100135_4eee4807e_1

มาทาความรู้จกั กับ

ชนิดเห็ดปลวก

เหด็ ปลวก หรือเหด็ โคน

ชื่อวิทยาศาสตร์: Termitomyces sp.

ช่อื อืน่ ๆ: เห็ดโคน

การใช้ประโยชน:์ นามารับประทานได้ รสชาติ อรอ่ ยกวา่ เห็ดอ่นื ๆ

ลกั ษณะทวั่ ไปของเห็ดโคน

ลักษณะโดยท่ัวไปของเห็ดโคนจะมีหมวกดอก
มีรูปทรงกระทะคว่า หรือ คล้ายร่ม มีขนาด
เส้นผ่านศูนย์กลางตั้งแต่ 2-30 เซนติเมตร
ขนึ้ กบั ความสมบูรณ์ของดอกเห็ด สีของหมวก
ดอกมีต้ังแต่สีน้าตาลปนดา สีน้าตาลปนแดง
หรอื สีน้าตาล ส่วนปลายยอดของหมวก
ดอกมีลักษณะหลายแบบ มีท้ังแบบปลาย
แหลม และปลายมน แต่ส่วนใหญ่ในไทยมัก
พบแบบปลายแหลม เพราะเหมาะสาหรบั การ
แทงโผล่ข้ึนมาเหนือดิน ผิวดอกเห็ดอาจเรียบ
หรือมีรอยย่น เนื้อเย่ือดอกภายในมีสีขาว
ครบี ดอกใตห้ มวกมีลักษณะเปน็ แผ่นบางสีขาว
ทาหน้าท่ีสร้างสปอร์ และเมื่อดอกบานเต็มที่
หมวกเห็ดด้านบนจะมีรอยแตกยาวเข้าถึง
กลางดอก

แหล่งขอ้ มลู :puechkaset.com › พชื ผกั /สมนุ ไพร › เห็ดโคน/เหด็ ปลวก และวิธกี ารเพาะเหด็ โคน

รปู ร่างลกั ษณะของเห็ดโคน

หมวกเห็ดโคน เม่ือยังออ่ นมีรูปร่างแบบกรวยคว่า หรือ ชามคว่าท่ีมียอดนูนทู่หรือแหลม ซ่ึง
อาจเห็นไดอ้ ยา่ งเดน่ ชดั หรอื ไมเ่ ด่นชัดก็ได้

แหลง่ ข้อมูล :http://banhed432.blogspot.com/p/blog-page_3947.html

ชนดิ และการแพรก่ ระจายของเหด็ โคน

เห็ดโคนในเขตร้อนและเขตอบอุ่นใน แอฟริกากลาง แอฟริกาตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พบว่าทั่ว
โลกมีเห็ดโคนประมาณ 30 ชนิด ส่วนในประเทศไทยอาจพบได้มากกว่า 16 ชนิด แต่ในรายงานส่วนมากจะ
กลา่ วถึงเพยี ง 4 ชนดิ ไดแ้ ก่
1. Termitomyces clypeatus Heim เปน็ เห็ดโคนทีพ่ บไดใ้ นทกุ ภาคของไทย ซ่งึ จะขน้ึ บรเิ วณจอมปลวกเป็นกลุ่ม
ใหญ่

แหลง่ ขอ้ มลู :puechkaset.com › พชื ผัก/สมนุ ไพร › เหด็ โคน/เหด็ ปลวก และวธิ กี ารเพาะเห็ดโคน

ชนดิ ของเหด็ โคน

2. Termitomyces globulus Heim et Gooss เป็นเห็ดโคนท่ีพบได้ในทุกภาคของไทย ซึ่งจะขึ้นบริเวณจอม
ปลวกเป็นดอกเด่ียว
3. Termitomyces fuliginosus Heim เปน็ เห็ดโคนทพ่ี บในจังหวัดกาญจนบุรี ชาวบ้านเรียก เห็ดโคนข้าวตอก มี
ก้านดอกแทงออกมาจากโพรงปลวก (สวนเห็ดรา) จนโผล่เหนือผิวดิน ดอกเห็ดเมื่อบานเต็มที่มีขนาดประมาณ 5-
20 ซม. มีขนาดก้านดอกประมาณ 1-2 ซม. ยาวประมาณ 5-30 ซม. หมวกเห็ดมีลักษณะแหลม มสี นี ้าตาลปนดา

