๙๙พระบรมราโชวาท น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเป็นสุขศานต์

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำราษฎร์ร่มเย็นเป็นสุขศานต์



พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เยน็ เป็นสุขศานต์



พระบรมราโชวาท
น้อมนำ�ราษฎรร์ ่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์

“ภมู พิ ล”จอมราชเจ้า สูส่ วรรค์ แลว้ แล

ปลายฤดูวสันต์ โ ศกเศร้า

เปรียบพฤกษ์ขาดตะวนั ส าดสอ่ ง

ร�ำลึกพระค�ำ่ เช้า ฉำ�่ น้�ำตานอง

ไทผองล้นแหลง่ หล้า อาลยั

ท่วมทุกข์ทน้ อกไทย ย ิง่ แลว้

แม้นพระจักครรไล เ กนิ กลบั

จิตจดจารกษัตรยิ แ์ ก้ว แ นบไวใ้ นสำ� นกึ นริ นั ดร์

ปวงข้าพระพุทธเจ้า ขอน้อมเกล้าน้อมกระหม่อม
ร�ำลึกในพระมหากรุณาธคิ ุณหาที่สดุ มไิ ด้

ข้าพระพุทธเจ้า พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา
นายกรฐั มนตรี คณะรฐั มนตรี ขา้ ราชการ และพสกนกิ รชาวไทย





















พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎรร์ ม่ เย็นเป็นสุขศานต์

คำ� นำ�

พระปฐมบรมราชโองการแหง่ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร
มหาภูมิพลอดุลยเดช ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก วันที่ ๕
พฤษภาคม พทุ ธศักราช ๒๔๙๓ ว่า “เราจะครองแผน่ ดินโดย
ธรรม เพ่อื ประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม” ตราบด�ำรงสริ ิ
ราชสมบัติ ถงึ วันท่ี ๑๓ ตลุ าคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ รวมเวลา
๗๐ ปี ๔ เดือน ๗ วนั เป็นทีป่ ระจกั ษว์ า่ พระราชกรณยี กิจ
นานัปการที่ทรงปฏิบัติบ�ำเพ็ญด้วยพระอัจฉริยภาพและพระ
ปรีชาญาณล้�ำเลิศ เป็นคุณูปการใหญ่หลวงแก่ชาติและปวงชน
ชาวไทยสดุ พรรณนา ทรงเปน็ ศนู ยร์ วมแหง่ จติ ใจ อนั เปน็ พลงั รกั
และพลงั ศรทั ธายง่ิ ใหญ่

พระบรมราโชวาทและพระราชด�ำรัสจ�ำนวนมากท่ี
พระราชทานไวใ้ นวาระตา่ ง ๆ ตลอดเวลาทท่ี รงดำ� รงสริ ริ าชสมบตั ิ
ล้วนเสมือนเข็มทิศอันเป็นแนวทางในการประพฤติปฏิบัติตน
และการด�ำเนินชีวิต ย่อมแก้ปัญหาได้ลุล่วงท้ังส้ิน บรรดา
พระบรมราโชวาท พระราชด�ำรัส อันเนอื่ งด้วยชาติ ศาสนา

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์รม่ เย็นเป็นสขุ ศานต์

พระมหากษตั รยิ ์ ความเสียสละ ซือ่ สัตย์ อดทน ความกตัญญู
ความสามคั คี การรกั ษาวฒั นธรรมและเศรษฐกจิ พอเพยี ง เหลา่ น ้ี
มีคุณค่าอเนกอนันต์ หากน้อมน�ำอัญเชิญมาเผยแพร่เป็น
หลักในการด�ำเนินชีวิต ย่อมก่อให้เกิดประโยชน์อย่างไพศาล
อนั จะเปน็ เครอ่ื งหลอ่ เลยี้ งจติ ใจปวงชนชาวไทยในภาวะแหง่ การ
สูญเสียองค์พระประมุข อยใู่ นความวิปโยคอาลัยสุดพรรณนา

รฐั บาลโดยกระทรวงวฒั นธรรม สำ� นกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ณุ
เป็นล้นพ้น จึงได้อัญเชิญพระบรมราโชวาท พระราชด�ำรัส
ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มาจัด
พิมพ์เผยแพร่พระเกียรติคุณเพ่ือให้ประชาชนทุกหมู่เหล่า ได้
น้อมน�ำมาประพฤติปฏิบัติ เพ่ือความสุขสถาพรอย่างย่ังยืนให้
แกต่ นเอง ครอบครัว สังคม และประเทศชาติอย่างมนั่ คงสืบไป

กระทรวงวัฒนธรรม

พระบรมราโชวาท
นอ้ มน�ำ ราษฎร์รม่ เยน็ เป็นสขุ ศานต์

สารบัญ

พระปฐมบรมราชโองการ ๑๙
๒๑
รกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์ ๓๓

ซอ่ื สัตย์ เสยี สละ อดทน มอี ุดมการณ ์ ๔๕
ในสิ่งท่ีดีงามเพอื่ ส่วนรวม ๕๓

กตัญญตู ่อพ่อแม่ ผปู้ กครอง ครบู าอาจารย ์ ๖๓
๗๓
ใฝ่หาความรู้ หม่ันศึกษาเลา่ เรียนทง้ั ทางตรง
และทางออ้ ม

รักษาวัฒนธรรมประเพณีอนั ดีงาม
มีศีลธรรม รักษาความสตั ย์ หวังดตี อ่ ผูอ้ น่ื
เผื่อแผแ่ ละแบ่งปัน

