"Табиат кўзгуси" газетаси 5-6-сон

Табиат кўзгусиЕР—УМУМИЙУЙИМИЗ № 5-6 (453-454) Март, 2022 йил

ИЖТИМОИЙ-ҲУҚУҚИЙ, АДАБИЙ-БАДИИЙ ГАЗЕТА Газета 2001 йил апрелдан чиқа бошлаган

Ассалом, наврўзи олам!

Ариқнинг лабида майса чўзди бўй,
Табиат келиндек бунчалар хушрўй,
Баҳор кунларида ҳар бир кунинг тўй,
Кўнглим, сенга Наврўз муборак!

Янгиланиш, яшариш фасли бошланди. Шукуҳли бу кунларда юртимизда нишонланмоқда. Кўп минг йиллик тарихга эга бўлган Наврўзи олам – шарқона
Наврўз умумхалқ байрами кенг нишонланади. Бугун даласини соғинган деҳқону янги йил ўзининг янгиланиш, баҳор нафасини бошлаб келиши, халқимизнинг
боғбонлар дала томон ошиқар экан, «Қадаминг қутлуғ келсин, Наврўз», дея табиати, онгу тафаккури, қалбига чуқур сингиб кетгани, ҳар қайси оила, ҳар
ният қилишади. қайси хонадонга шоду хуррамлик олиб кириши билан биз учун энг қадрли, азиз
ва суюкли миллий байрамдир.
Наврўз айёми. Баҳор байрами, деймиз. Доимо баҳор бўлишини, ҳар кунимиз
Наврўз бўлишини қўмсаймиз. Лекин табиатнинг мўъжизаси шундан иборат- Наврўз жаннатмонанд Фарғонамизнинг барча шаҳару қишлоқлари қатори-
ки, баҳор уйғониш фасли, инсонлар ҳар хил бўлгани учун, у аввало, ҳар кимнинг да, маҳаллаларида ҳам бирдек қувонч ва шодиёна билан нишонланади.
кўнглида уйғонади.
Кўклам байрами шуниси билан характерлики, баҳор келиши билан ҳамма
Оммавий уйғониш учун табиат фаслларни яратиб қўйибди. ерда ободончилик, кўкламзорлаштириш ишлари бошлаб юборилади. Ҳамма
Деразамнинг олдида бир туп, ўрик оппоқ бўлиб гуллади, — деган машҳур кўкат экади. Боғ-роғ яратади. Тозалик ва саришталик ишлари авжига чиқади.
шеърни шоир табиатдан олиб, таассуротини қоғозга туширган, сўнг у қў- Шунинг учун ҳам барчамиз баҳорни қумсаймиз. Интиқиб кутамиз.
шиққа айланган, биз ҳалиям айтиб юрибмиз, айтаверамиз. Яна бир шоирнинг
мен яхши кўрган сатрлари бор эди. “Шамол япроқни тебратар, япроқ шохни Наврўз миллий маънавиятимиз ривожидаги энг муҳим шодиёнадир.
тебратар, йигит қизни тебратар… Озод ва обод, тинч ва осойишта Ватанимиз яна бир Наврўзни қувонч, сурур,
Она бешикни тебратар, бола дунёни тебратар”, деган доно гап билан тугай- тантана ила қарши олаётир.
ди, бу шеър. Барчангизга бу гўзал байрам муборак бўлсин, азизлар!
Наврўз — бунёдкорлик, бирдамлик ва ризқ-рўз байрамидир. Ҳа, юртимиз-
да байрам шодиёнаси. Ўлкамизнинг барча чеккаларида Наврўз байрами кенг Азаматжон МАДАМИНОВ

Соғиниб кутганим, Фарғона шаҳар ва туманлари Наврўз
хуш келдинг баҳор! шукуҳи билан тўлмоқда

Бутун борлиқни яшилликка буркаш ния- Шу кунларда юртимиз бўйлаб кенг нишонланаётган Янгиланиш ва яшариш айёми – Наврўз байра-
тида қадам қўйган фасллар келинчаги баҳор ми тантаналари вилоятимизнинг барча шаҳар ва туманларида ҳам бўлиб ўтмоқда. “Ассалом, Нав-
нафаси қиру адирлар, боғу роғларда бўй рўз - янгиланиш, меҳр-оқибат ва қадр-қиммат айёми!” деган бош ғоя асосида умумхалқ сайллари
кўрсатиб, қалбларга ажиб илиқлик, баҳорга шаклида кўтаринки руҳда ва юқори савияда ўтказилаётган байрам тадбирлари мамлакатимизда
хос хушкайфият улашмоқда. олиб борилаётган улкан ўзгариш ва янгиланишлар жараёнига уйғун ва ҳамоҳанг тарзда ташкил
этилмоқда.
Табиат қиш уйқусидан уйғониб, секин-аста жонланаётган дов-да- Марғилон шаҳрида Наврўз байрам тадбири кенг нишонланди!
рахтларнинг гуллари ифоридан сархуш ариларнинг ғўнғиллаши ҳам Бағдод туманида байрам таровати туман аҳли ва меҳмонларни сайлга чорлади
кишига ўзгача завқ беради. Бешариқ туманида “Ассалом Наврўз – янгиланиш, меҳр-оқибат ва қадр-қиммат айёми” шиори
остида байрам тадбири ташкилланди
Табиат ўзгаришларига ҳамоҳанг тарзда одамлар кўклам юмуш- Бувайда туманида байрам тантаналари кўтаринки руҳда ва юқори савияда нишонланмоқда
ларини бошлаб юборишган. Баҳорнинг илк кунларидан жойларда Олтиариқликлар бу йилги Наврўз байрамини умумхалқ сайл, тантана ва миллий урф-одатлар билан
халқимизнинг эзгу анъаналарига монанд баҳор байрамларига та- кутиб олмоқда
раддуд бошланади. Фарғонамда қийғос гуллаган бодомзорда халқо- Қўштепа туманида умумхалқ байрами бўлган Наврўз айёми кенг нишонланди
на лапарлар, миллий куй-қўшиқлар билан байрамга ҳозирликни Риштон туманида “Ассалом Наврўз-янгиланиш, меҳр-оқибат ва қадр-қиммат айёми!” номли бай-
бошлашди. Барчанинг қалбида осойишта юртда ҳаёт кечираётган- рам тадбири бўлиб ўтди
лигига шукроналик, унинг бардавомлигига, тараққиётига муносиб Наврўз байрами Тошлоқ туманида умумхалқ сайллари тарзида кенг нишонланмоқда
ҳисса қўшишдек эзгу мақсадлар мужассам. Данғара туманида Наврўз байрами умумхалқ сайл, тантана ва миллий урф-одатлар билан кутиб
олинди
Ҳар кунингиз Наврўз бўлсин: Учкўприкда байрам тантаналари ўтказилди
Фурқат тумани Марказий уйингоҳи ва унга туташ ҳудудлар баҳорни, Наврўзни мадҳ этувчи шиор-
лар ва чақириқлар, гуллар билан безатилгани байрамга ўзгача шукуҳ баҳш этди
Наврўз байрами тантаналари шаҳар ва туманларда давом этмоқда.

xorijiy korxonalar soni
552 taga yetdi

2022 yilning 1 mart holatiga Farg‘ona viloyatida

ro‘yxatdan o‘tgan xorijiy kapital ishtirokidagi korxona

va tashkilotlar soni 552 tani tashkil etib, ulardan 545 tasi

faoliyat yuritmoqda. Bundan 289 tasi sanoat, 32 tasi qishloq

xo‘jaligi hamda 224 tasi xizmat ko‘rsatish sohasida ish olib

bormoqda.

Faoliyat ko‘rsatayotgan xorijiy kapital ishtirokidagi

Oltiariq liklar bu yilgi Navro‘z bayramini Yoshlar o‘rtasida turli sport musobaqalari korxonalar soni o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 90 taga
umumxalq sayl, tantana va milliy urf-odatlar o‘tkazildi. Eng quvonarlisi, tuman prokurori oshgan.
bilan kutib olmoqda. tashabbusi va hududdagi fermerlarning
Joylarda “Assalom, Navro‘z - yangilanish, qo‘llab-quvvatlashi bilan 12 nafar Farg‘ona viloyatida xorijiy kapital ishtirokida faoliyat
mehr-oqibat va qadr-qimmat ayyomi!” shiori bolajonlarning sunnat to‘ylari katta tantana
sotida xalq sayllari tashkil etilib, inson qadrini qilib nishonlandi. ko‘rsatayotgan korxonalar soni eng yuqori bo‘lgan davlatlar
ulug‘lashga alohida e’tibor qaratilmoqda. orasida Xitoy yetakchilik qilmoqda – 128 ta korxona.
Navro‘z shodiyonalarida milliy xalq o‘yinlari,
Tumandagi Azimobod mahalla fuqarolar folklor jamoalarining chiqishi, polvonlar Keyingi o‘rinlardan 123 ta korxonaga ega Rossiya va
yig‘inida tashkil etilgan xalq saylida bellashuvi, dorbozlarning dor o‘yinlari, 63 ta korxonaga ega Turkiya joy oldi.

Shuningdek, xorijiy kapital ishtirokida faoliyat

xalqimizga xos bo‘lgan mehr-muruvvat, ahillik ayniqsa, harbiy texnikalar ko‘rgazmasi, arqon ko‘rsatayotgan korxonalar soni bo‘yicha Koreya
va totuvlik kabi fazilatlar namoyon etilib, yoshi tortish, futbol, stol tennisi musaboqalari, Respublikasi va Qirg‘iziston ham yetakchi beshtalikdan joy

ulug‘ insonlar, nuroniy otaxon va onaxonlar atraksion o‘yinlari barchada katta olgan: mos ravishda, 42 ta va 40 ta korxona.
har tomonlama e’zozlandi, ehtiyojmand oilalar taassurot qoldirdi. San’atkorlar tomonidan
xolidan xabar olindi, hudud obodonlashtirilib, namoyish etilgan konsert dasturi bayram Qozog‘iston va Eron Islom Respublikasi sarmoyasi
ko‘rkam qiyofa kasb etdi. qatnashchilariga zavq bag‘ishladi. ishtirokida mos ravishda 16 ta va 13 ta korxona faoliyat olib
bormoqda.

