สื่อการเรียนรู้เรื่องประวัติศาสตร์อาณาจักรสุโขทัย ป.4

คำนำ

เรื่องประวัติศาสตร์อาณาจักรสุโขทัย เป็นเนื้อหาท่ี
อยู่ในสาระประวัติศาสตร์ในกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคม
ศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรมของชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๔
ซึ่งผู้เรียนยังมีความรู้ความเข้าใจน้อย ดังน้ันครูผู้สอนจึง
จัดทาสื่อการเรียนรู้ประวัติศาสตร์อาณาจักรสุโขทัยใน
รูปแบบอีบุ๊ค (E-Book) เพื่อให้ผู้เรียนนาไปใช้อ่านเป็นการ
เสริมความรู้เพิ่มเติม และสามารถใช้สาหรับการทบทวน
ความรู้หลังจบบทเรียน

ประวัติศาสตร์อาณาจักรสุโขทัยท่ีปรากฏในหนังสือ
เล่มนี้ มีเนื้อหาตรงตามจุดประสงค์และมาตรฐานตาม
ตัวช้ีวัดช้ันปี เข้าใจง่ายเกิดความเพลิดเพลินในการอ่าน
จึงหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์แก่
ผู้เรยี นและผู้ทส่ี นใจเรื่องราวประวตั ิศาสตรไ์ ทย

สำรบัญ หน้า

คำนำ ๑
สำรบญั ๒
คาชี้แจงการใช้สือ่ การเรียนรู้สาหรับผู้เรียน ๔
สาระ มาตรฐาน ตวั ชี้วัด และจดุ ประสงค์การเรียนรู้ ๕
เกณฑ์การวดั และประเมินผล
แบบทดสอบกอ่ นเรียน ๗
เข้ำส่บู ทเรยี น ๑๕
- ประวัติความเป็นมา ๑๗
- พื้นที่อาณาจกั รสุโขทยั ๒๗
- ความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักรสุโขทยั ๓๑
- ภมู ิปญั ญาสมัยสโุ ขทัย ๓๒
- พระนามพระมหากษตั ริย์
- แบบทดสอบหลงั เรียน
บรรณำนกุ รม

๑

คำชี้แจงกำรใชส้ ื่อกำรเรียนรูส้ ำหรับผ้เู รยี น

การใช้สื่อการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและ
วัฒนธรรม เรื่องประวัติศาสตร์อาณาจักรสุโขทัย ให้
ผู้เรยี นปฏบิ ัตกิ จิ กรรมตามข้ันตอนตอ่ ไปน้ี

๑. ศึกษา “คาชแี้ จง” การใชส้ ือ่ การเรียนรู้
๒. ทาแบบทดสอบก่อนเรียนแบบ 4 ตวั เลือก
จานวน ๑๐ ข้อ (๑๐ คะแนน)
๓. ให้อ่านเนือ้ หาในสือ่ การเรียนรตู้ ั้งแต่ตน้ จนจบ
๔. ระหว่างท่ีผู้เรียนศึกษาเนื้อหาจากสื่อการ
เรียนรดู้ ้วยตนเอง สามารถขอคาแนะนาจากครูผสู้ อนได้
๕. ทาแบบทดสอบหลังเรียนแบบ ๔ ตัวเลือก
จานวน ๑๐ ข้อ (๑๐ คะแนน)
๖. ครูแจ้งการประเมินผลการเรียนรู้ให้ผู้เรียน
ทราบ

๒

สำระ มำตรฐำน ตัวชีว้ ดั และจุดประสงค์กำรเรียนรู้

สำระ

สาระที่ ๔ ประวตั ิศาสตร์

มำตรฐำน

มาตรฐาน ส ๔.๓ เข้าใจความเป็นมาของชาติไทย
วัฒนธรรม ภูมิปัญญาไทย มีความรัก ความภูมิใจและ
ธารงความเปน็ ไทย

สาระการเรียนรู้

๑. พฒั นาการดา้ นการเมือง การปกครอง เศรษฐกิจ
และสงั คมสมยั สโุ ขทยั

๒. บคุ คลสาคญั ของอาณาจกั รสโุ ขทยั
๓. ภมู ิปัญญาไทยสมยั สโุ ขทยั

ตัวชี้วดั

๑. อธิบายพฒั นาการของอาณาจกั รสโุ ขทยั
โดยสงั เขป

๒. บอกประวตั แิ ละผลงานของบคุ คลสาคญั สมยั
สโุ ขทยั

๓. อธิบายภมู ปิ ัญญาไทยท่สี าคญั สมยั สโุ ขทยั ท่นี า่
ภาคภมู ใิ จและควรค่าแก่การอนรุ กั ษ์

๓

สำระ มำตรฐำน ตวั ชีว้ ัด และจดุ ประสงคก์ ำรเรียนรู้

จดุ ประสงคก์ ำรเรียนรู้
๑. อธบิ ายถงึ พฒั นาการของอาณาจกั รสุโขทยั (K)
๒. มีความรคู้ วามเข้าใจถึงพัฒนาการของ

อาณาจักรสุโขทยั (P)
๓. เหน็ คณุ คา่ และความสาคัญในการศกึ ษา

เรียนรปู้ ระวัติศาสตรค์ วามเป็นมาของชาตไิ ทย (A)
คุณลักษณะอนั พึงประสงค์

รกั ควำมเปน็ ไทย
ตัวช้ีวัดท่ี 7.1 ภาคภูมิใจในขนบธรรมเนียม
ประเพณี ศิลปะ วัฒนธรรมไทย และมีความกตัญญู
กตเวที
สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รียน
ความสามารถในการคิด