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเป็นสขุ ศานต์

เขา้ ใจ เรยี นร้กู ารเป็นประชาธิปไตย ๘๓
อนั มพี ระมหากษัตรยิ ท์ รงเป็นประมขุ ทถี่ กู ตอ้ ง

มีระเบยี บวินัย เคารพกฎหมาย ผนู้ อ้ ยรูจ้ ัก ๙๓
เคารพผู้ใหญ่

มีสติรู้ตัว ร้คู ดิ รู้ท�ำ รปู้ ฏิบัตติ ามพระราชดำ� รัส ๑๐๓
ของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว

ด�ำรงตนตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ ๑๑๓
พอเพยี ง

มีความเขม้ แขง็ ทงั้ ร่างกายและจิตใจ ๑๒๓

คำ� นึงถงึ ผลประโยชนข์ องส่วนรวมและของชาต ิ ๑๓๓



เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม
เพ่อื ประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม

พระปฐมบรมราชโองการ ในพระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก
วนั ที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓



รกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์

พระบรมราโชวาท
น้อมนำ�ราษฎร์ร่มเยน็ เปน็ สุขศานต์

“...ชาติบ้านเมืองประกอบด้วยนานาสถาบัน อัน
เปรียบได้กับอวัยวะท้ังปวงที่ประกอบกันขึ้นเป็นชีวิต
ร่างกาย ชวี ิตรา่ งกายด�ำรงอยู่ได้ เพราะอวัยวะใหญ่น้อย
ท�ำงานเปน็ ปรกตพิ รอ้ มกนั อย่างไร ชาตบิ า้ นเมืองก็ดำ� รง
อย่ไู ด้ เพราะสถาบันต่างๆ ต้ังมน่ั และปฏบิ ตั หิ นา้ ที่ของ
ตนๆ โดยพร้อมมลู อยา่ งนัน้ ...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกท่ หารบก ทหารเรือ ทหาร
อากาศ ต�ำรวจ และอาสาสมัครพลเรือน ในพิธีตรวจพลสวน
สนาม เน่ืองในโอกาสงานพระราชพิธีรัชดาภิเษก วันอังคาร ท่ี ๘
มิถุนายน ๒๕๑๔

22

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์รม่ เย็นเปน็ สขุ ศานต์

“...ความจงรักภักดีต่อชาติน้ัน คือความส�ำนึก
ตระหนกั ในคณุ ของแผน่ ดนิ อนั เปน็ ทเี่ กดิ ทอ่ี าศยั ซง่ึ ทำ� ให้
บคุ คลเกิดความภูมใิ จในชาตกิ �ำเนิด และมุ่งมนั่ ทีจ่ ะธำ� รง
รกั ษาประเทศชาตไิ วใ้ หเ้ ปน็ อิสระมัน่ คงตลอดไป...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารรักษาพระองค์ในพิธี
ถวายสัตย์ปฏิญาณตนและสวนสนามของทหารรักษาพระองค์
ณ พระลานพระราชวังดสุ ติ วนั พุธ ที่ ๓ ธันวาคม ๒๕๒๙ 

23

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สุขศานต์

“...คนไทยรกั ษาชาตริ กั ษาแผน่ ดนิ เปน็ ปกึ แผน่ มน่ั คง
มาได้ ด้วยสติปัญญาความสามารถและด้วยคุณความดี
อิสรภาพ เสรภี าพ ความร่มเย็นเปน็ สขุ ตลอดจนความ
เจริญทุกอย่างท่ีมีอยู่บัดนี้ บรรพชนของเรา ผู้มีความ
ส�ำนึกตระหนักในความเป็นไทย และมีความอุตสาหะ
พากเพยี ร พรอ้ มทงั้ ความกลา้ หาญเสยี สละ เปน็ ผสู้ รา้ งสม
ไว้ให้ท้ังนั้น เราทั้งหลายในปัจจุบันจึงต้องถือเป็นหน้าที่
รับผิดชอบอย่างส�ำคัญ ในอันที่จะรักษาคุณความด ี
พร้อมท้ังจิตใจที่เป็นไทยนั้นไว้ให้หนักแน่นมั่นคง และ
สืบทอดกันต่อไปไม่ให้ขาดสาย ชาติประเทศจึงจะธ�ำรง
อย่เู ปน็ ไทตลอดไป...”

พระราชด�ำรัส ในการเสด็จออกมหาสมาคม ในงานพระราช
พิธีเฉลิมพระชนมพรรษา พุทธศักราช ๒๕๒๑ วันอังคาร ท่ี ๕
ธนั วาคม ๒๕๒๑

24

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์

“...การทป่ี ระเทศของเราได้รกั ษาอธปิ ไตย และด�ำรง
ฐานะมาด้วยดีได้ตลอดมานั้น ก็ด้วยอาศัยความร่วมมือ
ของทุกๆ ฝา่ ย ต่างช่วยกนั ปฏิบัติงานเพ่ือประโยชนข์ อง
ประเทศชาติ ด้วยความสามัคคี และความพร้อมท่ีจะ
เสียสละ เพ่ือประโยชน์ของส่วนรวมมาแล้วแต่หนหลัง
ทกุ ๆ คนในชาติ ยอ่ มมหี นา้ ทที่ จี่ ะตอ้ งปฏบิ ตั ิ ถา้ แตล่ ะคน
ต่างปฏิบัติหน้าที่ของตนให้เป็นผลดีที่สุดท่ีจะกระท�ำได้
ดว้ ยความรักชาติ และมีความสามัคคกี ลมเกลียวกันแลว้
ชาตขิ องเราจะเจรญิ รงุ่ เรืองย่งิ ขน้ึ สบื ไป...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกท่ หารรกั ษาพระองค์ ในพิธี
ตรวจพลสวนสนาม เนอื่ งในโอกาสเฉลมิ พระชนมพรรษา วนั อาทติ ย์
ท่ี ๓ ธนั วาคม ๒๕๐๔