2 2022 йил, Март, № 5-6 Табиат кўзгуси

Ҳамкорлик

360 МИЛЛИОН ДОЛЛАРДАН ЗИЁД БЎЛГАН Сўхдаги ўзаришлар ва янги-
14 ТА ҲУЖЖАТ ИМЗОЛАНДИ ланиш одамлар ҳаётида ўз ак-
сини топмоқда.
Вилоят ҳокими Хайрулло Бозоров бошчилигидаги Фарғона вилояти делегация- истиқболли лойиҳалардан саналади. Шу
Сўх баланд тоғлари, тиниқ бу- мақсадда “Қайроқ” массивида ишга ту-
сининг 4 кун давом этган Корея Республикасига амалий ташрифи доирасида ўзаро лоқлари, жўшқин сойлари, кўкка ширилаётган кўтарма сув тармоғи янги
бўйлаган азим дарахтлари билан ерларни сув билан таъминлаш имконини
ҳамкорликка оид умумий қиймати 360 миллион доллардан зиёд бўлган 14 та ҳуж- кишини доим ўзига мафтун этади. беради. Айни кунда уч кўтармали замо-
Айни баҳор кезларида пурвиқор навий насос станциясини фойдаланишга
жат имзоланди. тоғларга кўклам чойшабин тўша- топшириш билан боғлиқ сўнгги ишлар
моқда. амалга ошириляпти. Буерда станция-
Қўқон шаҳрида “Hanshin Park City” шаҳарчасини барпо этиш бўйича қиймати 250 нинг 1- ва 2-босқич биноси, сув олиш
Анклав ҳудуд Сўх туманида иш- иншоо- ти, электр подстанцияси қуриб
миллион долларлик инвестицион келишув, “Posco International” корпорацияси би- сизлик, ичимлик сув, электр энергия- битказилди. Мазкур ер майдонлари сув
си таъминоти, йўлларни асфальтлаш билан таъминлангандан сўнг 500 гектар
лан қиймати 65 миллион доллар бўлган ҳамкорлик меморандуми, “TMC Global”, сингари муҳим ишларга давлат бюд- писта, 250 гектар ёнғоқ, 100 гектар нок,
жетидан маблағлар ажратилиб, йиллар 100 гектар олма боғлари барпо этиш, 10
“Man Sung Chemistry Co., Ltd” ва Фарғона шаҳридаги “Uz-Segang” МЧЖ ўртасида авомида йиғилиб қолган муаммоларга гектар ер майдонда малина, 120 гектар
ечим топилмоқда. Истиқболли лойиҳа- майдонда доривор ўсимликлар етишти-
янги турдаги экспортбоп мева-сабзавот турларини ривожлантириш бўйича қўш- ларнинг ишга туширилиши одамлар риш режалаштирилмоқда. Шуни алоҳи-
яшаш тарзи ва дунёқарашини ижобий да таъкилаш лозимкки. Наврўз байрами
ма корхона ташкил этиш юзасидан 30 миллион долларлик шартнома, “Uz-Segang” томонга ўзгартиряпти. Жумладан, арафасида фойдаланишга топширила-
“Жавпая”, “Сурати”, Варган” ҳамда диган насос станцияси лойиҳасининг
МЧЖ ҳамда Кореянинг “Sunfinite Co Ltd” компаниялари ўртасида ҳўл мева-сабза- “Малбут” массивларида қишлоқ хўжа- умумий қиймати 92 миллиард сўм
лигида фойдаланилмаётган 3 минг 794,1 бўлиб, 211 метрбаландликда жойлашган
вотларни етказиб бериш юзасидан қиймати 5 миллион доллар бўлган экспорт шарт- гектар адирлик Фарғона давлат ўрмон 1080 гектарданзиёд майдонни сув билан
хўжалиги ихтиёрига берилиб, лаван- таъминлайди.
номаси ва имзоланган бошқа муҳим ҳужжатлар Фарғона вилояти ҳамда Корея ўрта- да, каврак, наматак каби шифобахш
ўсимликлар етиштирилмоқда. “Соҳиб-
сидаги ҳамкорликни янада кучайтиришга хизмат қилади. кор” фермер хўжалиги иш тажрибаси
асосида узумзорларни кенгайтириш ва
Шунингдек, мактабгача таълим соҳасида 2 миллион доллар инвестиция кири- етиштирилган маҳсулотни экспортга
йўналтириш борасидаги ишлар бошлаб
тиш, Бешариқ туманида лойиҳа қиймати 5 миллион доллар бўлган кўп тармоқли юборилди.

шифохона қуриш, Бағдод туманида 3 миллион доллар инвестиция ҳисобига тиббиёт Уч мингта иш ўрни яратилади Тоғ
ёнбағридаги майдонларга сув чиқариш
ниқоблари ва болалар тагликлари ишлаб чиқаришни ташкил этиш бўйича меморан- орқали ерларни ўзлаштириш, деҳқон-
чилик, боғдорчиликни ривожлантириш
думлар имзоланди. Ўз муҳбиримиз.

тарғибот тадбири “Маҳоратли нотиқ” ғолиблари аниқланди сайёр қабул

ўтказилди Фарғона шаҳридаги вилоят Тошлоқ туман ҳокимлиги
театр ва концерт саройида мажлислар залида вилоят
Фарғона шаҳридаги Миллий умумтаълим мактабларининг ҳокими Хайрулло Бозоровнинг
маданий марказининг фаоллар маънавий-маърифий ишлар ва вилоят секторлари раҳбарла-
залида Экстремизм ва терро- бўйича директор ўринбосарла- рининг фуқаролар сайёр қабули
ризм, миссионерлик ғояларига ри ўртасида “Маҳоратли нотиқ” бўлиб ўтди. Қабулга вилоят
қарши маънавий–маърифий, кўрик-танлови ўтказилди. бошқармалари, корхона-ташки-
тасвирий тарғиботига бағиш- лотлари раҳбарлари, шаҳар ва
ланган тадбир ташкил этилди. Унда ҳудудий босқичларда туманлар ҳокимлари ҳам жалб
ғолиб бўлган иштирокчилар этилди.
Миллий маданий марказлар танишув, “Менинг севимли
раҳбарлари ва бадиий гуруҳ- китобим”, тезкор савол-жавоб Вилоятнинг барча шаҳар ва
лар, Рус драма театри жамоаси каби шартлар бўйича беллаш- туманларидан келган 100 дан
ҳамда ёшлар иштирокидаги дилар. зиёд фуқаролар томонидан
тадбирда экстремизм ва тер- бандлик, тадбиркорлик, банк
роризм, миссионерлик ғояла- Ҳакамлар ҳайъати аъзолари- кредити олиш, уй-жой, моддий
рининг салбий оқибатлари, нинг якуний натижаларига ёрдам, субсидиялар ажратиш,
2022-2026 йилларга мўлжал- кўра, Тошлоқ туманидаги 25- коммунал хизмат, тиббий хиз-
ланган Янги Ўзбекистоннинг ўрта таълим мактаби директори матлар, шунингдек жойларда
тараққиёт стратегиясининг ўринбосари Гавҳарой Алиева маҳаллаларни ободонлаштириш
мазмун-моҳияти тўғрисида 1-ўринни, Фарғона туманидаги каби масалаларда қилинган
тушунчалар берилди. мурожаатларнинг кўпи қабул
14-ўрта таълим мактаби чоғида ўз ечимини топди. Ҳал
Шунингдек, “Диний экстре- директори ўринбосари этилиши учун муддат талаб
мизм, терроризм ва миссионер- Садоқат Турсуналиева этиладиган мурожаатлар бўй-
лик-даҳшатли офат” мавзусида 2-ўринни ва Марғилон ича мутасаддиларга тегишли
ўқувчи ва рассом талабалар шаҳар 21-ўрта таълим топшириқлар берилиб, ижро-
томонидан яратилган расмлар мактаби директори си қатъий назоратга олинди.
кўргазмаси намойиш этилди. ўринбосари Анваржон Шунингдек, суд ва ҳуқуқни
Юлдашев 3-ўринни муҳофаза қилувчи идораларга
Миллий маданий марказ- эгаллади. доир масалалар ҳам жойида
лари томонидан тайёрланган соҳа утасаддиларига йўналти-
рақслар, ижро этилган куй ва Ғолибларга вилоят рилди.
қўшиқлар иштирокчилар эъти- ҳокимлигининг фахрий
борига ҳавола этилди. ёрлиқлари, эсдалик
совғалари топширилди.
А.КИМСАНБОЕВ
А.ИБРОҲИМОВ

Спорт фуқароларнинг ўқишини кўчириб
беришни ваъда қилган фирибгарлар
ёш боксчилар тантанали кутиб олинди
ушланди
Иорданиянинг Амман шаҳрида бокс бўйича
ўсмирлар ва ёшлар ўртасида ўтказилган Осиё Бош прокуратура ҳузуридаги Департаментнинг Фарғона вилояти бошқармаси
чемпионатида Республикамиз терма жамоаси томонидан ўтказилган терговга қадар текширувда фуқаролар Ё.Т. ва Р.Б.лар фу-
сафида иштирок этган фарғоналик боксчилар қароларнинг ишончига кириб, уларнинг қўшни Қирғизистон Республикасидаги
жами 6 та медални қўлга киритишди, 4 нафар ўқишларини Андижон давлат тиббиёт олийгоҳига ҳамда Наманган давлат уни-
боксчимиз Осиё чемпиони бўлишди! верситетига кўчириб бериш эвазига С.нинг 2 000 АҚШ долларини, М.нинг 1 200
АҚШ долларини ва О.нинг 20 млн. сўмини фирибгарлик йўли билан қўлга кирит-
Чемпионатда иштирок этган боксчиларимиз ганликлари аниқланган.
юртимизга қайтиб келишди. Улар Данғара тума-
нида тантанали равишда кутиб олинди. Департамент, ДХХ ҳамда ИИБнинг Фарғона тумани бўлимлари томонидан
ўтказилган тезкор тадбирда қўшни давлат фуқароси А.О. фуқаро Н. ва Г.ларнинг
Иорданияда ўсмирлар ўртасидаги баҳсларда ишончига кириб, уларни 12 000 АҚШ доллари эвазига Ўш давлат университети-
Раҳмонжон Қодиров ҳамда Озодбек Алиев ол- га ўқишга киритиб қўйишни ваъда қилиб, шундан 8 000 АҚШ долларини олган
тин медаль соҳибларига айланишган бўлса, қиз- вақтида ашёвий далиллар билан ушланган.
лар ўртасида Зилолахон Юсупова ва Ойша Тои-
рова зафар қучиб, ғолибликни қўлга киритишди. Мазкур ҳолатлар юзасидан Жиноят кодексининг тегишли моддалари билан жи-
Ҳилолахон Машрабова ва Феруза Алижонова ноят иши қўзғатилиб, тергов ҳаракатлари ўтказилмоқда.
бронза медаллари билан юртга қайтишди.

Табиат кўзгуси 32022 йил, Март, № 5-6

24 март - Бутун жаҳон силга карши курашиш куни
БИРЛАШИБ СИЛНИ ЕНГАМИЗ!

Дунёда йилига 8,6 миллион киши тубер- Наргиза ПАРПИЕВА,
кулёз (сил) хасталигига чалиниб, унинг Республика ихтисослаштирилган фтизиатрия ва пульмонология
асоратлари туфайли 1 миллиондан ор-
тиқ бемор вафот этмоқда. Албатта, илмий-амалий тиббиёт маркази директори, профессор:
бу — хавфли касаллик. Шунга қарамай,
замонавий тиббиёт ютуқлари асосида Таъкидлаш жоизки, Президентимизнинг 2019 йил
уни самарали даволаса бўлади. Ўзбекис- 13 февралдаги "Ихтисослаштирилган фтизиатрия ва пуль-
тоннинг бу борадаги илғор тажрибаси монология ёрдами кўрсатиш тизимини такомиллаштириш
кейинги йилларда дунё миқёсида эъти- чора-тадбирлари тўғрисида"ги 4191-сонли қарори соҳани
роф этиляпти. тубдан ислоҳ қилишда дастуриламал бўлиб хизмат
қилмоқда. Шундай экан, ушбу касалликнинг олдини олиш,
тўғри ташхислаш, даволаш ва соғломлаштириш чора-тадбир-
ларини янада кучайтириш малакали мутахассисларимиз олдида
турган муҳим вазифалардан бири, деб биламан.

