ไทยพื้นฐาน-01

ภาษาเป็ นเคร่ืองมือในการสื่อสารที่สาคญั ของมนุษย์ เน่ื องจาก
มนุษย์ใช้ภาษาเกือบตลอดเวลาในการสร้างความสัมพนั ธ์กบั บุคคลอื่น
มนุษย์จึงเลือกใช้ภาษาลกั ษณะต่าง ๆ ทงั้ ถ้อยคา ตวั หนังสือ รูปภาพ หรือ
ท่าทางต่าง ๆ เพื่อสื่อสารอย่างเหมาะสม

ภาษาเป็นส่ือของการคิด และการติดต่อสื่อสาร ภาษาจึงเป็นสญั ลกั ษณ์

ที่ใช้ในการส่ือสาร ทงั้ การถ่ายทอดความรู้ ความคิด ความร้สู ึก คาว่า “ภาษา”

ท่ีมีใช้ในภาษาไทยจึงหมายถึง ถ้อยคาท่ีใช้พดู เขียน หรอื กิริยาอาการต่าง ๆ

ที่ใช้สื่อความหมายให้เกิดความเข้าใจ ด้วยเหตนุ ี้จึงแบง่ ภาษาออกเป็น

๒ ประเภท ได้แก่ ๒

๒ อวจั นภาษา ๑ วจั นภาษา

คือ ภาษาท่ีมนุษย์ใช้นอกเหนื อจาก คือ ภาษาที่ใช้ถ้อยคาโดยใช้
ภาษาพูดและภาษาเขียน เป็ นภาษาที่ เสี ยง สื่ อความหมาย แล ะ นา
ไม่ใช่ถ้อยคา แต่มีการแสดงออกเพ่ือ ตวั อกั ษรมาใช้แทนเสียงโดยมนุษย์
ส่ือความหมาย โดยมีระบบกฎเกณฑ์ เป็ นผู้กาหนดให้เสียงหรือคาสื่อ
เข้าใจกนั ระหว่างสองฝ่ าย อาจจะเป็ น ความหมายลกั ษณะต่างๆ อย่างมี
การแสดงออกทางเสียง ท่าทาง หรือ ระเบียบตามหลกั การใช้ภาษา อัน
สญั ลกั ษณ์ต่าง ๆ และอาจเป็ นการสื่อ เกิ ด จ า ก ข้ อ ต ก ล ง ข อ ง คน แ ต่ ล ะ
ความหมายระหว่างมนุษยห์ รือ กลุ่ม ได้แก่ ภาษาพูดและภาษา
ระหว่างสตั วก์ ไ็ ด้ เช่น เสียงพดู ของ เขียน ทาให้เกิ ดความแตกต่าง
นกแก้ว ภาษามือ ภาษาดนตรี ภาษา ของแต่ละภาษา
คอมพิวเตอร์ สญั ญาณไฟ สญั ญาณธง
และสญั ญาณแตร เป็นต้น เหล่านี้แม้จะ ๓
เรียกว่าภาษา แต่กไ็ ม่จดั เป็ นภาษาตาม
หลกั ภาษาศาสตร์

ภาษามีความสาคญั ต่อมนุษยเ์ ป็นอย่างมาก เพราะ

ภาษาเป็นสมบตั ิของมนุษย์ มนุษยจ์ ึงใช้ประโยชน์ในลกั ษณะ

ต่าง ๆ ทงั้ การส่ือสาร การถ่ายทอดความรู้ ความคิดและวฒั นธรรม

ซ่ึงช่วยให้เกิดความเข้าใจซ่ึงกนั และกนั ในสงั คม ภาษาจงึ มี

ความสาคญั ในด้านต่างๆ ดงั นี้
ภาษาช่วยให้บรรลุ
๑ ภาษามีลกั ษณะเป็นวฒั นธรรม
๖พนั ธกิจต่าง ๆ ๒ ภาษาเป็นสมบตั ิของสงั คม
๓ ภาษาเป็นศาสตรแ์ ละศิลป์
ภาษาเป็นเคร่อื งมือ