25

พระบรมราโชวาท
น้อมนำ�ราษฎร์ร่มเยน็ เป็นสขุ ศานต์

“...ชาติบ้านเมืองประกอบข้ึนด้วยบุคคล ซ่ึงมีความรู้
ความสามารถ มอี าชพี การงานต่างๆ กัน บุคคลทง้ั หลายนี้
แตล่ ะคน แตล่ ะกลมุ่ แตล่ ะอาชพี มหี นา้ ทคี่ วามรบั ผดิ ชอบทจ่ี ะ
ประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นใหส้ มควรแกฐ่ านะหนา้ ท่ี และปฏบิ ตั กิ จิ การ
งานตามกำ� ลงั ปญั ญาความสามารถ ใหป้ ระสานสอดคลอ้ งกนั
เพ่ือผลการปฏิบัติโดยพร้อมเพรียงน้ัน จักได้ประกอบพร้อม
เขา้ ดว้ ยกนั และเกอื้ กลู สง่ เสรมิ กนั ใหเ้ กดิ ความเจรญิ และความ
ม่ันคงของชาติ ความต้ังใจพยายามท�ำงานท�ำประโยชน์ให้
ประสานสอดคล้องกันทกุ ฝ่ายนี้จดั เป็นความสามัคคีอกี อยา่ ง
หนงึ่ ซ่ึงเป็นความสามคั คใี นชาติ ทา่ นทงั้ หลายควรอย่างยิง่ ที่
จะไดศ้ ึกษาใหเ้ ห็นชัด พร้อมกบั อบรมสรา้ งเสริมข้นึ ในตนเอง
ดว้ ยความสำ� นกึ วา่ ผทู้ มี่ าอยใู่ นตา่ งประเทศ กม็ สี ทิ ธแิ ละหนา้ ที่
ในการทำ� ความเจริญมัน่ คงให้แก่ชาติอยา่ งสำ� คญั ...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่สามัคคสี มาคม ในพระบรม
ราชูปถัมภ์ เพ่ือเชิญไปอ่านในการชุมนุมนักเรียนและคนไทยใน
สหราชอาณาจักร ณ โรงแรมปอร์ตแมน อินเตอร์คอนติเนนตัล
ลอนดอน วนั อาทิตย์ ท่ี ๑๓ เมษายน ๒๕๒๙

26

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเป็นสุขศานต์

“...การสร้างชื่อเสียงเกียรติคุณน้ี มีหลักการใหญ่ๆ
ทค่ี วรถอื ปฏบิ ตั อิ ยสู่ ขี่ อ้ ขอ้ แรก ในการกระทำ� ทง้ั ปวงตอ้ งคำ� นงึ
ถึงความม่ันคงและประโยชน์ของชาติบ้านเมืองยิ่งกว่าส่ิงอ่ืน
เพราะชาติบ้านเมืองเป็นท่ีอยู่ ท่ีเกิด และเป็นท่ีท่ีทุกคนได้
อาศยั สรา้ งความสขุ ความเจรญิ ทกุ อยา่ งใหแ้ กต่ นเอง ขอ้ สอง
เม่ือได้รับมอบหมายการงานใดมาท�ำต้องต้ังใจกระท�ำให้
จริง ด้วยความรับผิดชอบเต็มท่ี โดยมุ่งถึงผลส�ำเร็จและ
ประโยชน์ทแ่ี ทจ้ รงิ ของงานน้ัน ๆ เปน็ สำ� คัญ ขอ้ สาม ต้องใช ้
หลักวิชา ใช้เหตุผลและความถูกต้องเหมาะสม พร้อมทั้ง
ความคิดไตร่ตรองท่ีรอบคอบประกอบด้วยสติและปัญญา
เป็นเคร่ืองวินิจฉัยตัดสินปัญหา ชี้แนวทางปฏิบัติอยู่เสมอ
จะละเลยมิได้ ข้อส่ี ต้องเข้าใจให้ชัดว่างานทุกด้าน ทุกส่ิง
มคี วามสมั พนั ธแ์ ละเกอ้ื กลู กนั อยทู่ ว่ั ทง้ั หมด จงึ จำ� เปน็ ตอ้ งรจู้ กั
ร่วมมือประสานประโยชน์กับทุกฝ่าย ทุกคน อย่างเฉลียว
ฉลาด ด้วยความเป็นมิตรและความเมตตาปรองดองกัน...”

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานกระบี่และปริญญาบัตร
แก่ผู้ส�ำเร็จการศึกษา จากโรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า
โรงเรยี นนายเรอื โรงเรยี นนายเรอื อากาศ และวทิ ยาลยั แพทยศาสตร์
พระมงกุฎเกล้า ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร วันพฤหัสบดี ที่ ๑๒
มนี าคม ๒๕๓๐

27

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎร์รม่ เย็นเปน็ สขุ ศานต์

เจ้าหน้าที่ทุกๆ ฝ่ายซึ่งเสียชีวิตลงน้ี เป็นผู้พิทักษ์
ปกป้องไทยให้เป็นไท ฉะน้ันคนไทยทุกคนจะต้อง
ตอบแทนด้วยการรักษาความสุจริตยุติธรรมในแผ่นดิน
ไว้ให้ม่ันคง ต้องต้ังหน้าปฏิบัติหน้าที่การงานของตนๆ
ดว้ ยความเขม้ แข็งสามคั คี และดว้ ยความสำ� นกึ ตระหนกั
ในประเทศทกุ ขณะจิต