Назирулло АҲМЕДОВ,
Вилоят фтизиатрия ва пульмонология маркази
Ташкилий услубий бўлим бошлиғи:

шунингдек, силнинг дориларга чидамли турига чалинган бе- Энг асосийси сохадаги кадрларни қайта тайёрлаш, ўқитиш ва

морлар билан мулоқотда бўлган шахсларни ташхислаш ва да- малакаларини оширишга катта эътибор қаратилмоқда.

волаш, ушбу касалликларни профилактика қилиш, аниқлаш ва Бундан ташқари силни тезкор аниқлаш ва самарали даво-

даволашга оид фундаментал, амалий ва инновацион лойиҳалар лашда лаборатор диагностиканинг инновацион амалиётлари,

бўйича илмий тадқиқотларнинг мувофиқлаштирилишида тиббиёт муассасаларида хавфсизликни таъминлашга қаратил-

муҳим аҳамият касб этади. ган инфекцион назорат, дори воситаларидан рационал фойда-

Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, кейинги йилларда юрти- ланишга мўлжалланган «Quan-TB» тизими ёрдамида прогноз

мизда соҳани ривожлантиришга катта эътибор қаратилмоқда. қилиш, беморга йўналтирилган ёндашишни юритишда ўрта

Бугунги кунда соғлиқни сақлаш тизимида олиб борилаётган тиббиёт ходимининг роли оширилаётгани ўз самарсини кўр-

изчил ислоҳотлар доирасида соҳага янгиликлар, инновацион сатмоқда.

ғоялар, янги технологиялар татбиқ этилмоқда. Ўтган йили АҚШнинг Welch Allyn ишлаб чиқарувчи компа-

Яқинда Фарғона вилоят фтизиатрия ва пульмонология мар- нияси томонидан USAIDнинг “Марказиё Осиёда туберкулёзни

кази АҚШнинг Халқаро тараққиёт агентлиги (USAID) билан тугатиш бўйича” лойиҳаси доирасида 150 млн.сўмлик Тиббий

ҳамкорликда бир қатор тадбирлар ўтказилди. Кўзга кўринган асбоб-ускуналар ҳадя этилиб, Фарғона вилояти фтизиатрия ва
Президентимизнинг “Ихтисослашти- олимлар, мутахассислар иштирокида ўтказилаётган тадбир- пульмонология маркази, вилоятимиз худудларидаги фтизиа-
рилган фтизиатрия ва пульмонология ларда касалликни тезкор аниқлаш ва самарали даволашда трия муассасалари, кўп тармоқли поликлиника таркибидаги
ёрдами кўрсатиш тизимини такомил- лаборатор диагностиканинг инновацион амалиётлари, тиб- фтизиатрия бўлим ва хоналарига тарқатилди.
лаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”- биёт муассасаларида хавфсизликни таъминлашга қаратилган
ги Қарори минтақавий эпидемиологик инфекцион назорат, дори воситаларидан рационал фойдала- Тақдим этилган асбоб-ускуналар, шу жумладан электрон
ҳолатни мунтазам равишда таҳлил қи- нишга мўлжалланган «Quan-TB» тизими ёрдамида прогноз термометрлар, стетоскоплар ҳамда отоскоплар вилоят тиббиёт
лиш ва мониторингини олиб бориш, сил қилиш, беморга йўналтирилган ёндашишни юритишда врач муассасаларида сурункали касалликлари бўлган беморларга
ва унинг дориларга чидамли шакллари, ҳамда ўрта тиббиёт ходимининг роли туберкулёзга қарши ўз вақтида ва самарали ёрдам кўрсатиш, тезда ташхис қўйиш,
ўпканинг носпецифик касалликлари курашишда кенг жамоатчилигини жалб қилиш каби долзарб даволаш имконини беради.
тарқалишини прогнозлаш, бундай
мавзулар қамраб олинди. Айтиш керакки, вилоятдаги мавжуд фтизиатрия шифохона,
хасталикларни келтириб чиқарадиган кўп тармоқли поликлиника таркибидаги фтизиатрия бўлим ва
Тадбирда АҚШнинг Халқаро тараққиёт агентлиги (USAID) хоналари Бельгиянинг “Damein fond” ва Германиянинг “KFW
қўзғатувчиларни лаборатор ташхислаш билан ҳамкорликда амалга оширилаётган ишлар аҳоли ўрта- bank” ташкилотлари томонидан бепул тиббий асбоб-анжом-
усулларини сифат жиҳатидан янада лар, лаборатория жиҳозлари, дори-дармонлар билан таъмин-
сида тиббий профилактикани кучайтириш, касалликларнинг ланган. Мақсадимиз битта у ҳам бўлса, ҳаммамиз бирлашиб,
яхшилашнинг аниқ механизмларини олдини олиш борасида олиб борилаётган ишларга алоҳида даволашнинг замонавий ва илғор ютуқларини қўллаб тубер-
ишлаб чиқиш имконини беради. Шу эътибор қаратди. Айниқса, Республика ихтисослаштирилган кулёз билан касал-
билан бирга мазкур ҳужжат инновацион фтизиатрия ва пульмонология илмий-амалий тиббиёт маркази ланиш кўрсаткичи
усулларни жорий қилиш асосида сил ҳамда USAID ташкилотининг хамкорлик, беғараз ёрдамлари пасайтиришдан
ва носпецифик ўпка касалликларининг билан хасталикка кураш хизмати сифатини яхшилаш, ка- иборат.
олдини олиш бўйича комплекс профи- салликни даволаш ишларида бир қатор янгиликлар амалга
лактика ишларини амалга ошириш, сил- оширилаётгани диққатга сазовор. Ҳамкорларимизнинг беғараз
нинг латент шаклларини, уни юқтириб ёрдамлари туфайли муассасамиз юмшоқ инвертарлар, зарур
олиш хавфи юқори бўлган шахсларни, тиббиёт жиҳозлар, замонавий аппаратлар билан таъминланди.

Анклав ҳудуд ҳисобланган Шоҳимардонда бугунги кунда Рустамжон КАРИМОВ, тўрт ярим мингдан ортиқ киши соғлиги-
Шохимардон шифохонаси, қишлоқ оилавий поликлиникала- Вилоят пульмонология шифохонаси ни тиклайди. Тарихга назар соладиган
ри ва «Шоҳимардон» пульмонология шифохонаси фаоли- бўлсак, шифохонамизга 1900 йилларда
ят кўрсатиб келмоқда. Шу ўринда шуни ҳам алоҳида таъ- “Шоҳимардон” бош врачи. асос солинган. Ўша йиллари фақатги-
кидлаш лозимки, Фарғона вилояти ҳокими раҳбарлигида на битта бўлим фаолият кўрсатар эди.
анклав ҳудуд Шоҳимардонда жойлашган 64-қишлоқ оилавий ларига чалинган беморларга табиий шифо. Худудимиздаги Шу даврга қадар минглаб одамлар даво
поликлиникасига ва пульмонология шифохонасига катта ариқларда ўйноқлаб оқаётган тоғ ва булоқ сувлари микро шифо топган масканимиз эски типда-
эътибор қаратилмоқда. Пандамедия даврида вилоят ҳокими климт яратади. Кўп йиллик арчалар қуёш чиқиши билан ги бинода фаолият кўрсатиб келарди.
шифохонамизга ташриф буюриб, 10 та кислород концентра- ўзидан кислород чиқаради. Ҳудудда 3 мингдан зиёд дов-да- Жиҳозлар талабга жавоб бермас эди.
тори, 45 та пулсоксиметр мосламаси, зарур воситалар етказиб рахт мавжуд. 5 минг тупдан зиёд атиргул ва бошқа гуллар Беморларга етарли шароитлар яратил-
берилди. атрофга ўзига хос чирой бахш этиб турибди. Демоқчиманки, маган эди.
куз ва баҳор ойларида қўзғайдиган нафас йўллари касаллиги
Шифохонамизда асосан нафас йўллари аъзоларининг билан оғриганларга табиий иқлим шароитида кислородга бой (Давоми келгуси сонда.)
хасталиклари ва Астма касалликларга чалинган беморларга ҳаводан нафас олиш имконияти бор.
тиббий хизмат кўрсатиб келмоқда.
Биз асосан беморларга ширин сўз билан қолаверса улар-
Абу Али ибн Сино бундан минг йиллар олдин нафас йўлла- нинг таомномасига алоҳида эътибор қаратамиз. Таомлар
ри аъзолари касалликларининг келиб чиқиш сабаблари, даво мазалли бўлиши билан бирга, дармондориларга бой озуқалар
чоралари ҳақида маълумотлар берган. Аллома “Тиб қонунла- ва турли хил гиёҳлардан тайёрланган дамламалар билан бо-
ри” асарида дарддан фориғ бўлишда дори-дармонлар билан йитишга эътибор қаратаяпмиз.
бирга бадан тарбия машқлари, вақтида овқатланиш ва дам
олиш муҳим омил эканлигини кўрсатиб ўтган. Шу боис ка- Физиотерапия хоналарида 12 турдаги тиббий ускуна бўлиб,
салликнинг фаол жараёнида диспансерда ётиб даволанаётган беморлар навбати билан улардан фойдаланадилар. Даволаш
беморлар йўлланма билан шифохонамизга келгач, замонавий машқлари хонаси ҳам зарур спорт жиҳозлари билан таъмин-
тиббиёт даволаш муолажаларини қабул қиладилар. Шифо- ланган. Айниқса, шифобахш доривор ўсимликлар, мусаффо
хонамиз Олой тоғ тизмаларига туташиб кетган Ёрдон тоғ табиат, кўнгилли дам беморларнинг тезроқ соғайиб, оиласи
ёнбағрида жойлашган. Шифохонамиз худида Ёрдон дарёси бағрига қайтишида муҳим омил бўлаётир.
оқиб ўтади. Тошдан-тошга урилиб мавжланиб оқаётган «Оқ
сув» инсон саломатлиги айниқса нафас органлари хасаталик- Муассасамиз бугунги кунда тўлиқ замонавий зарур жиҳоз-
лар билан таъминланиб, беморларга барча шароитлар яра-
тилган. Моддий-техника базасини, жумладан, хайрия ташки-
лотлари ва ҳомийларнинг маблағларини жалб этиш ҳисобига
янада мустаҳкамлаш ва ундан самарали фойдаланиш устивор
вазифалар қаторида белгиланган.

“Шоҳимардон” пульмонология шифохонасида ҳар йили

4 2022 йил, Март, № 5-6 Табиат кўзгуси

ҲАР БИР ИНСОН
35 ТОННА СУВ ИЧСА,,,

Сув – мусаффо ҳаво ва тириклик
манбаи. Инсон овқатсиз 30 кунгача
яшай олса, сувсиз 5 кун чидолмас
экан. Одам умри давомида тахминан
35 тонна сув ичади. Агар кунига беш
стакандан ортиқ сув ичсангиз, юрак хуружи
хавфи ортга чекинади. Дунёнинг кўплаб ша-
ҳарларида маиший эҳтиёжлар учун ўртача кун-
лик сув сарфи аҳоли жон бошига 300 литрдан тўғри келса, вилояти-
мизда бу миқдор 750-800 литрни ташкил этади. Дунёда сувнинг энг
қиммат нархи АҚШнинг Лос-Анжелес шаҳрида белгиланган. У ерда
сувнинг 1 литри учун 90 доллар маблағ тўланади ва сув кристаллар
билан безатилган махсус идишларда қадоқланади.