๕ในการคิด
๔ภาษาเป็ นเครื่องมือที่ใช้

ติ ดต่ อสื่อสารและส่ือความคิ ด

ความร้สู ึก ความต้องการซึ่งกนั ๔

และกนั ได้

การสื่อสาร หมายถึง กระบวนการถ่ายทอดสาร ทงั้ นี้การสื่อสารแต่ละครงั้ จะเกิดขึ้น
โ ด ย มี วัต ถุป ร ะ ส ง ค์ ท่ี จ ะ น า เ ส น อ
โดยจะมีองค์ประกอบ ๔ ประการ ได้แก่ ผู้ส่งสาร เร่ืองราวอย่างหน่ึงใดอย่างหนึ่ง เช่น
สาร สื่อ และผ้รู บั สาร กระบวนการส่ือสารจะเกิดขึ้น ข่าวสาร ข้อมูล ความรู้สึกนึ กคิ ด
กต็ ่อเมื่อผ้สู ่งสารส่งสารลกั ษณะต่าง ๆ ผ่านส่ือ ความต้องการ ตลอดจนความคิดเห็น
ไปยังผู้รับสาร เพ่ือให้ผู้รับสารรู้และเข้าใจ ในเร่ืองต่าง ๆ ให้บุคคลหรือกลุ่ม
ความหมายของสารนัน้ ๆ บคุ คลรบั รแู้ ละเข้าใจ

๕

การสื่อสารแต่ละครงั้ จาเป็ นต้องมีองคป์ ระกอบอย่างน้อย ๔ องค์ประกอบ
ดงั นี้

๖

๑ ผสู้ ่งสาร คือ บุคคลหรือกลุ่มบุคคลท่ีเป็ นผ้สู ร้างข้อมูลลกั ษณะต่างๆ ท่ีสามารถส่ือความหมาย

และแสดงเจตนาได้ ทงั้ การกล่าวการแสดงท่าถ้อยคา การเขียนตวั หนังสือ การแสดงท่าทาง หรือสญั ลกั ษณ์

จากนัน้ จะถ่ายทอดข้อมูลไปยงั ผ้รู บั สาร ผ้สู ่งสารเป็ นผ้มู ีบทบาทสาคญั อย่างย่ิงในการสื่อสาร เน่ืองจากเป็ นผู้

กาหนดจดุ มุ่งหมายและเนื้อหาของการส่ือสาร

๒ ผสู้ ่งสาร คือ ข้อมูล เนื้อหาสาระ หรอื ใจความท่ีผสู้ ่งสารต้องการถ่ายทอดให้ผรู้ บั สารรบั รแู้ ละ

เข้าใจสาร สามารถเป็ นได้ทงั้ ถ้อยคา ตวั หนังสือ หรือสญั ลกั ษณ์ต่าง ๆ เนื้อหาของสารสามารถจาแนกได้

เป็น ๒ ประเภท คือ สารท่ีเป็นข้อเทจ็ จริง และสารที่เป็นข้อคิดเหน็

๓ สื่อ คือ ตวั กลางท่ีทาหน้าท่ีนาสารจากผ้สู ่งสารไปยงั ผ้รู บั สาร ส่ือท่ีมนุษย์ใช้ส่ือสาร

มีหลายประเภท เช่น สื่อบคุ คล หนังสือพิมพ์ วารสาร แผน่ พบั สื่ออิเลก็ ทรอนิกส์ ส่ือเฉพาะกิจ

๔ ผรู้ บั สาร คือ บุคคลหรือกลุ่มบุคคล ผ้รู บั ข้อมูลจากการถ่ายทอดของผ้สู ่งสาร ผ้รู บั สาร

จึงเป็ นดงั่ จุดหมายของการส่ือสาร ซ่ึงมีบทบาทในการรบั ร้แู ละทาความเข้าใจกบั ความหมายจากข้อมูลที่

ได้รบั นอกจากนัน้ ผู้รบั สารยงั สามารถเปล่ียนบทบาทไปเป็ นผู้ส่งสารได้ ในกรณีท่ีผู้รบั สารมีปฏิกิริยา

ตอบสนองกลบั ไปยงั ผสู้ ่งสาร ๗

นอกจากองคป์ ระกอบการส่ือสาร ๔ ประการข้างต้นแล้ว ยงั มี
องคป์ ระกอบที่มกั พบในการสื่อสาร คือ ปฏิกิริยาตอบสนอง