แหลง่ ขอ้ มูล :puechkaset.com › พืชผกั /สมุนไพร › เห็ดโคน/เห็ดปลวก และวิธกี ารเพาะเหด็ โคน

ชนิด และการแพร่กระจายของเห็ดโคน

4. Termitomyces mammiformis Heim เปน็ เห็ดโคนท่ีข้ึนบนจอมปลวก และรอบๆจอมปลวก

แหลง่ ข้อมลู :puechkaset.com › พชื ผัก/สมุนไพร › เหด็ โคน/เหด็ ปลวก และวธิ ีการเพาะเหด็ โคน

ชอื่ เห็ดโคนตามภาษาท้องถ่ิน มปี ระมาณ 7 ช่อื คือ

1. เห็ดปลวกปี เปน็ เห็ดโคนที่เป็นรนุ่ แรกของปี ข้ึนในชว่ งตน้ ฤดฝู น เดือนมถิ นุ ายน
2. เห็ดโคนขาไก่ มลี กั ษณะก้านดอกเหด็ พองออกมาคล้ายกับน่องไก่ ซ่ึงเป็นทม่ี าของชอื่ รวมถึงชื่อพ้อง เหด็ โคน
ใหญ่
3. เหด็ โคนใหญ่ เปน็ ชือ่ พ้องของเหด็ โคนขาไก่
4. เห็ดโคนข้าวตอก เหด็ นภ้ี าคอีสาน เรียกว่า เหด็ ปลวกจกิ
5. เห็ดปลวกไฟ มลี กั ษณะเฉพาะท่ีหมวกเหด็ มสี แี ดงอฐิ ส่วนกา้ นดอกมีสีขาวนวล พบมากในภาคกลาง และ
ภาคอีสาน
6. เห็ดปลวกน้าทว่ ม เปน็ เห็ดทขี่ ้นึ ราวประมาณเดอื นกนั ยายน-ตุลาคม ซ่งึ เปน็ ช่วงนา้ หลากหรอื มีนา้ ทว่ ม
7. เหด็ โคนไกน่ อ้ ย ท่ีแบง่ ได้เปน็ 2 ชนดิ เป็นเห็ดปลวกท่มี ขี นาดเลก็ สุด ดอกเห็ด และกา้ นเห็ดมสี ีขาว สงู
ประมาณ 2-4 เซนติเมตร ขึน้ ตามผิวดนิ ทีม่ ปี ลวกอยดู่ ้านลา่ ง มลี ักษณะขึ้นเปน็ กระจุกเป็นกลุ่มใหญ่

ทง้ั นี้ ท้ัง 7 ชือ่ มีชื่อวิทยาศาสตร์เดียวกัน คือ Termitomyces fuliginosus และเรียกเปน็ ชอ่ื ท้องถนิ่ เดียว คอื
เห็ดโคนข้าวตอก โดยเหด็ โคนชนิดน้ีมีลกั ษณะกา้ นดอกทยี่ าวมาก ก้านดอกแทงออกมาตง้ั แตส่ ่วนของรงั ปลวก
และคอ่ ยโผล่ขน้ึ ผิวดิน

แหล่งขอ้ มลู :puechkaset.com › พืชผกั /สมนุ ไพร › เห็ดโคน/เหด็ ปลวก และวธิ กี ารเพาะเห็ดโคน