Мутахассисларнинг кузатишларича ер ости ва ер усти очиқ сувлари-
нинг ифлосланиш даражаси ортмоқда. Табиий сувлар ифлосланиши-
нинг олдини олиш ҳозирдан муҳим муаммога айланмоқда.

Афсуски, кейинги йилларда истеъмол учун яроқли ер ости ва ер
усти очиқ сувларнинг ифлосланиш даражаси кескин ошиши турли
касалликлар тарқалишига сабаб бўлмоқда. Демак, сув ифлослани-
шининг олдини олиш ҳам кечиктириб бўлмайдиган долзарб масала
ҳисобланади.

Оби ҳаёт манбаларининг ифлосланишида бош омил, албатта, инсон
ҳисобланади. Бунга кимёвий воситалардан нотўғри фойдаланиш,
минерал ўғитларнинг меъёрдан ортиқ ерга солиниши ҳамда саноат,
қишлоқ хўжалиги, уй-рўзғор, коммунал чиқиндиларининг ҳавзаларга
ташланиши, тоза ичимлик сувининг истеъмолдан бошқа мақсадлар-
да ишлатилиши сабаб бўлмоқда. Статистик маълумотларга кўра, ер
юзида шаҳарларда 25 фоиз ва қишлоқ аҳолисининг 75 фоизи тоза
ичимлик суви билан таъминланган, холос.

Республикамизда ичимлик сувидан оқилона фойдаланиш бўйича
бир қатор қонун ва қонуности ҳужжатлари ишлаб чиқилган. Вилояти-
мизда мутахассислар томонидан жойларда ичимлик сувидан оқилона
фойдаланиш бўйича мунтазам равишда тушунтириш, тарғибот ва
ташвиқот ишлари олиб борилмоқда.

Бундан ташқари, вилоятимиз ҳудудидан оқиб ўтувчи Фарғона катта
канали, Шоҳимардон, Исфайрам,Сўх ва бошқа дарёлар суви мусаф-
фолигини таъминлаш ҳамда муҳофаза зонасини сақлаш чоралари
кўрилмоқда. Бироқ, Шоҳимардон, Сўх, Исфайрам табиий флорасига
билиб-билмай зиён етказиш ҳолатлари учрамоқда. Маълумки, мазкур
дарёлар юқори қисми тоғ ҳудудларида ўсимлик қатлами майда ва
йирик шохли моллар боқилиши, дарахт ва буталарнинг кесилиши на-
тижасида сийраклашиб қолган. Бу ўз навбатида сел оқоваларнинг ку-
чайиши ва дарёнинг ифлосланишига олиб келмоқда. Тўғри, ўз вақтида
қоидабузарлар аниқланиб, жаримага тортиляпти, лекин экологияга
етказилган ҳар қандай зарарни молиявий жиҳатдан қоплаб бўлмайди.

ИЛИҚ СУВ Наврўз байрамида неча кун
дам оламиз?
ичаклар фаолиятини
яхшилайдими? Президент фармонига кўра,
2022 йилда қўшимча дам олиш
Агар одатингизни ўзгартириб, тонгда кунлари белгиланган (https://t.me/
оч қоринга илиқ сув ичадиган бўл- huquqiyaxborot/10897).
сангиз, бу ишингиздан организмингиз
миннатдор бўлади.Қаҳвани эса бироз Шунга кўра, Наврўз байрами
кейинроқ ичсангиз ҳам бўлади. Сувга муносабати билан 5 кунлик иш
озгина лимон шарбатидан қўшсангиз, ҳафтасида ишлайдиган ходимлар
ёқимли таъм беради. Лимонли сув – 5 кун, 6 кунлик иш ҳафтаси-
овқат ҳазм қилиш жараёнини яхшилаб, да ишлайдиганлар – 4 кун дам
метаболик чекинишларни бартараф этади. Бу одат соғлиғингиз учун кони фойда- олади.
дир. Илиқ сув организмдан токсинларнинг чиқиб кетишига ва қон айланишини
яхшилашга хизмат қилади. Овқат ҳазм қилиш аъзоларини тозалайди. Суюқлик Хусусан:
ошқозондаги овқатларнинг парчаланишига кўмаклашиб, ошқозон-ичак тизими ● 19 март (шанба) – 5 кунлик
фаолиятини яхшилайди. иш ҳафтасида ишлайдиган ходимлар учун дам олиш куни, 6 кунлик иш ҳафтасида
ишлайдиган ходимлар учун иш куни;
Бундан ташқари бу одат озишингизга ҳам ёрдам беради, илиқ сув тана ҳаро- ● 20 март (якшанба) – дам олиш куни;
ратини ошириб, моддалар алмашинуви ни яхшилайди. Организмингизда ёғнинг ● 21 март (душанба) – Наврўз байрами;
парчаланиши тезлашади. Хоҳ ишонинг, хоҳ ишонманг бундай одат қариш жараё- ● 22 март (сешанба) – қўшимча дам олиш куни (барча ходимлар учун, иш ҳафта-
нини секинлаштиради, чунки оч қоринга ичилган сув организмдан токсинларни сининг туридан қатъи назар);
чиқариб ташлайди, натижада тери тоза, таранг ва соғлом кўринишга эга бўлади. ● 23 март (чоршанба) – қўшимча дам олиш куни (барча ходимлар учун, иш ҳаф-
Ошқозондаги муаммо ҳар доим ичаклар фаолиятининг бузилишидан келиб чиқади, тасининг туридан қатъи назар).
организмда сув танқислиги юз берса, қорин дамлаб, санчиқ пайдо бўлади. Илиқ сув
ичаклар фаолиятини ҳам яхшилайди.

Фасллар келинчаги ҳақида нималарни биласиз?
Баҳорни биз доим ўзгача интиқлик билан кутамиз. ги сезиларли даражада ошади: узоқ қиш ойларида танада

Дарахтларнинг гуллари, илиқ ёмғирлар, қалдирғочлар кислородга талаб пайдо бўлади ва иссиқлик бошланиши

чуғури, дала ва қирларнинг зумрад либосга бурканиши билан у ўз мувозанатини тиклайди. Японияликлар учун

дилимизга яратиш, бунёдкорлик, ижод ишқини солади. баҳор, шубҳасиз, сакура дарахти гуллаши билан боғлиқ.

Гуллаган дарахтларнинг ифори юракда ажиб ҳисларни Бутун мамлакат бўйлаб миллионлаб дарахтлар оч

уйғотиб, қалбга хотиржамлик беради. пушти гуллар билан қопланади.

Буюк Британиялик олимлар баҳорда, болалар йилнинг Бу вақтда японлар имкон қадар табиат қўйнида бўлиш-

бошқа вақтларига қараганда тезроқ ўсиши ҳақидаги га ҳаракат қилишади.

фикрни илгари суришмоқда.Улар ушбу фикрни баҳорда Швейцариянинг Женева шаҳрида баҳор расмий қарор

қуёш нури кўпайиб, боланинг танаси D витаминини фаол чиқарилгандан кейингина келади. Шаҳар марказидаги

қабул қила бошлагани билан изоҳлашди. каштанда биринчи барг пайдо бўлиши биланоқ баҳор

Аммо Колумбия университети олимларининг фикрига келганлиги эълон қилинади. Ушбу анъана 1818 йилдан

кўра, баҳорда туғилган одамлар бошқаларга қараганда бери мавжуд. Айтганча, баҳорнинг Женевага энг эрта

кўпроқ юрак хасталигидан азият чекишар экан. Лекин келиши 3 январь куни қайд этилган. Бу 1991 йилда содир

жуда кўп топилади. Баҳорда одамнинг нафас олиш тезли- бўлган.