ปฏิกิริยาตอบสนอง คือ กระบวนการสื่อสารย้อนกลบั ระหว่างผ้สู ่งและผ้รู บั สาร
ซ่ึงอาจจะมีหรือไม่มีกไ็ ด้ แต่ปฏิกิริยาตอบสนองจดั เป็นองคป์ ระกอบหนึ่งท่ีทาให้ทราบว่า
การสื่อสารสมั ฤทธิผลหรอื ไม่ เน่ืองจากจะทาให้ทิศทางการส่ือสารในแต่ละครงั้ ชดั เจนมากขึ้น
ว่าเป็นการส่ือสารทางเดียวหรอื การส่ือสารสองทาง

๘

องคป์ ระกอบ สถานการณ์ท่ี ๑ สถานการณ์ท่ี ๒
ของการส่ือสาร ตารวจจราจร
ผสู้ ่งสาร ผสู้ าธิตการซ่อม
รถจกั รยานยนต์ ความหมายของการโบกมือ
สาร เนื้อหาการอธิบาย การโบกมือ
สื่อ
การสาธิต นักเรียนที่จะข้ามถนน
ผรู้ บั สาร (ทาให้ดเู ป็นตวั อย่าง)
นักเรียนท่ีชมตวั อย่าง

๙

มนุษย์ใช้ภาษาเป็ นเครื่องมือในการสื่ อ
ความหมายต่างๆ เพื่อแสดงออกถึงความรู้
ความคิดทศั นคติ หรอื ความเชื่อต่างๆ นอกจากนี้
มนุษย์ใช้การสื่อสารเป็ นกระบวนการใช้ข้อมูลท่ี
ต้องการนาเสนอ โดยมีผ้สู ่งสารทาหน้าท่ีส่งสาร
ลกั ษณะต่างๆ ผ่านส่ือไปยงั ผ้รู บั สาร เพ่ือให้ผ้รู บั
สารร้แู ละเข้าใจความหมายของสารนัน้ ๆ ภาษา
และการส่ือสารจึงมีความสมั พนั ธก์ นั ดงั นี้

๑๐

ความสมั พนั ภาษา การสื่อสาร
ธ์
เป็นเครอ่ื งมือท่ีใช้สื่อความหมาย คือ กระบวนการถ่ายทอด
ความหมาย โดยจาแนกเป็นวจั นภาษา สารท่ีประกอบด้วย ผ้สู ่ง
และอวจั นภาษา สาร สาร สื่อ และผรู้ บั สาร

ลกั ษณะ เครอ่ื งมือ กระบวนการ
ข้อความ
สิ่งที่ใช้ ถ้อยคา ตวั อกั ษร
ส่ือสาร และสญั ลกั ษณ์

๑๑

มนุษย์นาความสมั พนั ธ์ของภาษาและการส่ือสารมาใช้ให้เกิด
ประโยชน์ในลกั ษณะต่าง ๆ ได้แก่

มนุษยใ์ ช้ภาษาสื่อสารความร้สู ึก มนุษยใ์ ช้ภาษาสื่อสารเพ่ือแก้ไข
ความคิดความต้องการ ปัญหา และเพ่ือสร้างสรรคส์ งั คม

มนุษยใ์ ช้ภาษาในการสรา้ ง มนุษยใ์ ช้ภาษาเป็นสื่อสร้าง
สมั พนั ธภาพระหว่างบคุ คล ความสขุ

มนุษยใ์ ช้ภาษาในการ
เสริมสร้างสติปัญญา

๑๒

๑๓

๑๔

แม้ว่าจะมีความเข้าใจเกี่ยวกบั หลกั การสื่อสาร ซ่ึงเป็ นแนวทางท่ีจะ
ทาให้การสื่อสารสมั ฤทธิผลแล้วแต่ในบางครงั้ อาจมีอปุ สรรคบางประการท่ีทา
ให้การสื่อสารไม่ราบร่ืน และไม่บรรลุวัตถุประสงค์ โดยสามารถจาแนก
อปุ สรรคในการรบั สารและส่งสาร ตามองคป์ ระกอบของการสื่อสารได้ ดงั นี้

๑๕

๑๖

๑๗