111 - รูปที่ 3-42 ตัวอยางการใชงานแผนภูมิโดนัท หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.6.3 แผนที่ตนไม (Tree map) เปนลักษณะการแบงสัดสวนขอมูลคลายกับแผนภูมิโดนัท แตเปลี่ยนเปนสี่เหลี่ยม รูปที่ 3-43 ตัวอยางการใชงานแผนที่ตนไม หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.6.4 แผนภูมิแทงแบบตอกัน (Stacked Bar Chart) การใชแผนภูมิชนิดนี้สามารถเห็น สวนสัดขอมูล และสามารถเปรียบเทียบขอมูลระหวางกลุมขอมูลไดแตไมสามารถเปรียบเทียบสัดสวน ภายในแทงระหวางกลุมไดสามารถทำไดสองลักษณะกลาวคือเปนอัตราสวนรอยละดังรูปที่ 3-44(1) และ ปริมาณขอมูลดังรูปที่ 3-44(2)
- 112 - (1) แสดงแผนภาพแบบอัตราสวนรอยละ (2) แสดงแผนภาพแบบปริมาณขอมูล รูปที่ 3-44 ตัวอยางการใชงานแผนภูมิแทงแบบตอกัน หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.7 การแสดงถึงขอมูลพื้นที่ เปนการแสดงแผนภาพในเชิงแผนที่ขอมูลใหเห็นลักษณะขอมูลในแตละสวนของพื้นที่ 3.4.7.1 แผนที่โคโรเพลท (Choropleth Map) เปนการระบายสีลงในแผนที่โลก เพื่อ นำเสนอขอมูลตางๆ ลงไป รูปที่ 3-45 ตัวอยางการใชแผนที่โคโรเพลท หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization
- 113 - 3.4.7.2 แผนที่แสดงดวยสัญลักษณสัดสวน (Proportional Symbol Map) เปนการ สรางสัญลักษณเพื่อแสดงปริมาณตามแตละพื้นที่สามารถแสดงขนาดของขอมูลได รูปที่ 3-46 ตัวอยางการใชแผนที่แสดงดวยสัญลักษณสัดสวน หมายเหตุ: จาก https://bigdata.go.th/big-data-101/picking-chart-for-data-visualization 3.4.7.3 แผนที่แสดงขอมูลดวยจุด (Dot Map) หรือ แผนที่ความรอน (Heatmap) เปน การสรางความหนาแนของขอมูล เชน ปจจุบันการเกิด PM2.5 สรางผลกระทบตอคนไทยอยางมากมาย โดย จากการสันนิษฐานวาคาฝุนที่มากเกิดจากการเผาไหมทำใหมีการตรวจสอบโดยใชดาวเทียมตรวจหาความ รอน แสดงเปนแผนภาพไดดังรูปที่ 3-47 รูปที่ 3-47 ตัวอยางการแสดงแผนภาพจุดความรอน หมายเหตุ: จาก https://pantip.com/topic/38551718 จากเนื้อหาที่อธิบายไปขางตนในการนำเสนอขอมูลดวยแผนภาพอยางไรใหเหมาะสมกับความ ตองการ ในการสรางแผนภาพเหลานั้นจำเปนตองอาศัยเครื่องมือในการสรางโดยแผนภาพสวนใหญสามารถ สรางไดดวยเครื่องมือทั่วไป เชน Microsoft Excel, Google Sheets, Google Data Studio อยางไรก็ตาม
