วิชาภาษาไทย ๑ ท๓๑๑๐๑ กลุ่มลุ่ สาระการเรียรีนรู้ภรู้ าษาไทย โรงเรียรีนองค์กค์ารบริหริารส่วนจังจัหวัดวัเชียชีงราย ระดับ ดั ชั้น ชั้ มัธ มั ยมศึกษาปีที่ ๔ ภาคเรีย รี นที่ ๑
วิเวิคราะห์คุ ห์ ณ คุ ค่า ค่ วรรคณคดี บทนมัส มั การมาตาปิตุคุ ตุ ณ คุ และอาจริยริคุณ คุ
ความเป็นมา "นมัสมัการมาตาปิดุคุดุณคุและ "นมัสมัการอาจริยริคุณคุ" เป็นบทร้อ ร้ ยกรองของ พระยาศรีสุรีนสุทรโวหาร (น้อ น้ ย อาจารยางกูรกู ) ที่รที่วมอยู่ใยู่น"คำ นมัสมัการคุณคุานุคุนุณคุ" ประกอบด้ว ด้ ย นมัสมัการพระพุทธคุณคุนมัสมัการพระธรรมคุณคุ นมัสมัการพระสังฆคุณคุนมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุและ นมัสมัการอาจริยริคุณคุ ซึ่งซึ่มีเมีนื้อนื้หามุ่งมุ่แสดงพระคุณคุของผู้ใผู้ห้กำ ห้ กำเนิดนิคือคื บิดบิาและมารดา (นมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุ ) และครูหรูรือรือาจารย์ (นมัสมัการอาจริยริคุณคุ )
พระยาศรีสุรีนสุทรโวหาร มีนมีามเดิมดิว่าว่น้อน้ย อาจารยางกูรกูเกิดกิเมื่อมื่วันวัที่ ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๖๕ ณ จังจัหวัดวัฉะเชิงชิเทรา บรรพชา เป็นสามเณรที่วัที่ดวัสระเกศ กรุงรุเทพฯ ต่อต่มา อุปอุสมบทเป็นภิกภิษุ และสอบแปลพระ ปริยัริติยัธติรรมได้เด้ป็นเปรียรีญ ๗ ประโยค แล้วล้ ลาสิกขาเมื่อมื่พ.ศ. ๒๓๙๖ ประวัติ วั ผู้ติแผู้ ต่ง ต่ หลังลัจากลาสิกขา ได้เด้ข้าข้รับรัราชการในกรมมหาดเล็ก ล็ ต่อต่ มาเข้าข้รับรัราชการในกรมพระอาลักลัษณ์ จนกระทั่งทั่ได้เด้ลื่อลื่นขึ้นขึ้ เป็นเจ้าจ้กรมพระอาลักลัษณ์ มีบมีรรดาศักดิ์สูดิ์งสูสุดสุที่พที่ระยาศรี สุนสุทรโวหาร พระยาศรีสุรีนสุทรโวหาร เป็นปูชปูนียนีบุคบุคลด้าด้น ภาษาไทย โดยได้แด้ต่งต่หนังนัสือเรียรีนภาษาไทย รวม ถึงถึวรรณคดีแดีละวรรณกรรมมากมาย พระยาศรีสุรีนสุทรโวหารถึงถึแก่อก่นิจนิกรรมเมื่อมื่ วันวัที่๑ที่๖ ตุลตุาคม พ.ศ. ๒๔๓๔สิริอริายุ ๗๐ ปี
