ก
ข
เอกสารสรปุ เน้ือหาท่ตี อ งรู
รายวิชาศาสนาและหนาท่พี ลเมือง
ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน
รหัส สค21002
หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พนื้ ฐาน
พุทธศักราช 2551
สาํ นักงานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย
สํานักงานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศกึ ษาธิการ
หา มจาํ หนา ย
หนงั สือเรยี นนจ้ี ดั พมิ พดวยเงนิ งบประมาณแผนดินเพอ่ื การศกึ ษาตลอดชีวิตสาํ หรบั ประชาชน
ลขิ สทิ ธเิ์ ปนของสํานักงาน กศน.สาํ นกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ
ง
สารบญั
หนา
คํานาํ 1
คาํ แนะนําการใชหนังสือเรยี น 2
โครงสรางรายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง สค21002 11
บทที่ 1 ศาสนาในประเทศไทยและในทวีปเอเชยี
15
เร่ืองที่ 1 ความเปน มาของศาสนาในประเทศไทย 21
เรื่องท่ี 2 ความเปน มาของศาสนาในทวีปเอเชีย 29
เรอ่ื งที่ 3 หลกั ธรรมแตละศาสนาทที่ าํ ให
31
อยรู ว มกบั ศาสนาอืน่ ไดอ ยางมีความสขุ 33
เรื่องที่ 4 หลกั ธรรมแตละศาสนาการประพฤติตนเปนคนดี
กิจกรรมทา ยบท 40
บทท่ี 2 วฒั นธรรม ประเพณี และคา นิยมของประเทศไทยและประเทศ
ในทวปี เอเชีย 41
เรอ่ื งที่ 1 วฒั นธรรม ประเพณใี นประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชยี
เรื่องท่ี 2 การอนรุ ักษแ ละการสบื สานวัฒนธรรม ประเพณี 42
43
ของประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชยี 45
เรือ่ งท่ี 3 การประพฤตปิ ฏิบัตติ นเพอ่ื การอนุรกั ษและสบื สานวัฒนธรรม
50
ประเพณีของประเทศไทยและประเทศตาง ๆ ในทวีปเอเชีย 54
เร่อื งท่ี 4 คา นยิ มทีพ่ ึงประสงคของประเทศไทยและประเทศตา ง ๆ
ในทวีปเอเชีย
กจิ กรรมทายบท
บทที่ 3 รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย
เรือ่ งที่ 1 ความเปน มาหลกั การและเจตนารมณ
ของรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั ร ไทย
เร่อื งท่ี 2 โครงสรา งและสาระสําคัญของรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย
จ
สารบญั (ตอ ) หนา
เร่ืองท่ี 3 การปฏริ ูปการเมอื งและจดุ เดนของรฐั ธรรมนญู ที่เกยี่ ว 55
กบั สิทธิเสรภี าพและหนาทีข่ องประซาซน
56
เร่อื งที่ 4 หลักการสําคัญของประชาธปิ ไตยและคุณธรรม จริยธรรม 74
คา นิยม ในการอยูร วมกันอยางสนั ติ สามคั คี ปรองดอง
76
กจิ กรรมทายบท
บทท่ี 4 สถานการณแ ละการมีสว นรวมทางการเมืองการปกครองตามระบอบ 77
ประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตรยิ ทรงเปน ประมุข 83
เรอ่ื งที่ 1 สถานการณทีเ่ ก่ียวขอ งกับการเมอื งการปกครองตาม 87
88
ระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษตั ริยทรงเปนประมขุ 89
เร่ืองท่ี 2 การมีสว นรวมทางการเมอื งการปกครองตามระบอบ 95
98
ประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษัตริยทรงเปนประมุข 100
กจิ กรรมทายบท 115
บทท่ี 5 หลกั สิทธมิ นุษยชน 118
120
เรอื่ งที่ 1 แนวคิดและหลกั การสทิ ธิมนุษยชน 123
เร่ืองที่ 2 กาคุมครองปกปอ งตนเองและผูอืน่ ตามหลักสทิ ธิมนษุ ยชน
กจิ กรรมทา ยบท
บทท่ี 6 การมีสวนรวมในการปองกนั และปราบปรามการทุจรติ
กิจกรรมทา ยบท
เฉลยกจิ กรรมทายบท
บรรณานกุ รม
คณะผูจ ดั ทาํ
1
คาํ แนะนําในการใชเ อกสารสรปุ เนื้อหาทีต่ องรู
หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมืองระดับมัธยมศึกษา
ตอนตน เปนหนังสือเรียนท่ีจัดทําขึ้น สําหรับผูเรียนที่เปนนักศึกษานอกระบบใชประกอบ
การศกึ ษารายวชิ าศาสนาและหนา ทพี่ ลเมือง (สค 21002) จาํ นวน 2 หนว ยกติ 80 ชัว่ โมง
ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคมรายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง
ผูเรียนควรปฏิบตั ดิ งั นี้
1) ศึกษาโครงสรา งรายวิชาใหเขาใจในหัวขอ สาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
และขอบขา ยเนือ้ หา
2) ศึกษารายละเอยี ดเนื้อหาของแตล ะบทอยา งละเอยี ด และปฏิบัติกิจกรรมทายเร่ือง
เพ่ือเปนการสรุปความรูความเขาใจของเนื้อหาในตอนนั้นๆ อีกคร้ังโดยผูเรียน สามารถนําไป
ตรวจสอบกบั ครู เพอ่ื นๆ ทเ่ี รียนในรายวชิ าและระดบั เดยี วกนั ได
3) หนงั สอื เลมน้ีมี 6 บท ดงั นี้
บทท่ี 1 ศาสนา ในประเทศไทยและทวีปเอเชีย
บทที่ 2 วัฒนธรรมประเพณแี ละคานิยมของประเทศไทยและประเทศใน
ทวปี เอเชยี
บทที่ 3 รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย
บทที่ 4 สถานการณแ ละการมีสวนรว มทางการเมอื ง การปกครอง
ตามระบอบประชาธปิ ไตยอนั มีพระมหากษตั รยิ เ ปนประมุข
บทท่ี 5 หลักสิทธมิ นุษยชน
บทท่ี 6 การมีสวนรว มในการปองกันและปราบปรามการทจุ ริต
2
โครงสรางรายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมือง
ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน
สาระสาํ คญั
ประเทศไทยเปนประเทศท่มี ีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมี
พระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข มปี ระชากรอาศัยอยหู ลายเช้อื ชาติ มภี าษา ศาสนา
วฒั นธรรม ความเชอื่ ท่ีแตกตางกัน การใหค วามรเู กี่ยวกับความสําคัญหลักธรรมทางศาสนา
และวัฒนธรรม คา นยิ ม ของประเทศตาง ๆ ตลอดจนความเปนมา หลักการ ความสาํ คญั ของ
รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย หลักการอยรู วมกัน หลกั การสาํ คัญของประชาธิปไตยและ
คณุ ธรรม จริยธรรม คานิยมในการอยรู วมกันอยา งสนั ติ สามัคคี ปรองดอง หลักสิทธิมนษุ ยช น
และความตระหนักในการมจี ติ สํานกึ ในการมสี วนรว มท่ีจะปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต
จะทําใหคนในสังคมไทยสามารถนาํ หลกั การ คําสอนและกฎระเบยี บตา งๆ ของสงั คมมาปรบั ใช
ในการดาํ เนินชีวิตของตนไดอยา งถูกตอ งมีความสุขอนั จะสงผลตอความสนั ติสขุ ของสังคม
ผลการเรียนทคี่ าดหวัง
1. อธบิ ายความเปนมา ความสาํ คัญ หลกั คาํ สอน ศาสนาวฒั นธรรม ประเพณี
คา นิยม ของประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชียได
2. ยอมรับและปฏบิ ตั ิตนเพอ่ื การอยูรว มกันอยา งสันติสุข ในสงั คมท่มี ีความ
หลากหลาย ทางศาสนา วัฒนธรรม และประเพณี
3. อนรุ ักษแ ละสบื สานประเพณี วัฒนธรรม ตลอดจนปฏิบัติตามคานิยมทพ่ี ึงประสงค
ของไทย และอธิบายวฒั นธรรม ประเพณี คา นยิ มของชาตติ า งๆ ในเอเชยี
4. อธบิ ายความเปนมา หลกั การ เจตนารมณ โครงสรา ง สาระสําคัญของ รฐั ธรรมนญู ได
5. มคี วามรูค วามเขา ใจในหลกั สาํ คัญของประชาธปิ ไตยและมีคุณธรรม จริยธรรม
ในการ อยูรว มกนั อยางสันติ สามคั คปี รองดอง สมานฉนั ท
6. อธบิ ายจดุ เดน ของรฐั ธรรมนญู เกยี่ วกบั สิทธิ เสรภี าพ และหนาท่ขี องประชาชนได
7. อธิบายสิทธิ เสรภี าพและคุณธรรม จริยธรรม การอยรู วมกนั ตามวถิ ีทาง
ประชาธปิ ไตยได
8. อธิบายการปฏิรปู การเมอื ง การปกครอง และมสี ว นรวมการเมืองการปกครอง
ตาม ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษตั ริยทรงเปน ประมุขได
3
9. อธบิ ายหลักสทิ ธิมนษุ ยช นตระหนักถึงประโยชน
10. วิเคราะหก ารแกป ญ หาการ ทจุ ริตและมสี วนรว มในการปองกนั และปราบปราม
การทจุ ริต
ขอบขายเนอ้ื หา
บทที่ 1 ศาสนาในประเทศไทยและในทวปี เอเชยี
บทท่ี 2 วัฒนธรรม ประเพณใี นประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชีย
บทที่ 3 รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย
บทท่ี 4 สถานการณและการมีสว นรว มทางการเมือง การปกครอง
ตามระบอบประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ
บทที่ 5 หลกั สิทธมิ นษุ ยชน
บทท่ี 6 การมีสว นรว มในการปองกันและปราบปรามการทจุ ริต
สือ่ ประกอบการเรียนรู
1. ชีดีศาสนาสากล
2. ชดี ี วัฒนธรรม ประเพณีไทยและประเทศตา งๆในเอเชยี
3. เอกสารทเ่ี กี่ยวของกบั ศาสนา วฒั นธรรม การเมืองการปกครอง สทิ ธมิ นุษยชน
4. อินเทอรเ นต็
5. แหลง เรียนรู ภูมิปญญาในทองถิ่น
1
บทที่ 1
ศาสนา ในประเทศไทยและในทวีปเอเชยี
สาระสําคญั
เน้ือหาสาระเกี่ยวกบั ความเปนมาของศาสนาตา ง ๆ ในประเทศไทย และประเทศ
ในทวปี เอเชีย หลกั ธรรมสาํ คัญของศาสนาตางๆ การอยูรว มกับคนตางศาสนาไดอยางมีความสุข
กรณตี ัวอยางของบคุ คลตวั อยา งแตล ะศาสนา
ผลการเรียนรทู ่คี าดหวงั
1. ประวัติ ความสําคัญ หลกั คาํ สอน ศาสนา ของประเทศไทยและในทวีปเอเชยี
2. ยอมรับและปฏิบตั ติ นเพอื่ การอยูรว มกันอยางสันติสขุ ในสงั คมทมี่ ีความ
หลากหลายทางศาสนา
ขอบขา ยเนอื้ หา
เรอ่ื งท่ี 1 ความเปนมาของศาสนาในประเทศไทย
เร่ืองที่ 2 ความเปน มาของศาสนาในทวปี เอเชีย
เรอื่ งที่ 3 หลกั ธรรมของศาสนาตา ง ๆ
สือ่ การเรยี นรู
1. ใบงาน
2. หนังสือเรยี น
2
เรอื่ งท่ี 1 ความเปน มาของศาสนาในประเทศไทย
ศาสนาในประเทศไทยที่รัฐบาลใหการอุปถัมภ ดูแลมีท้ังส้ิน 5 ศาสนา ไดแก ศาสนา
พุทธ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพรามณ-ฮินดู และศาสนาซิกข ซ่ึงทุกศาสนาลวนมี
องคประกอบหลกั ท่สี าํ คญั ๆ 5 ประการ คอื
1. ศาสดา หมายถงึ ผทู ี่คนพบศาสนาและเผยแผคําสงั่ สอน หรอื หลกั ธรรมของศาสนา
2. ศาสนธรรม หรอื หลักธรรมของศาสนา เปน คําสัง่ สอนของแตล ะศาสนา
3. ศาสนิกชน หมายถึงบุคคลและปวงชนที่ใหการยอมรับนับถือในคําสั่งสอนของ
ศาสนานน้ั ๆ
4. ศาสนสถาน หมายถึง สถานที่อยูอาศัยของนักบวช ใชเปนที่ประกอบพิธีกรรมทาง
ศาสนารวมถึงการเปน ท่ีทใี่ หศ าสนิกชนไปปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทางศาสนา
5. ศาสนพธิ ี หมายถึง พิธที างศาสนาตา งๆ ท่ถี กู กาํ หนดข้นึ จากศาสดาโดยตรงหรือจาก
การคิดคนของผูปฏิบัติมีเน้ือหาเกี่ยวกับความตองการขจัดความไมรู ความกลัว ความอัตคัด
สนองความตองการในส่ิงที่ตนขาดแคลน จึงจําเปนตองมีวัตถุประสงคของการศึกษาคนควา
ปฏิบตั ิตามหลักของศาสนา
ประเทศไทยมีศาสนาพุทธเปน ศาสนาประจาํ ชาติ และมีผูนบั ถอื จํานวนมากทส่ี ุด
ในประเทศรองลงมา คอื ศาสนาอิสลาม คริสต และฮินดู
1.1 ศาสนาพทุ ธ
พทุ ธประวตั ิ
ศาสดาผูที่คนพบศาสนาและเผยแผคําสั่งสอนหรือหลักธรรมของศาสนาพุทธคือ
พระพุทธเจาซ่ึงมีพระนามเดิมวา “สิทธัตถะ,, เปนพระราชโอรสของพระเจาสุทโธทนะ และ
พระนางสริ ิมหามายาแหง กรงุ กบิลพัสดแ ควนสกั กะ พระองคป ระสตู วิ ันศุกร ขึ้น 15 ค่ํา เดือน 6
(เดือนวิสาขะ) ปจอ กอน พุทธศักราช 80 ป ณ สวนสุมพินีวัน ซ่ึงตั้งอยูระหวางกรุงกบิลพัสด
แควนสักกะกับกรงุ เทวทหะ แควนโกลยิ ะ (ปจจุบันคือ ตาํ บลรุมมีนเด ประเทศเนปาล) ทั้งน้ีเปน
เพราะธรรมเนยี ม ทีส่ ตรจี ะตอ งไปคลอดบตุ รทบ่ี า นบิดามารดาของตน พระนางสิรมิ หามายา
จงึ ตองเดนิ ทางไปกรุงเทวทหะ
ดวยพระราชบิดามีพระราชประสงคม่ันคงท่ีจะใหเจาชายสิทธัตถะทรงครองเพศ
ฆราวาสเปน พระจักรพรรดผิ ูทรงธรรม จงึ พระราชทานความสุขเกษมสาํ ราญแวดลอมดว ย
3
ความบันเทิงนานาประการแกพระราชโอรสเพ่ือผูกพระทัยใหมั่งคงในทางโลก เม่ือเจาชาย
สทิ ธัตถะเจรญิ พระชนมได 16 พรรษา พระเจา สทุ โธทนะมพี ระราชดาํ รวิ า พระราชโอรส สมควร
จะไดอภเิ ษกสมรสจึงโปรดใหส รางประสาทอันวิจิตรงดงามข้ึน 3 หลัง สําหรับพระราชโอรสได
ประทบั อยา งเกษมสําราญตามฤดูกาลท้ัง 3 คือ ฤดูรอน ฤดูฝนและฤดูหนาว และทรงสูขอพระ
นางพิมพายโสธรา พระราชธิดาของพระเจาสุปปพุทธะและพระนางอมิตา แหงเทวทหะนคร
เจา ชายสิทธตั ถะไดเสวยสุขสมบัติ จนพระชนมายุได 29 พรรษา พระนางพิมพายโสธราจึงประสูติ
พระโอรส ทรงพระนามวา“ราหุล ซาโต พันธนา ซาต” แปลวา “บว งเกดิ แลว เครื่องจองจําเกิด
แลว ”
ถึงแมเ จาชายสทิ ธตั ถะจะทรงพร่ังพรอมดวยสขุ สมบัตมิ หาศาล กม็ ิไดพอพระทยั ในชีวิต
คฤหสั ถ พระองคยังทรงมีพระทยั ฝกใฝใครค รวญถึงสัจธรรมท่ีจะเปนเคร่ืองนําทางซึ่ง ความพน