- 114 - อาจมีแผนภาพบางชนิดที่ไมสามารถสรางไดดวยเครื่องมือดังกลาว จึงมีผูพัฒนาเครื่องมือเฉพาะดานการทำ Data Visualization ยกตัวอยาง Tableau, Microsoft Power BI, Looker Studio 3.5 การจัดเก็บขอมูลอยางปลอดภัย (Storage) การจัดการที่เปนหัวขอสุดทายในบทเรียนนี้คือ การจัดเก็บขอมูลอยางปลอดภัย ในความจริงการ ทำงานผานเทคโนโลยีไมวา คอมพิวเตอรโทรศัพทมือถือ หรือเครื่องมืออื่นๆ เครื่องมือเหลานี้ลวนตองมี กระบวนการใชงานระบบจัดเก็บขอมูลทั้งสิ้น เนื่องจากระบบจัดเก็บขอมูลเปนสวนประกอบในการทำงาน ของระบบคอมพิวเตอรมีทั้ง การจัดเก็บแบบถาวร เชน SSD, HDD, Thumb drive หรือ การจัดเก็บแบบ ชั่วคราว RAM อุปกรณเหลานี้จึงมีความสำคัญที่ตองมีความมั่นคงปลอดภัย ปราศจากการโจมตีหรือภัย คุกคามในรูปแบบตางๆ ไมเชนนั้น ขอมูลอาจเกิดความเสียหายไดดังเชนที่กลาวไปในบทที่ 2 ปจจุบันในการ แบงลักษณะการจัดเก็บขอมูลสามารถแบงออกเปน 2 ลักษณะใหญๆ ไดแก (1) การจัดเก็บในอุปกรณ (2) การจัดเก็บบนอุปกรณที่เชื่อมตอเครือขาย 3.5.1 การจัดเก็บในอุปกรณ การใชอุปกรณในการบันทึกขอมูล อาจมีความเสี่ยงนอยตอการโจรกรรมขอมูล เนื่องจากไมมี การตอกับระบบเครือขายทำใหหากตองการขอมูลจะตองมาขโมยหรือนำอุปกรณนั่นๆ ไป แตอยางไรก็ตาม แมดวยอุปกรณไมไดเชื่อมตอกับเครือขาย แตหากในเวลาใชขอมูลเชื่อมตอกับอุปกรณอื่นๆ เชน คอมพิวเตอรโทรศัพทโดยอุปกรณเหลานั้นมีการเชื่อมตอเครือขายก็อาจมีความเสี่ยงไดนอกจากนี้แม ความเสี่ยงนอยในการถูกโจรกรรม ในดานหนึ่งอุปกรณมีความเสี่ยงตอความเสียหายไดงาย หากขอมูลไมได ถูกบันทึกไวหลายอุปกรณยอมสรางความเสียหายตอผูใชงานไดอีกทั้งอาจจะเสี่ยงตอการถูกติดตั้ง โปรแกรมมัลแวรตางๆ ไดงายอีกดวย สำหรับอุปกรณที่สามารถจัดเก็บไดในปจจุบันนี้มีหลากหลายชนิด เ ชน Solid-State Drive(SSD), Hard Disk Drive (HDD), Thumb Drive, Hard Disk External, SolidState Drive External สำหรับการใชงานอุปกรณที่กลาวไปขางตนใหมีความปลอดภัยไดนั้น ตองอาศัยผูใชงานเองใน การพึงระมัดระวัง เชน ไมควรเสียบกับอุปกรณที่ไมมีระบบปองกัน หรืออุปกรณสาธารณะ หากใชกับ คอมพิวเตอรที่เชื่อมตอกับระบบเครือขายควรมีโปรแกรมที่สามารถตรวจจับหรือกำจัดมัลแวรไดแตอยางไร ก็ตาม คงเปนเรื่องยากที่จะตรวจสอบหรือเลี่ยงการใชงานกับอุปกรณที่มีความเสียงดานความปลอดภัย ดังนั้น วิธีการที่นาจะเหมาะสมที่สุด คือ ควรจัดเก็บขอมูลไวหลายแหลง (สำรองขอมูล) หรือ ใชงานอุปกรณ เหลานี้ใหนอยที่สุด 3.5.2 การจัดเก็บบนอุปกรณที่เชื่อมตอเครือขาย การจัดเก็บขอมูลไวในอุปกรณที่เชื่อมตอเครือขาย สามารถแบงได 2 ลักษณะ คือ การจัดเก็บ บนระบบเครื่องแมขาย (Server) อยางเชน เว็บไซตเว็บเมลอื่นๆ และการจัดเก็บไวบนระบบ Cloud ถือได วาเปนระบบที่มีใหบริการเชาพื้นที่ในการทำงานดานตางๆ โดยไดกลาวไปแลวในหัวขอ 1.2.4 สำหรับในหัว นี้จะขอกลาวเฉพาะในสวนการใชงาน Cloud Storage ทมี่ีทั้งใหบริการฟรีและ เสียคาบริการกรณีตองการ พื้นทเพี่ิ่มมากขึ้น