พระบรมราโชวาท พระราชทานเพ่ือเชิญลงพิมพ์ในหนังสือที่
ระลกึ ในการพระราชทานเพลงิ ศพเจา้ หนา้ ทผี่ เู้ สยี ชวี ติ ในการปฏบิ ตั ิ
หน้าที่ป้องกันและปราบปรามผู้ก่อการร้าย พระต�ำหนักจิตรลดา
รโหฐาน พระราชวังดสุ ติ วันอาทิตย์ ที่ ๘ มีนาคม ๒๕๒๔

28

พระบรมราโชวาท
น้อมนำ�ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สุขศานต์

“...ชาติบา้ นเมอื งคอื ชีวิต เลอื ดเนอ้ื และสมบัตขิ อง
เราทกุ คน และการดำ� รงรกั ษาชาตปิ ระเทศนนั้ มใิ ชห่ นา้ ที่
ของบุคคลผู้ใดหมู่ใดโดยเฉพาะ หากแต่เป็นหน้าท่ีของ
ทกุ ๆ ฝา่ ย ทกุ ๆ คน ทจ่ี กั ตอ้ งร่วมมอื กระท�ำพรอ้ มกันไป
โดยสอดคลอ้ งกนั เกอื้ กลู กนั และมจี ดุ มงุ่ หมายมอี ดุ มคติ
อันรว่ มกนั ...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารบก ทหารเรือ ทหาร
อากาศ ตำ� รวจ และอาสาสมคั รพลเรือน ในพธิ ีตรวจพลสวนสนาม
เน่ืองในโอกาสงานพระราชพิธรี ชั ดาภิเษก วนั องั คาร ท่ี ๘ มถิ ุนายน
๒๕๑๔

29

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎร์ร่มเยน็ เปน็ สขุ ศานต์

“...ศาสนานน้ั เปน็ สงิ่ ทที่ ราบกนั อยแู่ ลว้ วา่ ตอ้ งมี และ
ถึงว่าศาสนามีความหมายได้หลายอย่าง ก็ไม่จ�ำเป็น
ท่ีจะต้องเป็นศาสนาท่ีมีชื่อหรือท่ีต้องเคร่งครัดตาม
แนวทางการส่ังสอนอย่างหน่ึงอย่างใด เป็นแต่ต้องเป็น
แนวคิดท่ีแน่วแน่ ท่ีดี และไม่เบียดเบียน อย่างนี้ ก็ถือ
เป็นศาสนาได้ท้ังน้ัน ...เมืองไทยน้ีท่ีอยู่ได้ก็เพราะไม่มี
การกีดกันว่าคนโน้นศาสนาโน้นคนน้ีศาสนานี้ แต่ว่า
เป็นที่ทราบกันดีว่าทุกคนปฏิบัติศาสนกิจของตนๆ ด้วย
ความมุ่งดีหวังดี ต้ังใจท่ีจะให้เกิดประโยชน์ตนและ
ประโยชน์สว่ นรวม ศาสนาทุกศาสนาจึงใช้ได้ทั้งนนั้ ขอ
แต่เพียงอย่าให้เบียดเบียนซ่งึ กันและกัน...”

พระราชด�ำรัส พระราชทานแก่ผู้แทนองค์การศาสนาและผู้แทน
สถาบันการศึกษาต่างๆ ท่ีเข้าเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล เนื่องในการ
เฉลมิ พระชนมพรรษา ณ ศาลาผกาภริ มย์ พระราชวงั ดุสติ วันพฤหสั บดี ท่ี
๔ ธันวาคม ๒๕๑๒

30

พระบรมราโชวาท
นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ่มเยน็ เป็นสุขศานต์

“...ศาสนาชี้ทางด�ำเนินชีวิตที่ปราศจากโทษ ท�ำให้
มีความเจริญร่มเย็น คนจึงเช่ือถือประพฤติปฏิบัติตาม
ท้ังอุดหนุนค�้ำชูศาสนาเพ่ือประโยชน์เพื่อความสุขความ
สวสั ดขี องตน พระพทุ ธศาสนานน้ั มลี กั ษณะพเิ ศษประเสรฐิ
ในประการที่อาศัยเหตุผลอันเที่ยงแท้ตามเป็นจริงเป็น
พื้นฐาน แสดงค�ำส่ังสอนท่ีบุคคลสามารถใช้ปัญญา
ไตร่ตรองตามและหยิบยกขึ้นปฏิบัติเพ่ือความสุขความ
เจรญิ และความบรสิ ทุ ธไิ์ ดต้ ามวสิ ยั ของตน จงึ เปน็ ศาสนา
ทเ่ี ขา้ กบั หลกั วทิ ยาศาสตร์ งา่ ยทจี่ ะส่งเสรมิ ...”

พระราชดำ� รสั ในการเปดิ ประชมุ ใหญ่ของสมาคมพทุ ธศาสนา
ทั่วราชอาณาจักร ครั้งท่ี ๒๐ ณ พุทธสถาน จังหวัดเชียงใหม่
วันศกุ ร์ ที่ ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๑๕