ทุกขอยูเ สมอ พระองคไดเ คยเสด็จประพาสอุทยาน ไดทอดพระเนตรเทวทูตทั้ง 4 คือ คนแก
คนเจ็บ คนตาย และบรรพชิต พระองคจงึ สงั เวชพระทัยในชีวิต และพอพระทัยในเพศบรรพชิต
มีพระทัยแนวแนท่ีจะทรงออกผนวช เพื่อแสวงหาโมกขธรรมอันเปนทางดับทุกขถาวรพนจาก
วัฏสงสารกลับมาเวียนวายตายเกิดอีก พระองคจึงตัดสินพระทัยเสด็จออกผนวช โดยพระองค
ทรงมากัณฐกะ พรอมดวยนายฉันนะ มุงสูแมนํ้า อโนมานที แควนมัลละรวมระยะทาง 30
โยชน (ประมาณ 480 กิโลเมตร) เสด็จขามฝงแมนํ้าอโนมานทีแลวทรงอธิษฐาน เพศเปน
บรรพชติ โดยทรงมอบหมายใหนายฉนั นะนําเครอ่ื งอาภรณแ ละมา กัณฐกะกลับนครกบลิ พัสด
การแสวงหาธรรมระยะแรกหลังจากทรงผนวชแลว สมณสทิ ธตั ถะ ไดท รงศกึ ษา
ในสํานักอาฬารดาบส กาลามโคตร และอุทกดาบส รามบุตร ณ กรุงราชคฤห แควนมคธ
พระองคไดทรงประพฤติพรหมจรรยใ นสาํ นกั ของอาฬารดาบส กาลามโคตร ทรงไดสมาบัติ คือ
ทุติยฌาน ตติยฌาน อากาสานัญจายตนฌาน วิญญานัญจายตนฌาน และ
อากิญจัญญายตนฌาน สวนการประพฤติพรหมจรรยในสํานักอุทกดาบสรามบุตรนั้น ทรงได
สมาบัติ ๘ คือ เนวสญั ญานาสญั ญายตนฌาน สําหรบั ฌานที่ 1 คอื ปฐมฌานน้นั พระองคทรงได
ขณะกาํ ลัง ประทบั ขดั สมาธิเจริญอานาปานสตกิ มั มัฏฐานอยูใ ตต นหวา เนือ่ งในพระราชพิธี
วปั ปมงคล (แรกนาขวญั )
เมื่อพระองคทรงหันมาศึกษาคนควาดวยพระปญญาอันย่ิงดวยพระองคเองแทน
การศึกษาเลาเรียนในสํานักอาจารย ณ ทิวเขาดงคสิริ พระองคไดทรงบําเพ็ญทุกรกิริยา คือ
การบําเพญ็ อยางยง่ิ ยวดในลกั ษณะตา งๆ เชน การอดพระกระยาหาร การทรมาน พระวรกาย
โดยการกลนั้ พระอสั สาสะ พระปส สาสะ (ลมหายใจ) การกดพระทนต การกดพระตาลุ (เพดาน)
4
ดวยพระชวิ หา (ล้นิ ) เปนตน เปนเวลาถึง 6 ป ก็ยังมิไดคนพบสัจธรรมอันเปนทางหลุดพนจาก
ทุกข พระองคจ ึงทรงเลกิ การบาํ เพ็ญทกุ รกิริยา แลวกลับมาเสวยพระกระยาหารเพือ่ บํารุง
พระวรกายใหแขง็ แรง ในการคดิ คน วิธีใหม ในขณะท่พี ระมหาบรุ ุษทรงบําเพ็ญทกุ รกริ ยิ านน้ั
ไดมีปญ จวคั คยี คือ พราหมณทัง้ 5 คน ไดแก โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหามานะ
และอัสสชิ เปนผูคอยปฏิบัติรับใช ดวยหวังวาพระมหาบุรุษตรัสรูแลว พวกตนจะไดรับการส่ัง
สอนถายทอดความรูบาง และเมื่อพระมหาบุรุษเลิกลมการบําเพ็ญ ทุกรกิริยา ปญจวัคคียก็ได
ชวนกนั ละทงิ้ พระองคไ ปอยู ณ ปา อิสิปตนมฤคทายวัน นครพาราณสี เปนผลใหพระองค
ไดประทบั อยูต ามลําพงั ในทอี่ ันสงบเงียบ ปราศจากสง่ิ รบกวนทั้งปวง พระองคไดทรงตั้งพระสติ
ดําเนนิ ทางสายกลาง คือ การปฏิบัติอยา งพอเหมาะพอควรน้ันเอง
การเผยแผพทุ ธศาสนาเขา สปู ระเทศไทย
พระพุทธศาสนาเผยแผเขามาในประเทศไทยประมาณป พ.ศ. 270 หลังจาก
พระพทุ ธเจา เสด็จปรนิ ิพพาน พระเจาอโศกมหาราชตองการใหศาสนาพุทธเปนปกแผนและสง
พระเถระไปเผยแผพระพุทธศาสนายังประเทศตางๆ รวมท้ังประเทศไทย พระเถระท่ีเขามามี
2 รูป คือ พระโสณเถระ และพระอตุ ตระเถระ ซง่ึ ถอื นกิ ายเถรวาท ขณะน้ันไทยอยูบนดนิ แดน
ที่เรยี กวา สวุ รรณภูมิมขี อบเขตประเทศรวมกันคอื ไทย พมา เวียดนาม กัมพูชา ลาว มาเลเซียและ
สันนษิ ฐานวา ใจกลางอยทู ่จี งั หวัดนครปฐม มีหลักฐานคือพระปฐมเจดียและรูปธรรมจักร กวาง
หมอบ สมัยนีเ้ รยี กวา สมัยทวารวดี ตอ มา สมยั อาณาจกั รอายลาว ศาสนาพทุ ธนิกายมหายาน
เผยแผมายังอาณาจักรน้ีโดยพระเจามิ่งตี่ กษัตริยจีน ทรงรับพระพุทธศาสนา ไปเผยแผ
ในประเทศจีนและสง ฑตู มาเจรญิ สัมพันธไมตรกี ับอาณาจกั รอายลาว จึงทําใหไทยนับถือศาสนา
พุทธแบบมหายานเปน ครัง้ แรกแทนการนับถอื เทวดาแบบด้งั เดมิ
ในพุทธศตวรรษท่ี 13 พ.ศ.1300 สมยั อาณาจักรศรวี ชิ ัยในเกาะสมุ าตรา
ไดเ จริญรุงเรือง และนําพระพุทธศาสนาแบบมหายานเขามาเผยแผ ดังมีหลักฐานที่ปรากฏอยู
คือ พระบรมธาตุไชยา จงั หวัดสุราษฎรธานี และพระมหาธาตุ จงั หวดั นครศรีธรรมราช
ในพุทธศตวรรษที่ 15 พ.ศ.1500 อาณาจักรลพบุรี เจริญรุงเรืองในขณะเดียวกัน
อาณาจักรขอมก็เจริญรุงเรืองดวย ในสมัยราชวงศสุริยวรมันเรืองอํานาจ พระองครับเอาพุทธ
ศาสนาแบบมหายานผสมผสาน กับศาสนาพราหมณ มีภาษาสันสกฤตเปน ภาษาหลักของ
ศาสนาพราหมณเ ขามามีอิทธิพลในภาษาไทย วรรณคดีไทยจะเห็นส่ิงกอสราง คือ พระปรางค
สามยอด จังหวัดลพบุรี ประสาทหินพิมายที่จังหวัดนครราชสีมา ปราสาทหินพนมรุงที่จังหวัด
บรุ ีรมั ย สว นพระพทุ ธรูปไดร ับอทิ ธพิ ลจากขอม
5
พุทธศตวรรษท่ี 16 พ.ศ.1600 อาณาจักรพุกาม ประเทศพมาเจริญรุงเรือง กษัตริย
ผูปกครองช่ือ พระเจาอนุรุทธ์ิมหาราช กษัตริยพุกามเรืองอํานาจทรงรวบรวมพมากับมอญ
เขาเปนอาณาจักรเดียวกัน และแผขยายอาณาจักรถึงลานนา ลานชาง คือ เชียงใหม ลําพูน
เชียงราย จงึ รบั พระพุทธศาสนาแบบเถรวาท หลักฐานท่ีปรากฏ คือการกอสรางเจดียแบบพมา
ซ่งึ ปรากฏอยตู ามวัดตางๆ
ตอ มาสมัยสุโขทัยเจริญรุงเรืองเปนปกแผน โดยแผขยายไปท่ัวอาณาจักรลานนา และ
อาณาจักรสุโขทัย พอขุนรามคําแหงมหาราชทรงสดับกิตติศัพทของพระสงฆลังกา ซึ่งเผยแผ
ศาสนาอยูที่นครศรีธรรมราช จึงนิมนตมาท่ีสุโขทัยนับเปนจุดสําคัญที่ทําใหพุทธศาสนา ดํารง
มั่นคงในประเทศไทยสืบมาจนทุกวันนี้ พระพุทธศาสนาแบบลังกาวงศไดเขามาเผยแผ
ในประเทศไทยถึง 2 ครั้ง ครั้งที่ 1 สมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช ครั้งท่ี 2 สมัยพระยาลิไท
กษัตรยิ พระองคปกครองบานเมืองดวยความสงบรมเย็น ประชาชนอยูอยางผาสุก ดานศิลปะ
สมัยสุโขทยั นัน้ มีความงดงามโดยเฉพาะพระพุทธรูปไมม ีศิลปะสมยั ใดงามเสมอื น
สมัยลานนา พ.ศ.1839 พระยามังรายทรงสรางราชธานี ช่ือ นพบุรีศรีนครพิงค
เชียงใหม ตั้งถ่ินฐานท่ีลุมแมนํ้าปง สนับสนุนใหพุทธศาสนารุงเรืองในเมืองเชียงราย ลําพูน
ลําปาง แพร นาน พะเยา สมัยพระเจาติโลกราชแหงเชียงใหม ทําการสังคายนาพระไตรปฎก
เปนครัง้ แรกในประเทศไทย
สมยั กรงุ ศรีอยธุ ยา พทุ ธศาสนาสมยั น้ีไดรบั อิทธพิ ลจากศาสนาพราหมณเปนอันมาก
พิธีกรรมตางๆ จึงปะปนกับพิธีพราหมณ ประชาชนทําบุญกุศลสรางวัด บํารุงศาสนา
พระมหากษัตริยท่ีทรงผนวช คือ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ และทรงริเร่ิมใหเจานายและ
ขา ราชการบวชเรียน ทรงรจนาหนังสือมหาชาติคําหลวงขน้ึ ในป พ.ศ.2025 และในสมัยพระเจา
ทรงธรรม ไดพ บรอยพระพุทธบาทที่ จังหวัดสระบุรี จึงโปรดใหสรางมณฑป วรรณคดีในสมัยน้ี
ไดแก กาพยมหาชาติ ตอมาสมัยพระเจาอยูหัวบรมโกษฐ พ.ศ. 2275 - 2300 พุทธศาสนา
เจริญรุงเรืองมาก พระเจาแผนดินของลังกามีพระราชสาสนมาทูลขอพระภิกษุสงฆไปเผยแผ
ศาสนาท่ีลังกา เพราะศาสนาพุทธ ที่เรียกวาลังกาวงศน้ันเส่ือมลง ไทยจึงสงพระอุบาลีไป
ประกาศศาสนาและ เผยแผศาสนาจน รุงเรืองอีกคร้ัง และเรียกศาสนาพุทธในครั้งนี้วา นิกาย
สยามวงศ
สมยั กรุงธนบรุ ี ป 2310 พมายกทพั เขา ตกี รุงศรีอยุธยาจนบานเมืองแตกยับเยินวัดวา
อารามถูกทําลายยอยยับ พระเจาตากสินมหาราชทรงเปนผูนําในการกอบกูอิสรภาพ ทรงตั้ง
เมอื งหลวงทกี่ รุงธนบรุ ีและทรงบูรณปฏิสังขรณว ดั วาอารามสรางวัดเพิ่มเติมอีกมากและอันเชิญ
6
พระแกว มรกตจากเวียงจันทนมายงั ประเทศไทย
สมัยรัตนโกสินทร รัชกาลท่ี 1 (พ.ศ. 2325-2352) ยายเมืองหลวงมาตั้งที่
กรงุ เทพมหานคร ทรงปฏิสังขรณว ัดตา ง ๆ และสรางวัดพระศรรี ตั นศาสดาราม วดั สระเกศวัด
สทุ ัศนเทพวราราม วดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม และโปรดใหมีการสังคายนาพระไตรปฏ ก
ในรัชสมัยของพระองคด ว ย
1.2 ศาสนาอิสลาม
ประวตั ศิ าสดา
ศาสดาของศาสนาอิสลาม คือ ทานนบีมุฮัมมัด เปนบุตรของอับดุลลอหแหงอารเบีย
ไดรบั มอบหมายใหเผยแผส าสนของอลั ลอหพระผเู ปน เจา
ศาสดามุฮัมมัด เกิดที่มหานครมักกะห (เมกกะ) ตรงกับวันจันทรที่ 17 (บางก็วา 12)
เดือนรอบอี ลุ เอาวลั ในป ค.ศ.570 (พ.ศ.1113) ตอนแรกเกดิ วรกายของมุฮัมมัด มีรัศมีสวางไสว
และมีกล่ินหอมเปน ศุภนมิ ิตบงถึงความพเิ ศษของทารก ปท ่ที านเกดิ นนั้ เปน ปท ี่อปุ ราชอับร็อฮะห
แหงอบิสสิเนีย (เอธิโอเปยปจจุบัน) กรีฑาทัพชางเขาโจมตีมหานครมักกะห เพ่ือทําลาย
กะอบะห อนั ศกั ดสทิ ธ์ิ แตอ ลั ลอหไดท รงพทิ กั ษม ักกะห ดว ยการสง กองทพั นกที่คาบกรวดหินลง
มาทง้ิ บนกองทัพน้ี จนไพรพ ลตอ งลมตายระเนระนาด เน้ือตัวทะลุดุจด่ังใบไมที่ถูกหนอนกัดกิน
อปุ ราชอัมรอ็ ฮะห จงึ จาํ ตอ งถอยทัพกลับไปในปเ ดยี วกันนน้ั มแี ผนดินไหวเกิดขึ้นในเปอรเซียเปน
เหตุใหราชวังอะนูซิรวานของจักรพรรดิเปอรเซียสั่นสะเทือนถึงรากเหงาและพังทลายลง
ยงั ผลใหไฟศกั ดสิ์ ิทธใิ์ นวิหารบชู าไฟของพวกโซโรแอสเตอรทล่ี ุกอยเู ปนพนั ปนัน้ ตองดับลงไปดวย
เมอื่ มูฮัมมัดมอี ายุได 20 ป กติ ตศิ ัพทแ หงคณุ ธรรม และความสามารถในการคาขาย
ก็เขา ถึงหูของคอดีญะหเศรษฐนี หี มา ย ผูมีเกียรติจากตระกูลอะซัดแหงเผากุเรซ นางจึงเชิญให
ทานเปนผูจัดการการคาของนาง โดยใหทานนําสินคาไปขายยังประเทศซีเรีย ในฐานะหัวหนา
กองคาราวาน ปรากฏผลวาการคาดําเนินไปดวยความเรียบรอย และไดกําไรเกินความคาดหมาย
จึงทาํ ใหน างพอใจความสามารถและความชื่อสัตยของทา นเปนอยา งมาก
เมื่ออายุ 30 ป ทานไดเขารวมเปนสมาชิกในสหพันธ ฟุฎล อันเปนองคการพิทักษ
สาธารณภัยประชาชน เพื่อขจัดทุกขบํารุงสุขใหประชาชน กิจการประจําวันของทานก็คือ
ประกอบแตก ุศลกรรมปลดทุกขขจัดความเดอื ดรอ น ชวยเหลือผตู กยาก บํารงุ สาธารณกศุ ล
เมือ่ อายุ 40 ป ทา นไดรบั วา วะฮย ู (การวิวรณ) จากอัลลอหพระผูเปนเจาในถํ้าฮิรออ
ซ่ึงอยูบนภูเขาลูกหน่ึงนอกเมืองมักกะห โดยฑูตญิบรีลเปนผูนํามาบอกเปนครั้งแรก เรียกรอง
ใหท านรับหนาที่เปนผเู ผยแผศาสนาของอัลลอหดัง่ ที่ศาสดามูซา (โมเสส) อีซา (เยซู) เคยทํามา
7
นั่นคอื ประกาศใหม วลมนษุ ยนบั ถือพระเจาเพียงองคเดียว ทานไดรับพระโองการติดตอกันเปน
เวลา 23 ป พระโองการเหลานี้รวบรวมขึน้ เปน เลม เรียกวาคมั ภรี อ ลั ลกรุ อาน
ในตอนแรกทานเผยแผศาสนาแกวงศญาติและเพ่ือนใกลชิดเปนภายในกอนทานคอ
ดีญะหเองไดสละทรัพยสินเงินทองของทานไปมากมาย และทานอบูฎอสิบก็ไดปกปอง
หลานชายของตนดวยชีวิต ตอมาทานไดรับโองการจากพระเจาใหประกาศเผยแผศาสนา
โดยเปดเผย ทําใหญาติพ่ีนองในตระกูลเดียวกันชาวกุเรซและอาหรับเผาอื่นๆ ที่เคยนับถือทาน
พากันโกรธแคน ตั้งตนเปนศัตรูกับทานอยางรุนแรง ถึงกับวางแผนสังหารทานหลายครั้งแตไม
สาํ เรจ็ ชนมสุ ลมิ ถูกควา่ํ บาตรไมส ามารถทําธรุ กจิ กับผใู ดจนตองอดอยาก เพราะขาดรายได และไม
มีเงินที่จะซ้ืออาหาร อบูซุฟยาน แหงตระกูลอุมัยยะห และอบูญะฮัล คือสองในจํานวนหัวหนา
มชุ ริกูนที่ไดพ ยายามทาํ ลายลา ง ศาสนาอิสลาม
เม่ือชาวมุชริกูนเอาชนะรัฐอิสลามไมได ก็ไดมีการทําสัญญาสงบศึกกันในเดือน
มีนาคม ค.ศ. 628 เรยี กสัญญาสงบศกึ คร้ังนนั้ วา สัญญาฮุดยั บยี ะห
ตอมาในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 629 ชาวมักกะหไดละเมิดสัญญาสงบศึกในเดือน
มกราคม ป ค.ศ. 630 ทา นนบีจงึ นําทหาร 10,000 คน เขายึดเมืองมักกะห ทานจึงประกาศนิร
โทษกรรมใหช าวมักกะหเกือบทั้งหมด ยกเวนบางคนในจํานวนนั้นมีอัลฮะกัม แหงตระกูลอุมัย
ยะหที่ทานนบีประกาศใหทุกคนคว่ําบาตรเขา การนิรโทษกรรมครั้งนี้ มีผลใหชาวมักกะห
ซาบซึ้งในความเมตตาของทาน จึงพากันหลั่งไหลเขานับถือศาสนาอิสลามเปนจํานวนมาก
นบีมฮู ัมมัดไดส ิ้นพระชนมท เี่ มืองมดนี ะห เมอื่ วนั จันทรท ่ี 12 ป ค.ศ. 632 รวมอายไุ ด 63 ป
1.3 ศาสนาคริสต
ศาสดาของศาสนาคริสต คือ พระเยซู เกิดในชนชาติฮีบรู หรือยิว หรือ อิสราเอล พระเยซู
คริสต ถือเปน พระบุตรของพระเจา มาบงั เกิดในชาตนิ ี้ ศาสนาของพระเจา คอื พระยะโฮวาคริสต
มรี ากศพั ทม าจากภาษาโรมัน หรอื ภาษากรกี แปลมาจากคําวา เมสส-ิ อาห ในภาษาฮบี รู แปลวา
ผูปลดเปล้อื งทกุ ขภ ัย
พระเยซูเกิดที่หมูบานเบธเลเฮม แขวงยูดาย กรุงเยรูซาเล็ม ในปาเลสไตน เมื่อ พ.ศ.