- 115 - ในการจัดเก็บขอมูลบนเครื่องแมขาย หรือ ระบบ Cloud Storage ขอดีของทั้งสองคือ การ ทำงานมีความสะดวกรวดเร็วสามารถทำไดทุกที่ทุกเวลา หากมีการเชื่อมตออินเทอรเน็ต กรณีการใชงาน แบบเครื่องแมขายอาจจะเหมาะสมสำหรับงานที่ใชภายในองคกร เพื่อใหเกิดความมั่นใจและปลอดภัย แต ขอเสียคือ การลงทุนดานเครื่องมืออุปกรณรวมทั้งซอฟตแวรการใชและการปองกันการโจมตีหรือคุมคาม ตลอดจนตองมีเจาหนาที่คอยดูแลระบบตลอดเวลา แตหากองคกรมีความพรอมดานการลงทุนก็มีความ เหมาะสมที่จะใชระบบดังกลาว ในทางกลับกันกรณีองคกรไมพรอมในการลงทุนแตตองการใชระบบนี้อีก ทางเลือกหนึ่งคือการเชาซื้อบริการ Cloud Storage สามารถลดตนทุนหลายๆอยางไป เพราะบริษัทผูให บริการจะเปนผูคอยดูแล ผูใชงานเลือกความตองการใชพื้นที่ก็สามารถใชงานไดในดานหนึ่งที่องคกรอาจมี ความกังวลวาขอมูลจะรั่วไหลไดจึงไมกลาที่ใชงานระบบดังกลาวนี้ผูเขียนเห็นวา การจะเลือกใชระบบการ จัดเก็บขอมูลแบบใด อาจจะตองพิจารณาในดานตางๆ วา เหมาะสมกับระบบใด เชน หากเปนขอมูลที่ สำคัญ อาทิฐานขอมูลคนไทย อาจจะไมเหมาะกับการนำไปฝากกับบริษัทที่ใหบริการนี้แตถาเปนขอมูล ทั่วๆไป ขององคกร เชน การจัดเก็บเอกสารทั่วๆไป สามารถใชระบบ Cloud Storage ไดปจจุบันมีผู ใหบริการ Cloud Storage หลายบริษัท เชน Google Cloud, Microsoft OneDrive, Amazon, Dropbox รูปที่ 3-48 ผูใหบริการ Cloud Storage หมายเหตุ: จาก https://www.cnet.com/tech/computing/onedrive-dropbox-google-drive-andbox-which-cloud-storage-service-is-right-for-you 3.6 สรุปประเด็นทายบท ขอมูลมีคุณคาตอการขับเคลื่อนองคกร โดยเฉพาะหากผูบริหารองคกรในทุกระดับสามารถนำมา ขอมูลมาใชสนับสนุนในการวางแผน การดำเนินการกิจกรรมตางๆ ขององคกร จะทำใหองคกรมีโอกาส ประสบผลสำเร็จอยางสูง ยกตัวอยาง องคกรขนาดใหญโดยเฉพาะภาคเอกชนสามารถนำขอมูลมาใชสราง เครื่องมือที่ทรงพลัง อาทิบริษัท Meta ที่สราง Facebook ดวยเทคโนโลยีที่อาศัยขอมูลมหาศาล คือ ระบบ AI เรียนรูอยางชาญฉลาด หรือ Google ที่สรางเครื่องมือตางๆ ดวยงระบบ AI ที่มีประสิทธิภาพมากมาย อาทิGoogle Map ที่สามารถสรางเสนทางการเดินทางไดอยางรวดเร็ว ในสวนของสำนักงานตำรวจ แหงชาติไดใหความสำคัญตอการนำขอมูลที่จัดเก็บทั้งจากระบบ CRIMES และ POLIS มาประมวลผลเพื่อ