бқўалчбомаонаёшлй«бқЭадҳархиерти»чглнаиин Табиат кўзгуси 52022 йил, Март, № 5-6

Биз «Дарё» «Қизларга мактуб» лойиҳаси доирасида ҳамюртимиз Хонзодабегим шиб борарди. Кутилмаганда отам ҳам юрак хуружидан
Аъзамова томонидан тайёрланган мақолани ўқиб чиқиб сизларга ҳам илиндик. вафот этди.
Зеро бу айрим ёшларга ибрат бўлса.Иккинчи турмушидан бахтини топган Розалия
Габдулҳақова ҳикояси Қаттиқ тушкунликка тушиб қолганман. Яқинларим
келиб мени қучоқлаб, ҳамдардлик билдирар, лекин
Бу галги қаҳрамонимиз — фарзандлари билан иккинчи марта оила қурган йиғлолмасдим. Балки кетма-кет келган айрилиқ сабаб
аёл Розалия Габдулҳақова. қалбимдаги туйғуларни ҳис қилолмагандирман, бил-
майман...
Розалия Габдулҳақова — 37 ёшда. Андижон вилояти Жалақудуқ туманида
туғилган. Андижон давлат чет тиллари университетининг инглиз тили фило- Бироқ кўп ўтмай, ишлашимга тўғри келди. Чунки
логияси йўналишини тамомлаган. Қозон шаҳридаги Поволжкий институтида энди болаларимни боқиш учун пул топишим керак
психология йўналишида иккинчи мутахассисликка ўқиган. эди. Тўғри, ёрдам бера оладиган акаларим бор эди.
Лекин уларнинг оиласи, ташвишлари етарлича эди. Юк
Айни вақтда Грузиядаги Билимлар интеграцияси институтида (IKIacademy) бўлишни истамасдим. Иккинчи фарзандим Юсуф тўрт
исломий билимлар интеграцияси бўйича магистратурада онлайн таҳсил ола- ойлик пайти ўқув марказида иш бошладим. Ўшанда
ди. Уч фарзанднинг онаси. Ҳозирда мустақил болалар ва аёллар психологи келинлик уйимда яшардим. Овсиним боламга қараб
бўлиб фаолият юритмоқда. турарди. Кейинроқ қайнонам бизга берган кўп қаватли
уйга кўчиб чиқдик.
Болалигимда ҳамма болалардек бўлмаганман. Миллатим, исм-фамилиям, кўри-
нишим билан ажралиб турардим. Айниқса, сочим сап-сариқ эди. Бошқалардан Ажрашганимдан уялардим
ажралмаслик учун хинада қорага бўярдим. Аммо барибир, тезда ўсиб, билинтириб Ўзимга келиб, ажрим ҳақида ўйлашимга бир неча
қўярди. Яна исм-шарифимни ўзгартириш ҳақида ҳам ўйлаганман. йиллар керак бўлган. Ажрашганимдан сўнг, буни кимга-
дир айтишдан уялардим. Доим болаларимни ўзим билан
Вақт ўтгани сари ўзим уялган, мени бошқалардан ажратиб турган тарафларим олиб юрардим. Шунгами, кўпчилик сезмасди.
аслида фахрланишга арзирли хислатлар эканини тушуна бошладим ва ўзимни бо- Вақт ўтиб тушундимки, одам қанча яширгани сайин
римча қабул қилдим. Ҳатто икки марта турмушга чиқсам ҳам фамилиямни ўзгар- ўзига босим қилавераркан. Атрофдагиларнинг кўз ўнги-
тирмадим. да рол ўйнашга мажбур бўларкан. Биров нотўғри ўйла-
маяптимикан, деган хавотир яшашга халал бераркан.
Икки бола ва бир дунё муаммолар билан ёлғиз қолдим Қанчадир йил ўтиб, болаликда сариқлигимни тан
Университетни битиргач, магистратурада таҳсилни давом эттириш учун хорижга олганимдек, тақдиримни ҳам қабул қилдим. Ҳатто
кетмоқчи эдим. Лекин бир йигит ҳаётимда пайдо бўлиб, уйланиш учун астойдил Facebook’да статусимни «ажрашган»га ўзгартириб қўйдим. Барчасини борича тан
ҳаракат қила бошлади. Уни кўриб, дугоналарим: «Севгининг қадрига етмасанг, хор олгач, ҳаётим енгиллашди.
бўласан» дейишарди. Очиғини айтсам, турмуш қуриш асосий мақсадим бўлмаган. Болалар билан шун-
Шу каби гаплардан таъсирланиб, таваккал қилдим, ўзбек хонадонига келин доқ ҳам яхши яшардим. Олдимга қўйган мақсадларим талайгина эди. Яхши пул
бўлдим. Қайнона-қайнотам ажойиб инсонлар эди. Яхши жойда ишлашарди. Лекин топганим сабаб моддий томондан қийинчилик бўлмаган. Шунинг учун айрим аёл-
турмуш ўртоғим эркатой, тайинли ишламас, доим бошқаларнинг қўлловига ўрга- лардек энди фақат бева пенсионерга тегаман ёки кимнингдир иккинчиси бўламан,
ниб қолганди. деган ўйга бормаганман.
Оила қуришдан олдин «қалби тоза бўлса бўлди, касби муҳиммас, ризқни Аллоҳ Фарзандларимни отасиз ҳаётни тўғри қабул қилишга, усиз яшаш мумкинлигига
беради» дердим. Ўшанда эркакнинг иши, уйга олиб келадиган пулига қараб рўзғор ўргатганман. Яъни «Биз бечорамасмиз, оила аъзолар бўлмаслиги табиий ҳол. Ким-
тўкис бўлиши мумкинлигини тушуниб етгандим. нингдир бувиси ё бобоси, бошқанинг амма ё холаси, ойиси ёки дадаси йўқ», — деб
Кўп ўтмай Россияга ишлашга кетди. Мусофирликда оиласининг қадрига етади, чиройли тушунтирардим. Кўчада битта ўзи турган уйларни кўриб қолсак, «мана
кўзи очилади, деб ўйловдим, аммо у хориждан муаммолари билан қайтди. Уйга ҳар қаранглар, ҳатто кимнингдир қўшниси бўлмайди», — деб ҳазиллашардим. Болала-
куни турли идоралардан сўраб келишарди. Билишимча, у чет элда кимлар билан-
дир алоқада бўлган. рим ҳаммасини оддий қабул қилишди.
Шундан кейин ҳаётимизда кутилмаган кунлар бошланди. Тинимсиз сўроқ-са- Боғчада бошқаларнинг дадаси бор, нега меники йўқ, деб йиғлаб келмасмикин
вол, турли идораларга чақирилаверганидан, бир куни ҳеч ким бехабар изсиз ғойиб
бўлди. деган қўрқувим ҳам йўқ эмасди. Алҳамдулиллаҳ, ундай бўлмади.
27 ёш эдим. Эсимда, тўнғичимни боғчага ташлаб, қайтаётганда олиб келиши Болаларимга яхшироқ ҳаёт бериш мақсадида Тошкентга келдим. Боя айтганим-
керак эди. Телефон қилдим, кўтармади. Қочиб кетганини ўшанда билмагандик.
Лекин кўнглим энди қайтмаслигини, икки бола билан ёлғиз қолганимни сезганди. дек, ҳар байрам олдидан тинимсиз сўроққа чақирилиш, такрор ва такрор битта
Турли идоралар энди мени тинмай сўроққа чақирар, кунларим тобора чигалла- саволни эшитишдан чарчагандим. Қолаверса, болаларимга яхшироқ шароит, ҳаёт
бераман деган ниятда Тошкентга кўчиб келдим.

Аввалдан инглиз тилидан дарс берганим учун энг кўп ҳақ тўлайдиган ўқув
марказларига иш сўраб бордим. Чунки бу ерда мактабдаги каби болаларни ўқишга
мажбурламайсиз, 09:00 дан 18:00 гача ўтиришга ҳожат йўқ.

Кўп ўтмай «Cambridge» ўқув марказида иш бошладим. Бир ҳафтадан кейин асо-
сий ўқитувчига айландим. Вазифам — дарс ўтиш ва янги келган ўқитувчилардан
интервью олиш эди. Яна бошқаларнинг дарсига кириб, ўқитувчининг услуб-маҳо-
ратини таҳлил қилардим.

Яхши даромад қилиш билан бирга болаларимга кўпроқ вақт ажратишни хоҳлар-
дим. Аллоҳ ҳам ниятимга ярашасини берди. Кам ишлаб, кўп маош олардим.

Катта ўғлим Мустафо биринчи синфни тугатган, Юсуф эса 6 ёш эди. Боғчага
жойлаш қийин деб, уни ҳам мактабга бергандим. Ўша пайтда онам ҳам биз билан
яшарди. Фақат дарсим бор пайтлари бир-икки соатга ишга борар, қолган вақтимни
оилам билан ўтказардим.

Ўзимдан кичик йигит билан оила қураман деб ўйламагандим
Иккинчи марта оила қуриш масаласига келсак, турмуш ўртоғим билан қариндош
эдик. Андижонда камчилик миллатлардан бўлганимиз учун оилавий йиғинларга
узоқ-яқин қариндошлар ҳам келарди. Бир куни Рамазонда ифторлик пайти турмуш
ўртоғим билан суҳбатлашиб қолгандик.
Ўшанда Андижонда яшардим. Асосий ишимдан бўшагач, вилоят бўйлаб гул ет-
казиб бериш хизматини йўлга қўйгандим. Ифторлик пайти турмуш ўртоғимга
шу ишим ҳақида сўзлаб берганман. Кейин Facebook’да дўстлашдик. Ишларимни
кўпроқ одамлар кўрсин, деб «лайк» қўйдирардим. У ҳам постларимни улашарди.
Шу тарзда муносабатларимиз давом этди. Лекин ҳеч қачон бу инсоннинг рафиқаси
бўламан, деб ўйламагандим.

(Давоми бор.)

6 2022 йил, Март, № 5-6 Табиат кўзгуси

Мутолаа фойдаси Табиатнинг жайдари фалсафаси

Олимлар ақл ва фикр тиниқлигини бир умр сақлаб қолишнинг йўлини аллақачон КИТОБ БУ — МЎЪЖИЗА
кашф қилиб бўлган – бунинг учун мияни муттасил равишда ривожлантириш, яъни
ҳамиша «машқ қилдириб бориш» керак. Бунинг энг мақбул чораси эса мунтазам Инсон ва табиат муаммосини турли бадиий ракурсларда тасвирлаб келаёт-
мутолаадир. Тўғри, бугун мияни чиниқтиришдан кўра унга дам беришни афзал ган ёзувчи Нормурод Норқобилов асарларида кўп ижодкорларнинг эътиборига
кўрамиз – телевизорга, компьютердаги виртуал оламга «шўнғиймиз», электрон тушмаган, жайдари, шу билан биргалик-да, табиат, ҳайвонот, жамодотга хос
ўйинлар ўйнаймиз. Лекин тадқиқотлар шуни кўрсатмоқдаки, инсон мартабаси теран фалсафа оҳангларига гувоҳ бўламиз. Айниқса ёзувчининг «Қорақуюн» ро-
ошиши, оиласида яхши муносабатлар барқарор бўлиши, ёшариши ва кўпроқ умр манида учрайдиган бир эпизод, табиат фалсафасига доир нозик нуқта сизни
кўриши учун мутолаадан яхшиси йўқ экан. чуқур ўйга толдириши аниқ.

Мутолаа фойдаси Романдаги ҳолатлар инсон ва табиат уйғунлиги, ноуйғунлик муаммосини англа-
Мутолаа инсоннинг сўз бойлигини оширади. шимизга хизмат қилади. Романнинг бош қаҳрамони, унда кўплаб одамлар образи
Турли жанрлардаги китобларни ўқиганда кундалик ҳаётда учрамайдиган сўз- иштирок этишига қарамасдан одам эмас, балки Қорақуюн номли ит. Муаллиф асар-
ларга дуч келамиз.Қизиқувчанлик бизни ана шу сўзларни луғатдан топиб, маъно- даги барча катта-кичик эпизодларни шу образ атрофига жамлайди. Романнинг бош
ва охирги жумлаларини ҳам шу ит тасвирига қуради. Биринчи жумла: «Ғулдаги ит
– Қорақуюн ярим тунга яқин тин олмай, узлуксиз бир алфозда ғазабкор ириллай
мазмунини аниқлашга ундайди. Баъзида эса, «янги сўз»нинг маъносини жумла бошлади», деб бошланса, охирги жумла: «Бу пайтда қибла шамоли қўзғалган бўлиб,
мазмунидан мантиқан чиқариб оламиз. Айни пайтда қайси сўз қандай ёзилишини ниҳоят озодликка эришган Қорақуюн шувоқ бўйига бетланганча, олис-олисдаги
ҳам билиб оламиз. Шу тариқа китоб мантиқни ривожлантириш ва саводхонликни кенглик сари елдек учиб борарди», жумлалари билан тугайди. Шу икки жумланинг
оширишда ҳам бизга ёрдам беради. ўзиёқ асарнинг эрк ва тутқунлик фалсафаси асосига қурилганини кўрсатади.