การแบ่งชนิดของเหด็ โคนยังสามารถจาแนกตามลกั ษณะดนิ ของแหลง่ เกดิ

ได้แก่
1. เห็ดโคนจอมปลวกสูง เป็นเห็ดโคนท่ีข้ึนตามฐานหรือบนยอดจอมปลวกท่ีสร้างรังเป็นกอง
สูงขน้ึ เหนอื ผิวดิน เช่น เห็ดโคนขาไก่ และเห็ดปลวกน้าทว่ ม
2. เห็ดโคนจอมปลวกใต้ดิน เป็นเห็ดโคนที่ขึ้นบริเวณดินทั่วไปที่ด้านล่างมีรังปลวกใต้ดิน เช่น
เหด็ โคนขา้ วตอก เห็ดโคนไกน่ ้อย เห็ดปลวกปี และเห็ดปลวกไฟ
แหล่งแพรก่ ระจาย
แหล่งที่พบเห็ดโคนมากในประเทศไทย ได้แก่ จังหวัดราชบุรี กาญจนบุรี นครราชสีมา และ
บุรีรัมย์ แต่พบมากท่ีสุดจะอยู่ในจังหวัดกาญจนบุรี และพบได้ในทุกจังหวัดของประเทศ ซ่ึงจะ
ออกในช่วงฤดูฝนต้ังแต่ปลายเดือนมิถุนายน-ตุลาคม และบางพื้นที่อาจออกจนถึงเดือน
พฤศจิกายน โดยเฉพาะในปีท่ีมีฤดูฝนยาว เห็ดโคนในจังหวัดทางภาคเหนือ อาจออกดอก
ตดิ ต่อกันถงึ เดอื นธนั วาคม ส่วนทางภาคใต้ เห็ดโคนสามารถเกดิ ได้ถงึ 2 คร้ังในหน่ึงปี ตามฤดูฝน
ของมรสุมตะวันตกเฉยี งใต้ และตะวนั ออกเฉียงเหนอื

แหล่งขอ้ มลู :puechkaset.com › พืชผกั /สมุนไพร › เหด็ โคน/เห็ดปลวก และวิธกี ารเพาะเห็ดโคน

บริเวณท่ีเกดิ เหด็ ปลวกหรือเหด็ โคน

บริเวณที่เห็ดโคนขึน้ ทุกปี มกั จะมีชาวบ้านมาคอยเก็บดอกเห็ด แต่จะไม่ขึน้ ทุกครัง้ เสมอไป โดยชาวบ้านก็จะ
ทราบล่วงหน้าจากการสงั เกตสภาพภมู ิอากาศ โดยอุณหภูมิของอากาศช่วงท่ีมีฝนตก และกลิ่นของไอดินและ
ตามมาด้วยกล่นิ ของเห็ดโคน ซ่ึงมีกล่ินเฉพาะ ถ้าตามกลิ่นนีไ้ ปจะได้พบเห็ดโคนเกิดขึน้ บนลานดินเป็นจานวน
มาก เช่น ในจงั หวดั กาญจนบรุ ี จะมีชาวบ้านเข้าเก็บเห็ดในป่ าเข้ามาขายภายในตวั ตลาด ซ่ึงจะมองหาแหลง่ ท่ี
เห็ดโคนชอบขนึ ้ ซง่ึ มกั เป็นดนิ เหนียวปนดนิ ร่วนหรือ ดินร่วนปนทราย และเป็นดินที่มีความชืน้ สงู ส่วนบนดินจะ
ปกคลมุ ด้วยเศษไม้ใบไม้ และหากตรวจสอบทางวิทยาศาสตร์จะพบว่า อณุ หภมู ิบริเวณนนั ้ จะประมาณ 30-35
องศาเซลเซียส ดินเป็นกรดดา่ งประมาณ pH 5.5 – 6.5 และความชืน้ สมั พนั ธ์ประมาณ 70-80%

แหล่งข้อมลู :puechkaset.com › พชื ผกั /สมนุ ไพร › เหด็ โคน/เห็ดปลวก และวิธีการเพาะเห็ดโคน

เหด็ โคนทศ่ี กึ ษาและเจอในพน้ื ท่ปี า่ บ้านปะอาว อ.เมือง จ.อบุ ลราชธานี

การเรียกชอื่ จะดทู างกายภาพเปน็ หลัก หรอื ชอ่ื ตามท้องถิ่นที่ชาวบ้านเคยเรียกกนั มาโดยผใู้ ห้ขอ้ มลู ใน
การศึกษาคือ ลุงหนวดเหด็ ปลวก จากกลมุ่ เพาะเลย้ี งเหด็ ปลวก แยกได้ดงั นี้คอื