31

เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ไปทรงเยี่ยมชาวไทยภเู ขา

ซ่อื สตั ย์ เสียสละ อดทน มีอุดมการณ์
ในส่ิงท่ดี ีงามเพื่อส่วนรวม

พระบรมราโชวาท
นอ้ มน�ำ ราษฎร์ร่มเยน็ เปน็ สขุ ศานต์

“...ถ้าหากเราชาวไทยยังคงมีความสามัคคีพร้อม
เพรยี งกนั โดยทวั่ ไป อยา่ งทไ่ี ดป้ ระจกั ษแ์ กข่ า้ พเจา้ ในคราว
ไปเยือนจังหวัดต่างๆ น้ีแล้ว ก็จะช่วยเสริมสร้างความ
เป็นปึกแผน่ แกป่ ระเทศชาติ ใหอ้ ยู่ในฐานะสามารถเผชิญ
เหตุการณ์ท่ีจะมีมาในภายหน้าไดด้ ี ฉะนนั้ ขอใหท้ กุ ฝา่ ย
จงต้ังจิตร่วมใจกันสร้างความม่ันคงให้แก่ประเทศชาต ิ
ยึดมั่นในอุดมคติท่ีจะปฏิบัติหน้าที่ ด้วยความซ่ือสัตย์
สุจรติ มุ่งต่อประโยชน์สว่ นรวมเพอ่ื ประเทศของเราจะได้
เจริญวัฒนาสถาพรสืบไป...”

พระราชด�ำรัส พระราชทานแก่ประชาชนชาวไทย ในโอกาส
ข้ึนปีใหม่ พทุ ธศกั ราช ๒๔๙๙ วนั เสาร์ ท่ี ๓๑ ธนั วาคม ๒๔๙๘

34

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเปน็ สุขศานต์

“...การท่ีจะประกอบกิจใดๆ ให้เจริญเป็นผลดีนั้น
ยอ่ มตอ้ งอาศยั ความอตุ สาหะพากเพยี ร และความซอื่ สตั ย์
สจุ รติ เปน็ รากฐานสำ� คญั ประกอบกบั จะตอ้ งเปน็ ผมู้ จี ติ ใจ
เมตตากรุณาไม่เบียดเบียนผู้อ่ืน และพร้อมที่จะบ�ำเพ็ญ
ประโยชน์ใหเ้ กดิ แกส่ ่วนรวมตามโอกาสอีกดว้ ย...”

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่นิสิต
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วนั พฤหัสบดี ที่ ๑๒ กรกฎาคม ๒๔๙๙

35

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเย็นเปน็ สขุ ศานต์

“...การสร้างสรรค์ตนเอง การสร้างบ้านเมืองก็ตาม มิใช่ว่า
สรา้ งในวนั เดยี ว ตอ้ งใชเ้ วลา ต้องใชค้ วามเพยี ร ตอ้ งใช้ความอดทน
เสียสละ แต่ส�ำคัญท่ีสุดคือความอดทนคือไม่ย่อท้อ ไม่ย่อท้อใน
สิ่งที่ดีงาม สิ่งท่ีดีงามน้ันท�ำมันน่าเบ่ือ บางทีเหมือนว่าไม่ได้ผล
ไม่ดัง คือดูมันครึท�ำดีนี่ แต่ขอรับรองว่าการท�ำให้ดีไม่ครึต้องมี
ความอดทน เวลาข้างหน้าจะเห็นผลแน่นอนในความอดทนของตน
ในความเพียรของตน ต้องถือว่าวันน้ีเรายังท�ำไม่ได้ผล อย่าไปท้อ
บอกวา่ วันน้ีเราทำ� แล้วก็ไม่ได้ผล พร่งุ นเี้ ราจะต้องทำ� อกี วันน้ีเราท�ำ
พรุ่งนี้เราก็ท�ำ อาทิตย์หน้าเราก็ท�ำ เดือนหน้าเราก็ท�ำ ผลอาจได ้
ปีหน้า หรืออีกสองปีหรือสามปีข้างหน้า...ความเพียรนี่หมายความ
ว่าไม่ใช่ความเพียรในการท�ำงานเท่าน้ันเอง หมายถึงความเพียรท่ี
จะขม่ ใจตวั เองด้วย ความกลา้ หาญท่ีจะขม่ ใจตัวเองให้อดทน ไมใ่ ช่
อดทนแล้วก็เหมือนว่าใครท�ำก็ท�ำไป เราทนเอาไว้ เท่ากับคนอ่ืน
เขาเอาเปรียบเรา ไม่ใช่อดทนท่ีจะยังไม่เห็นผล อดทนที่จะทราบ
ว่าส่ิงใดที่เราท�ำต้องใช้เวลา ถ้าเราอดทน หรือถ้าพูดตามธรรมดา
ว่า “เหนียว” ไว้ อดทนในความดี ทำ� ใหด้ ี เหนียวไว้ในความดีแลว้
ภายภาคหนา้ ได้ผลแน่...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแกน่ ักเรียน นกั ศึกษา ครู และ
อาจารย์ ในโอกาสเข้าเฝ้าฯ ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร วันเสาร์ ที่
๒๗ ตุลาคม ๒๕๑๖