แต่งต่ด้วด้ยอินอิทรวิเวิชียชีรฉันฉัท์๑๑ (ผู้แผู้ ต่งต่เรียรีกว่าว่ "อินอิทะวชิรชิะ ฉันฉัท์"ท์) บทหนึ่งนึ่มี๒ บาทบาทหนึ่งนึ่มี๒ วรรค วรรคหน้าน้มี๕ คำ (คำ ในบริบริทของฉันฉัท์เท์ท่าท่กับกัพยางค์)ค์ส่วนวรรคหลังลัมี๖ คำ คำ สุดสุท้าท้ยของวรรคหลังลัในบาทที่๑สัมผัสผักับกัคำ สุดสุท้าท้ยของ วรรคหน้าน้ในบาทที่๒ที่ โดยมีตำมี ตำแหน่งน่คำ ครุแรุละคำ ลหุ ดังดัแผนผังผั ลัก ลั ษณะคำ ประพัน พั ธ์
๑. กตัญตัญูรู้ญูคุรู้ ณคุบิดบิา-มารดา นมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุกล่าล่วถึงถึพระคุณคุของบิดบิามารดาที่อที่ดทนเลี้ยลี้งดูบุดูตบุรอย่าย่งทะนุถนุนอม ตั้งตั้แต่เต่ล็ก ล็ จนโต ถึงถึแม้ว่ม้าว่การเลี้ยลี้งดู บุตบุรนั้นนั้จะทุกทุข์ยข์ากลำ บากมากเพียพีงใดก็อ ก็ ดทนปกป้องบุตบุรให้ รอดพันพัจากอันอัตรายต่าต่ง ๆ ดังดัที่ผู้ที่แผู้ ต่งต่ ใช้คำช้ คำว่าว่ "ตรากทนระคนทุกทุข์"ข์ดังดัคำ ประพันพัธ์ ฟูมฟักทะนุถนุนอม บ บำ ราศนิรนิาไกล แสนยากเท่าท่ ไรไร บ คิดคิยากลำ บากกาย ตรากทนระคนทุกทุข์ ถนอมเลี้ยลี้ง ๆ รู้วรู้าย ปกป้องซึ่งซึ่อันอัตราย จนได้รด้อดเป็นกายา วิเวิคราะห์คุ ห์ ณ คุ ค่า ค่ ด้า ด้ นเนื้อ นื้ หา
๒. กตัญตัญูรู้ญูคุรู้ ณคุครู-รูอาจารย์ นมัสมัการอาจริยริคุณคุกล่าล่วถึงถึพระคุณคุของครูอรูาจารย์ที่ย์ ไที่ด้ ประสิทธิ์ปธิ์ระสาทวิชวิาความรู้ จนเข้าข้ใจอย่าย่งแจ่มจ่แจ้งจ้ด้วด้ยความ เมตตาและยุติยุธติรรมดังดัคำ ประพันพัธ์ ยังยับทราบก็ไก็ ด้ทด้ราบ ทั้งทั้บุญบุบาปทุกทุสิ่งอันอั ชี้แชี้จงและแบ่งบ่ ปัน ขยายอัตอัถ์ใถ์ห้ชัห้ดชัเจน จิตจิมากด้วด้ยเมตตา และกรุณรุา บ เอียอีงเอน เหมือมืนท่าท่นมาแกลังลัเกณฑ์ ให้ฉห้ลาดและแหลมคม อนึ่งนึ่การอบรมสั่งสอนให้เห้ป็นคนมีคมีวามรู้คู่รู้ คุคู่ณคุธรรมนั้นนั้นับนัเป็นพระคุณคุที่เที่ป็นเลิศลิ ใน๓ โลก ได้แด้ก่สวรรค์มนุษนุย์และบาดาลและ เป็นพระคุณคุที่คที่วรนอบน้อน้มด้วด้ยใจจริงริดังดัคำ ประพันพัธ์ คุณคุส่วนนี้คนี้วรนับนัถือถืว่าว่เลิศลิณ แดนไตร ควรนึกนึและตรึกรึ ใ จิตจิน้อน้มนิยนิมชม