543 แตไปเติบโตท่เี มอื งนาซาเรท แควน กาลินี หางจากนครยูซาเล็ม ประมาณ 55 ไมล มารดา
ของพระเยซชู อ่ื มาเรยี หรอื มารีย บดิ าชือ่ โยเซฟ อาชีพชางไม ตามประวัติ มาเรียมารดาพระ
เยซนู ้นั ตงั้ ครรภมากอ นขณะทโี่ จเซฟยงั เปน คูหมน้ั มไิ ดอยูกนิ ดว ยกัน รอนถึงเทวทูตของพระเจา
หรือ พระยะโฮวาห คือเทวาคาเบรียลตองมาเขาฝนบอกโยเซฟใหรูวาบุตรในครรภของมาเรีย
8
เปนบุตรของพระเจา เปนผูมีบุญมากใหตั้งชื่อวาพระเยซู ตอไปคนผูน้ีจะชวยไถบาปใหชาวยิว
รอดพน จากความทุกขท้งั ปวง โยเซฟปฏิบัติตามคําของฑูตแหงพระเจา รับมาเรียมาอยูดวยกัน
โดยมิไดสมสูเยี่ยงสามีภรรยา พระเยซูไดรับการเลี้ยงดูอยางดี มีความรูภาษากรีกแตกฉาน
ศึกษาพระคมั ภรี เกา ไดมอบตัวเปนศิษยของโยอัน ผูแตกฉานในคัมภีรของยิว เม่ือเยซูเติบโต
เปนผูใ หญ มีนสิ ัยใฝส งบ ชอบอยูในวิเวก ใฝใจทางศาสนา
เม่ืออายุได 30 ป ไดรับศีลลางบาปจากจอหน โดยอาบนํ้าลางบาปท่ีแมน้ําจอรแดน
ตั้งแตน้ันมาถือวาพระเยซูไดสําเร็จภูมิธรรมสูงสุดในศาสนาคริสตเปนศาสดาบําเพ็ญพรต
อดอาหาร เพอื่ การคิดพิจารณาธรรมอยใู นปา สงดั ถงึ 40 วนั จากนั้นจึงออกประกาศศาสนา เผย
แผศาสนาอยู 3 ป พระเยซูสงั่ สอนไปท่วั ประเทศปาเลสไตน หรืออสิ ราเอลประมาณ 3 ป มีผูนับ
ถือพระเยซูมากขึ้น แตทําใหพวกปุโรหิต พวกธรรมาจารยและพวกฟารซีเกลียดซัง ขณะที่
พระเยซูพรอมสาวก 12 คน กําลังรับประทานอาหารคํ่าม้ือสุดทาย ทหารโรมันก็จูโจมเขาจับ
พระเยซูและสาวก ในขอหาเปน กบฏตอ ซซี า รโรมันต้ังตนเปน บตุ รพระเจา เปน พระเมสสิอาห ถูก
ตดั สนิ ใหล งโทษประหารชีวิต โดยการตรึงกับไมกางเขนไว 3 วัน ไดส้ินพระชนมและเสด็จไปสู
สวรรค พระเยซไู ดเลอื กอคั รสาวก 12 คน เปน หลกั สบื ศาสนาตอ ไป โดยมีนักบญุ เปโตร
(Saint Peter) เปน หัวหนาผรู ับตําแหนง นกั บญุ เปโตรตอ ๆ มาจนถึงปจจุบัน เรยี กวา
สมเด็จพระสันตะปาปา
ประเทศไทยมีศาสนาครสิ ตท ี่สําคญั อยู 2 นกิ าย คอื ดงั นี้
1. นิกายโรมันคาทอลิก คริสตศาสนานิกายโรมันคาทอลิกนับถือพระแมมารี และ
นักบญุ ตา งๆ มีศนู ยกลางอยูท่ีกรุงวาติกัน กรุงโรม มีพระสันตะปาปาเปนประมุข โดยสืบ ทอด
มาตั้งแตสมัยอัครสาวกกลุม แรก โดยถอื วา นกั บุญเปโตร หรือนักบุญปเ ตอร คือพระสันตะปาปา
พระองคแรก ทรงไปสง่ั สอนทกี่ รงุ โรม ขณะนนั้ เทยี บไดกับนครหลวงของโลก ทรงเผยแผคําสอน
อยู 25 ป ทําใหก รงุ โรมเปนศูนยก ลางของศาสนา จึงเกดิ คําวา โรมันคาทอลิก พระองคไดรับการ
ยนิ ยอมจากพระเจาใหป กครองศาสนาจกั รทั้งมวล และสบื ทอดมาถึงพระสนั ตะปาปาฟรานซิส
ท่ี 16 องคป จ จบุ นั เปน องคท ี่ 266 คาทอลกิ น้นั จะมีนักบวชท่ีเรียกวา บาทหลวง และซีสเตอร
(แมซี) ชาวไทยจะเรียกผนู ับถือนิกายนี้วา “คริสตรัง” ตามเสียงอานภาษาโปรตุเกส ผูเผยแพร
ยุคแรกๆ มผี นู ับถือนกิ ายน้ปี ระมาณ 1,000 ลา นคน นิกายน้ีถอื วา พระ (บาทหลวง)
เปนสือ่ กลางของพระเจา
2. นกิ ายโปรเตสแตนต แยกตวั มาจากนิกายโรมันคาทอลิกในชวงคริสตศตวรรษท่ี
16 เปนนิกายที่ถือวาศรัทธาของแตละคนที่มีตอพระเจา สําคัญกวาพิธีกรรม ซึ่งยังแตกยอย
9
ออกเปนหลายรอยนิกาย เน่ืองจากมีความเห็นแตกตางเกี่ยวกับ พระคัมภีร และการปฏิบัติใน
พธิ กี รรม นิกายนม้ี ีเพยี งไมกางเขนเปน เครือ่ งหมายแหง ศาสนาเทานน้ั มีผนู บั ถอื รวมกนั
ทกุ นิกายยอยประมาณ 500 ลา นคน
1.4 ศาสนาพราหมณ
ศาสนาพราหมณ หรือศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู ไมมีศาสดา แตนับถือเทพเจาหลายองค
ศาสนาน้ีเกิดในประเทศอินเดีย เม่ือประมาณ 1,400 ปกอนพุทธศักราช โดยเกิดในสมัยพวก
อารยนั อพยพ เขามาอยูใ นประเทศอนิ เดีย ถือวาเปนศาสนาท่ีเกาแกท่ีสุดในโลก แตเดิมศาสนา
น้ี เรียกวา สนาตนธรรม หมายถึง ธรรมอันเปนนิตย คือไมส้ินสุด ไมรูจักตาย แปลเอา
ความหมาย คือ พระวิษณุ หรือเรียกอีกอยางหนึ่งวา วิษณุธรรม พระวิษณุ และพระนารายณ
เปน องคเดียวกัน
พระวิษณไุ ดส อนธรรมะ และวิธีปฏิบัติธรรมแกพระพรหมธาดา และพระพรหมธาดา
ผูไดสอนสนั ตกุมารผเู ปน บุตรอกี ช้ันหนึ่ง ตอ มาทั้งสองทา นกไ็ ดส ัง่ สอนแกพระนารถมุนผี ูเปนเทพ
ฤๅษี เพอ่ื ใหเ ผยแพรต อ ไปยงั นานาโลก
สําหรบั ในโลกมนุษย พระอปุ เทศกะ คอื ผแู สดงเรอ่ื งราวทางศาสนา รองลงมาจากนา
รถมุนี คือ พระกปล มุนี ผเู กดิ มาเปน มนุษย มตี ัวตนอยใู นโลก ไดแ สวงธรรมคร้งั แรกท่ี
วนิ ทอุ าศรม ตอมาไดต้ังอาศรมขึ้นที่ปลายแมนํ้าคงคาที่เรียกวา กันคงคาสาคร ดังน้ัน ในเดือน
ธันวาคม และมกราคมของทกุ ป จะมีประซาชนจํานวนมากไปจาริกแสวงบุญ ณ ที่ดังกลาว
พระปรมาตมนั เปน พระเจา สูงสดุ มอี ุปาสยเทพอยูสามองค คือ พระพรหม พระวิษณุ
และพระศิวะ พระปรมาตมันไมมีรูปและไมมีตัวตน จึงกลาวกันวา เปนนิรังการ หรือนิรากาล
คอื ไมมีอาการ หรอื ปราศจากอาการ
ตอมาเมือ่ พระปรมาตมันประสงคจ ะสรา งโลกก็เลยกลายเปน สาการภาพ คือ
เกดิ ภาวะ อันมีอาการและเปนสามรูป ไดแก พระพรหมธาดา พระวษิ ณุ และพระศิวะ
เทพเจา ของศาสนาพราหมณ- ฮินดู มอี ยเู ปน จํานวนมาก แตละเทวสถานมีเทพเจาแตละ
องค ดไู มอ อกวา องคไ หนสาํ คัญกวาหรือสูงกวา แตละกลุมนับถือแตละองค บางทีในครอบครัว
เดยี วกนั แตล ะคนในครอบครวั ก็นับถอื เทพตางๆ กันไป
คัมภีรพระเวท เปนคัมภีรที่ประมวลความรูตางๆ อันเปนความรูทางศาสนา และสิ่ง
ศักด์ิสิทธซึ่งไดแก บทสรรเสริญ บทสวดออนวอน พิธีกรรมเพื่อการบูชายัญ เวทมนตรคาถา
และกวีนิพนธอนั ไพเราะเกย่ี วกับธรรมชาติ
10
ชาวอารยันเม่ือไดครอบครองอินเดียอยางม่ันคงแลว ไดรวบรวมคัมภีรพระเวทตาม
ความเชื่อในศาสนาของพวกตน คําวา “เวทะ” หรือ “เวท” แปลวา “ความรู” อันหมายถึง
ความรทู ่ไี มไดเ ขียนไวเ ปน ตาํ รา แตเ ปน ความรทู ี่เกดิ ข้ึนเอง เปนทิพยทอ่ี อกมาจากพระพรหม
การเผยแพรข องศาสนาพราหมณ – ฮินดู ในประเทศไทย
ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู มอี ทิ ธพิ ลตอ วัฒนธรรมไทย ชวงท่ีเปนศาสนาพราหมณ โดยเขา
มาประเทศไทยเมอื่ ใดน้ัน ไมปรากฏระยะเวลาที่แนนอน นักประวัติศาสตรสวนมากสันนิษฐาน
วา ศาสนาพราหมณน้ีนาจะเขามากอนสมัยสุโขทัย โบราณสถาน และรูปสลักเทพเจาเปน
จํานวนมาก ไดแสดงใหเ หน็ ถึงอิทธิพลของศาสนา เชน รูปสลักพระนารายณ 4 กร ถอื สงั ข
จกั ร คทา ดอกบัว สวมหมวกกระบอก เขา ใจวา นาจะมีอายุประมาณพุทธศตวรรษท่ี 9-10 หรือ
เกาไปกวาน้ัน
นอกจากนี้ไดพ บรูปสลกั พระนารายณ ทําดวยศิลาท่อี ําเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร-ธานี
โบราณสถานท่ีสาํ คญั ท่ีขุดพบ เชน ปราสาทพนมรุง จังหวัดบุรีรัมย ปราสาทหินพิมาย จังหวัด
นครราชสีมา พระปรางคสามยอด จังหวัดลพบุรี เทวสถานเมืองศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ
ตอ มาในสมัยสุโขทยั ศาสนาพราหมณไ ดเ ขามามบี ทบาทมากข้นึ ควบคูไปกับพุทธศาสนาใน สมัยน้ี
มกี ารคนพบเทวรูปพระนารายณ พระอิศวร พระพรหม พระแมอุมา พระหริหระ สวนมากเปน รูปหลอ
สาํ ริด
นอกจากหลักฐานทางศลิ ปกรรมแลว ในดานวรรณคดไี ดแ สดงใหเ หน็ ถึงความเชอ่ื
ของศาสนาพราหมณ เชน ตาํ รับทาวศรีจฬุ าลักษณ หรอื นางนพมาศ หรือแมแ ตป ระเพณี
ลอยกระทง เพอื่ ขอสมาลาโทษพระแมคงคา นาจะไดอ ิทธพิ ลจากศาสนาพราหมณ เชน กนั
ใ น ส มัย อ ยุธ ย า เ ป น ส ม ัย ที่ศ า ส น า พ ร า ห ม ณ เ ข า ม า มีอิท ธิพ ล ท า ง วัฒ น ธ ร ร ม
ประเพณี เชนเดียวกับสมัยสุโขทัย พระมหากษัตริยหลายพระองค ทรงยอมรับพิธีกรรม
ที่มีศาสนาพราหมณเขามา เชน พิธีแชงน้ํา พิธีทํานํ้าอภิเษกกอนขึ้นครองราชสมบัติ พิธี
บรมราชาภิเษก พระราชพิธีจองเปรียง พระราชพิธีจรด พระนังคัลแรกนาขวัญ พระราช
พิธีตรียัมปวาย เปนตน โดยเฉพาะ สมเด็จพระนารายณมหาราช ทรงนับถือทางไสย
ศาสตรมาก ถึงขนาดทรงสรางเทวรูปหุมดวยทองคําทรงเครื่องลงยาราชาวดี สําหรับตั้งในการ
พระราชพิธีหลายองค ในพิธีตรียัมปวายพระองคไดเสด็จไปสงพระเปนเจาถึงเทวสถาน
ทุกๆ ป
11
เรอ่ื งที่ 2 ความเปน มาของศาสนาในทวปี เอเชยี
ทวีปเอเชียเปนแหลงกาํ เนดิ ศาสนาท่ีสําคัญของโลก เชน ศาสนาคริสต ศาสนาอิสลาม
ศาสนาพทุ ธ ศาสนาฮินดู และยดู าห ในเอเชียตะวันตกเฉียงใตประชากรสวนใหญนับถือศาสนา
ฮินดกู วา 500 ลานคนในอินเดีย รองลงมาคือ ศาสนาอิสลามมีผูนับถือประมาณ 450 ลานคน
นอกจากนี้ยังมลี ทั ธิเตา ลัทธขิ งจอ๊ื ทีแ่ พรหลายในจีน ลทั ธิชินโตในญป่ี นุ
ประเทศฝงแผนดินใหญในทวีปเอเชีย นับถือศาสนาพุทธเปนสวนมาก ไดแก ไทย
เวียดนาม ลาว กัมพูซา พมา และสิงคโปร สวนทางดานคาบสมุทรมลายูและ หมูเกาะ
อินโดนีเซียนับถือศาสนาอิสลาม ไดแก ประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย และบรูไน สําหรับ
ประเทศฟสิปปนส นับถือศาสนาคริสต ประเทศติมอรตะวันออกน้ันก็นับถือศาสนาคริสตเปน
หลกั เหมอื นกัน
ในที่น้ีจะพูดถึงความเปนมาของศาสนาในทวีปเอเชียพอสังเขปไดแก ศาสนาพุทธ
ศาสนาครสิ ต และศาสนาพราหม – ฮินดู ดังนี้
2.1 พุทธศาสนาในทวีปเอเชยี
พทุ ธศาสนานิกายใหญ 2 นกิ าย คือ เถรวาท กบั มหายาน
เถรวาท แปลวา “วาทะของพระเถระ” หมายถึง พระพุทธศาสนาแบบด้ังเดิม
พยายามรักษาพระธรรมวินัยตามแบบอยางท่ีพระเถระ อรหันตสาวกของพระพุทธเจา เชน
พระมหากสั สปะ พระอบุ าลี และพระอานนททําสังคายนา คือ รวบรวมจัดระเบียบพระธรรม
ไวฝายมหายาน เรียกชื่อเถรวาทวาหินยาน เปนนิกายฝายใต และเมื่อป พ.ศ. 2493 มีการ
ประชุมพทุ ธศาสนกิ สมั พนั ธแ หง โลกคร้ังท่ี 1 ทปี่ ระเทศลังกา ที่ประชุมจึงลงมติใหเลิกใชคําวา
หนิ ยาน และใหใ ชค ําวา เถรวาทแทนตัง้ แตน้ันมา
ประเทศท่ีนับถือพุทธศาสนาแบบเถรวาทคือ ไทย พมา ลังกา ลาว และเขมร
พระพุทธศาสนาแบบเถรวาทน้ีใชพระไตรปฎกเปนภาษาบาลีอานขอความตรงกัน แมจะใช
ตวั อกั ษรทแ่ี ตกตา งกนั
มหายาน แปลวา ยานใหญ เปนนามตั้งขึ้นเพ่ือแสดงวาพุทธศาสนาแบบน้ีสามารถ
ชวย ใหสัตวขามพนวัฏสงสารไดมาก มีการแกไขดัดแปลงพระธรรมวินัยนิกายน้ีเกิดขึ้น
เมอ่ื พระพุทธเจาปรินพิ พานแลว 100 ป มีการสังคายนาครั้งท่ี 2 เพ่ือแกไขความประพฤติ
ทางวนิ ัย บางขอและความแตกแยกความคิดเห็น ซ่ึงในภายหลังบางสวนกลายเปนมหายานไป
12
นิกายมหายานมนี ามเรียกวา “อุตตรนิกาย” แปลวา นิกายฝายเหนือ เพราะต้ังอยูภาคเหนือ
ของอินเดียบางเรียกวา อาจาริยวาท แปลวา วาทะของพระอาจารยเปนคําคูกับเถรวาท
หมายถึง วาทะของพระเถระรนุ แรกทีท่ นั เห็นพระพุทธเจา สว นอาจาริยวาท หมายถึง วาทะของ
อาจารยรนุ ตอ ๆมา ประเทศทนี่ ับถือพระพทุ ธศาสนาแบบมหายาน คือ ทิเบต เวียดนาม จีน
เกาหลแี ละญป่ี ุน นอกจากนีย้ ังมีประเทศสิกขิม ภูฏาน ทิเบต ท้ังนิกายเถรวาทและมหายาน
ตางมหี ลกั ธรรม สว นใหญท ่ีเขา กนั ได คือ อริยสัจ เม่อื มีการจดั ตงั้ พทุ ธศาสนิกสมั พันธแหงโลก
เปนองคร วมของ พระพทุ ธศาสนาทุกนิกายเขาดวยกันจะสงผลใหเกิดความรวมมือ รวมใจกัน
ทาํ งานเพ่ือ พระพทุ ธศาสนาดยี งิ่ ข้ึน
ตามหลักฐานของประเทศลังกาวาหลังจากทําสังคายนาพระไตรปฎก คร้ังท่ี 3
พระโมคคลั ลบี ตุ รติสสเถระ ภายใตพ ระราชูปถัมภของพระเจาอโศกมหาราช ติสสเถระดาบส
ได ดํารวิ า พระพทุ ธศาสนาควรตงั้ โดยชอบในปจ จันตประเทศทั้งหลาย จึงไดสงสมณทูตไปสูที่
ตา ง ๆ เชน พระอุตตระเถระมาเผยแผศ าสนาพทุ ธ มายงั สุวรรณภมู ิ จึงกลาวไดวาศาสนาพุทธ
รุง เรอื งมาต้งั แตพ ทุ ธศตวรรษที่ 3 และตนครสิ ตศตวรรษ เปน ตน มา
ดนิ แดนสุวรรณภูมิมหี ลกั ฐานวัฒนธรรมทางพุทธศาสนาแยกเปน 6 มณฑลคือ
1. ภาคตะวันออก ประเทศจมั ปา ดนิ แดนของจามในอดตี
2. ภาคตะวนั ออกกลาง ประเทศกัมพูชาปจจุบัน