36

พระบรมราโชวาท
น้อมนำ�ราษฎร์ร่มเย็นเป็นสุขศานต์

“...แต่ละคนมีหน้าท่ีและได้รับค�ำบอกอยู่เสมอว่า
นกั เรียนก็มหี นา้ ที่ทีจ่ ะเรยี น อนั น้อี าจน่าร�ำคาญบา้ ง แต่
ว่าเหตุผล คอื แต่ละคนมีพลงั ของตัวสร้างข้นึ มา และรวม
พลงั กเ็ ปน็ พลงั แรง พลงั นมี้ หี ลายชนดิ พลงั กายและพลงั
ใจ ทง้ั พลงั ความรู้ ถา้ ไดร้ วบรวมพลงั กายไดแ้ ลว้ กเ็ ปน็ สงิ่
อย่างหนงึ่ ท่ีน่าชื่นชม เพ่อื ใหพ้ ลงั กายน้ไี ดเ้ ป็นประโยชน์
แกส่ ว่ นรวมไดม้ ากยง่ิ ขนึ้ ตอ้ งพยายามทจี่ ะสรา้ งพลงั วชิ า
ความรแู้ ละพลงั ใจใหม้ ขี นึ้ พลงั จติ ใจนถี้ า้ พดู โดยสว่ นรวม
แล้วเป็นส่ิงที่ส�ำคัญ เพราะรวมทั้งเกี่ยวข้องกับเร่ืองที่จะ
ทราบวา่ สงิ่ ใดควรสงิ่ ใดไมค่ วร ทง้ั ทำ� ใหส้ ามารถทจ่ี ะคดิ ดี
ชอบเพอ่ื ใหต้ นไดส้ ามารถปฏบิ ตั หิ นา้ ทขี่ องตน เพอ่ื ตนเอง
และเพือ่ สว่ นรวมไดด้ ี...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่นกั เรยี น นกั ศึกษา ครู และ
อาจารย์ ในโอกาสเข้าเฝา้ ฯ ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร วันเสาร์ ที่
๒๗ ตุลาคม ๒๕๑๖

37

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์รม่ เย็นเปน็ สขุ ศานต์

“...การท่ีจะท�ำงานใหส้ ัมฤทธิผลท่พี ึงปรารถนา คือ ทเี่ ป็น
ประโยชน์และเป็นธรรมด้วยนั้น จะอาศัยความรู้แต่เพียงอย่าง
เดยี วมิได้ จำ� เปน็ ตอ้ งอาศยั ความสจุ ริต ความบรสิ ุทธิ์ใจ และ
ความถกู ตอ้ งเปน็ ธรรมประกอบดว้ ย เพราะเหตวุ า่ ความรนู้ นั้ เปน็
เหมือนเครื่องยนต์ ที่ท�ำให้ยวดยานเคล่ือนไปได้ประการเดียว
ส่วนคุณธรรม เป็นเหมือนหน่ึงพวงมาลัยหรือหางเสือ ซ่ึงเป็น
ปจั จยั ทน่ี ำ� พาใหย้ วดยานดำ� เนนิ ไปถกู ทาง ดว้ ยความสวสั ดี คอื
ปลอดภัยจนบรรลุถึงจุดหมายท่ีพงึ ประสงค์ ดงั น้นั ในการท่ีจะ
ประกอบการงานเพื่อตนเพือ่ สว่ นรวมตอ่ ไป ขอให้ทุกคนส�ำนกึ
ไวเ้ ปน็ นติ ย์ โดยตระหนกั ว่า การงาน สงั คม และบา้ นเมืองนนั้
ถ้าขาดผู้มีความรู้เป็นผู้บริหารด�ำเนินการย่อมเจริญก้าวหน้า
ไปไดโ้ ดยยาก แตถ่ า้ งานใด สงั คมใด และบา้ นเมอื งใดกข็ าดบคุ คล
ผ้มู คี ณุ ธรรมความสุจรติ แลว้ จะด�ำรงอยูม่ ไิ ดเ้ ลย...”

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ
มหาวทิ ยาลยั รามคำ� แหง ณ อาคารใหม่ สวนอมั พร วันศุกร์ ท่ี ๘
กรกฎาคม ๒๕๒๐

38

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎร์ร่มเยน็ เป็นสุขศานต์

“...ขอให้ทุกคนเข้าใจและจ�ำไว้ว่า วิชาการต่างๆ ท่ีเรยี นท่ี
สอบไลก่ นั ไดน้ ้ัน โดยลำ� พัง ไมใ่ ช่สงิ่ ทจี่ ะชว่ ยให้นักเรยี นเอาตัว
รอดได้ และไม่ใช่ส่ิงท่ีจะช่วยสร้างสรรค์ส่ิงใดให้เป็นประโยชน์
แกต่ วั แกผ่ ้อู ่นื แกบ่ า้ นเมอื งได้ ผู้มวี ิชาการแลว้ จ�ำเป็นจะต้องมี
คณุ สมบตั ใิ นตวั เองนอกจากวชิ าความรดู้ ว้ ย จงึ จะนำ� ตนนำ� ชาติ
ใหร้ อดและเจริญได้ คุณสมบตั ทิ ี่จำ� เป็นส�ำหรับทกุ คนนั้น ไดแ้ ก่
ความละอายชว่ั กลวั บาป ความซอื่ สตั ยส์ จุ รติ ทง้ั ในความคดิ และ
การกระท�ำ ความกตัญญูรู้คุณชาติบ้านเมือง และผู้ท่ีอุปการะ
ตวั มา ความไม่เหน็ แกต่ ัว ไม่เอารัดเอาเปรยี บผู้อ่ืน หากแต่มี
ความจริงใจ มีความปรารถนาดีต่อกัน เอ้ือเฟื้อกันตามฐานะ
และหน้าที่ และที่ส�ำคัญอย่างมากก็คือ ความขยันหมั่นเพียร
พยายามฝึกหดั ประกอบการงานทง้ั เลก็ ใหญ่ ง่าย ยาก ดว้ ย
ตนเอง ดว้ ยความตัง้ ใจ ไมท่ อดธรุ ะ เพอื่ หาความสะดวกสบาย
จากการเกยี จครา้ น ไมม่ ักง่าย หยาบคาย สะเพร่า...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่คณะอาจารย์ ครู และ
นักเรียนโรงเรียนไกลกังวล ณ ศาลาเริง วังไกลกังวล วันศุกร์ ที่
๘ มิถุนายน ๒๕๒๒

39

พระบรมราโชวาท
นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ่มเยน็ เปน็ สขุ ศานต์