- 116 - ชวยสนับสนุนในการตัดสินใจ วางแผนการดำเนินงานในองคกร นอกจากนี้ยังใหความสำคัญโดยการ กำหนดใหผูฝกอบรมในศูนยการศึกษาของสำนักงานตำรวจแหงชาติมีความรูความเขาใจ และสามารถ จัดการขอมูลไดดังนั้น ในบทเรียนนี้จึงไดอธิบายกระบวนการในการจัดการขอมูลตั้งแตการนำเขา ทำความ สะอาด ประมวล นำเสนอ ตลอดจนการจัดเก็บขอมูลใหมีความถูกตองและเหมาะสม
- 117 - กิจกรรมทายบทเรียน 1. กำหนดใหผูเรียนจัดสมาชิกออกเปน 5 กลุม 2. มอบหมายขอมูลใหแตละกลุมดังนี้ กลุมที่ 1 กลุมที่ 2 กลุมที่ 3 กลุมที่ 4 กลุมที่ 5 3. กำหนดใหแตละกลุมนำขอมูลที่ไดรับมอบหมายตามขอ 2 สรางรูปแบบนาิกาอาชญากรรม 4. อธิบายกระบวนการตามบทเรียนในการสรางนาิกาอาชญากรรมตามขอ 3 โดยทำแบบรูปแบบ รายงาน กำหนดใหพิมพดวยโปรแกรม Microsoft Word 5. การนำเสนอ ใหดำเนินการถายคลิป และตัดตอคลิป เพื่อนำเสนอนาิกาอาชญากรรมที่สรางขึ้น โดย กำหนดคลิปวิดีโอไมเกิน 3 นาทีและนำคลิปดังกลาวอัปโหลดลงระบบคราวดเชน Youtube หรือ Onedrive หรือ Google drive และสรางลิงกที่สามารถเขาถึงคลิปวิดีโอดังกลาวไดโดยใหสรางลิงก ออกมาในลักษณะ QR Code แลวนำไปแทรกไวในสวนรายงานตามขอ 4 6. กำหนดใหบันทึกขอมูลเปนไฟลนามสกุล .docx และ .pdf เพื่อนำสงตามชองทางที่ผูสอนจัดเตรียมไว
- 118 - แบบทดสอบการเรียนรู 1. วิธีการทำความสะอาดขอมูล (Data Cleansing) สามารถทำไดหลายวิธีการตามที่ไดศึกษามา ดังนั้น วิธีการเหมาะสมที่สุดในการหาคาความแตกตางในแตละแถวของคอลัมนคือขอใด 1 Conditional Formatting (การกำหนดรูปแบบตามเงื่อนไข) 2 Text to Column (การแยกคอลัมน) 3 Filter (ตัวกรอง) 4 การตรวจสอบขอมูลแตละบรรทัด 2. เครื่องหมายใดไวใชสำหรับการเขียนคำสั่งตอขอความ ในการเขียนคำสั่งในโปรแกรมตารางคำนวณ (Google Sheet / Microsoft Excel) 1 $ 2 # 3 & 4 () 3. เครื่องหมายใดแทนคำสั่งเปรียบเทียบ ไมเทากับ ในการเขียนคำสั่งในโปรแกรมตารางคำนวณ (Google Sheet / Microsoft Excel) 1 <> 2 != 3 =! 4 || 4. คำสั่งการนับแบบกำหนดเงื่อนไขมากกวา 1 เงื่อนไข คือขอใด 1 COUNT 2 COUNTIF 3 COUNTIFS 4 ถูกทุกขอ 5. จากคำสั่งผลลัพธที่ไดคือขอใด 1 A 2 B 3 C 4 ไมมีขอใดถูก 6. การเลือกตรึงแถว คอลัมนหรือ เซลลของโปรแกรมตารางคำนวณ (Google Sheet / Microsoft Excel) ขอใดถูกตอง 1 $A$1 2 &A&1 3 #A#1 4 ไมมีขอใดถูก