3. ภาคตะวนั ตกตอนกลาง (ดินแดนมอญกบั เขมร) ดินแดนประเทศไทยปจ จุบัน
4. ภาคตะวันตกประเทศมอญ ประเทศพมาปจจุบนั
5. แหลมมลายมู ีหลกั ฐานของจีนกลาววา มีรัฐเล็กๆถือตามวัฒนธรรมอินเดีย
ต้ังแต ครสิ ตศตวรรษท่ี 2
6. หมูเกาะมีศิลาจารึกหลายแหง ทเี่ มอื งกไุ ตและท่ภี าคตะวันตกของหมเู กาะชวา
เปนศูนยกลางไดมีการเผยแผพระพุทธศาสนา จนปจจุบันน้ีประชาชนของประเทศ
เหลาน้ีนับถอื ศาสนาพุทธ
การเผยแผพระพทุ ธศาสนาประเทศตา งๆในทวีปเอเชยี
1. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศลังกา เมื่อพระเจาอโศกมหาราชเสด็จขึ้นครอง
ราชสมบตั นิ ้ัน ประมาณ พ.ศ. 218 ตอมาอีก 16 ป หรอื 17 ป คือระหวาง พ.ศ. 233-
235 จงึ มีการทาํ สังคายนาคร้งั ที่ 3 เมื่อทําสังคายนาเสรจ็ แลว พระเจาอโศกไดทรงสงมณทูต
13
ไปเผยแพรพระพุทธศาสนาในประเทศตางๆ รวมหลายสายดวยกัน โดยเฉพาะไดทรงสงพระ
มหนิ ทเถระ ผูเ ปนพระราชบตุ รไปประกาศศาสนาในลังกาทวีป ซ่ึงเปนผลใหพระพุทธศาสนา
ประดษิ ฐานมน่ั คงในประเทศลังกาจวบจนปจ จุบนั น้ี
2. พระพุทธศาสนาไปสูป ระเทศพมา พุทธศาสนิกชนชาวพมาเชื่อกันวา พระโสณะ
กบั พระอตุ ตระ สมณทูตของพระเจา อโศกเดนิ ทางไปเผยแผพ ระพุทธศาสนาท่ีสุวรรณภมู ทิ เี่ มือง
สะเทมิ ของพมานั้นเอง แตนักประวัตศิ าสตรบ างคนก็กลาววา พระพทุ ธศาสนาไปสูประเทศพมา
ภายหลงั พระพทุ ธเจาปรนิ ิพพานแลวประมาณพันกวาป
3. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศไทย พุทธศาสนิกชนชาวไทยเชื่อคลายชาวพมา
วาพระพุทธศาสนาไปสูประเทศไทยคร้ังแรกเม่อื พระโสณะและพระอตุ ตระ เดนิ ทางไปประกาศ
ศาสนาทสี่ วุ รรณภูมิ และเชื่อวาบรเิ วณพระปฐมเจดีย และ ใกลเคียงจะเปนสุวรรณภูมิเชื่อตาม
นี้ พระพทุ ธศาสนาก็ไปสูประเทศพมาและไทยไมเ กิน พ.ศ. 300 แตนักประวัติศาสตรบางคน
เช่ือวา พระพทุ ธศาสนาไปสปู ระเทศไทยประมาณคริสตศตวรรษท่ี 1 หรือ 2 คือ ประมาณ
พ.ศ. 544 ถึง พ.ศ. 743
4. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศกัมพูชา ตามรายงานของผูแทนกัมพูชาตอพุทธ
ศาสนกิ สัมพันธแ หง โลก พระพุทธศาสนาไปสปู ระเทศประมาณศตวรรษท่ี 3 แหงคริสตศักราช
คือเมื่อ พ.ศ. 743 ผูใชนามวา อาร.ซี.มชุมดา (R.C.Majumdar) ไดเขียนเร่ืองนี้ไววาการ
คนพบทางโบราณคดีกับประวัติศาสตร ฝายจีนยืนยันตรงกันวา ปลายศตวรรษท่ี 5 แหง
คริสตศักราช คือประมาณ พ.ศ. 1000 นั้น พระพุทธศาสนาไดเจริญอยูแลวในกัมพูชา
แมวาจะไมแพรหลายไปทั่วประเทศ ฉะนั้นจึงพอสันนิษฐานไดวาพระพุทธศาสนาคงเขาไปสู
กมั พูชา ในป พ.ศ. 743 เปน ตน มา
5. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศเวียดนามหรือจมั ปา เวยี ดนามในสมัยกอ น เรียกวา
จัมปา มหี ลกั ฐานวา พระพุทธศาสนาไดไปประดษิ ฐฐานอยใู นเวยี ดนาม กอนครสิ ตศตวรรษท่ี 3
คือกอน พ.ศ. 744 ถึง 843 โดยไดพ บพระพทุ ธรปู สาํ รดิ สมัยอมราวดีในประเทศนั้น รวมท้ัง
หลักฐานจากประวัติศาสตรฝ ายจีน
6. พระพุทธศาสนาไปสปู ระเทศจนี ตงั้ แตพุทธศตวรรษที่ 6 จนถงึ พุทธศตวรรษ
ที่ 13 จนี เปนศนู ยกลางที่สําคญั ของศาสนาพทุ ธ เม่ือ พ.ศ. 604 สมัยราชวงศฮั่น พระเจา
ม่ิงตี่ทรงสงทูตไปสืบพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดียและไดพระพุทธรูป พรอมคัมภีร
พระพทุ ธศาสนา มกี ารสรา งวดั มาขาว ซงึ่ ยงั คงอยูถึงปจจุบัน พุทธศาสนาเจริญรุงเรืองมาใน
สมยั ราชวงศถ งั เมืองฉางอานเปน ศูนยกลางสําคญั ของพทุ ธศาสนาและเปน แหลงเผยแผศาสนา
14
พุทธไปยังเกาหลีและญีป่ ุน ตอ มาในปลายราชวงศถ ัง พ.ศ.1388 จักรพรรดิหวูซุง ประกาศให
ศาสนาจากตางชาตไิ ดแ ก ศาสนาคริสต ศาสนาโซโรอสั เตอร และศาสนาพทุ ธเปนศาสนา
ท่ีผิดกฎหมาย และหันไปสนับสนุนลัทธิเตาแทน ในสมัยน้ันมีการทําลายวัด บังคับให
พระภิกษุสงฆสึก ความรุงโรจนของพุทธศาสนาจึงส้ินสุด แตพุทธศาสนา นิกายสุขาวดี และ
นิกายฌานมอี ทิ ธิพลในราชวงศซองและยงั คงรุงเรอื งมากลายเปนนกิ ายเซนในญี่ปุน
7. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศเกาหลี พระพุทธศาสนาพรอมท้ังขอเขียนตางๆ
ในภาษาจีนเขา สูประเทศเกาหลีประมาณป ค.ศ. 372 หรือ พ.ศ. 915 เมื่อราชทูต จีนนํา
คัมภีรและภาพวาดไปยังอาณาจักรโคกุรยอ ศาสนาพุทธรุงเรืองในเกาหลี นิกายเซน ในพุทธ
ศตวรรษท่ี 12 จนกระทัง่ ถึงยุคของการฟน ฟูลทั ธิขงจอ้ื ในสมยั ราชวงศโซซอน ตัง้ แตต้งั
พ.ศ. 1935 ศาสนาพทุ ธจงึ เส่อื มลง
8. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศญ่ีปุน พุทธศาสนาไปสูประเทศญ่ีปุนราวพุทธ
ศตวรรษ ท่ี 11 โดยพระภิกษุชาวเกาหลนี าํ คัมภรี แ ละศิลปะทางพุทธศาสนาเขาสญู ่ปี นุ
เม่ือศาสนาพุทธเสื่อมลงในอินเดีย เอเชียกลาง จีน และญ่ีปุนยังคงรักษาศาสนาพุทธไวได
ตง้ั แต พ.ศ. 1253 เปนตนมามีการสรางวัดและรูปเคารพจํานวนมากในเมืองหลวง คือเมือง
นารา พทุ ธศิลปแ บบญป่ี นุ รงุ เรืองในชวงพทุ ธศตวรรษ ที่ 13-18 ในราวพทุ ธศตวรรษท่ี 17-18
พทุ ธศาสนานกิ ายเซนรุงเรืองรวมท้ัง ศิลปะ ทส่ี บื เนอ่ื งจากนกิ ายเซนดวย ท้งั นพ้ี ทุ ธศาสนายังคง
รุงเรอื งในญีป่ ุนจนถงึ ปจจุบัน
9. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศทิเบต และประเทศภูฏาน สิกขิม ประมาณ
พ.ศ. 944 ถึง 1043 มีผูนาํ คัมภีรพระพุทธศาสนาจากอินเดียไปสูทิเบต แตไมไดรับความ
สนใจจนประทง่ั ถงึ กลางศตวรรษที่ 7 ประมาณ ค.ศ. 1194 เปน ตนไป พระพุทธศาสนา
จงึ เจริญในประเทศทเิ บต สกิ ขมิ และภฏู าน
2.2 ศาสนาครสิ ตใ นทวปี เอเชยี
ศาสนาครสิ ตเผยแผใ นทวปี เอเชียในสมัยโบราณมาพรอมกบั การคา แตเ นือ่ งจาก
อารยธรรมในเอเชียมคี วามเขมแข็งมากการเผยแผศาสนาครง้ั นน้ั จงึ ทําไดนอ ย ตอมาอารยธรรม
ตะวันตก มีความเขมแข็งท้ังความเจริญดานวัตถุ การทหาร เศรษฐกิจ และประเพณีตางๆ
ตอ งการ มีอาํ นาจทางเศรษฐกจิ มากขน้ึ จึงเกดิ การลา อาณานิคมเขามาทางเอเชีย ประเทศท่ีมี
ความเขมแข็ง ทางทะเลคือ อังกฤษ ฝร่ังเศส และตอมาเมื่อมีการพัฒนาการคมนาคมทาง
อากาศ ประเทศทีเ่ รม่ิ แผอิทธิพลข้ึนมาคืออเมริกา รัสเซีย ศาสนาคริสตจึงมีอิทธิพลในทวีป
15
เอเชียมากขึ้น ท่ีสําคัญคือ ประเทศฟลิปปนสซ่ึงอยูในความยึดครองของอเมริกาในชวง
สงครามโลกคร้งั ท่ี 2 ประชาชน ฟลิปปน สน ับถือศาสนาครสิ ตร อ ยละ 84 และเกาหลใี ต
มผี ูน บั ถอื ศาสนาครสิ ตม ากข้ึน เวยี ดนามและติมอรตะวันออกนับถือศาสนาคริสตเกือบท้ังหมด
ของประเทศ นอกจากนี้ในประเทศอ่ืนๆ คือ มาเลเซีย ไทย ญี่ปุน อินเดียมีผูนับถือศาสนา
คริสตอยบู า ง
2.3 ศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู ในทวีปเอเชยี
ศาสนาพราหณ-ฮินดู เปนศาสนาท่ีเกาแกท่ีสุดในโลกแลวยังเปนตนแบบของ
อารยธรรมวัฒนธรรมของโลก เมื่อศกึ ษาประวัติศาสนาพราหมณ-ฮินดู และศาสนาพุทธ
ในอินเดยี จะเหน็ ความรุง โรจนของศาสนาทงั้ สองศาสนาแตกตางกนั ตามยุคสมัย ตามอิทธพิ ล
ทสี่ ําคญั คือ กษตั รยิ ปกติแลวศาสนาพราหมณ- ฮินดู รงุ เรืองในอินเดียมาโดยตลอดจนมาถึงสมัย
พุทธกาล และตอ มาศาสนาพุทธเส่ือมลง มารงุ เรอื งอีกครั้งในสมัยพระเจาอโศกมหาราช และ
ตอมาพุทธศาสนาเสอ่ื มลงอกี ศาสนาพราหมณ-ฮินดู จงึ ยังคงรุงเรอื งอยูในอินเดียมาโดยตลอด
ในสมัยโบราณประเทศอินเดียเปนประเทศที่เขมแข็งทางวัฒนธรรม เปนประเทศ
มหาอํานาจประเทศหน่งึ ในสมยั น้นั ไดต ิดตอคา ขายกับอินโดนีเซีย ซ่ึงศาสนาฮินดู-พราหมณเขา
มา สอู ินโดนิเซยี เนื่องจากอนิ โดนเี ซียเปนประเทศทเี่ ปน หมูเ กาะ คราวใดที่ประเทศอื่นมาติดตอ
คาขายมอี ทิ ธพิ ลทําใหเ จาผูครองประเทศศรัทธาเล่ือมใสนับถือ ก็จะทําใหคนในประเทศนับถือ
ไปดว ยตอมาศาสนาพราหมณ-ฮินดูเส่ือมลง มศี าสนาพทุ ธมาแทนจากนั้นศาสนาพุทธเสื่อมลงใน
ปจ จุบันคนในประเทศอนิ โดนีเซยี สว นใหญนับถอื ศาสนาอสิ ลาม
เร่ืองท่ี 3 หลักธรรมแตละศาสนาทท่ี าํ ใหอยรู วมกบั ศาสนาอ่ืนไดอยางมีความสุข
3.1 หลกั ธรรมของศาสนาพุทธ ไดแ ก พรหมวิหาร 4 และ ฆราวาสธรรม
พรหมวิหาร 4 วิหาร แปลวา ท่ีอยู พรหม แปลวา ประเสริฐ คําวา พรหมวิหาร
หมายความวา เอาใจจบั อยใู นอารมณแ หง ความประเสริฐ หรือเอาใจไปขังไวใ นความดที ี่สุด
ซ่งึ มี คุณธรรม 4 ประการ คอื เมตตา กรณุ า มทุ ติ า อเุ บกขา
เมตตา แปลวา ความรัก หมายถงึ รักที่มุงเพอ่ื ปรารถนาดี โดยไมห วังผลตอบแทนใด ๆ
กรณุ า แปลวา ความสงสาร หมายถงึ ความปรานี ปรารถนาใหผูอน่ื พน ทกุ ข
16
ความสงสาร ปรานนี ้ีกไ็ มหวงั ผลตอบแทนเชนเดียวกัน สงเคราะหสรรพสัตวที่มีความ
ทกุ ขใ หห มด ทุกขต ามกาํ ลงั กาย กาํ ลงั ปญ ญา กาํ ลงั ทรัพย
มทุ ิตา แปลวา มจี ิตออ นโยน หมายถึงจิตท่ีไมมีความอิจฉาริษยาเจือปน มีอารมณสด
ชื่นแจมใสตลอดเวลาคดิ โดยไมหวังผลตอบแทนใด ๆ อยูเสมอวาถาคนท้ังโลกมีความโชคดีดวย
ทรัพย มีปญญาเฉลียวฉลาดเหมือนกันทุกคนแลว โลกน้ีจะเต็มไปดวยความสุขสงบปราศจาก
อนั ตราย ทงั้ ปวง
อุเบกขา แปลวา ความวางเฉย น่ันคอื มีการวางเฉยตออารมณที่มากระทบ ความวางเฉย ใน
พรหมวหิ ารน้ี หมายถึง เฉยโดยธรรม คือทรงความยุติธรรม ไมล ําเอียงตอผใู ดผหู นงึ่
ฆราวาสธรรม หมายถึง การปฏบิ ัติตนเปนฆราวาสทดี่ ี ซงึ่ เปนธรรมลาํ หรบั ผูค รอง
เรือน มี 4 ประการ คอื สจั จะ ทมะ ขนั ติ จาคะ
สัจจะ ความจริงใจ ความจริงจัง ตลอดจนความชื่อตรงตอกันและกัน สรุปรวมคือ
“ความรับผิดขอบ” เปนหลักสําคัญท่ีจะใหเกิดความไววางใจและไมตรีจิตสนิทตอกัน ขาด
สัจจะ เม่ือใด ยอมเปนเหตใุ หเกดิ ความหวาดระแวงแคลงใจกนั เปน จุดเริ่มตน แหงความราวฉาน
ซ่งึ ยากนกั ท่ี จะประสานใหค ืนดีไดด ังเดมิ ซ่ึงถา มคี วามรับผดิ ขอบในตนเองหรือแมแตรับผิดชอบ
ผอู น่ื กจ็ ะสงผลใหเกิดความผาสุกได
ทมะ การรูจ กั ขมจติ ขมใจตนเอง มีความกระตอื รอื รนในการเคีย่ วเข็ญ ฝก ตนเอง
บังคับควบคุมอารมณ ขมใจระงับความรูสึกตอเหตุบกพรองของกันและกันอยางไมมีขอแม
เงอ่ื นไข เพือ่ ใหตนเองมที ั้งความรูความสามารถ และความดีเพ่ิมพูนมากข้ึนทุกวันๆ รูจักฝกฝน
ปรับปรุงตน แกไ ขขอ บกพรอง ปรับนิสัยและอัธยาศัย ไมเปนคนด้ือดานเอาแตใจ และอารมณ
ของตน
ขันติ ความอดทน อดกลั้น ตอความหนักและความรายแรงท้ังหลาย ชีวิตของผูอยู
รว มกนั นอกจากมขี อ แตกตางขัดแยง ทางอุปนสิ ัย การอบรม และความตอ งการบางอยาง
ซึ่งจะตอ ง หาทางปรบั ปรุงเขา หากัน บางรายอาจจะมีเหตุลวงเกินรุนแรง แสดงออกจากฝายใด
ฝายหน่ึงซึ่งอาจจะเปน ถอยคําหรอื กิรยิ าอาการ จะโดยต้งั ใจหรือไมก ็ตาม เมื่อเกดิ เหตเุ ชน นี้
อกี ฝา ยหน่งึ จะตอง รูจักอดกล้ันระงับใจไมกอเหตุใหเร่ืองลุกลามกวางขยายตอไปความรายจึง
จะระงับลงไปนอกจากนี้ยังจะตองมีความอดทนตอความลําบากตรากตรําและเรื่องหนักใจ
ตา งๆในการประกอบการงานอาชพี เปน ตน โดยเฉพาะเม่ือเกิดภัยพิบัติ ความตกต่ําคับขัน ไมตี
โพยตพี าย แตมีสตอิ ดกลนั้ คดิ อุบายไขป ญ ญาหาทางแกไขเหตุการณใหลุลวงไปดวยดี ชีวิตของ
คูครองท่ีขาดความอดทน ยอมไมอาจประคับประคองพากันใหรอดพนเหตุรายตางๆ อันเปน
ประดุจมรสุมแหง ชวี ติ ไปได
17
จาคะ ความเสยี สละ ความเผ่อื แผแบง ปนตลอดถึงความมีน้ําใจเอ้ือเฟอตอกัน นึกถึง
สวนรวมของครอบครัวเปนใหญ ชีวิตบุคคลท่ีจะมีความสุข จะตองรูจักความเปนผูใหดวยมิใช
เปน ผรู บั ฝา ยเดียว การใหในทนี่ ้ีมิใชหมายความแตเ พยี งการเผื่อแผแบง ปนสิ่งของอันเปนเรื่องที่
มองเหน็ และเขาใจไดงา ย ๆ เทา นั้น แตยงั หมายถงึ การใหน้ําใจแกกันการแสดงนํ้าใจเอ้ือเฟอตอ
กันตลอดจนการเสียสละความพอใจและความสุขสวนตัวได เชน ในคราวท่ีคูครองประสบ