“...ความรู้ที่สะสมเอาไว้ในตัวเป็นสิ่งที่ส�ำคัญ เป็น
เสมือนประทีปส�ำหรับน�ำทางเราไปในการปฏิบัติตน
ในชีวิต จะเป็นการศึกษาต่อก็ตาม หรือจะเป็นการไป
ประกอบอาชีพการงานก็ตาม ความรู้น้ันจะเป็นเครื่อง
นำ� ทางไปสคู่ วามเจรญิ ความรู้ทางวิชาการก็จะสามารถ
ใหป้ ระกอบอาชพี การงานทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ เทา่ กบั เปน็ สง่ิ
ทจ่ี ะเลี้ยงตวั เลี้ยงกายเรา ความรู้ในทางการประพฤติทด่ี ี
จติ ใจทเ่ี ขม้ แขง็ ทซี่ อ่ื สตั ยส์ จุ รติ นนั้ จะนำ� เราไปไดท้ กุ แหง่
เพราะเหตวุ า่ ผทู้ มี่ คี วามซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ ผมู้ คี วามขยนั หมน่ั
เพยี ร ผู้มีความต้ังใจทแี่ น่วแนน่ น้ั ไม่มีทางที่จะลม่ จม...”

พระราชดำ� รัส พระราชทานแก่คณะครู และนักเรียน โรงเรียน
จิตรลดา ณ ห้องประชุมโรงเรียนจิตรลดา วันพฤหัสบดี ที่ ๒๗
มีนาคม ๒๕๒๓

40

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เยน็ เปน็ สุขศานต์

“...ผู้ที่มีความรู้สูง แต่ไม่รู้จักใช้ความรู้น้ันเท่ากับ
เปน็ ผู้ทมี่ อี าวธุ ร้ายแรงอยใู่ นมือ และไมม่ คี วามรูใ้ นจติ ใจ
อาจจะทำ� อนั ตรายต่อผอู้ ่นื ได้ อาวธุ ทีร่ า้ ยแรงมีอานุภาพ
มาก กย็ ง่ิ จะเปน็ อนั ตรายไดม้ าก เพราะวา่ อาจจะไปฟนั ฝา่
อยา่ งสมุ่ สส่ี มุ่ หา้ และไมเ่ ปน็ ประโยชน์ ถา้ ไดส้ ามารถสอน
ใหเ้ ขา้ ใจวา่ ความรซู้ งึ่ เปน็ อาวธุ นจ้ี ะตอ้ งใชใ้ นทางทด่ี ที ถี่ กู
ยงิ่ มคี วามรสู้ งู และมีสติจิตใจทบี่ รสิ ุทธท์ิ ี่สุจรติ ต่างๆ อกี
ด้วยก็ยง่ิ จะท�ำใหเ้ ป็นประโยชนต์ อ่ สว่ นรวมได้มาก...”

พระราชด�ำรัส ในโอกาสท่ีคณะผู้อ�ำนวยการและอาจารย์ใหญ่
จากโรงเรียนต่างๆ ในเขตอ�ำเภอดุสิต “กลุ่มจิตรลดา” เข้าเฝ้าฯ
ทูลเกล้าฯ ถวายเงินโดยเสด็จพระราชกุศลตามพระราชอัธยาศัย
ณ พระต�ำหนกั จติ รลดารโหฐาน พระราชวังดสุ ิต วันอังคาร ท่ี ๑๘
มีนาคม ๒๕๒๓

41

พระบรมราโชวาท
น้อมน�ำ ราษฎรร์ ม่ เย็นเปน็ สขุ ศานต์

“...ประโยชน์ หมายถึงผลของการกระท�ำท่ีดีงาม
ท่ีเกื้อกูลอุดหนุนบุคคลและส่วนรวมให้มีความสุขความเจริญ
ความสมคั รสมานสามคั คี ความเปน็ ปกึ แผน่ มนั่ คง ประโยชน์
หรอื ผลดนี นั้ จะเกดิ ขน้ึ เองไมไ่ ด้ หากแตจ่ ะตอ้ งคอ่ ยสรา้ งคอ่ ย
ท�ำใหเ้ พม่ิ พนู ขน้ึ จึงมักใช้คำ� พูดวา่ บ�ำเพญ็ ประโยชน์ แปลว่า
ท�ำให้ประโยชน์เพิ่มพูนขึ้นจนเต็มบริบูรณ์ การบ�ำเพ็ญ
ประโยชนจ์ ะตอ้ งทำ� ทต่ี วั เองกอ่ น ดว้ ยการประพฤตดิ ี เปน็ ตน้ วา่
รักษาระเบียบวินัย รักษาความสัตย์สุจริต ขยันหมั่นเพียร
ปฏิบัติกิจการงานด้วยความเข้มแข็งหนักแน่น ให้จนติดเป็น
นิสัย ผลของการท�ำดี ที่เป็นตัวประโยชน์ ก็จะงอกงามขึ้น
ในตัวผู้ปฏิบัติอย่างเต็มเปี่ยม แล้วจะสะท้อนออกถึงผู้อ่ืน
พลอยใหผ้ ู้อ่นื และส่วนรวมไดร้ บั ผลดดี ้วย...”