ค่าค่นิยนิมการเทิดทิทูนทูผู้มีผู้ พมีระคุณคุ นมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุและนมัสมัารอาจริยริคุณคุเป็นบทประพันพัธ์ ที่สที่ะท้อท้นให้เห้ห็น ห็ ค่าค่นิยนิองการเทิดทิทูนทูผู้มีผู้ พมีรคุณคุได้แด้ก่บิก่ดบิามารดา และครูหรูรือรือาจารย์ ของคนในสังคมไทยจนถึงถึปัจจุบัจุนบั เนื่อนื่งจากบุคบุคลดังดักล่าล่ว อุทิอุศทิทั้งทั้ว่าว่งกายและจิตจิ ใจเพื่อพื่ให้ "ลูกลู" และ "ศิษย์"ย์มีชีมีวิชีตวิที่ดีที่แดีละเป็นคนดีนอกจากนี้ยังยัเป็นการเนันนัย้ำ ให้ผู้ห้รัผู้บรัสารเกิดกิความสำ นึกนึ ในพระคุณคุหรือรืมีคมีวามกตัญตัญูกญูตเวที อันอัเป็นคุณคุธรรมประการสำ คัญคัที่บุที่คบุคลพึงพึมีซึ่มี ซึ่งซึ่สามารถสังเกตได้ อย่าย่งชัดชัเจนตั้งตั้แต่บต่ทแรกของบทประพันพัธ์ คือคื ข้าข้ขอนบชนกคุณคุผู้กผู้ อบนุกูนุลกูพูน ชนนีเนีป็นเค้าค้มูลมูผดุงดุจวบเจริญริวัยวั อนึ่งนึ่ข้าข้คำ นับนัน้อน้ม โอบเอื้ออื้และเจือจืจุนจุ ต่อต่พระครูผู้รูกผู้ ารุญรุอนุสนุาสน์ทุน์กทุสิ่งสรรพ์ วิเวิคราะห์คุ ห์ ณ คุ ค่า ค่ ด้า ด้ นสังคม
๑ การเล่นล่เสียงสัมผัสผั ๑.๑สัมผัสผัพยัญยั ชนะ การเล่นล่เสียงสัมผัสผัพยัญยั ชนะ คือคืการใช้พช้ยางค์ที่ค์มีที่เมีสียง พยัญยั ชนะตันตัเดียดีวกันกั ในตำ แหน่งน่ ใกล้ๆล้กันกั (แต่ไต่มใช่พช่ยางค์ที่ค์ ที่ ออกเสียงเหมือมืนกันกัทั้งทั้พยางค์)ค์ในนมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุ และนมัสมัการอาจริยริคุณคุปรากฎการเล่นล่เสียงสัมผัสผัพยัญยั ชนะ หลายแห่งห่เช่นช่ การเล่นล่เสียงสัมผัสผัพยัญยั ชนะ /ฟ/ /น/ /บ/ /ร/ ฟูมฟักทะนุถนุนอม บ บำ ราศนิรนิาไกล การเล่นล่เสียงสัมผัสผัพยัญยั ชนะ /ท/ /บ/ ยังยับทราบก็ไก็ ด้ทด้ราบ ทั้งทั้บุญบุบาปทุกทุสิ่งอันอั วิเวิคราะห์คุ ห์ ณ คุ ค่า ค่ ด้า ด้ นวรรณศิลป์
๑.๒สัมผัสผัสระ การเล่นล่เสียงสัมผัสผัลระ คือคืการใช้พช้ยางค์ที่ค์มีที่เมีสียงสระ เดียดีวกันกัและถ้าถ้มีเมีสียงพยัญยั ชนะท้าท้ยต้อต้งเป็นเสียงเดียดีวกันกั (แต่ ไม่ใม่ ช่พช่ยางค์ที่ค์อที่อกเสียงเหมือมืนกันกัทั้งทั้พยางค์)ค์ก็ปก็ รากฎใน นมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุและนมัสมัการอาจริยริคุณคุหลายแห่งห่เช่นช่ การเล่นล่เสียงสัมผัสผัสระ /โอะ+น/ ตรากทนระคนทุกทุข์ ถนอมเลี้ยลี้ง ฤ รู้วรู้าย การเล่นล่เสียงสัมผัสผัสระ /อะ+ว/ /อา/ /อะ/ /อา+ง/ ขจัดจัเขลาบรรเทาโม- หะจิตจิมืดมืที่งุที่นงุงม กังกัขา ณ อารมณ์ ก็ส ก็ ว่าว่งกระจ่าจ่งใจ