ความทุกข ความเจ็บไข หรือประสบปญหาทางธุรกิจ เปนตน ก็เสียสละความสุขความพอใจ
ของตนขวนขวายชว ยเหลอื เอาใจใสด ูแลเปนทีพ่ ่ึงอาศัยเปน กําลังสง เสรมิ หรือชวยใหกําลังใจ ได
โดยประการใดประการหนึ่งตามความเหมาะสม รวมความวา เปนผูจิตใจกวางขวาง เอ้ือเฟอ
เผ่ือแผ เสียสละ ไมกับแคบเห็นแกตัว ชีวิตครอบครัวท่ีขาดจาคะ ก็คลายกับการลงทุนท่ี
ปราศจาก ผลกําไรมาเพิ่มเติม สว นที่มีมาแตเดิมก็ คงที่หรือหมดไป เหมือนตนไมท่ีมิไดรับการ
บํารงุ กม็ ีแตอบั เฉา รว งโรย ไมม คี วามสดชนื่ งอกงาม
3.2 หลักธรรมของศาสนาอิสลาม
มีหลักธรรมท่ีทําใหอยูรวมกับศาสนาอื่นไดอยางมีความสุข เพราะยึดหลักจริยธรรม
เปน ธรรมนูญสําหรับมนษุ ยท่ีครอบคลมุ ทุกดาน ทั้งสวนตัว ครอบครัว สังคม สอนใหมนุษยอยู
กันดว ยความเปนมติ ร ละเวนการรบราฆาฟน การทะเลาะเบาะแวง รุกรานสิทธิผูอ่ืน ไมลัก
ขโมย ฉอฉล หลอกลวง ไมผิดประเวณี ทาํ อนาจาร ไมด่ืมของมึนเมา ไมบอนทําลายสังคม
ไมวา รปู แบบใด และศาสนาอิสลามถือวา พีน่ อ งมสุ ลิมทัว่ โลกเปน ครอบครวั กนั เปนน้าํ หนง่ึ
ใจเดยี วกัน สามัคคีกันและรักกันศาสนาอิสลามมีวิธีฝกตนใหอดทนดวยการถือศีลอด และรัก
ผูอื่นดวยการบรจิ าคทาน เรยี กวา ซะกาต
การถือศลี อด
การถือศีลอด คือ งดเวนจากการกระทําตางๆ ดังตอไปน้ีตั้งแตแสงอรุณข้ึนจนถึง
ตะวนั ตกในเดอื นรอมะฎอน (เดือนท่ี 9 ขอ ฮิจเราะหศ กั ราช) เปน เวลา 1 เดอื น คอื
1. งดการกนิ และการด่มื
2. งดการมีเพศสัมพนั ธ
3. งดการใชวตั ถุภายนอกเขาใจอวยั วะภายใน
4. งดการแสดงอารมณรายและความผิดตา งๆ พรอ มทัง้ ทาํ นมสั การ พระเจาให
มากกวาวันธรรมดา อานคัมภีรอัลกุรอานใหมาก สํารวมอารมณและจิตใจใหดี ทําทานแกผู
18
ยากไรและบรจิ าคเพ่ือการกศุ ล กลา ว “ซกิ ร”ิ อนั เปน บทรําลกึ ถงึ พระเจา และใหน่งั สงบสติสงบ
จติ “อติ ตกิ าฟ” ในมสั ยดิ
การถือศีลอดมีเปา หมายเพอื่ เปน การฝก ฝนใหต วั เองมจี ติ ผูกพนั และยําเกรงตอพระเจา
เพอ่ื การดําเนนิ ชวี ิตในทกุ ดา นตามคาํ บัญชาของพระองคอันเปนผลดีทําใหเกิดปกติสุขท้ังสวนตัว
และสงั คม
นอกจากน้ัน ประโยชนของการถือศีลอดยังเปนผลดีในดานสุขภาพอนามัยอีกดวย
เพราะการถือศีลอดเปนการอดอาหารในชวงเวลาท่ีถูกกําหนดไวอยางตายตัวนั้น จะทําให
รางกายไดล ะลายสวนเกนิ ของไขมันที่สะสมเอาไว อนั เปนบอ เกดิ ของโรครายหลายประการดวย
การถือศีลอดทําใหเกิดการประหยัดทั้งอาหารของโลกและสิ่งฟุมเฟอยตางๆ ในหนึ่ง
เดอื นทถ่ี อื ศลี อด คาอาหารที่ลดลงจะเปนจํานวนมหาศาล เทากับเดือนถือศีลอดน้ันมุสลิมชวย
ทาํ ใหโ ลกประหยัดโดยตรง
ซะกาต
ซะกาต ในศาสนาอสิ ลาม หมายถึง ทานประจาํ ซง่ึ ศาสนาบงั คบั ใหผ มู ที รพั ยส นิ มาก
เกินจาํ นวนทก่ี าํ หนดไว (ในศาสนา) จา ยแกผ ูค วรไดรับ (ตามอัตราทศี่ าสนากาํ หนด)
ทีม่ าของการบริจาคซะกาต
1. คาํ สอนในศาสนาทใ่ี หม ุสลิมทกุ คนถือวา บรรดาทรัพยสินท้งั หลายทหี่ ามาไดน ้ัน
คือของฝากจากอลั เลาะหเ จา ใหจ ายสวนหน่ึงแกค นยากคนจน
2. ชวี ิตจรงิ ของพระศาสดามะหะหมัด เคยผานความยากจนมากอ น
วัตถุประสงคของการบรจิ าคซะกาต
1. เพอื่ ชาํ ระจิตใจของผูบริจาคใหบริสทุ ธ์ไิ มต กเปน ทาสแหง วตั ถุดวยความโลภและ
เหน็ แกตวั
2. เพอื่ ปลกู ฝงใหมสุ ลมิ ทั้งหลายเปนผมู จี ิตใจเมตตากรุณา เออื้ เฟอเผอื่ แผซงึ่ กนั และกัน
3. เพอื่ ลดชองวา งระหวางชนชั้นในสังคมดวยวธิ กี ารสังคมสงเคราะห
19
ลักษณะของการบริจาคซะกาตท่ีถือไดว า ไดบญุ กศุ ลตามความมุง หมาย ไดแก
1. ทรพั ยส ินทบ่ี รจิ าคตอ งไดม าดว ยความสุจริต
2. ตองเต็มใจในการบริจาค ไมหวังส่ิงตอบแทน ไมเจตนาเพื่ออวดความมั่งมีและ
ไมล ําเลิกบุญคณุ
3.3 หลักธรรมของศาสนาคริสต
หลักธรรมของศาสาคริสตไดแก หลักความรักซ่ึงกอใหเกิดความรักสามัคคีของคนใน
โลกท้งั น้เี พราะ หลกั ความรักเปน คําสอนทางจรยิ ธรรมทีส่ ําคัญท่ีสดุ ของศาสนาคริสต ความรักใน
ท่นี ้ีมใิ ชค วามรกั อยางหนุมสาวอันประกอบดวยกิเลสตัณหาและอารมณปรารถนาอันเห็นแกตัว
แตหมายถงึ ความเปน มิตรและความปรารถนาใหผูอ่ืนมีความสุข พระคริสตธรรมท้ังพระคริสต
ธรรมใหม และพระคริสตธรรมเกา ตางก็มีคําสอนที่เนนเร่ืองความรัก ซึ่งมีอยู 2 ประเภท
ไดแกความรกั ระหวางมนษุ ยก บั พระเจา และความรักระหวา งมนษุ ยกับมนุษย
ในพระคริสตธรรมเกา ความรักเปนเร่ืองของความผูกพันระหวางพระเจากับชนชาติ
อสิ ราเอล โดยที่พระเจาทรงเปนผใู หค วามรักแกชนชาตอิ ิสราเอลกอ น จากนั้นชาวอิสราเอลจึง
สนองตอบความรักของพระเจา พระคริสตธรรมเกาไดบันทึกหลักความรักระหวางมนุษยกับ
มนุษยไ วว า
“จงอยา เกลียดชงั พ่นี องของเจาอยูในใจ แตเจา จงตกั เตอื นเพื่อนบานของเจาเพื่อจะไม
ตองรับโทษเพราะเขา เจา อยาแคน หรอื ผกู พยาบาทลกู หลานญาติพ่ีนองของเจา แตจงรักเพ่ือน
บา นเหมือนรักตนเอง”
ในพระคริสตธรรมใหม คําสอนเรื่องหลักความรักระหวางมนุษยกับพระเจาได
เปลี่ยนไปโดยใหพระเยซูเปนสัญลักษณของความรักสูงสุดท่ีพระเจาทรงมีตอมนุษย เห็นไดจาก
การที่ พระเยซูทรงยอมส้ินพระชนมบนไมกางเขน เพื่อใหผูมีศรัทธาในพระองคจะไดพนจาก
ความ ผดิ บาป เจตนารมณของพระเยซูท่ีทรงยอมสละพระชนมชีพเพื่อไถบาปของมวลชนนั้น
ปรากฏอยูในคาํ อธิษฐานของพระองคกอนที่ทหารโรมันจะเขาจับกุม และพระคริสตธรรมใหม
ไดบ นั ทกึ ความสาํ คัญของความรักระหวา งมนุษยก ับมนษุ ยว า
“มธี รรมาจารยค นหนึ่ง เมื่อมาถึงไดยนิ เขาไลเลียงกันและเห็นวาพระองคทรงตอบเขา
ไดดี จึงทูลถามพระองควา “ธรรมบัญญัติขอใดเปนเอก เปนใหญกวาธรรมบัญญัติท้ังปวง”
พระเยซจู ึงตรสั ตอบคนนน้ั วา “ธรรมบัญญัติเอกนน้ั คือวา โอ ชนอิสราเอลจงฟงเถิด
พระเจาของเรา ทั้งหลายทรงเปนพระเจา องคเดยี ว และพวกทา นจงรักพระเจาดวยสุดจิตสดุ ใจ
20
ของทา น ดวยสุด ความคิดและดวยส้ินสุดกําลังของทาน และธรรมบัญญัติที่สองน้ัน คือ จงรัก
เพอ่ื นบา นเหมอื นรกั ตนเองธรรมบัญญัติอ่นื ท่ใี หญกวาธรรมบัญญัตทิ ้งั สองนี้ ไมม”ี
คําวา “เพื่อนบาน” นี้หมายถึงเพื่อนมนุษยท่ัวไป พระเยซูทรงสอนใหมนุษยเผื่อแผ
ความรักไปรอบดาน ไมเลือกท่ีรักผลักท่ีชัง หลักคําสอนสําคัญน้ีมีอยูในบทเทศนาบนภูเขา
ความรักระหวางมนุษยกับมนุษยแสดงออกไดโดยความเมตตา กรุณา และความเสียสละสวน
ความรักทม่ี นษุ ยมตี อ พระเจา แสดงออกโดยความศรทั ธา
ความศรัทธาสรปุ ได 5 ประการ คอื
1. ศรทั ธาวา พระเจาคือ พระเยโฮวาห เปน พระเจาสงู สุดเพียงองคเ ดยี ว
2. ศรทั ธาวา พระเจาทรงรักมนษุ ยอยางเทา เทียมกัน
3. ศรทั ธาวา พระเยซเู ปน บุตรของพระเจา
4. ศรทั ธาวา พระเยซเู ปน พระผชู ว ยใหรอด
5. ศรทั ธาวา ในแผนดินสวรรคห รอื อาณาจกั รของพระเจา ท่กี ําลังจะมาถึง
3.4 หลกั ธรรมของศาสนาพราหมณ - ฮินดู
ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู ยดึ หลักปรมาตมัน มคี วามหมายดังน้ี
หลกั ปรมาตมัน
คําวา ปรมาตมัน หมายถึง ส่ิงยิ่งใหญอันเปนท่ีรวมของทุกสิ่งทุกอยางในสากลโลก
ซึ่งเรยี กชื่อส่ิงน้ีวา พรหมปรมารมันกบั พรหมจึงเปน สงิ่ เดยี วกัน และมีลักษณะดังตอ ไปน้ี
1. เปน สิง่ ทีเ่ กิดขน้ึ เอง
2. เปน นามธรรม สงิ สถิตอยูในส่งิ ท้งั หลายทง้ั ปวง เรียกวา อาตมัน เปนสิ่งท่มี องไมเ ห็น
ดว ยตา
3. เปนศูนยรวมแหง วิญญาณท้งั ปวง
4. สงิ่ ทงั้ หลายท้ังปวงในสากลโลกลว นเปน สวนยอ ยที่แยกออกมาจากพรหม
5. เปน ตวั ความจริง (สจั ธรรม) ส่งิ เดียว (โลกและสิ่งอน่ื ๆลว นเปนมายา ภาพลวงที่
มอี ยูชั่วครง้ั ช่ัวคราวเทานั้น)
6. เปนผปู ระทานวิญญาณ ความคดิ และความสนั ติ
7. เปนสง่ิ ทีด่ าํ รงอยใู นสภาพเดมิ ตลอดกาล
21
วิญญาณของสัตวโลกทั้งหลาย (อาตมัน) คือสวนที่แยกออกมาจากวิญญาณรวมของ
พรหม (ปรมาตมัน) วิญญาณยอยแตละดวงเหลาน้ีเมื่อแยกออกมาแลวยอมเขาสิงสถิตใน
สิ่งมีชวี ิตรูปแบบตา ง ๆกัน เชน ในรา งกายมนษุ ย เทวดา สัตวและพืช มีสภาพดีบางเลวบาง
สดุ แตผลกรรมทีท่ าํ ไว ซึ่งถอื วาเปนทุกขทั้งสิ้นตราบใดที่วิญญาณเหลาน้ียังไมสิ้นกรรมยอมตอง
เวยี นวายตายเกิดผจญทกุ ขอยตู ลอดไป
ดงั น้ัน เม่อื ทกุ ส่ิงทุกอยา งในสากลโลกเปนสิง่ เดยี วกนั จึงควรอยูดวยกันดวยสันติ และ
สงบสุขได
เร่อื งที่ 4 หลกั ธรรมในแตล ะศาสนาทที่ ําใหผ นู าํ มาประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตนเปน คนดี
4.1 หลักธรรมของศาสนาพทุ ธ มีดังนี้
ห ลั ก ธ ร ร ม ข อ ง ศ า ส น า พุ ท ธ มี พ ร ะ ไ ต ร ป ฏ ก เ ป น ท่ี ร ว ม คํ า ส อ น ข อ ง พ ร ะ พุ ท ธ เ จ า
ประกอบดว ย
1. พระวินยั ปฏก วาดว ยวินัยหรอื ศลี ของภกิ ษุ ภิกษณุ ี
2. พระสุตตนั ตปฏ ก วา ดว ยพระธรรมเทศนาทัว่ ๆไป
3. พระอภิธรรมปฏก วา ดว ยธรรมะลว น หรอื ธรรมะทีส่ าํ คัญ
หลักธรรมสําหรับชาวพุทธ
หลักศาสนาพุทธ เชื่อเร่อื งการเวียนวา ยตายเกิดของสัตวโลก ชีวิตเปนทุกขเปนไปตาม
กฎ แหง กรรม ทาํ ดไี ดด ี ทําช่ัวไดช ่ัว ภพภูมิท่ีเวียนวายตายเกิด ภพภูมิของสัตวโลกมี 3 ภูมิ คือ
มนุษยโลก เทวโลก และนรกภูมิ จนกวาสัตวโลกน้ันจะขจัดกิเลสหมดสิ้น และเขาสูโลกพระ
นพิ พาน ไมม กี ารเวยี นวา ยตายเกิดอีก
การปฏบิ ตั ติ ามหลักธรรมของศาสนาพุทธน้นั ควรเปน ไปตามลาํ ดบั ข้นั คือ
1. การปฏิบตั ติ นเปน พทุ ธมามกะ หรอื เรียกวา การปฏบิ ตั ิตนถึงไตรสรณคมณ
นัน่ คือปฏญิ าณวาจะนบั ถือพระรัตนตรัย ไดแ ก พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ
2. การปฏบิ ตั ติ นตามศลี 5 ศีล 5 เปน พื้นฐานของพทุ ธศาสนิกชนพึง
ประพฤตปิ ฏิบตั ิ คอื
1. งดเวนการฆา เบยี ดเบียนทาํ รายรางกายคน และสัตว
2. งดเวนจากการถือเอาสงิ่ ของที่เขาไมให
3. งดเวนจากการประพฤตผิ ิดในกาม
22
4. งดเวนจากการพูดปด พูดสอเสียด พดู เพอเจอ
5. งดเวนจากสรุ า ยาเสพตดิ ทงั้ ปวง
ประโยชนของศลี 5 คือ
เพอ่ื ความสงบสุขของสังคม เพือ่ พัฒนาจติ ใจของผปู ระพฤติปฏิบัตติ ามศลี
3. การปฏบิ ตั ิตนเพอ่ื ความพน ทกุ ข ชาวพทุ ธควรศึกษาธรรมทีส่ าํ คัญ ๆ คือ
อริยสจั 4 อทิ ธิบาท 4 ทิศ 6 สับปุรสิ ธรรม 7 อบายมขุ 6 พรหมวิหาร 4 สังคหวัตถุ 4
3.1 อริยสัจ 4 คอื ธรรมที่พระพทุ ธเจา ทรงตรัสรูอริยสจั 4 คือ ความจรงิ
4 ประการ คือ
- ทุกข คอื ความไมส บายกาย ไมสบายใจ
- สมทุ ยั คอื เหตุท่ีทาํ ใหเกิดความทกุ ข
- นโิ รธ คือ ความดบั ทุกข การดบั ตณั หา ความอยากใหสน้ิ ไป
- มรรค คอื ขอปฏบิ ัตใิ หถงึ ความดบั ทกุ ข 8 ประการ คอื
1) สัมมาทิฎฐิ คือ ความเห็นชอบ
2) สัมมาสังกัปปะ คือ ความดาํ ริชอบ
3) สมั มวาจา คือ ความเจรจาชอบ
4) สมั มากมั มนั ตะ คอื การกระทําชอบ
5) สัมมาอาชวี ะ คอื การเล้ียงชีพชอบ
6) สมั มาวายามะ คอื การเพยี รชอบ
7) สัมมาสติ คือ การระลกึ ชอบ
8) สัมมาสมาธิ คือ การตง้ั ใจชอบ
3.2 อิทธบิ าท 4 เปนธรรมะทป่ี ฏิบตั ิตนในสิ่งท่ีมุงหมายใหพบความสําเร็จ
ประกอบดว ย
- ฉนั ทะ คอื ความพอใจรกั ใครส ิ่งน้ัน
- วริ ิยะ คือ เพียรหมนั่ ประกอบในส่ิงน้ัน
- จติ ตะ คอื เอาใจใสส ่ิงนั้น
- วมิ งั สา คอื หมั่นตริตรองพิจารณาเหตผุ ลในสิ่งน้ัน
23
3.3 ทิศ 6 คือ สิ่งท่ีทุกคนท่ีอยูรวมกันในสังคมพึงปฏิบัติตอกันในทางท่ีดี
งามรายละเอียด คอื
- ทศิ เบื้องหนา ไดแก บดิ า มารดา
- ทศิ เบอื้ งขวา ไดแ ก อาจารย
- ทศิ เบือ้ งหลัง ไดแ ก สามี ภรรยา
- ทิศเบื้องซา ย ไดแก มติ รสหาย
- ทศิ เบือ้ งลา ง ไดแ ก ลกู จาง บริวารผใู ตบ ังคับบญั ชา
- ทศิ เบอ้ื งบน ไดแ ก สมณพราหมณ
3.4 สัปปรุ ิสธรรม 7 คือ ธรรมของคนดี 7 อยา ง คอื
- ความเปนผูรูจกั เหตุ (ธัมมัญุตา)
- ความเปนผูรูจักผล (อตั กญั ุตา)
- ความเปนผรู จู ักตน (อตั ตัญุตา)