พระบรมราโชวาท ในพธิ ปี ฏญิ าณตนและสวนสนาม เนอื่ งใน
งานวันคล้ายวันสถาปนาคณะลูกเสือแห่งชาติ ณ สนามศุภชลาศัย
สนามกีฬาแห่งชาติ วนั อาทติ ย์ ที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๒๗

42

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ่มเย็นเปน็ สุขศานต์

ความซ่ือสัตย์สุจริตเป็นพื้นฐานของความดีทุกอย่าง
เด็กๆ จึงต้องฝึกฝนอบรมให้เกิดมีขึ้นในตนเอง เพื่อจัก
ได้เติบโตข้ึนเป็นคนดีมีประโยชน์ และมีชีวิตที่สะอาด
ที่เจรญิ มั่นคง

พระบรมราโชวาท พระราชทานเพื่อเชิญลงพิมพ์ในหนังสือ
วนั เดก็ พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๑ พระตำ� หนกั จติ รลดารโหฐาน พระราชวงั
ดุสิต วันพุธ ที่ ๑๘ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๐

43



กตัญญูตอ่ พอ่ แม่
ผู้ปกครอง ครูบาอาจารย์

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ม่ เยน็ เป็นสุขศานต์

“...เราท้ังหลายทุกวันนี้จึงต้องระลึกถึงบุญคุณของ
บรรพบรุ ษุ อยเู่ สมอ และตอ้ งถอื เอาเปน็ ทง้ั ภาระและความ
รบั ผิดชอบ ที่จะรักษาจติ ใจและคณุ ธรรมประจ�ำชาตไิ ทย
นไี้ วเ้ ปน็ นติ ย์ ทงั้ จะตอ้ งสบื ทอดความคดิ จติ ใจนกี้ นั ตอ่ ไป
มิให้ขาดสายด้วย จึงจะสามารถรักษาชาติและประเทศ
มิให้แตกทำ� ลายสูญสลายไปได.้ ..”

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ทหารรักษาพระองค์ ใน
พิธีถวายสัตย์ปฏิญาณตน และสวนสนามของทหารรักษาพระองค์
วนั อาทิตย์ ที่ ๓ ธนั วาคม ๒๕๒๑

46

พระบรมราโชวาท
นอ้ มนำ�ราษฎรร์ ่มเยน็ เปน็ สขุ ศานต์

“...ความส�ำเร็จครั้งนี้ แต่ละคนควรถือว่าส�ำคัญอย่างยิ่ง เพราะ
เปน็ ตน้ ทางทจ่ี ะชว่ ยใหส้ ามารถดำ� เนนิ ไปสกู่ ารงานทกี่ วา้ งขวางยง่ิ ใหญ่
ต่อไปในกาลข้างหน้า และควรจะส�ำนึกด้วยว่าการที่มีความส�ำเร็จน ี้
นอกจากอาศยั สตปิ ญั ญาความสามารถของตนเองแลว้ ยงั ไดอ้ าศยั ความ
อุปการะเก้ือกลู จากผู้อื่นอกี ด้วย ผู้ทช่ี ่วยเหลอื โดยตรง กม็ ีบิดามารดา
ผปู้ กครอง ถดั มากม็ คี รบู าอาจารย์ ซงึ่ ทกุ คนจะไดม้ องเหน็ แลว้ แตย่ งั มี
ผชู้ ว่ ยเหลอื อื่นอกี เปน็ อนั มาก ทไ่ี ดอ้ ปุ การะทา่ นโดยทางออ้ ม ซ่งึ ท่าน
อาจนกึ ไปไม่ถงึ บุคคลทงั้ นั้นคือประชาชนคนไทยทง้ั มวล

ท่านมีหน้าท่ีอันส�ำคัญผูกพันอยู่ ท่ีจะต้องตอบแทนคุณของทุก
ฝ่ายท่ีได้อุปการะช่วยเหลือ การทดแทนคุณน้ันมิใช่ส่ิงท่ียากนัก ถ้า
ท่านประพฤติตนดี มีสัมมาอาชีวะเป็นหลักฐานเป็นที่เชิดชูวงศ์ตระกูล
ก็เป็นการไดท้ ดแทนคณุ บิดามารดา ถ้าท่านหมน่ั ศกึ ษาคน้ ควา้ วชิ าการ
ให้มีความรู้ความสามารถเหมาะแก่กาลสมัย ก็เป็นการได้ทดแทนคุณ
ครูบาอาจารย์ และในประการสดุ ท้าย ถา้ ท่านต้งั ใจทำ� งานทุกอย่างโดย
ถอื ประโยชนส์ ว่ นรวมยงิ่ กวา่ ประโยชนส์ ว่ นตวั แลว้ กเ็ ปน็ การไดท้ ดแทน
คุณประชาชนคนไทยทุกคน...”

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของ
มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ ณ หอประชุมมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
วันพฤหสั บดี ท่ี ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๑๑

47

พระบรมราโชวาท
นอ้ มน�ำ ราษฎรร์ ม่ เยน็ เปน็ สุขศานต์

“...ประเทศหรือสังคมจะอยไู่ ดก้ ็เพราะมผี ู้ท่ใี ห้ คือใน
หมู่มนุษย์ต้องมีพวกที่ให้กับพวกท่ีรับ พวกที่ให้ที่ส�ำคัญ
ทีส่ ดุ ได้แก่บดิ ามารดา ตอ่ มาก็มคี รูบาอาจารย์ ผทู้ ใี่ หน้ ั้น
เพราะไดร้ บั กอ่ นจงึ ใหไ้ ด้ ทกุ คนเกดิ ขน้ึ มาไดก้ เ็ พราะไดร้ บั
กำ� เนดิ จากบดิ ามารดา ไดม้ าเปน็ ครบู าอาจารยก์ เ็ พราะได้
รับวชิ าความรู้ตกทอดลงมา...”

พระบรมราโชวาท พระราชทานศึกษาธิการจังหวัดและผูต้ รวจ
การศึกษาท่ัวราชอาณาจักร ณ พระต�ำหนักจิตรลดารโหฐาน
พระราชวังดุสติ วนั ศุกร์ ท่ี ๑๓ ธันวาคม ๒๕๑๑

48