1. เห็ดปลวกจิก ซง่ึ จะเกิดทกุ ปีในสวนลุงหนวดบา้ นปะอาวและคอ่ นข้างจะออกเยอะ
2. เห็ดปลวกตาบ ออกเป็นบางปีเปน็ กล่มุ และเดี่ยวๆเปน็ เหด็ ปลวกทีม่ ีขนาดใหญ่ท่สี ดุ

3. เห็ดปลวกขาไก่ 67

4. เห็ดปลวกขา้ วดอ
5. เห็ดปลวกไกน่ อ้ ย
6. เหด็ ปลวกฟาน

12 3 4 5
แหลง่ ขอ้ มูล :http://banhed432.blogspot.com/p/blog-page_3947.html

เหด็ โคนที่ไดจ้ ากสมาชกิ กลมุ่ เพาะเล้ียงเหด็ ปลวก

เป็นเหด็ โคนท่เี กดิ เฉพาะพืน้ ท่เี ช่น ภาคใต้ ภาคเหนือ หรือภาคตะวนั ออก
1. เห็ดปลวกขายาวหรือเหด็ โคนหลวง เกดิ เฉพาะภาคเหนอื และภาคใต้
2. เหด็ ปลวกชอ่ เกดิ ในภาคเหนือบางพ้นื ท่ี
3. เหด็ ปลวกดา แถวกาญจนบุรี

1 ภาคใต้ 1 ภาคเหนือ 2 3

แหล่งข้อมลู :puechkaset.com › พชื ผกั /สมนุ ไพร › เห็ดโคน/เหด็ ปลวก และวธิ ีการเพาะเห็ดโคน

เห็ดปลวกจิก

ชือ่ วิทยาศาสตร์ Termitomyces fuliginosus Heim.

ลกั ษณะ เห็ดโคนมหี มวกดอกกลม ปลายแหลมเลก็ น้อยคล้ายงอบ ดา้ นบนของหมวกเห็ดสีน้าตาล เรยี บ

หรอื มีรอยยน่ เลก็ นอ้ ย ดา้ นล่างหมวกเปน็ ครีบสีขาวเรียงชิดกัน ครีบดอกสีขาว ส่วนโคนจะพองโป่งออก กา้ นดอกยาว

หนา โปง่ ตรงกลางเล็กนอ้ ย

การนามาใช้ประโยชน์ เน้อื เห็ดโคนนุ่มเหนยี ว คลา้ ยเน้อื ไก่

แหลง่ ขอ้ มลู http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view3.aspx?id=8402

เหด็ ปลวกตาบ

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Termitomyces microcarpus
ลกั ษณะ จะเกิดดอกเด่ียวหรอื เป็นกลุม่ ขนาดดอกใหญก่ วา่

เห็ดปลวกทุกสายพนั ธ์ุ
เดอื นทเี่ กดิ ส.ค – ก.ย

แหล่งข้อมลู :http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=11910

เห็ดปลวกขา้ วดอ

ชื่อวทิ ยาศาสตร์ Termitomyces fuliginosus Heim

ลักษณะ เห็ดปลวกข้าวดอตอกเล็กๆหวั จอมหมวกออกดา

เดือนทเี่ กดิ ก.ย – ต.ค

ภาพเหด็ ปลวกข้าวดอทีส่ วนปะอาว

แหล่งข้อมูล :http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=11910

เห็ดปลวกฟาน

ชอื่ วิทยาศาสตร์ Termitomyces grobuslus Heim et Grooss.