- ความเปนผูรจู ักประมาณ (มัตตัญุตา)
- ความเปนผรู ูจ ักกาล (กาลัญตุ า)
- ความเปนผูรูจักชุมชน (ปรสิ ญั ตุ า)
- ความเปนผูร จู ักเลือกบคุ คล (ปุคคลปโรปรญั ุตา)
3.5 อบายมุข 6 ละเวนจากอบายมุข 6 คือ การด่ืมนํ้าเมา การเที่ยว
กลางคืน เทยี่ วดกู ารละเลน เลน การพนนั คบคนชั่วเปนมติ ร เกียจครานการทํางาน
3.6 พรหมวิหาร 4 คือ ธรรมะของผูใหญท ี่ควรปฏบิ ัติ ดังน้ี
- เมตตา คือ ความปรารถนาใหผูอืน่ มคี วามสุข
- กรุณา คือ ความปรารถนาใหผ ูอนื่ พนจากความทุกข
- มุทิตา คือ ความยินดีเมอ่ื ผอู ่นื ไดดี
- อุเบกขา คือ การวางเฉย ไมลําเอียง ทําใหเ ปนกลาง ใครทําดียอมไดดี
3.7 สังคหวตั ถุ 4 คือ ธรรมที่เปน เครอ่ื งยดึ เหนี่ยวนํ้าใจผอู ่นื คอื
- ทาน คอื การใหการเสียสละ เอ้อื เฟอเผอื่ แผ
- ปยวาจา คอื การพดู ดว ยถอยคาํ ทไี่ พเรา
- อตั ถจริยา คือ การสงเคราะหทกุ ชนดิ หรอื การประพฤติในสิ่งท่ีเปน
ประโยชนต อผอู ่นื
24
- สมานัตตตา คือ การเปนผูสมํา่ เสมอ มคี วามประพฤตเิ สมอตน
เสมอ ปลาย
สรุป หลักธรรมท่ีชาวพทุ ธพงึ ปฏบิ ตั ิ คือ การละความชว่ั การทาํ ความดี
การทําจิตใจให แจม ใส และการทาํ สมาธภิ าวนา
แบบอยา งชาวพทุ ธท่ดี ี
หมอมเจาหญิงพูนพิสมัย ดิศกุล ประสูติเม่ือวันจันทรที่ 17 กุมภาพันธ พ.ศ.2438
เปนพระธิดาในสมเด็จพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดํารงราชานุภาพ ผูไดรับการยกยองวา
เปน บิดาแหง ประวัติศาสตรไทย และหมอ มเฉอ่ื ย พระองคส น้ิ ชพี ิตักษัยดวยโรคชรา เม่ือวันที่ 11
สิงหาคม พ.ศ.2533 รวมพระชันษาได 95 พรรษา กรณียกิจดานพระพุทธศาสนาของทานมี
มากมาย เชน ทรงเปนที่ปรึกษาชมรมพุทธศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ทรงเปนองค
ปาฐกถาและบรรยายวิชาการทางพระพุทธศาสนาทั้งในและตางประเทศ ทรงเปน
กรรมการบริหาร และอปุ นายกพทุ ธสมาคมแหงประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ ทรงเปนรอง
ประธานองคก ารพุทธศาสนิกสัมพนั ธแหง โลก และทรงนิพนธท างพระพทุ ธศาสนาหลายเร่อื ง
นอกจากนั้น ทรงเปนแบบอยางชาวพุทธที่ดี คือ ทรงเปนอุบาสิกาท่ีเครงครัด ทรงเปน
พหสู ูต มีความรบู าลจี นมคี วามรูค วามเขาใจเปนอยางดี ทรงเปนแบบอยางพลเมืองที่ดีดวยการ
จงรักภักดีและพิทักษสมบัติล้ําคาของชาติ กลาวคือ เมื่อพระบิดาสิ้นพระชนม มีชาวตางชาติ
เสนอซ้ือผลงานนิพนธทางวิชาการของพระบิดาดวยราคาสูง แตพระองคทรงแจงความจํานง
บริจาคหนังสือใหแกรัฐบาล เพ่ือเก็บไวเปนสมบัติของชาติ และเปนคลังความรูของประชาชน
รัฐบาลในขณะน้ันจึงสรา งหองสมดุ ขน้ึ รองรับ เรยี กวา หอดํารง
4.2 หลักธรรมของศาสนาอิสลาม
ศาสนาอิสลามเกิดในดินแดนอาหรับ โดยมีความเช่ือตามโบราณเดิมเก่ียวกับหิน
ศักดสิ์ ิทธิ์ เรยี กวา หินกาบะห อาํ นาจลกึ ลับ ผีสางเทวดา เวทมนตรค าถา พอ มด หมอผี คาํ ทํานาย
การเสย่ี งทาย การนบั ถือภเู ขา ตน ไม นาํ้ พุ บชู าดวงอาทติ ย ดวงจันทร ดวงดาวตางๆ อิสลามมา
จากคาํ วา อัสละมะ แปลวา สันติ การยอมนอบนอมตน ชาวมุสลิมมุงตามความ คิดเห็นของ
พระเจา โดย ไมเหน็ แกชีวิตมีความเช่อื ศรัทธา 6 ประการ
1. ศรัทธาในพระเจา
2. ศรัทธาในบรรดามะลาอิกะห คือ เทวทูตของพระเจา ซ่ึงเปนคนกลางทําหนาที่
ส่ือสารระหวางศาสดามุฮัมมัดกับพระเจา บันทึกความดีความชั่วของมนุษยถอดวิญญาณออกจากราง
25
เวลามนุษยต าย และสมั ภาษณผตู าย ณ หลุมฝงศพ
3. ศรทั ธาในคัมภีรอลั กรุ อาน เปน คัมภีรสุดทายที่พระเจาส่ังตรงผานพระมุฮัมมัดลงมา
ใหมนษุ ยโลก
4. ศรทั ธาตอบรรดาศาสนทตู
5. ศรทั ธาตอวันพิพากษาโลก เรียกวันน้วี า วนั กียามะห
6. ศรัทธาในกฎสภาวะของพระเจา มีทั้งกฎตายตัวและไมตายตัว กฎตายตัว คือ
กําหนดเพศพันธุ กฎไมต ายตวั คือ ทําดี ไดด ี ทาํ ชวั่ ไดช ว่ั
4.3 หลกั ธรรมของศาสนาคริสต
คริสตศาสนา (Chirstianity) เปนศาสนาแหงความรัก เพราะพระเจาทรงรักมนุษย
ทรง รกั ประซาชนของพระองค ทรงสรางสัตวตา ง ๆ ขนึ้ มาเพื่อรับใชเปนอาหารแกมนุษย และ
ทรงใหมนุษยลงสูน รกเมือ่ ไมศ รัทธาในพระเจา
ศาสนาคริตสมีรากฐานมาจากศาสนายูดาย (หรือศาสนายิว) โดยมีเน้ือหาและความ
เช่ือ บางสวนเหมอี นกนั โดยเฉพาะคัมภีรไบเบิลฮิบรู ท่ีคริสตศาสนิกชนรูจักในชื่อ พันธสัญญา
เดิมท่ีเรียกวา เบญจบรรณ/บิญจบรรพ (Pebtatench) ไดรับการนับถือเปนพระคัมภีรของ
ศาสนายูดาย และศาสนาอิสลามดวยเชนกัน โดยในพระธรรมหลายตอนไดพยากรณถึงพระเมสลิ
ยาห (Messiah) ที่ชาวคริสตเชอื่ วา คอื พระเยซู เชน หนงั สือประกาศ อสิ ยาห บทท่ี 53 เปนตน
หลักคําสอน พระธรรมคําสอนปรากฏในพระคริสตธรรมคัมภีร (คัมภรไบเบิล) ผูนับ
ถือคริสตศาสนาทุกคนตองยึดมั่นในหลักปฏิบัติสําคัญของคริสตศาสนา เรียกวา บัญญัติ 10
ประการ คอื
1. จงนมัสการพระเจาเพยี งพระองคเ ดียว พงึ ทําความเคารพตอพระเปน เจา
2. จงอยาออกนามพระเจาอยางพลอย ๆ โดยไมส มเหตสุ มผล
3. จงฉลองวนั พระอันเปน วนั คักดิส์ ิทธ์ิ
4. จงอยางบูชารูปเคารพ
5. จงเคารพนบั ถอื บดิ ามารดาของตน
6. จงอยา ฆา คน
7. จงอยาลว งประเวณใี นคูครองของผอู ่นื
8. จงอยา ลกั ขโมย
9. จงอยาพดู เท็จ
10. จงอยา มกั ไดใ นทรัพยของเขา
26
หลักคําสอนของพระเยซูสวนใหญจะอยูบนพ้ืนฐานของบัญญัติ 10 ประการของ
ศาสนา ยู ดาย โดยขยายอธบิ ายความเพ่ิมเติม หรืออนุรักษคําสอนเดิมไว เชน สอนใหมีเมตตา
กรุณา ตอกัน สอนใหรักกันในระหวางพี่นอง สอนใหทําความดี สอนใหเห็นแกบุญทรัพย
มากกวา สินทรัพย สอนให แสวงหาคุณธรรมย่ิงกวาส่ิงอ่ืน สอนหลักการคบหาซึ่งกันและกัน
สอนให ตอตานความ อยุติธรรม สอนเรื่องจิตใจวาเปนรากฐานแหงความดีความช่ัว สอนถึง
ความกรุณา ของพระเจา สอนถึงความ ขัดแยง กันระหวางพระเจา กับเงิน สอนใหรักษาศีล รักษา
ธรรม สอนวิธไี ปสวรรค สอนเรอื่ งความสขุ จากการทาํ ใจใหอ สิ ระ ฯลฯ เปน ตน
นักบวช/ ผูสืบทอดศาสนา คือ สาวกพระบาทหลวงหมอสอนศาสนา และ
ครสิ ตศาสนิกชน ผเู ล่ือมใสในคริสตศ าสนา
ศาสนสถาน ทใ่ี ชประกอบกิจกรรมสาํ คญั ทางศาสนาของคริสตศาสนิกชน คือ โบสถ วิหาร
และสัญลักษณความเปนคริสตศาสนิกชนทุกนิกาย ใช เครื่องหมายไมกางเขนเหมือนกันหมด ไม
กางเขนเปน สญั ลกั ษณแสดงถึงความเสียสละที่ ยงิ่ ใหญเ ปน นริ นั ดรของพระเยชู
แบบอยางของครสิ เตียนท่ีดี
มารติน ลูเธอรคิง เกิดในครอบครัวท่ีปูติดสุรา มีหน้ีสินมากมาย แตพอของคิงใฝดีใน
ชีวิต อดทนเรียนตอในมหาวิทยาลัย และเปนศาสนาจารยประจําโบสถ สามารถสรางฐานะได
ดวยตนเองจนกลายเปนบคุ คลช้นั สูงของคน ผวิ ดําในแอตแลนตา แตในสังคมขณะนนั้ ยงั แยก
ผิวสีคนดําเปนทาสและถูกเฆี่ยนตี คิงเปนเด็กฉลาด และราเริง เปนหัวหนากลุมของเพื่อนเขา
ไดร ับการ‘ฝกใหอดกล้ันและมีระเบียบวินัย เขาตองไปโรงเรียนสอนศาสนาโบสถในวันอาทิตย
บา ยสง หนงั สอื พมิ พ นอนแตหวั คา่ํ และต่ืนเชา เรียนคัมภรี ไบเบิล ตองสวดมนตกอนรับประทาน
อาหารคํ่าอยากเรียนแพทย แตเมื่อไดรับการดูหมิ่นจากคนผิวขาวจึงเรียนทนายความท่ี
มหาวิทยาลยั มอรเ ฮาร ฝกเปน นักพูดไดรางวัลในการประกวดวาทศิลป เปนนักศึกษาที่มีผลการ
เรยี นดเี ย่ยี ม จึงตดั สินใจเปนนกั เทศน และไดเ ขยี นบทความลงในหนังสือพิมพเรียกรองใหคนผิว
ดาํ เขมแข็ง จนประธานาธิบดี ลินคอน บี จอหนสนั ยินยอมออกกฎหมาย วาดว ยสิทธิมนุษยชน
ดร.มารติน ลเู ธอร คิง จเู บียร ไดรางวลั โนเบล และเสียชีวิตลงดวยน้ํามือชาวผิวขาว เม่ือวันที่ 4
เมษายน 1968
27
4.4 หลกั ธรรม-คาํ สอน ของศาสนาพราหมณ- ฮินดู
ศาสนาพราหมณ- ฮินดู เปนศาสนาท่ีเกาแกท่ีสุด มหี ลักธรรมสําคญั ๆ ดังน้ี
1. หลกั ธรรม 10 ประการ
1. ธฤติ ไดแ ก ความพอใจ ความกลา ความม่ันคง ซ่ึงหมายถึงการพากเพยี ร
จน ไดรบั ความสาํ เรจ็
2. กษมา ไดแก ความอดทน น่ันคอื พากเพียรและอดทน โดยยึดความเมตตา
กรณุ าเปนทต่ี ัง้
3. ทมะ ไดแ ก การขม จติ ใจของตนดวยเมตร และมสี ติอยเู สมอ
4. อัสเตยะ ไดแ ก การไมล กั ขโมย ไมกระทาํ โจรกรรม
5. เศาจะ ไดแ ก การกระทาํ ตนใหบรสิ ุทธท์ิ งั้ กายและใจ
6. อนิ ทรยี นครหะ ไดแ ก การหมั่นตรวจสอบอินทรีย 10 ประการ ใหไ ดรบั
การตอบสนองทีถ่ กู ตอง
7. ธี ไดแ ก ปญญา สติ มติ ความคิด ความมั่นคงยืนนาน น้นั คือมีปญญา
และ รูจ ักระเบยี บวิธตี างๆ
8. วิทยา ไดแก ความรูทางปรัชญา
9. สตั ยา ไดแ ก ความจริง คือชอื่ สตั ยตอ กนั และกนั
10. อโกธะ ไดแก ความไมโกรธ
2. หลกั อาศรม (ขนั้ ตอนแหง ชีวติ ) 4 คอื
1. พรหมจารี ขน้ั ตอนเปน นักศึกษา
2. คฤหสั ถ ขนั้ ตอนเปน ผคู รองเรอื น
3. วานปรสั ถ ขน้ั ตอนละบา นเรอื นเขาปา หาความสงบวิเวก
4. ลนั ยาสี ขน้ั ตอนสละเพศฆราวาสออกบวชบําเพญ็ พรต เพ่อื หาความสุขที่
แทจริงของชวี ิต
3. หลกั เปา หมายของชวี ิต 4 ประการ คือ
1. กามะ การหาความสุขทางโลกอยางถกู ตองสมดลุ
2. ธรรมะ ปฏบิ ัติหนาทีต่ ามวรรณะไดถ กู ตอง
3. อรรถะ สรา งฐานะทางครอบครวั ใหม น่ั คงในทางเศรษฐกจิ
4. โมกษะ แสวงหาทางหลดุ พน
28
บคุ คลตวั อยางในศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดู
มหาตมะ คานธี เปนบุคคลตัวอยางของศาสนาพราหมณ-ฮินดู ไดอยางดี ทาน
มหาตมะ คานธี เปนชาวอินเดียไดร ับการศกึ ษากฎหมายจากประเทศองั กฤษ แตทา นยังคงไว
ซ่ึงความเปนผูอนุรักษวัฒนธรรมชาวอินเดียไวได ทานเปนผูนําของชาวอินเดียในการตอสูเพื่อ
เอกราชของชาวอินเดียดวยวิธีการอหิงสา คือการตอตานอยางสงบ อดอาหาร เปนบุคคล
ตัวอยางท่ีใชชีวิตอยาง สมถะเรียบงาย เปนวีรบุรุษของชาวอินเดียที่สามารถตอสูเอาอธิปไตย
คนื จากองั กฤษได สาเหตทุ ท่ี านเรม่ิ การตอสเู กดิ จากเม่ือทานไปทาํ งานท่ปี ระเทศแอฟริกา
ทานโดยสารรถไฟขั้นหนึ่ง แตพนักงานรถไฟไมใหทานน่ังข้ัน 1 เพราะท่ีน่ังเอาไวสําหรับคนผิว
ขาว และทานลงจากรถไฟทานนั่งอยูท่ีสถานีรถไฟทั้งคืน ครุนคิดในเรื่องน้ี และทานสามารถ
รวมกลุม ชาวอนิ เดียตอ ตา นชาวผิวขาวในแอฟริกา เมอ่ื ทานมาอยทู ่ีอินเดีย แตเดิมทานสนับสนุน
การทํางานของอังกฤษแตเมอ่ื องั กฤษออกกฎหมายตรวจรูปพรรณ หญิงอินเดียตองถอดเส้ือผา
ตอหนาเจาหนาท่ีอังกฤษทานจึงเริ่มตนนําอินเดียสูอังกฤษจนไดรับชัยชนะดวยวิธีอหิงสาตอสู
ดวยความสงบ
29
กจิ กรรมทายบทที่ 1
1. ศาสนาใดทไ่ี มมีศาสดา ข. ครสิ ต
ก. พุทธ ง. พราหมณ
ค. อสิ ลาม
2. ประเทศฝงแผนดนิ ใหญใ นทวปี เอเชยี สว นใหญนบั ถือศาสนาอะไร
ก. อสิ ลาม ข. ฮนิ ดู
ค. พุทธ ง. คริสต
3. ไมว า จะนับถือศาสนาใดสง่ิ ท่ีควรยดึ ถอื และนําไปดําเนนิ ชีวติ คือขอ ใด
ก. ศาสดา ข. ศาสนพิธี
ค. ศาสนสถาน ง. ศาสนธรรม
4. เปา หมายหลักธรรมของทกุ ศาสนา คือขอ ใด
ก. มงุ ใหค นมีความสขุ ข. มงุ ใหค นเปนคนดี
ค. มุงใหคนไปสนู ิพพาน ง. มุงใหค นมีสนั ตสิ ุข
5. มหาตมะคานธีตอสกู ับองั กฤษดวยวธิ ีอหิงสาตรงกับขอใด
ก. ตอ สดู วยพละกําลงั ข. ตอ สดู ว ยสตปิ ญญา
ค. ตอ สดู ว ยความสงบ ง. ตอสูดว ยไหวพรบิ
6. ทา นคดิ วาขอใดคอื เหตุผลที่หมอ มเจา หญิงพนู พสิ มยั ดิศกลุ ไมขายผลงานนพิ นธของพระ
บดิ าแมไดราคาดีแตก ลบั บริจาคใหรัฐบาล
ก. ไมอ ยากใหผลงานน้ันไมไปอยูตางประเทศ
ข. ตองการเอาไวใหค นในชาติศกึ ษา
ค. มฐี านะรํ่ารวยอยแู ลว
ง. ไมอ ยากใหตกเปนสมบัติของบุคคลใด ๆ
7. อัลกรุ อา นเปนหลกั ธรรมของศาสนาใด
ก. อสิ ลาม ข. ฮนิ ดู
ค. ครสิ ต ง. พราหมณ
30
8. พรหมวิหาร 4 ประการประกอบดว ย
ก. ฉันทะ วิรยิ ะ จติ ตะ วิมังสา
ข. เมตตา กรุณา มุทิตา อเุ บกขา
ค. ทาน กรุณา วิมงั สา อุเบกขา
ง. ทาน ปยวาจา เมตตา กรณุ า
9. ประโยชนของศลี 5 คือขอ ใด
ก. เพื่อความสงบสุขของสงั คมและพฒั นาจติ ใจ