Мутолаа одамлар билан мулоқотни яхшилайди. Қорақуюн – Эрман томонидан ўз душмани Итолмасни йўқ қилиш учун ғул (мус-
Мутолаа давом этгани сайин нутқимиз ривожланиб боради. Фикрларимизни таҳкам қафас)га солиб боқилаётган бир баҳайбат ит. Унинг туғилиш манзили, ҳаёти-
аниқ, равон, лўнда ифода эта бошлаймиз. Ҳикоя қилиб бериш кўникмамиз риво- нинг илк даврини ҳам эркинликка сира алоқаси йўқ. Эрман бу итни ҳали кўзи очил-
жланиб, қизиқарли суҳбатдошга айланамиз, одамларда яхши таассурот қолдира- маган пайтда, акаси Қалайбекникидан олиб келади. Уни қотил қилиб тарбиялаш
миз. Энг муҳими, китоб ўқимайдиганлар энди бизга ҳавас билан қарай бошлайди учун иккита эгизини тириклайин кўмиб, нобуд қилади. Итнинг янада ваҳшийроқ
ва эҳтимол, мутолаага берилади. бўлиши учун уни бўри эти бериб боқади. Бу билан итда ўзидан ўзга бутун мавжу-
Мутолаа одамда ўзига ишончни мустаҳкамлайди. дотга нисбатан нафрат ҳиссини тарбияламоқчи бўлади. Итни сира ҳам эркинлик-
Суҳбат чоғида юксак ақл-заковатимизни (мақтаниш учун эмас, балки табиий ка чиқармайди. Душмани келиб, ундан ўч оладиган кунни кутади. Пайт пойлайди.
равишда), кўтарилган мавзуни яхши билишимизни намойиш эта олсак, ўзимизга Аммо итни, гарчанд уни туғилганидан бери ғулда сақлаб келишаётган бўлса ҳам,
ишончимиз ортади, гап сўзларимиздан дадиллик уфуриб туради. Демак, китоб аждодлар гени орқали вужудига кириб келган эрк туйғуси сира тарк этмайди. Ит ғул
ўқиган одам бошини баланд кўтариб гапира олади. ичида улғаяр экан, вақти-вақти билан эркинликда яшаган бобокалони – Оларит туй-
Мутолаа сиқилишга чек қўяди.
Ҳозирги кунда стрессга тушмаган одам ган шувоқ ҳидини туяди. Унда қотилликдан
йўқ. Ҳаёт ташвишлари эзиб қўймаслиги учун кўра эрк туйғуси кучлироқ шаклланади.
кўпроқ китоб ўқиш керак. Ундаги сўзлар
бойлиги, ритм, ҳиссиётлар асабимизни тинч- Шу туйғу уни одамзотнинг тор миқёсдаги
лантириб, руҳ ва танимиздаги сиқилиш ва чар- ўч, ҳасад каби истакларини амалга оширув-
чоқларни кетказади. Уйқу олдидан қилинган чи бир қул эмас, табиатнинг улкан ва адолат-
мутолаа кун давомидаги ташвишларни уну- ли қонунлари томон интилувчи эрксеварга
тиб, тиниқиб дам олишимизга ёрдам беради. айлантиради. Чунки бундай буюк қонуният
ва адолат ҳисси ғул итининг бобоси, бўри
авлоди – Оларитда мужассам эди. Оларит
шундай бир важоҳатли итки, унинг овози-
Телевизор, компьютер ва телефонни китобга ни эшитган бўрилар зир титрайди. Кунлар-
алмаштиришнинг гўзал натижаси шундай. дан бир куни Оларит бошлиқ итлар тўдаси
қўриқлаётган отар атрофига бўрилар ора-
Мутолаа хотирани яхшилаб, тафаккурни лайди. Оларит тўдаси уларни таъқиб қила-
ривожлантиради ди. Аммо етай-етай деган масофада Оларит
таъқибни тўхтатади. Ҳолбуки, яна бир неча
Китоб ўқишнинг фойдали жиҳатларидан дақиқалик шижоат сабаб бўрилар тўда-
бири унинг тафаккуримизга ижобий таъ- си тор-мор қилиниши мумкин эди. Ёзувчи
сир кўрсатишидир. Мутолаа қилар эканмиз, худди шу жойда, оддий китобхон ёки таби-
асардаги мавзуни чуқурроқ англаш учун турли атдан узоқ одам тушуниши қийин бўлган
мушоҳадаларга борамиз. Кўз ўнгимизда кўплаб борлиқ фалсафасини кашф этади.
персонажлар гавдаланади, уларнинг хулқ-атво-
рини «кўрамиз», гап-сўзларини «эшитамиз», Хўш, Оларит таъқибни тўхтатишининг
атроф-теварагига «боқамиз». Асар сюжетини сабаби нима эди? Қўрқоқликми, чарчоқми?
яхлит ҳолда мияда сақлаб туриш учун ғайриих- Ёки бўрилар билан келишув, орани бузмас-
тиёрий равишда (қийналмасдан) кўплаб деталь ликка уринишми?
ва эпизодларни ҳамиша ёдда тутамиз. Буларнинг барчаси хотира ва мантиқни машқ Айни саволлар, бизнингча, оддий китобхон ёки табиатни теран кузата билмаган
қилдиради, тафаккурни кенгайтиради. кимсаларга тегишли. Чунки улар бу жумбоққа шундан ўзга изоҳ топишга қийнала-
дилар. Шу боис муаллиф табиатнинг бундай жайдари, айни дамда мураккаб фалса-
Мутолаа Альцгеймер касаллигидан сақланишга ёрдам беради фасини қуйидагича изоҳлайди: «Бунинг боиси шундаки, жониворлар ботинида ан-
Илмий тадқиқотлар натижаларига кўра, китоб ўқиш мия хасталикларининг дишага ўхшаш ғаройиб бир йўриқ мавжуд бўлиб, бу йўриқнинг тартиби ҳамда ички
олдини олар экан. Чунки, истасак-истамасак, мутолаа пайти мия фаоллиги ошади, моҳиятини инсон боласи икки дунёда ҳам идрок эта олмайди. Идрок этолмагани
иши бир маромга тушади. Миянинг фаоллиги унинг умумий аҳволини яхшилайди. сабабли у ҳамиша бузувчи объект ролини ўйнаб келади...
Мутолаа одамни ёшартиради Ҳа, у чиндан-да мавжуд. У ер юзида жониворлар пайдо бўлган кезлардаёқ юзага
Мия қариса, одам танаси тезроқ қариши фанда аллақачон исботланган. Бунга ҳа- келган ва шу дамгача улар ботинида ими-жимида яшаб келади».
ётда мисоллар кўп. Китоб ўқиган одамда эса, мия доимо фаол бўлиб туради, демак, Ёзувчи масалани янада ойдинлаштириш мақсадида ўз фалсафасига мисол келти-
ёшлигини сақлайди. Натижада тана ҳам тетик сақланиб туради ва қарилик ортга ради: «Бунинг учун бирор мушукни жон-жаҳди билан қувлаб бораётган кўппакнинг
сурилаверади. барча хатти-ҳаракатини синчковлик билан кузатишнинг ўзи кифоя: бир қарашда
ит шу қадар ёвузлашганки, мободо мушук унинг чангалига тушгудек бўлса, тирик
Мутолаа одамда ижодкорликни оширади. Креатив инсонлар бирор мавзуда гап қолиши гумондек туюлади. Худди кузатилганидек (Оларит воқеаси назарда утил-
очилиши билан дарров уч-тўртта ажойиб ғояни олға суриб юборади. моқда), ана, қутурган ит мушукка етай деб қолди. Агар у яна жиндек зўр берса,
тамом – шўрлик мушукнинг куни битди деяверинг. Бироқ сўнгги сонияда воқеа ри-
Уларни қаердан олади, дерсиз. Албатта, китобдан олади. Кимнинг ҳаёти, ким- вожи кескин ўзгаради – ит энг охирги лаҳзада мушукнинг чап бермоғига атай им-
нингдир тажрибаси қандай бўлгани, ким қайсидир шароитда қай йўсинда иш тут- кон яратади ва шу билан мушук муқаррар ўлимдан қутулиб қолади... Бунинг сабаби
гани – буларнинг барчасини китоб ўқиш орқали билиб олиш мумкин. Китобдаги ғоятда жўн – ит мушукни одатига хос тарзда қувлаган эса-да, аммо аввалида ундан
ғоялар ва қаҳрамонлар тажрибаси ҳаётда албатта асқотади. бирор ёмонлик кўрмагани боис, ўзи сезмаган ҳолда беихтиёр ботиний йўриққа ито-
ат этган, мушукнинг қутулиб кетмоғига изн берганди...»
Мутолаа уйқуни яхшилайди
Юқорида таъкидланганидек, уйқу олдидан қилинган мутолаа тиниқиб дам олиш- Бизнингча, табиатнинг нозик ботиний фалсафаси мана шу – жиловлайдиган
ни таъминлайди. Негаки, ҳар куни ётишдан олдин китоб ўқисак, танамиз шунга йўриқ тушунчасида мужассам. Одатда ҳайвонот, жониворлар дунёси инстинкт би-
ўрганиб қолади. Алал-оқибат мутолаа организм учун ўзига хос уйқу сигналига лан яшайди деган гапларни кўп айтамиз. Бироқ ёзувчи қайд этган ит ва мушук ёки
айланади. Яъни, қайсидир босқичга (қанчадир саҳифа ўқилганидан кейин) келган- Оларит ва бўрилар муносабатида инстинктдан кўра теранроқ қонуният акс этган.
да, «энди ухлаймиз»,дейди. Натижа шу бўладики, уйқуга кетишга қийналмаймиз,
тиниқиб ухлаймиз ва эрталаб ўзимизни бардам ва тетик ҳис қиламиз. Нега деганимизда, инстинкт итни қувиш, бурдалаш, маҳв этишга чорлайди.
Мутолаа хаёлни бир жойга қўйиб, фикрни жамлаб олишга ёрдам беради. Китоб У ўз инстинктига кўра тўқ, кучли ва ғолиб бўлишни истайди. «Жиловловчи йўриқ»
ўқиш жараёнида бошқа нарсаларга чалғимасдан асар ичига «шўнғиб» кетамиз. эса унинг барча инстинктга хос истакларидан устун туради. Табиат йўриғининг бу-
Фикримиз бир жойга жамланган бўлади. Мана шу кўникма ҳаётимиздаги бошқа зилмаслигини назорат қилади. Натижада улкан Ер шарида давом этаётган табиат
ҳолатларда ҳам катта ёрдамчимиз бўлади. Бирор иш қилсак, диққатимизни чалғит- ишларида адолат ҳукм суради. Ёзувчи Нормурод Норқобилов кичик ва бизга арзи-
май, қунт билан бажаришга ўрганамиз. масдек туюладиган бадиий лавҳа орқали ўз ўқувчисига табиатнинг мана шундай
Бу эса бирор масала юзасидан қарор қабул қилишда холислик ва рационаллик- улкан фалсафасини англатган. Матн остида табиат ҳодисалари ботинида яширин
ни сақлашимизга, турли вазиятларда ўзимизни босиқ ва вазмин тутишимизга ҳам илоҳий қонуниятга ишора қилган. Айни пайтда, нафси билан яшайдиган жонивор
ёрдам беради.
Мана шу санаб ўтилган фойдалардан бирортаси ўзингизга маъқул кўринган бўл- ёки йиртқич азалий «йўриқ»ни бузмай, адолат муҳитида кун кечириши, ақл-идрок
са, табриклаймиз. Мутолаани доимий одат қилинг! берилган инсон эса, ўзини махлуқотнинг шарифи ҳисоблагани ҳолда, адолат чегара-
Мадина МАШРАБХОН ларини бузиши ҳақидаги умумбашарий фалсафани илгари сурган.