ลักษณะ ดอกสีน้าตาลแดง แกงอรอ่ ยมาก ขาเห็ดจะหวาน เหด็ ปลวกฟานหรอื เห็ดโคนฟาน

เดอื นทเี่ กิด ก.ย – ต.ค

ภาพเห็ดปลวกฟานท่สี วนปะอาว

เหด็ ปลวกฟาน หรอื ปลวกแดง หรอื ปลวกไฟรสชาติหวานอร่อย

แหลง่ ขอ้ มูล :http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=11910

เห็ดปลวกไกน่ ้อย หรือ เห็ดขา้ วตอก เห็ดโคนพวกนี้มีขนาดเล็ก เส้น

ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ Termitomyces microcarpus (Berk.et Broo ผา่ นศูนยก์ ลางของหมวกประมาณ
2 ซ.ม. เร่ิมจากการมีเส้นใยเห็ด
me) Heim. เจริญเติบโตอยู่ในรังปลวก เมื่อถึง
ฤดูฝนปลวกจะขนชิ้นส่วนของ
ลกั ษณะ เป็นเห็ดปลวกทม่ี ขี นาดเลก็ สุด สวนเห็ดข้ึนมาจากรัง แล้วเอามา
วางไว้เหนือดิน ภายในเวลาเพียง
ภาพเหด็ ปลวกไกน่ ้อยทส่ี วนปะอาว 2 วั น จ ะ เ ห็ น ด อ ก เ ห็ ด โ ค น
ข้าวตอก ขนาดเล็กสีขาวข้ึนบน
ชน้ิ ส่วนของสวนเหด็ เต็มไปหมด

แหลง่ ข้อมลู :http://banhed432.blogspot.com/p/blog-page_3947.html

เหด็ ปลวกขาไก่

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Termitomyces clypeatus Heim

ลกั ษณะ ดอกใหญก่ ว่าเห็ดปลวกจิกขาวอวบเนอ้ื แนน่

เดือนทเ่ี กิด มิ.ย – ก.ค เปน็ ชว่ งตน้ ฤดฝู น

ภาพเหด็ ปลวกขาไก่ ท่ีสวนปะอาว

แหลง่ ขอ้ มูล :puechkaset.com › พชื ผกั /สมุนไพร › เหด็ โคน/เห็ดปลวก และวธิ กี ารเพาะเหด็ โคน

เห็ดปลวกจกิ ปา่

ช่อื วทิ ยาศาสตร์ Termitomyces clypeatus Heim

เดือนที่เกิด มิ.ย – ก.ค เปน็ ชว่ งต้นฤดูฝน

แหล่งขอ้ มลู :puechkaset.com › พืชผกั /สมุนไพร › เห็ดโคน/เหด็ ปลวก และวิธกี ารเพาะเห็ดโคน

เห็ดปลวกจกิ ทสี่ วนปะอาว

ชื่อวทิ ยาศาสตร์ Termitomyces clypeatus Heim
เดือนทีเ่ กิด พ.ย – ก.ค เปน็ ชว่ งตน้ ฤดฝู น

แหลง่ ข้อมลู :puechkaset.com › พชื ผกั /สมนุ ไพร › เหด็ โคน/เห็ดปลวก และวธิ ีการเพาะเห็ดโคน

สรรพคุณเห็ดโคน
รายงานทางการแพทย์ของ Appetorgbor และคณะ (2005)(2) กล่าวถึงสรรพคุณของ
เห็ดโคนสาหรบั การรักษาโรคตา่ งๆ ได้แก่
– โรคความดันโลหติ ตา่ (Low pressure),
– โรครูมาตอยด์ (Rheumatism),
– โรคขาดสารอาหารในเดก็ ทเ่ี รยี กวา่ ควาชิวากอร์ (Kwashiorkor)
– โรคอ้วน (Obesty)
– โรคทอ้ งเสีย (Diarrhea) และอาการทอ้ งผูก (Purgative)

แหล่งขอ้ มูล :puechkaset.com › พชื ผกั /สมุนไพร › เหด็ โคน/เหด็ ปลวก และวธิ ีการเพาะเห็ดโคน

แหลง่ ค้นควา้ ขอ้ มูล

http://puechkaset.com/%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B9%87%E0%B8%94%E0%B9
%82%E0%B8%84%E0%B8%99/

http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view3.aspx?id=8402
http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=11910

ลงุ หนวดจากกลุ่มเพาะเล้ียงเห็ดปลวก

ชนิดเห็ดปลวก

ประเทศไทยมีรายงานการพบเห็ดโคน
ท้งั หมด 17 ชนดิ

ขอบคณุ คะ
ไวต้ ิดตามชมชดุ ตอ่ ไป