ข. เพื่อเปน แนวทางใหบคุ คลพนทุกข
ค. เพ่ือใหค นในสังคมมีความสขุ
ง. เพือ่ ใหคนประพฤตปิ ฏิบัตบิ รรลุธรรม
10. การถอื ศีลอดปล ะ 30 วนั เปน ศาสนพิธขี องศาสนาใด
ก. ศาสนาพทุ ธ ข. ศาสนาครสิ ต
ค. ศาสนาอิสลาม ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู
31
บทที่ 2
วัฒนธรรม ประเพณี และคานยิ มของประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชยี
สาระสําคัญ
วฒั นธรรม ประเพณีไทยและในประเทศเอเชีย เปนสิ่งท่ีมีคุณคาสําหรับชาวไทย และ
ประชาชนชาติอ่ืนๆในทวปี เอเชีย เพราะเปนสิง่ ท่สี บื ทอดมาจากบรรพบรุ ุษ สง ผลใหเอเชยี
มีเอกลกั ษณของตนเอง ในปจจุบันที่สังคมโลกสื่อสารไรพรมแดน วัฒนธรรมและประเพณีของ
ประทศในทวีปเอเชีย จึงเปนสิ่งท่ีนาสนใจศึกษา คนควา รวมท้ังการเขามาทองเท่ียวเพื่อการ
พักผอนหยอนใจ การอนุรักษสืบสานตลอดจนการสงเสริมคานิยมท่ีพึงประสงคใหเกิดข้ึนใน
ประเทศไทย และทวีปเอเชียเปนสิ่งสําคัญและจําเปนในสังคมปจจุบัน เพราะจะเปนการ
เสรมิ สรางวฒั นธรรม ประเพณี ของไทยและของทวปี เอเชียใหด าํ รงสืบตอ ไป
ผลการเรยี นรูท่คี าดหวงั
1. มีความรูความเขาใจในวัฒนธรรม ประเพณีของประเทศไทยและประเทศในทวีป
เอเชยี
2. ตระหนักถึงความสําคัญในวัฒนธรรม ประเพณีของประเทศไทยและประเทศใน
ทวปี เอเชยี
3. มสี ว นรว มในการปฏิบตั ิตนตามวัฒนธรรม ประเพณีของประเทศไทยและประเทศ
ใน ทวีปเอเชีย
4. ประพฤติตนตามคา นยิ ม จริยธรรมทพี่ ึงประสงคของสงั คมไทย
ขอบขา ยเนือ้ หา
เรอ่ื งที่ 1 วฒั นธรรม ประเพณใี นประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชยี
เรื่องท่ี 2 การอนุรักษและการสบื สานวฒั นธรรมประเพณขี อง
ประเทศไทย และประเทศในทวปี เอเชีย
เรื่องท่ี 3 การประพฤตปิ ฏิบัติตน เพ่อื การอนรุ ักษ และสบื สานวัฒนธรรมประเพณีของ
ประเทศไทย และประเทศตา งๆ ในทวปี เอเชยี
เรื่องที่ 4 คา นยิ มทพ่ี งึ ประสงคข องประเทศไทยและประเทศตางๆ ในทวีปเอเชยี
32
ส่ือการเรยี นรู
1. วีซดี ี วฒั นธรรม ประเพณี คานยิ ม ของไทยและประเทศตา งๆในเอเชยี
2. คอมพิวเตอร อินเทอรเน็ต วฒั นธรรม ประเพณี คา นิยม ของไทยและประเทศ
ตางๆ ในเอเชีย
33
เรอื่ งท่ี 1 วัฒนธรรมประเพณใี นประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชีย
1. วฒั นธรรม ประเพณีของไทย
1.1 วัฒนธรรมไทย
วัฒนธรรมในภาษาไทยเกิดมาจากการรวมคํา 2 คํา คือ วัฒนะ หมายถึงความเจริญ
งอกงาม รุงเรือง และคําวา ธรรม หมายถึง การกระทําหรือขอปฏิบัติ สรุปแลว วัฒนธรรม
หมายถึงทุกส่ิงทุกอยางที่มนุษยสรางขึ้นไวเพื่อนําเอาไปชวยพัฒนาชีวิตความเปนอยูของมนุษยใน
สังคม ตลอดถงึ ชวยแกป ญหาและชวยสนองความตองการของสงั คม
สาํ นกั งานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหงชาติแบงเนอื้ หาวฒั นธรรมเปน 5 ประเภท คอื
1. ศลิ ปกรรม ไดแก ภาษา วรรณกรรม การละคร นาฏศลิ ป ดนตรี จิตรกรรม
สถาปตยกรรมรม ประติมากรรม และศิลปะการแสดง
2. มนษุ ยศาสตร ไดแก คุณธรรม จริยธรรม คานิยม กฎหมาย ขนบธรรมเนยี ม
ประเพณี กฎหมาย การปกครอง ประวัตศิ าสตร โบราณคดี ปรัชญา ศาสนา
3. การชางฝมือ ไดแก การเย็บปก ถักรอ ย การแกะสลกั การทอ การจกั สาน การทํา
เคร่ืองถม เคร่ืองเงิน เคร่อื งทอง
4. กีฬาและนันทนาการ ไดแก มวยไทย กระบี่ กระบอง ตระกรอ การละเลน
พนื้ เมอื ง
5. คหกรรม ไดแ ก ระเบยี บในเร่อื งการกนิ อยู มารยาทในสังคม การแตงกาย
การตกแตง เคหสถาน การดูแลเดก็ เปน ตน
ลกั ษณะของวัฒนธรรมไทย
วัฒนธรรมไทยไดรับการพัฒนามาโดยลําดับ จากอิทธิพลสิ่งแวดลอมทางสังคมและ
ส่งิ แวดลอมทางธรรมชาติ ประกอบกับความสามารถของคนไทยกอใหเ กิดการสรา งสรรค
การหลอ หลอมรวมกนั จนมีลักษณะเดน ๆ ดังตอ ไปนี้ คือ
1. การมพี ุทธศาสนาเปน ศาสนาประจาํ ชาติ
2. การมีพระมหากษัตริยทรงเปนพระประมุขสังคมไทยมีพระมหากษัตริยทรงเปน
พระ ประมุขสืบทอดมาต้งั แตส มยั โบราณมาจนถึงปจจบุ ัน
3. อักษรไทย ภาษาไทย สังคมไทยมีอักษรใชมาตั้งแตกรุงสุโขทัยและไดรับการ
พฒั นาอักษรไทยโดยพอขนุ รามคาํ แหงมหาราช
34
4. วัฒนธรรมท่ีแสดงออกถึงความเปนไทย บานเรือนไทยที่มีเอกลักษณเหมาะสม
ประเพณีไทยประเพณีไทย
วัฒนธรรมที่สําคัญของประเทศไทยท่ีแสดงออกถึงความเปนไทยที่สําคัญตางๆ คือ
ภาษา การแตง กาย อาหาร และมารยาท
ภาษา ภาษาที่ใชสอื่ สารกันในสังคม มี 2 ลักษณะคอื ภาษาทางกาย (ภาษาทางกิริยา)
และภาษาทางวาจา ในแตล ะเผา แตละชุมชน แตล ะภาค จะมภี าษาถิน่ สาํ เนยี งถิ่นกิริยาอาการ
แสดงออกของทองถ่ิน และจะมีภาษกิริยาอาการตาง ๆ คนไทยจะใชภาษาไทยกลางซึ่งเปน
ภาพรวมของประเทศ ดังนั้นวัฒนธรรมทางภาษาจะบงบอกท่ีมาของถิ่นกําเนิดซ่ึงควรจะเปน
ความภมู ใิ จในตัวตน ไมเ ปนส่งิ เชย นาอายหรอื ลาสมยั ในการแสดงออกทางภาษาถิ่น เชน
การพดู ของภาคอสี านทบี่ งบอกถงึ ความเปน คนอีสานเปน ตน
การแตง กาย การแตง กายของคนในสงั คมไทยในปจจุบันไดรับอิทธิพลจากวัฒนธรรม
ตะวนั ตกในชวี ิตประจาํ วันคนไทยจึงแตง ตัวแบบสากล ตอ เมื่อมีงานบุญประเพณีตาง ๆ หรือใน
โอกาสสําคัญ ๆ จึงนําการแตงกายประจําถิ่นที่แสดงออกมาเปนเผาเปนชุมชน และเปนภาค
อยางไรก็ตามเรายังเห็นคนรุนเกา รุนพอ แม ปู ยา ตา ยาย ในทองถิ่นบางแหงยังคงมี
วฒั นธรรมการแตงกายที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ใหเราเห็นไดในชีวิตประจําวัน เชน การนุง
ผา ซิ่นไปทาํ บุญทีว่ ัด เปนตน
อาหาร เนอื่ งจากการติดตอสือ่ สารของโลกปจจุบันเปน โลกไรพรมแดน เราจึงสามารถ
รับประทานอาหารไทยที่รานอาหารตาง ๆ อาทิ เมืองลอสแองแจลิสเมืองฮองกง วัฒนธรรม
ทางอาหารหารกินของคนไทยในทองถิ่นตาง ๆ ยังคงสืบตอต้ังแตอดีตจนมาถึงปจจุบัน เพราะ
สภาวะแวดลอมทางภูมิศาสตร ทรัพยากรตาง ๆ สงผลใหวัตถุดิบท่ีใชในการประกอบอาหาร
ทองถิ่นไทย ยังคงมีอยูและนํามาใชในการ ประกอบอาหารการกินไดตลอดมา แตอาหารบาง
ชนิดเริ่มสูญหายไป เด็กไทยปจจุบันเริ่มจะไมรูจักคุนเคยอาหารบางชนิด เชน ขนมกง ซึ่งเปน
ประเพณีแตงงานภาคกลางในอดีตและมีขนมกงเปนขนมทําจากถ่ัวทองปนเปนวงกลมมีซ่ี
เหมอื นลอ เกวยี น เพ่ือใหช ีวติ แตง งานรายรื่นกา วไปขา งหนา เปนตน
มารยาท มารยาทของคนไทยท่ีอาศัยอยูเปนเผา เปนชุมชน เปนภาค ตลอดจนคน
ไทยกลางไดร บั การสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ แตเมื่อกลาวโดยรวมแลวมารยาทไทยน้ันท่ัวโลก
ยอมรับ วามีความงดงาม ออนชอย เชน การไหว การกราบ บงบอกถึงความเปนชาติท่ีมี
วัฒนธรรมอันดีงาม ทําใหคนตางประเทศประทับใจ และเปนสวนหนึ่งที่ชวยสงเสริม
อตุ สาหกรรมกาทอ งเท่ียวใหเจรญิ กา วหนา
35
ประเพณีไทย
ประเพณไี ทยเปน วัฒนธรรมทสี่ ืบทอดกนั มา เปน สง่ิ ท่แี สดงถึงวถิ ีชวี ิตของ คนไทย
ท้งั ในอดีตและปจ จบุ นั ประเพณีแสดงถึงความเจริญรงุ เรอื งของประเทศไทยท่ีสืบเน่อื งมา
เปน ส่ิงที่คนไทยควรศึกษาทําความเขาใจและชวยกันอนุรักษ โดยปกติแลวศาสนาและความ
เช่อื มีอิทธิพลตอประเพณีไทย สําหรับประเพณีไทยจําแนกออกเปน 2 ประเภท คือ พระราช
ประเพณี และประเพณีในทองถนิ่ ตา ง ๆ ไดแกพ ระราชพธิ ถี อื นาํ้ พิพัฒนสัตยาในโอกาสทพ่ี ระเจา
แผนดินข้ึนครองราชสมบัติพระราชพิธีทอดพระกฐินหลวง โดยการเสด็จพระราชดําเนินทาง
ชลมารคขบวนพยหุ ยาตราอยางแบบโบราณ เปนการอนุรักษโบราณประเพณีสําหรับประเพณีใน
ทองถ่นิ ตา ง ๆ เชน ประเพณีตรุษสงกรานต ประเพณีลอยกระทง
ตวั อยางการอนรุ ักษสบื สานวัฒนธรรมประเพณี
ประเพณีตรุษสงกรานต มีทุกทองถ่ินในวันขึ้นปใหมของไทย มีประเพณีสรงน้ําพระ
ทําบุญ ไหวพระรดน้ําขอพรผสู งู อายุ ตรงกบั วันที่ 13 เมษายนของทกุ ป
ประเพณีลอยกระทง ทาํ ในเดือน 12 ประเพณนี ีเ้ กิดขึน้ ตั้งแตส มยั กรงุ สุโขทัย
มีวัตถุประสงค คือ ตกแตงกระทงดวยวสั ดุดอกไม จุดธูปเทียนลอยกระทงลงแมนํ้าลําคลองเพ่ือ
ขอโทษพระแมคงคา ที่ประชาชนไดอาศัยด่ืมกิน และเพื่อไหวพระพุทธเจาปางประทับอยูใต
เกษียรสมุทร
ประเพณีอุมพระดําน้ํา เปนประเพณีทองถ่ินในชวงเดือน 10 ของชาวจังหวัด
เพชรบูรณ ที่มีความเปนเอกลักษณในงานจะมีการอันเชิญพระพุทธรูปมหาธรรมราช พระ
คบู านคเู มืองของชาวเพชรบรู ณ โดยมเี จาเมืองจะตองเปนคนอมุ พระมาดาํ ลงไปในน้ํา ซึ่งมีความ
เชื่อวา จะทาํ ใหบานเมืองและประชาชนมคี วามสขุ ความเจริญ
ประเพณตี ักบาตรเทโว เปนประเพณีสําคัญในการออกพรรษา ซึ่งตรงกับข้ึน 15 ค่ํา
เดอื น 11 ของชาวอทุ ยั ธานี โดยพระสงคจ ํานวน 300 กวารปู เดินลงบันไดจากมณฑลพระพุทธ
บาทบนเขาสะแกกรัง ลงมารับบณิ ฑบาตร ขาวสาร อาหารแหงจากพระพุทธศาสนิกชนบริเวณ
ลานวัดสงั กสั รตั นครี ี อาํ เภอเมือง จังหวดั อทุ ยั ธานี
ประเพณที าํ บญุ วนั สาํ คัญทางพระพุทธศาสนา วันมาฆบูชา แหเทียนวันเขาพรรษา
วนั ออกพรรษา ทําบุญวันธรรมสวนะ ถวายผาอาบนํ้าฝน ทอดผาปา ทอดกฐิน เทศนมหาชาติ
เปนประเพณสี าํ คญั ของชาวพทุ ธ
ประเพณกี ารแตงงาน การสงตัวคสู มรส เปนประเพณีสว นตัว สวนบุคคล ซ่ึงแตกตาง
ไปตาม ภาคและทอ งถน่ิ
36
2. วฒั นธรรมประเพณีของประเทศในทวีปเอเชยี
ประเทศในเอเชียสวนใหญประกอบอาชีพเกษตรกรรม รายไดจึงขึ้นอยูกับผลิตผล
ทางการเกษตร แตมีบางประเทศมีความเจริญกาวหนาทางอุตสาหกรรม เชน ญี่ปุน และบาง
ประเทศ เจรญิ กาวหนาทางการผลติ น้ํามนั เชน ประเทศอริ กั อหิ ราน คูเวต
ในการศึกษาวฒั นธรรมประเพณีของประเทศในเอเชยี ควรรเู รอื่ งราวทเ่ี ก่ียวกบั
ลักษณะสาํ คัญของประชากร และสง่ิ ท่ีมอี ทิ ธิพลตอ วัฒนธรรมประเพณี ดงั น้ี
2.1 ส่งิ ทมี่ ีอิทธิพลสําคญั ตอวัฒนธรรมของเอเชีย
ส่งิ ที่มอี ิทธิพลสําคัญตอวัฒนธรรมของทวีปเอเชีย คือ ภาษาและอทิ ธพิ ลของ
อารยธรรมภายนอก หรืออารยธรรมจากตางชาติ
2.1.1 วัฒนธรรมทางภาษา
ลกั ษณะสาํ คัญทางภาษาในภูมิภาคน้ีมปี ระชากรหลายเช้ือชาติ
หลายวัฒนธรรม จึงทาํ ใหม ี ภาษาพูด ภาษาเขยี นแตกตา งกันไปหลายกลมุ คือ
1. ภาษามาลาโย - โพรีเนเชยี น ไดแ ก ภาษาพูดกันในแหลมมาลายู
หมูเกาะ อินโดนเี ซยี และภาษาตากาลอก ในหมูเ กาะฟล ปิ ปน ส
2. ภาษาออสโตร - เอเชียติก ไดแกภ าษามอญ เขมร เวยี ดนาม
3. ภาษาทิเบโต - ไซนิล ไดแก ภาษาพมา ภาษาไทย
4. ภาษาอื่นๆ เชน ภาษาอินเดีย ภาษาจีน ภาษาอาหรับ ภาษาของชาวตะวันตก
โดยเฉพาะภาษาอังกฤษ ซึ่งใชในการตดิ ตอระหวางประเทศทางการศกึ ษา และการคา
สําหรับภาษาเขียนหรอื ตวั หนังสอื มี 4 ลกั ษณะ คือ
1. ดัดแปลงมาจากตัวหนังสือของอินเดียภาคใต ใชกันมากในประเทศที่นับถือ
พระพุทธศาสนา เชน พมา ไทย ลาว กัมพูชา
2. ดัดแปลงมาจากภาษาอาหรับ ใชกันมากในประเทศท่ีนับถือศาสนาอิสลาม
เชน มาเลเซยี บรูไน อินโดนีเซีย
3. ตัวหนังสือท่ีอาศัยแบบของตัวหนังสือจีน มีท้ังที่ดัดแปลงมาใช และนํา
ตวั หนงั สือจีนมาใชโ ดยตรง มีใชกันมากในประเทศเวียดนาม สวนกลุมที่ใช ภาษาจีนเปนภาษา
พดู เชน สงิ คโปร กลุมพอ คา ชาวจีนในทุกประเทศนยิ มใชภาษาจีนเปนท้ังภาษาเขียนและภาษา
พูด
37
4. ตัวหนงั สอื โรมัน ใชก ันมากในประเทศมาเลเซีย อินโดนเี ซยี ฟล ิปปนส สวนใน
เวียดนามกเ็ คยนํามาใชเหมือนกนั แตปจ จบุ นั นิยมใชใ นชนบทบางกลุม เทานั้น
2.2 อทิ ธิพลของอารยธรรมภายนอก หรอื อารยธรรมจากตางชาติ ไดแ ก
2.2.1 อารยธรรมอินเดีย
ดานศาสนา อนิ เดยี นําศาสนาพราหมณและพุทธศาสนาเขา มาเผยแพร
ดานการปกครอง มกี ารปกครองแบบเทวราชา การประกอบพธิ กี รรมตางๆ ของ
พระมหากษตั ริย ใชหลกั คัมภรี ข องพระมนูธรรมศาสตร เปน หลกั ในการปกครองของภมู ิภาคนี้
ดานอกั ษรศาสตร ไดแ ก วรรณคดี ลนั สกฤต ภาษาบาลี เขามาใช