Холмўмин ФАЙЗУЛЛАЕВ

Китоб ҳақида буюклар нима дейди?
Китоб замонлар денгизида саёҳат қилаётган ва Нодонлар-ла ўтириб-турмоқдан китоб билан ёлғиз доҳийлар билан учраштиради.
ўзининг қимматбаҳо юкини авлодлардан-авлодларга
ташиётган ҳикмат кемасидир. қолмоқ яхшироқдир. Рене Декарт
Инсон — қанча ўқисанг ҳам битмайдиган китобдир.
Френсис Бекон Қосимбек Зокир
Шундай одамларни ахтарингки, улар билан суҳбат Китоб қанчадир йиллардан кейин сизга манзур кела Ҳожи Бактош Вали
қилмоқ яхши китоб ўқимоққа баробар бўлсин. Шун- Китоб ҳаётнинг энг олис ва қоронғу йўлларига нур
дай китобларни ахтарингки, мутолааси файласуфлар бошласа, бу унинг яхши китоб эканидан далолатдир.
суҳбатига тенг бўлсин. бахш этган афсонавий чироқдир.
Георг Лихтенберг
А. Ҳ. Бахманёр Китоб йиғиш яхши ишдир, уларни ўқимоқ эса фой- Андрей Упит
Яхши китобларни бугун ўқинг, ёмон китобларни Китоблар овозсиз муаллимлардир.
ўқишга эртага албатта вақт топилади. дали.
Петер Гилле
Исаак Барроу Френческо Петрарка Бир инсоннинг қиймати ўқиган китоблари билан
Китоб ўқимаган одамнинг мурдадан фарқи йўқ.
ўлчанади.
Томас Жефферсон
Китоблар сизни минглаб аср аввал дунёдан ўтган Ҳерберт Спенсер

Табиат кўзгуси 72022 йил, Март, № 5-6

БОБОЛАР ЁҚҚАН ЧИРОҚ Нафсим менинг балодур,ёнар ўтга салодур.
Халқ мақоли

Кеч куз. Рутубатли совуқ оқшомлар- МУВОЗОЗАНАТНИ БЕЛГИЛАШ МЕЗЕЗОНИ
дан бири.
Ярим тунда эшик зулфи қаттиқ Бир замонлар Ҳазрат Сулаймон подшога
тақиллади. Бобом елкасига чопонни икки хотин бир болани олиб келди. Бири "бу
ташлаганча ташқарига чиқди. Анча бола меники" деса, иккинчиси "йўқ, меники"
пайт баланд овозлар эшитилди. Сўнг дерди. Сулаймон:
ичкарига уч киши кирди. Сўкинишиб
ҳамма ёқни ағдар-тўнтар қилиб ташла- — Ҳеч қачон бир бола икки онадан туғил-
ди. Хира чироқ ёруғида нималарнидир майди! Бола иккингиздан бирингизники.
излашди чоғи. Ҳеч нарса топишолма- Иккалангиздан бирингиз ёлғон сўзламоқдасиз,
гач, бобомни милтиқ қўндоғи билан — деди.
уриб, турткилаганча ўзлари билан
олиб кетишди. Танчадаги олов чўғи Уларнинг иккаласи ҳам: Бола меники, деб
анча пасайиб, сўниб қолаёзган. Биз уч даъвосини қўймади. Сулаймон подшо даъво-
ака-ука кўрпага бурканганча ётибмиз. гарларнинг можаросини кейинги кунга қол-
Қўрқувдан уйқумиз келмайди. Энам дирди. Адолат пешвоси тун бўйи қандай чора
ва аям иккаласи ғудранган кўйи сочилган нарсаларни йиғиштириш билан овора. кўрилса, адолатни қарор топтириш мумкинли-
Эртаси куни билдик, бобомни НКВД ходимлари олиб кетибди. “Жадидчилик ҳара- ги ҳақида ўйлаб чиқди.
кати аъзоси, давлат тузумига қарши сиёсий душман”, деган айбловлар қўйишибди.
Бу гапларни қишлоқ оқсоқоли топиб келди. Эртаси куни эрталаб хотинлар келгач Ҳазрат
Сулаймон: Даъволарингни ҳал қилдим. Бо-
Ўша йиллари қишлоқ мулласи борми, масжид имоми ёки зиёли инсонми, кечаси лани иккига бўламан. Бир кўз-қулоқ, қўл-оёқ
таппа босиб уйидан олиб кетишарди. Ҳамма саросима, ваҳима ва қўрқувда. сенга, бир кўз-қулоқ, қўл-оёқ эса сенга, — деган эди сохта она "майли", деди.
Бир-биридан ҳадиксирайди. Юрак ютиб бир жойга бориш ҳам қийинлашиб қолган.
Ҳақиқий она эса: — Ё Сулаймон! Сиз нима қилмоқчисиз?! Бола ўлади-ку! Бун-
Қўни-қўшнилар биз билан алоқани бутунлай узди. Ҳамма нафрат билан қўлини дай қилманг, майли, бола унга бўла қолсин, мен учун тирик бўлса, яшаса бўлди,
бигиз қилиб кўрсатарди. Ҳатто кўчага ҳам чиқолмай қолган пайтларимиз бўлди. — деди.
Тенгдош болалар билан ҳам ўйнай олмасдик. Айбимиз нима эди, буни тушунмас-
дик. Бир куни отамни ҳам олиб кетишди. Шукрки, икки кундан кейин қўйиб юбо- Ҳазрат Сулаймон боланинг бўлинишини истаган “она”ни жазога тортди. Сўнг
ришди. Бобом эса устидан ёзилган биргина ноўрин хат туфайли бедарак кетди. ҳақиқий онани кўрсатиб: — Болани мана бу аёлга беринглар. Зеро, гўдакнинг она-
си шудир! — деб амр килди.
Бобом саводли, илмли бўлиб, бир пайтлар Бухородаги мадрасада таҳсил олган.
Эски китобларни кўп ўқирди. Навоий, Бедил, Фузулий асарлари, халқ достонлари- Сулаймон подшонинг бу одил ҳукми бутун мамлакатга тарқалибди ва барча
ни ёддан биларди. Уйимизга нотаниш кишилар келишарди. Узоқ вақт шеърхонлик унинг адолатпарварлигига таҳсинлар айтибди.
қилишарди. Кўпинча маърифат, юрт тараққиёти ҳақида биз тушунмаган гаплар
бўларди. “Судья маънавияти, одоби ва масъулияти”дан олинди.

Бола эдик, онгу шууримизда жамиятда қандайдир сиёсий ўзгаришлар бўлаёт- ОТА ВА БОЛАЛАР!
ганини эшитсак-да, аммо мурғак қалбимиз буни англай олмасди. Бобомнинг асл
исми-шарифи Ўнғол Ўрозбоев эди. - Аброр, маҳаллага ун келибди, ғалтакни суриб, “зириллаб” бориб кел.
- Ота, уяламан, ҳаммада машина, ғалтак суриб борсам, одамлар кулмайдими?
Энамнинг айтишича, нимадир бўлишини олдиндан кўнгли сезган бобом ўзига - Нимаси айб, одамлар нон емайдими? – Аҳмад ака неча йилдан буён кенжаси
тегишли барча нарсалар ва эски китобларни кигизга ўраб, катта бир сандиққа Аброрга машина олиб бераман, деб ваъда қилиб келади-ю, у ёғини тортса, бу ёғига
солган ва чуқур ковлаб кўмиб юборган. Тўғрироғи, ҳовлимиз орқасидаги тепалик етмайди. Бу орада катта ўғилларни уйли-жойли қилиб, элга қўшди. Пенсияга ҳам
бағридан катта ўра қазилиб, сўнг ҳамма нарса жойлаштирилгач, усти маҳкам қилиб чиқиб улгурди. Машина олишга энди йўл бўлсин. Аброрнинг ғалтак суриб, ун олиб
бекитиб ташланган. келишга зарда қилаётгани ҳам шундан. Тўйини ўтказаман, деб бу ҳақда ўйламаган
экан. Ўртоқларининг ҳаммасида машина бор, ҳаваси келади-да. У индамай зам-
Орадан анча йиллар ўтиб, бобом бутунлай оқланиб қайтди. Қариган, анча чўкиб билғалтакни суриб, ун олиб келгани ўзи жўнади.
қолган, касалманд. Соғлиги ёмонлашганлиги туфайли ҳеч қанча ўтмай вафот этди. Кечқурун уч катта ўғилни чақириб, кўнгилларига қўл солди.
Кўплаб маърифатпарвар инсонлар қатори айбсиз айбдор, айрим манқурт кимсалар- - Эскироқ бўлса ҳам машина олсам девдим, - деди салмоқлаб. – Пенсияда бўлсам,
нинг билиб билмай қилган чақуви қурбони бўлди. зарур бўлса, укаларинг Аброр у ёқ-бу ёққа олиб бориб келаверади-да. Озроқ йиғиб
қўйган пулим бор. Бироз қўшсаларинг машина олардик...
Ўша даврларда Мунаввар қори, Беҳбудий, Абдурауф Фитрат, Усмон Носир каби - Ота, бизда пул нима қилсин, мен яқинда қарз-ҳавола қилиб «Кобальт» олдим, -
кўплаб илмли, маърифатпарвар жадидчи боболаримиз издоши, шу ҳаракат ишти- деди чайналиб тўнғич ўғил Асқар.
рокчиси бўлган Ўнғол бобом каби юзлаб юртдошларимиз узоқ Сибир ўрмонларига - Акам тўғри айтяпти, ота, бизда пул нима қилсин, - уни маъқуллади Акмал. –
сургун қилинди, отиб ташланди, зах турмаларда чириди. Кўплари эса бутунлай Учаламиз ҳам янги рўзғор. Ҳали чаласи кўп. Аброр Россияга бориб, ишлаб келсин.
номи унутилиб беиз кетди. Ҳалигача уларнинг тақдири номаълум. Ана, ўртоқлари машина ҳам олишяпти, уй-жойини ҳам дабда¬бали қилиб қу-
ришяпти.
Мен бобомни элас-элас эслайман. Унинг сиймоси ҳамиша кўз олдимда узун Аҳмад ака илгари аҳил-иноқ ўғиллари уй-жой қилиб чиқиб кетгач бунчалик ўзга-
бўйли, бақувват, кенг елкали, кўзлари ўткир, доно фикрли инсон сифатида гавдала- риб кетишини билмаган экан. Улардан ёрдам сўра¬ганига пушаймон бўлди.
нади. - Ҳа, майли, имкониятларинг бўлмаса, ўзим қарз-ҳавола қилиб оларман, - деди
кўнгли ўксиб. “Бир ота ўнта болани боқади, аммо ўнта бола битта отани боқолмас
1972 йил чамаси, тепалик бутунлай бузилиб текисланганида бехосдан бобом экан”, деган мақол кўнглидан кечиб, хўрсиниб қўйди.
кўмган сандиқ ёдимизга тушди. Чамалаб ўша жойни топдик ва қазидиқ. Афсуски,
ўтган йиллар тўфони ўз ишини қилиб бўлганди. Ундаги барча нарсалар чириб, Тоғаймурод ШОМУРОДОВ
бутунлай яроқсиз ҳолга келганди.

Балки, йиллар, асрлар ўтар. Аммо боболаримиз босиб ўтган, машаққатли ҳаёт
йўли, улар ёққан машъала авлодлардан авлодларга ўтиб ибрат бўлади ва ҳеч қачон
сўнмайди.