- 119 - 7. ขอใดกลาวถูกตองเกี่ยวกับขอผิดพลาดที่เกิดขึ้นในการใชคำสั่งในโปรแกรมตารางคำนวณ (Google Sheet / Microsoft Excel) 1 #DIV/0! เมื่อขอมูลมีขนาดที่กวางกวา CELL 2 #N/A เกิดจากคำสั่งไมพบวามีขอมูลใดที่สามารถแสดงได 3 #REF! เกิดจากการเขียนคำสั่งไมถูกตอง 4 #NULL เกิดจากการเลือกชวงขอมูลในสูตรไมถูกตอง 8. จากตารางที่กำหนดตอบคำถามตอไปนี้ เมื่อเขียนคำสั่ง =MINIFS(B3:B16, A3:A16,”>=1955”, A3:A16,”<=1960”) คำตอบที่ไดคือขอใด 1 1960 2 2.789908 3 37.216322 4 40.133327 9. ขอใดอธิบายการนำเสนอขอมูลดวยกราฟถูกตองที่สุด 1 กราฟวงกลม (Pie) เหมาะสำหรับขอมูลที่มีลักษณะอัตราสวนรอยละ 2 กราฟแทง (Bar/Column) เหมาะสำหรับการเปรียบเทียบขอมูลที่มีลักษณะเดียวกัน เชน จำนวน เงินของนักเรียนแตละคน3 #REF! เกิดจากการเขียนคำสั่งไมถูกตอง 3 กราฟเสน (Line) เหมาะสำหรับการสรางขอมูลเพื่อตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงหรือมีแนวโนมการ เติบโตอยางไร เชน กราฟขอมูลการใชงานอินเตอรของคนไทย 4 ถูกทุกขอ
- 120 - 10. แผนภาพนาิกาอาชญากรรมที่กำหนดใหขอใดกลาวไมถูกตอง 1 ความผิดเสพยาเสพติดเปนคดีที่เกิดขึ้นสูงสุดในพื้นที่ดังกลาว 2 ความผิด พ.ร.บ.ควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอลพ.ศ.2551 เกิดมากที่สุดในชวงเวลา 12.00 - 13.00 น. 3 ความผิดครอบครองยาเสพติดเกิดขึ้นนอยที่สุดในพื้นที่ดังกลาว 4 เวลา 13.00 – 14.00 น. เปนชวงที่คดีเสพยาเสพติดเกิดขึ้นมากสุด และเปนชวงที่คดีเกิดขึ้นมาก ที่สุดในพื้นที่ดังกลาว
- 121 - เอกสารอางอิง 1stCraft Team. Data Cleansing คืออะไร? สำคัญอยางไรกับการจัดการขอมูล. เขาถึงไดจาก 1stcraft: https://1stcraft.com/what-is-data-cleansing 9Eexpert Company Limited. การเลือกรูปแบบ-visualization-ใหเหมาะสมกับขอมูล. เขาถึงไดจาก 9Expert Training: https://www.9experttraining.com/articles/การเลือกรูปแบบvisualization-ใหเหมาะสมกับขอมูล Cheewaruangroj Nontawit, และ Sarapat Pakhapoom . (2021). เลือกแผนภาพอยางไรสำหรับการ ทำ Data Visualization. เขาถึงไดจาก Big Data Thailand: https://bigdata.go.th/big-data101/picking-chart-for-data-visualization/ Data Innovation and Governance Institute. (2022). [สรุป] Data Cleansing คืออะไร มีขั้นตอน อะไรบาง? เขาถ ึงไดจาก Digi: https://digi.data.go.th/blog/how-to-cleansing-data/ James R. Evans. (2017). Business Analytics Second Edition. Malaysia: Vivar. Thamjaroenporn Papoj, และ Cheewaruangroj Nontawit. (2022). 4 เหตุผลที่จะทำใหคุณตกหลุม รัก Box Plot. เขาถึงไดจาก Big Data Thailand: https://bigdata.go.th/big-data-101/fourreasons-you-ll-love-box-plot