ดานศลิ ปกรรม สวนใหญเ ปน เรอ่ื งเก่ียวกบั ศาสนา เชนวิหาร โบสถ
2.2.2 อารยธรรมจนี
จีนเขามาติดตอ คาขายในภูมภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉียงใตตั้งแตอดีต และเขามา
มีอิทธิพลทางดานการเมือง วัฒนธรรมและเศรษฐกิจ แตอิทธิพลดังกลาวมีไมมากสวนทางดาน
เศรษฐกิจ จีนไดทําการคากับภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต สินคาที่สําคัญไดแก ผาไหม เคร่ืองปน
ดนิ เผา เปนตน
2.2.3 อารยธรรมอาหรบั
ในราวพุทธศตวรรษที่ 18 ศาสนาอสิ ลามมาจากตะวันออกกลางไดแ ผเขา มา
ใน อินเดีย ทําใหชาวอินเดียสวนหน่ึงหันมานับถือศาสนาอิสลาม โดยเฉพาะพอคาจากอินเดีย
ตอนใต ซ่งึ ติดตอ คาขายในบริเวณหมูเกาะของเอเชียตะวันออกเฉียงใตอยูเปนประจําตามหลัก
ของศาสนาอสิ ลามทีว่ า ทกุ คนทีน่ ับถือศาสนาอิสลามนั้นเปนพ่ีนองกัน ชวยเหลือเกื้อกูลกันจึงทํา
ใหศ าสนาอสิ ลามเปนทนี่ ิยมของกษตั ริย ชนช้ันสูงและสามัญชนดวย
2.2.4 อารยธรรมตะวันตก
ชาติตะวันตกเร่ิมเขามาในภูมิภาคน้ีโดยมีจุดประสงคที่จะทําการคาและเผยแผ
ศาสนา สินคา ท่ีชาวยโุ รปตองการไดแ ก พรกิ ไทย และเครือ่ งเทศตางๆ
เดิมอาณาจักรตางๆในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใตมีความแตกตางกันทาง
ดา นเชอ้ื ชาติ และภาษา หลงั จากทไี่ ดร บั อารยธรรมอินเดีย จีน และอาหรับแลว อารยธรรมใหม
ท่ีเกดิ จากการ ผสมผสานกัน ทําใหประชาชนมีสังคม ขนบธรรมเนียมประเพณีที่คลายคลึงกัน
และยึดมั่นเปนเอกลักษณประจําชาติ นอกจากน้ีภายในภูมิภาคก็ยังมีการแขงขันกันทางดาน
การเมือง สังคม และ เศรษฐกิจ จนขาดความสามัคคีไมสามารถที่จะตอตานการขยายตัวของ
38
ชาตติ ะวนั ตกไดในทีส่ ดุ กต็ กเปน อาณานิคมของชาติตะวนั ตก (กรมวัฒนธรรมสมั พนั ธ กระทรวง
การตางประเทศ)
2.3 วัฒนธรรม ประเพณีของประเทศอินเดยี จนี อาหรับ และตะวนั ตก
2.3.1 วฒั นธรรม ประเพณีของประเทศอินเดีย
อินเดียเปนแหลงอารยธรรมใหญของเอเชีย ประชากรสวนใหญของ ประเทศ
อินเดีย นับถือศาสนาฮินดู และมีศาสนาอ่ืน เชน ศาสนาอิสลาม ศาสนาพุทธ ศาสนาเชน
ศาสนาครสิ ต โดยทั่วไปประชาชนระหวางศาสนาจะใหความเคารพซึง่ กนั และกันชาวอนิ เดีย
ถือวัฒนธรรม ซ่ึงจัดเปน วัฒนธรรมที่เขมแข็งและเครงครัด อาทิ สตรีนิยมสวมซาหรี หรือลัล
วารกามซิ การใหเ กยี รตสิ ตรแี ละ การเคารพบชู าเทพเจา เปน ตน
วัฒนธรรมของอนิ เดียทส่ี าํ คัญๆ พอจะยกมาเปน ตวั อยาง คอื
1. การถอดรองเทากอนเขา ศาสนสถานทุกแหง
2. หา มนาํ เครื่องหนงั โดยเฉพาะหนังวัวเขาไปในศาสนสถานทกุ แหง
3. หามถายรูปภายในศาสนสถาน หากตอ งการใหขออนุญาตกอ น
4. การไปเยือนศาสนสถานสามารถชมส่งิ ตา งๆไดต ามสบาย และอาจอยูรวม
ประกอบ พิธีกรรมได แตควรแตง กายใหสภุ าพ หากไปวัดซิกฃควรมีหมวก
หรอื ผา คลมุ ศีรษะ สวมเสอื้ แขนยาว และกระโปรงยาว และควรบริจาคเงิน
ใน กลองรบั บริจาคดว ย
5. หากมกี ารเล้ียงอาหารแบบใชมอื เปบ ควรมอื ขวาเทาน้นั
2.3.2 วฒั นธรรม ประเพณีของจนี
ประเทศสาธารณรฐั ประซาชนจีน เปนประเทศที่มีประชากรมากที่สุดเปนอันดับ
หน่งึ ของโลก ประชากรรอยละ 93 เปนชาวฮ่ัน ทเี่ หลือเปนชนกลุมนอ ย
ในสมัยโบราณ จีนนับเปนดินแดนท่ีมีศาสนาและปรัชญารุงเรืองเฟองฟูอยู
มากมาย โดยลทั ธิความเชือ่ เดมิ นั้นมีอยสู องอยา งคอื ลทั ธิเตา และลทั ธขิ งจ้ือ
วฒั นธรรม ประเพณจี นี ทส่ี ําคญั
ความเชอ่ื
คนจนี นยิ มมลี กู ชายมากกวาลูกหญิง เพราะลูกชายเปนผสู บื นามสกลุ คือ
แซ การเรียกช่ือ สกุลของจีนตรงขามกับภาษาไทย คือตนเปนช่ือสกุล ช่ือตัวใชเรียกกันในหมู
39
ญาติ และเพ่ือนสนิท นามสกุลเปนลักษณะพิเศษเชื้อตระกูลการสืบทอดพงศเผา ตอมาเปน
พันๆ ป ดงั นน้ั วฒั นธรรมจนี จงึ มีจติ สํานึกการบูชาบรรพบรุ ษุ เปนแกน แทข องวฒั นธรรมน้ี
อาหาร
เปนวัฒนธรรมท่ีเขมแข็งเผยแพรไปทั่วโลกและเปนท่ียอมรับวาอาหารจีนมี
รสชาติอรอย อาหารจีนจะตองถึงพรอมสีสัน รสชาติ และหนาตา มีอาหารอยูเพียงไมกี่อยาง
เทา น้ัน ทปี่ รุงอยาง เดียวๆโดดๆส่ิงสําคัญคือสวนประกอบตางๆ จะตองกลมกลืนเขากันไดกับ
เคร่ืองปรงุ รสจําพวกซีอว้ิ กระเทยี ม ขิง นาํ้ สม น้ํามนั งา แปง ถว่ั เหลือง และหอมแดง
ประเพณีการแตง งาน
ส่ิงแรกที่บอกถึงพิธีการแตงงานของชาวจีนก็คือสีแดง สําหรับชาวจีนสีแดง
หมายถึง ความ ผาสุกและความม่งั คั่ง ปจจุบันเจาสาวจีนจะเลือกชุดแตงงานสีขาวตามสไตล
ตะวันตกแตสําหรับสมัยกอนแลวสีแดงจะปรากฏใหเห็นทุกที่ในงานแตงงานตั้งแตเสื้อผาของ
ตกแตงแมก ระท่งั ของขวัญ
พธิ ีแตงงานของชาวจีนโบราณมกั จะถกู จดั โดยผูเปนพอแมจ ะเปนฝายเลือก
เจาสาวใหก ับบตุ รของตน
2.3.3 วัฒนธรรม ประเพณีของชาตอิ าหรบั
ศาสนาอิสลามมีอิทธิพลตอชีวิตความเปนอยูของ “ชนชาติอาหรับ” และการ
แพรข ยายวฒั นธรรมประเพณจี ากศาสนาอิสลาม จนทําใหศ าสนาอิสลามเปนศาสนาอิสลามที่มี
จํานวนผูนบั ถือมากที่สุดในเอเชยี วฒั นธรรมประเพณที ่สี ําคัญๆ ไดแก
การแตง กาย ผหู ญงิ มุสลิม แตง กายมิดชิด มผี าคลุมรางกาย ซ่ึงแตละชาตอิ าจแตกตา งกันบา งใน
รายละเอยี ด
ภาพแสดงตัวอยา งการแตงกายสตรมี ุสลมิ
40
การถือศีลอด ชาวมุสลิมจะถือศีลอดในชวงเดือนรอมะฎอน และชาวมุสลิม ทั่วโลก รวมกัน
ปฏิบัติศาสนกิจ และเฉลิมฉลองวาระสิ้นสุดการถือศีลอดในเดือนรอมะฏอน อันประเสริฐ
หลังจากมีผูพบเห็นจันทรเส้ียวหรือฮิลาสเมื่อคํ่าคืนท่ีผานมาทําใหวันน้ีเปนวันแรกของเดือน
เซาวาล ฮิจเราะห หรอื วนั อฎิ ้ิลฟตริ โดยในวันน้ีพ่ีนองมุสลิมจะปฏิบัติตนตามแบบอยางโดยจะ
จายซะกาตฟต เราะห ซงึ่ เปนการนาํ อาหารหลักไปจา ยใหก ับคนยากจน และทุกคนอาบนํ้าชําระ
รา งกายตงั้ แตหวั จรดเทา และแตง กายดวยเส้ือผาที่สวยงาม ทานอินทผลัมกอนเดินทางไปยังท่ี
ละหมาดหรอื มุศ็อลลา รว มละหมาดอฎิ ้ลิ ฟต ริ
เร่ืองที่ 2 การอนรุ ักษแ ละสบื สานวฒั นธรรมประเพณขี องประเทศไทย และประเทศในทวีปเอเชยี
ในทวีปเอเชีย ประเทศที่มีความเจริญและมีวัฒนธรรมประเพณีที่แข็งแกรงสามารถอนุรักษ
และสืบสารวัฒนธรรมประเพณีของตนเองไว เชน ประเทศเกาหลี จะยังคงอนุรักษวัฒนธรรม
ทางดา นการแตงกาย อาหาร และการแสดง สว นประเทศญปี่ ุน จะคงเอกลักษณของตนในดานเคร่ือง
แตง กาย ภาษา และอาหาร เปน ตน
1. การอนุรักษและการสบื สานวัฒนธรรมประเพณไี ทย
ประเทศทม่ี คี วามมั่นคงสบื ทอดมาต้ังแตอ ดีตถงึ ปจ จุบนั เปน เพราะบรรพบุรุษ ไดรักษาไว
ใหล กู หลาน และวฒั นธรรมประเพณีของชาติเปน ลักษณะเฉพาะที่แสดงถึงความเปนเอกลักษณ
ของชาติไทยทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ วัฒนธรรมแตโ บราณ คอื อินเดยี และจนี
ตอมาอารยธรรมของชาติตะวันตกท่ีสงผลตอสังคมไทยในทวีปเอเชียคือ ความกาวหนา
ของเทคโนโลยแี ละการศกึ ษา รวมทัง้ ภาษา คานยิ ม การบนั เทงิ นันทนาการตางๆ ยิ่งปจจุบัน
ความเจริญในการคมนาคมขนสง สือ่ สารตางๆ
แตอยางไรก็ตามวัฒนธรรมทีย่ งั คงสืบทอดมาจนปจจุบันสําคญั คอื อาหาร ภาษา
การแตง กาย มารยาท ประเพณี และกามีศาสนาประจาํ ชาติ การมพี ระมหากษัตรยิ เปนสสถาบัน
ท่สี ําคัญของประเทศ
1.1 เหตุผลและความจําเปน ในการอนรุ กั ษและการสบื สานวัฒนธรรม ประเพณี
สาเหตุการเปลี่ยนแปลงในสงั คม ทําใหตอ งอนุรักษและสืบสานวัฒนธรรม ประเพณีการ
เปลี่ยนแปลงเปนลักษณะธรรมชาตขิ องสงั คมมนษุ ยและยอมเกิดข้ึนในทุกสังคม แตจะเร็วหรือขา
ขึ้นอยกู ับกาลเวลา และอาจเปล่ยี นไปในทางที่ดีขนึ้ หรือเลวลงกไ็ ด
41
1.2 ประเภทของการเปลย่ี นแปลงเราอาจจําแนกการเปลี่ยนแปลงทีเ่ กิดขึ้นในสังคม
ออกเปน 2 ประเภท คือ
1) การเปลี่ยนแปลงทางสังคม หมายถึง การเปล่ียนแปลงโครงสรางของ
สังคมและระบบความสมั พนั ธข องกลุมคน
2) การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม หมายถึง การเปลี่ยนแปลงวิถีการดําเนิน
ชวี ิตความรู ความคิด คานยิ ม อุดมการณ และบรรทัดฐานทางสังคมซ่ึงรวมถึง ขนบธรรมเนียม
ประเพณีตางๆ
1.3 ปจจัยที่เปนสาเหตุที่ทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม
มปี จจัยหลัก 2 ประการ ดังน้ี
1) ปจจัยภายในสังคมหรือการเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากสาเหตุภายในสังคม
หมายถงึ การเปลย่ี นแปลงทีเ่ กดิ จากสมาชกิ หรือสิ่งแวดลอมภายในสงั คม น่นั เอง
2) ปจจัยภายนอกสังคม หรือการเปล่ียนแปลงที่เกิดจากสาเหตุภายนอกสังคม
ไดแ ก การแตงกาย ดนตรี สถาปต ยกรรมและสิง่ ประดิษฐ ตางๆ เปน ตน
1.4 ความสาํ คญั ของวฒั นธรรม
วัฒนธรรมเปนเครื่องวัด เคร่อื งกําหนดความเจริญ หรือความเส่ือมของสังคม ในทํานอง
เดียวกัน วัฒนธรรมยังกําหนดชีวิตความเปนอยูของประชาชนในสังคม ดงน้ัน วัฒนธรรมจึงมี
อทิ ธพิ ลตอ ความเปนอยูและความเจริญกา วหนา ของชาตเิ ปน อยา งมาก
บทบาทและความสาํ คญั ของวัฒนธรรม มหี ลายประการ เชน
- แกปญหาและสนองความตอ งการตา งๆของมนุษย
- ชว ยใหส มาชกิ ในสังคมมีความเปนอันหนง่ึ อนั เดียวกนั และผูกพัน
- เปน เครื่องแสดงออกถึงเอกลักษณของชาติ
- เปน เครื่องกําหนดพฤตกิ รรมของคนในสงั คมเพื่อใหอ ยรู วมกันอยางปกติสุข
- ชว ยใหประเทศชาตมิ คี วามรงุ เรอื งถาวร
เรื่องท่ี 3 การประพฤตปิ ฏิบัติตนเพื่อการอนุรักษ และสืบสานวัฒนธรรมประเพณีของไทย
และประเทศตางๆ ในทวปี เอเชยี
1. การอนรุ ักษว ฒั นธรรมและประเพณคี วรเรม่ิ ตน จากการปลกู จิตสํานึกเยาวชน
ใหตระหนกั ถึงคุณคา และความสําคญั
2. รวมกันเผยแพรวัฒนธรรมและประเพณี โดยการศึกษาเรียนรูและสืบทอด
วฒั นธรรม ประเพณีของชาติตนเอง
42
3. เรม่ิ ตนจากครอบครวั และขยายไปสชู มุ ชน และสังคม
4. สื่อตาง ๆ พึงเห็นความสาํ คญั ท่ีและถายทอดวัฒนธรรมอยา งตอเน่ือง
5. ทกุ คนตอ งรวมมือกนั หวงแหนรักษาวัฒนธรรมอนั ดีงามใหคงอยู
6. หนวยงานทงั้ ภาครัฐและเอกชนพงึ สงเสริมสนับสนนุ การแลกเปลยี่ นวัฒนธรรม
ทั้งในภูมิภาคและระหวา งประเทศเพื่อความเขา ใจอนั ดี
เรอ่ื งที่ 4 คา นยิ มที่พึงประสงคและคา นยิ มท่ีดีงามของขาติตางๆ ในเอเชยี
คา นยิ มทีค่ วรสงเสริมพฒั นาใหเ กิดขึ้นใน ประเทศตางๆในเอเชีย คอื
1. ความสภุ าพออ นโยน เปน นสิ ัยทด่ี ีของประซาชนในทวีปเอเชีย
2. ความสามารถในการสรางสรรควัฒนธรรมดานศิลปะสาขาตางๆ ซ่ึงมีความ
สวยงาม มีสนุ ทรียค งความเปน วฒั นธรรมเอเชียไวอยางโดดเดน
3. ความสะอาด ความเปนระเบียบเรียบรอยของบานเมืองเพื่อใหเปนแหลง
ทองเที่ยวทมี่ ีคุณคา
4. ความชอ่ื สตั ย ความขยันในการประกอบอาชีพ และการตรงตอเวลาคานิยมสําคัญ
ท่กี ลา วมาน้ีลว นเปนพืน้ ฐานใหความเปนชาติม่ันคงและคงเอกลกั ษณ วฒั นธรรมประเพณี
ที่สงผลใหเอเชียยังคงเปนแรงดึงดูดใจที่มีเสนหในการเรียนรูศิลปวัฒนธรรม ประเพณี และ
อุตสาหกรรมการทองเทยี่ วสืบตอไปนานเทานาน
คา นิยมในสงั คมไทย
คานยิ ม คือ สิง่ ทก่ี ลุมสังคมหนงึ่ ๆเห็นวา เปนสิ่งท่ีนา นยิ ม นากระทํา นายกยอง เปนส่ิง
ท่ถี ูกตอ ง ดีงาม เหมาะสมท่จี ะยดึ ถือพึงปฏบิ ตั ริ วมกนั ในสังคม
คานิยมเปนสวนหนึ่งของวัฒนธรรมเน่ืองจากมีการเรียนรูปลูกฝงและถายทอดจาก
สมาชิก รุนหน่ึงไปสูอีกรุนหนึ่ง สังคมแตละสังคมจึงมีคานิยมตางกันไป คานิยมชวยใหการ
ดําเนินชีวิตใน สังคมมีความสอดคลองสัมพันธกัน และทําใหการดําเนินชีวิตของสมาชิก
มีเปาหมายชวยสรางความเปนปกแผนใหแกสังคม อยางไรก็ดีคานิยมเปนส่ิงที่มีการ
เปลี่ยนแปลงได ในปจ จุบันนส้ี ังคมไทยมคี านยิ มใหมๆ เกิดข้ึนมาก เชน คานิยมในการอนุรักษ
ทรพั ยากรธรรมซาติ คานยิ มใน การนําเทคโนโลยีใหมๆ มาใชในชีวิตประจําวัน เปนตน คานิยม
ทคี่ วรปลกู ฝง ในสงั คมไทย ไดแก