๒. การซ้ำ คำ การซ้ำ ดำ คือคืการกล่าล่วซ้ำ ดำ เดียดีวกันกั ในหลายแห่งห่ของบทประพันพัธ์ เพื่อพื่เน้นน้ย้ำ ความให้หห้นักนัแน่นน่และกระทบใจผู้รัผู้บรัสาร ใน นมัสมัการมาตาปิตุคุตุณคุและนมัสมัการอาจริยริคุณคุมีกมีารเล่นล่คำ ซ้ำ อยู่หยู่ลายแห่งห่เช่นช่ การซ้ำ คำ ว่าว่ "ไร"และ "บ" ฟูมฟักทะนุถนุนอม บ บำ ราศนิรนิาไกล แสนยากเท่าท่ ไรไร บ คิดคิยากลำ บากกาย การซ้ำ คำ ว่าว่ "ทราบ" ยังยับทราบก็ไก็ ด้ทด้ราบ ทั้งทั้บุญบุบาปทุกทุสิ่งอันอั
๓. การใช้คช้วามเปรียรีบเทียทีบ (อุปอุลักลัษณ์)ณ์ ความเปรียรีบ คือคืการใช้ถ้ช้อถ้ยคำ หรือรืข้อข้ความเปรียรีบเทียทีบ สิ่งหนึ่งนึ่กับกัเพื่อพื่ให้เห้กิดกิมโนภาพทีแทีจ่มจ่ ชัดชัยิ่งยิ่ขึ้นขึ้ โดยมุ่งมุ่ให้กห้ระทบ ใจหรือรืสะเทือทืนอารมณ์ขณ์องผู้รัผู้บรัสาร ในนมัสมัการตาปิตุคุตุณคุมีกมีารใช้คช้วามเปรียรีบที่แที่สดงให้ เห็น ห็ ว่าว่พระคุณคุของบิดบิาและมารดาหนักนัแน่นน่กว่าว่ภูเภูขาและยิ่งยิ่ ใหญ่ไญ่พศาลกว่าว่แผ่นผ่ดินดิที่กที่ว้าว้งดังดันี้ เปรียรีบหนักนั ชนกคุณคุชนนีคืนีอคืภูผภูา ใหญ่พื้ญ่นพื้พสุนสุธร ก็ บ เทียทีบ บ เทียทีมทันทั
คำ ศัพท์ใท์ นเนื้อ นื้ เรื่อ รื่ ง ๑. กอบ = ประกอบ ๒. กังกัขา = สงสัย,เคลือลืบแคลง ๓.แกล้งล้= ตั้งตั้ใจ ๔. คุณคุานันนัด์ = คุณคุมาก (คุณคุ+อนันนัต์)ต์ ๕. งุนงุงม = หลงเชื่อชื่โดยขาดเหตุผตุล ๖. ชนก = พ่อพ่ ๗. ชนนี = แม่ ๘.แดนไตร = โลกทั้งทั้๓ ในทางวรรณคดี หมายถึงถึ โลกสวรรค์ มนุษนุย์ และบาดาล ๙.นบ = ไหว้ ๑๐.นิรนิา = ไม่ ๑๑.นุกูนุลกู= ตัดตัมาจาก "อนุกูนุลกู" หมายถึงถึสงเคราะห์,ห์เกื้อกื้กูลกู ๑๒. บำ ราศ = จาก ๑๓. บูชบูไนย = ควรบูชบูา, พึงพึบูชบูา ๑๔. พสุนสุธรา =แผ่นผ่ดินดิ ๑๕. ผดุงดุ= ค้ำ จุนจุ , ระวังวั ๑๖.โมหะ = ความหลง, ความเขลา, ความโง่ ๑๗. ระคน = ปน, ปะปน. คละ ๑๘.สรรพ์ = ทุกทุสิ่ง,ทั้งทั้ปวง,ทั้งทั้หมด ๑๙. อนุสนุาสน์ = สอน ๒๐. อัตอัถ์ = เนื้อนื้ความ