Ашурбек ПЎЛАТОВ

ДУНЁ ХАСТАХОНАСИДА Тафаккур
НЕ-НЕ ТАБИБЛАР БОР!
Ўринли Маслаҳат

Тасаввуф илмининг IX асрда ҲАМИША ШУНДАЙ БЎЛАВЕРМАЙДИ
яшаган энг йирик намояндалари-
дан бири Боязид Бистомий руҳий Бир куни кўчада сайр қилиб юрган киши йўл четида ўтирган кекса одамни кўриб қолди. У мўйсафиднинг қаршисига келиб,
хасталар уйи ёнидан ўтаётганида, мурожаат қилди:
бир табиб ҳавончада дори май-
далаётганини кўриб, «Кўп ва хўб – Отахон, улуғ ёшли инсон экансиз, анчагина узоқ ҳаёт йўлини босиб ўтгансиз. Шубҳасиз, жуда доно бўлсангиз керак.
гуноҳкорман, унга қарши доринг Айтинг-чи, мана, мен ёш ва кучлиман-у, аммо ҳеч қаердан иш топа олмаяпман, ўғлим гиёҳвандликка берилди, қизимни ҳам
борми?» деб сўрабди. Табиб бо- яхши тарбиялай олмаяпман, аёлим эса кун бўйи уйда ўтирса ҳам, ҳеч қаерга қарамайди. Хўш, мен бу вазиятда қандай йўл
шини кўтариб улгурмай, хастахона тутишим керак? Нима қилсам, буларнинг ҳаммасини ўзгартира оламан?
панжарасидан қараб турган бемор
унинг ўрнига жавоб берибди: Қария жавоб берди:
– Эшигинг устига кичкинагина тахтача осиб, унга «Ҳамиша шундай бўлавермайди» деб
– Тавбанинг томири ила истиғ-
форнинг япроғини аралаштир ва ёзиб қўй.
қалб ҳавончасида тавҳид тўқмоғи – Шу холосми? – ҳайрон бўлди эркак.
билан туйиб майдала. Кейин уни – Шу холос, – жавоб қилди кекса киши.
инсоф элагидан ўтказиб, кўз ёши У уйига бориб, қария айтгандек қилди. Бир қанча вақт ўтгач, унинг ўғли гиёҳвандликни
билан қориштир. Охирида ишқ
тандирида пишириб, бомдоду шом ташлади ва ҳатто қилган иши гуноҳ эканини тан олиб, тавба қила бошлади.
орасида кўпроқ тановул қил. Ана Қизи яхши бир йигит билан оила қурди.
шунда касалингдан асар ҳам қол- Аёли ҳам ўзгарди ва рисоладаги бекага айланди. Эркакинг ўзи эса сердаромад ишга
майди. жойлашди ва кўп ўтмай, ҳатто машина сотиб олди. Кунларнинг бирида у таниш
кўчадан ўтиб бораётиб, икки йилча олдин кекса мўйсафидни учратган жойида тўхтади.
Бу гапни эшитиб, кўзлари жиққа Қария ҳали ҳам шу ерда ўтирганди. Эркак унинг олдига яқинлашаркан, машинадан
ёшга тўлган ҳазрат Бистомий «Ё, тушмаган ҳолда, унинг ойнасини очиб, сўз қотди:
Раббим! Бу дунё хастахонасида не- – Ҳа, бобой, ҳалиям ўтирибсизми? Мен бўлса, кўриб турганингиздек, анча
не табибларинг бор?!.», дея хитоб нарсага эришдим. Ўғлим гиёҳвандликни ташлади, энди у тақволи йигит, қизим
қилибди. севиб, севилиб турмушга чиқди. Аёлим ҳам яхши рафиқага айланди. Ўзим ишга
жойлашдим ва энди ишхонамда мартабали бошлиқман. Сиз эса ҳалиям ўшандек
ўтирибсиз, нўноқ чол! Хўш, энди менга нима деб маслаҳат берасиз?
Бу гаплардан қариянинг чеҳраси ўзгармади, аксинча, у суҳбатдошига хотир-
жам тикилганча, деди:
– Ҳалиги тахтача бор эди-ку, шуни олиб ташламагин…
Русчадан Муҳаббат ШАРИФОВА,
таржимаcи.

8 2022 йил, Март, № 5-6 Табиат кўзгуси

Баъзи эрталабки одатлар нафақат кундан унумли фойдаланишга, балки узоқ

муддатда ишда ва шахсий ҳаётда муваффақиятга эришишга ёрдам беради.

Психологлар ва мураббийлар кўпинча ҳаётдаги ижобий ўзгаришлар учун

яхши одатларни жорий қилиш кераклигини айтади. Буни эса эрталабдан

бошлаш яхшироқдир, чунки ҳар куни тонгги одатлар куннинг қолган қисмини

мукаммал тартибга солади.

Эрта уйғониш
Тўғри, эрталабки соатларда инсон онги тиниқ ва концентрацияланган бўлади, у

мураккаб вазифаларни яхшироқ бажаради. Эрта уйғониб, аста-секин иш кунини

режалаштириш, телефон қўнғироқлари ва учрашувлар рўйхатини тузиш, эртанги

кун ҳақида ўйлашингиз ва мақсадлар қўйиши мумкин.

Агар эрта уйғониш муаммо бўлса, ҳар куни уйғоткични одатдагидан 10-15

дақиқа олдин ўрнатиш тавсия этилади. Натижада организм аста-секин тонгда

уйғонишга одатланиб қолади. Аммо эрта ухлаш муҳим. Ҳар қандай яхши одатни

шакллантириш учун камида 20 кун кераклигини унутмаслик лозим.

Уйғонибоқ телефонни қўлга олмаслик керак

Мобил телефон экранидан келадиган кўк нурланиш кўпинча уйқусизликка олиб

келади. Агар эрталабдан телефонга узоқ вақт тикилиб турилса, бу ташвишланиш

даражасини оширади. Эрталаб эса, аксинча, самарали ишларга тайёрланишнинг

айни вақти.
Тонгги бадантарбия ёки енгил гимнастика билан шуғулланиш

Эрталабки машғулот фаолликни оширади ва кун давомида энергияни сақлашга

ёрдам беради. Бу онг ва организм жисмоний ҳамда психологик вазифаларни яхши-

роқ енгишини англатади. Чарчоқ камроқ кузатилади.

Кунни югуриш ёки жисмоний машқлар билан бошлаш яхшидир. Жисмоний
ТОНГДА ЭНЕРГИЯНИ ҚАЕРДАН ОЛИШ КЕРАК?нади, муҳим органлар озуқа моддаларини олади, буларнинг барчаси тананинг
машқлар пайтида юрак ва ўпка кислород билан таъминланади, қон яхши айла-

КУН ДАВОМИДА ТЕТИК БЎЛИШГА ЁРДАМ БЕРАДИГАНбарқарор қилади, диққатингизни жамлайди.
самарадорлигини оширади. 30 дақиқалик машғулот мияни янада тиниқ ва лар уйғониб, янги-
ланиш жараёнини
Оч қоринга лимонли бир стакан илиқ бошлайди. Тез-тез
контрастли душ
сув ичиш қабул қиладиган
одамлар касаллик ва
Лимонли бир стрессни камроқ бошдан кечиради.
Агар жараён ҳар куни такрорланса, терлаш даража-
стакан илиқ сув си ҳам камаяди, бу айниқса спорт билан фаол шуғулланадиганлар учун
ОДАТЛАРва кўнгилни кўтариш- муҳимдир.
чиндан ҳам уйғониш Тана парвариши
Ўз-ўзини парвариш қилиш тартиб-қоидалари ёшлик, саломатлик, ажойиб кўри-
га ёрдам беради. Оч

қоринга суюқ-

лик ичиш орқали орга- низм тезлашишга

мажбур бўлади ва мак- симал маҳсулдорлик билан ишлаш

ниш ва кайфият бағишлайди. Душдан олдин чўтка билан массаж қилиш мумкин,

юзга намловчи ниқоб қўллаш тавсия этилади. Ювинишдан олдин сиз бармоқлар

ёки тароқ билан бош уқаланади. 10-15 дақиқа қон айланишини яхшилаш учун

етарли бўлади.

Нонушта куннинг асосий таомидир
Эрталаб организмдаги метаболик жараёнларнинг фаоллиги ошади ва у тўй-

имли нонуштага муҳтож. Озиқ-овқат энергия ҳисобланади, агар у эрталаб соат

7 дан 10 гача организмга кирмаса, мувозанат бузилади ва метаболизм секин

ишлай бошлайди ва кечқурун бутунлай йўқолади. Шунинг учун тўйимли нонушта

ўрнига тўйимли кечки овқатни афзал кўрадиганлар ортиқча вазнга эга. Эрталаб

тановул қилинган нарса энергияга айланади. Соғлом нонушта соғлом ёғлар, оқсил

ва клетчаткага бой углеводлардан иборат бўлиши керак.

Витамин қўшимчаларини қабул қилиш
C ва Е «гўзаллик витаминлари» деб аталади. C витамини коллаген синтези

учун керак. У тери ва бириктирувчи тўқималарнинг бир қисмидир, юрак ва қон

томирларини ҳимоя қилади, холестеринни камайтиради, иммунитетни яхши-

лайди ва кучли антиоксидант саналади. Е витамини мия, мушакларнинг ишига

таъсир қилади, чарчоқни камайтиради ва организмнинг репродуктив функциясига

ижобий таъсир кўрсатади. У ёки бу витамин комплексини қабул қилишдан олдин

мутахассис билан олдиндан маслаҳатлашув зарур.

мумкин. Умидахон ХОЛМАТОВА тайёрлади.
Оч қоринга лимонли сув сувсизланишнинг олдини олишга ёрдам беради. Лимон

таркибида иммунитет, нафас олиш, қон айланиш ва овқат ҳазм қилиш тизимлари
учун фойдали кислоталар ва озуқа моддаларининг катта миқдори мавжуд. Бир
сўз билан айтганда, лимонли сув фақат фойда.

Ягона чеклов шундаки, агар сурункали касалликлар мавжуд бўлса, эрталабки
одатга ушбу фойдали одатни киритишдан олдин биринчи навбатда шифокор
билан маслаҳатлашиш зарур.

Медитация

Мияни салбий фикрлардан тозалаш, ташвиш ва стресснинг олдини олиш, орга-
низмни дам олишга ва атрофдаги дунё билан уйғунликда ҳис қилишга ёрдам бериш
учун кун бошланишидан олдин 5-10 дақиқа медитация қилиш керак.

Бунинг учун қулай позицияни эгаллаш керак – ётган ёки ўтирган ҳолатда кўз
юмилади, енгил мусиқани қўйилади ва фикрлашга бошланади. Эрталабки меди-
тация кайфиятни яхшилайди ва кундалик вазифаларни хотиржамлик билан ҳал
қилишга ёрдам беради.

Совуқ ва иссиқ душ
Сув ҳароратини навбатма-навбат совуқдан иссиққа ва аксинча ўзгартирганда,
сув амалиёти организм учун стрессдир. Аммо бу туфайли тўқималарда ҳужайра-

ЖАМОАТЧИЛИК КЕНГАШИ: Муаллифларнинг фикрлари «Полиграф-Пресс» МЧЖ босмахона-
таҳририят фикридан фарқланиши сида офсет усулида чоп этилди.
Ижтимоий-ҳуқуқий, Абдупатто Солижонов, Зиёвиддин Ёрматов, мумкин. Газетадаги мақолалардан Бичими: А-3, 4 саҳифада, ойига
адабий-бадиий газета Раҳимахон Қўрғонова, Башоратхон Джалилова тўлиқ ёки қисман фойдаланилганда икки марта чоп этилади.
Хатимахон Ғофурова Тираж: 4001 нусха.
Бош муҳаррир: манба кўрсатилиши шарт. Буюртма рақами: 200
Азаматжон Мадаминов Электрон ҳавола Газетанинг сифатли чоп Газета Фарғона вилояти Матбуот Корхона манзили: Марғилон шаҳри,
этилишига босмахона жавобгар ва ахборот бошқармасида 2011 йил Туркистон кўчаси, 236 «б»-уй.
ISSN 2010-8738 Ушбу сонга 19 декабрда № 12-087 рақам билан Тел.: (73) 237-33-54, (73) 237-33-72
масъул: Муассис: Email: роl.рress@mail.ru
Ўзбекистон Республикаси фуқароси рўйхатга олинган.
Абдулбосит Тўйчиев Раҳимов Икмолиддин Носиржонович. МАНЗИЛИМИЗ: Босмахонага топшириш вақти:
18.03.2022 й. соат 15:18
150104, Фарғона шаҳри,Сайилгоҳ Сотувда баҳоси эркин.
кўчаси, 27-уй.Тел.: (91) 111-13-00.

Email: tabiat-info@mail.ru