๔

เกณฑก์ ำรวัดและประเมินผล

ผู้เรยี นจะตอ้ งได้คะแนนผลการทดสอบหลงั เรยี น
รอ้ ยละ ๖๐ ขึ้นไป ถือว่า “ผ่าน”

๕

แบบทดสอบก่อนเรียน

ใหน้ กั เรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สดุ เพยี งคำตอบเดยี ว

1. ข้อใดเป็นภูมิปัญญำในกำรดำรงชีวิตใน 6. สรีดภงส์ มีลักษณะคล้ำยกับสิ่งใด
สมัยสุโขทัย
ก. ถนน ข. คลอง
ก. ตระพัง
ข. ลำยสือไทย ค. ทุ่งนำ ง. ทำนบก้ันนำ้
ค. พระพุทธชินรำช
ง. เจดีย์พุ่มข้ำวบิณฑ์ 7.ไตรภูมิพระร่วง มีคุณค่ำอย่ำงไร
2. พ่อขุนรำมคำแหงมหำรำชคิดประดิษฐ์
อักษรไทยขึ้นเมื่อใด ก. เป็นกฎหมำยสำคัญ
ก. พ.ศ. 1682
ข. พ.ศ. 1826 ข. เป็นแบบเรียนไทยเล่มแรก
ค. พ.ศ. 1628
ง. พ.ศ. 1862 ค. เป็นหลักในกำรศึกษำ
3. หลักฐำนใดที่สำมำรถยืนยันได้ว่ำ สุโขทัย
มีกำรทำเคร่ืองสังคโลก พระพุทธศำสนำ
ก. ศิลำจำรึก
ข. เตำทุเรียง ง. ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสมัยสุโขทัย
ค. ทำนบกั้นนำ้
ง. ไตรภูมิพระร่วง 8. เพรำะเหตุใด สุโขทัยจึงแก้ปัญหำเร่ืองน้ำ
4. ศิลปะท่ีเป็นเอกลักษณ์สมัยสุโขทัย คือ
อะไร ด้วยกำรสร้ำงทำนบกั้นน้ำและขุดสระน้ำ
ก. เจดีย์เหลี่ยม
ข. เจดีย์ทรงกลม (ตระพัง) ไว้เป็นจำนวนมำก
ค. เจดีย์ทรงปรำงค์
ง. เจดีย์ทรงพุ่มข้ำวบิณฑ์ ก. อยู่ในท่ีรำบ
5. ศิลำจำรึกพ่อขุนรำมคำแหงมหำรำชมี
ควำมสำคัญอย่ำงไร ข. มีพื้นท่ีอุดมสมบูรณ์
ก. เป็นกฎหมำยสำคัญ
ข. เป็นวรรณกรรมสำคัญ ค. ต้องกำรให้คนรุ่นหลังยกย่อง
ค. เป็นพงศำวดำรที่เก่ำแก่ที่สุด
ง. ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสมัยสุโขทัย ง. อยู่ในบริเวณท่ีรำบเชิงเขำซึ่งเป็นท่ี

ลำด

9. นักเรียนไม่ควรปฏิบัติอย่ำงไร ขณะเยี่ยม

ชมอุทยำนประวัติศำสตร์สุโขทัย

ก. ถ่ำยภำพสถำนที่สำคัญ

ข. กล่ำวชื่นชมควำมงำมของ

โบรำณสถำน

ค. เก็บก้อนอิฐจำกโบรำณสถำนไว้เป็นท่ี

ระลึก

ง. แนะนำเกี่ยวกับประวัติสุโขทัยให้ผู้อื่น

ทรำบ

10. กำรอนุรักษ์ภูมิปัญญำไทยเป็นหน้ำท่ี

ของใคร

ก. คนไทยทุกคน

ข. ครูและนักเรียน

ค. หน่วยงำนรำชกำร

ง. กำนันและผู้ใหญ่บ้ำน

สื่อกำรเรียนรู้
เรื่อง ประวตั ศิ ำสตร์อำณำจกั รสุโขทยั
สำหรับนักเรียนชน้ั ประถมศึกษำปีที่ ๔

๗

ประวตั ิควำมเปน็ มำ

อาณาจักรสุโขทัยก่อต้ังขึ้นประมาณ พ.ศ. 1780
พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ทรงพระนามเดิมว่า พ่อขุนบางกลาง
หาว ทรงสถาปนาสุโขทัยขึ้นมา สร้างความเป็นปึกแผ่นให้กับ
ชนชาติไทย โดยขยายเขตการปกครองออกไปอย่างกว้างขวาง
สุโขทัยเป็นราชอาณาจักรของชาติไทย อยู่ประมาณ 200 ปี
จึงถูกรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยา เมื่อ พ.ศ.
1981

เดิมทีสุโขทัย เป็นสถานีการค้าของแคว้นละโว้ (ลวรัฐ)
ของอาณาจักรขอม บนเส้นทางการค้าผ่านคาบสมุทรระหว่าง
อ่าวเมาะตะมะ กับเขตที่ราบลุ่มแม่น้าโขงตอนกลาง (ประเทศ
ลาว) คาดว่าเริ่มต้ังเป็นสถานีการค้าในราวพุทธศักราช
1700 ในรัชสมัยของพระยาธรรมิกราช กษัตริย์ละโว้ โดยมี
พ่อขุนศรีนาวนาถม เป็นผู้ปกครองและดูแลกิจการภายใน
เมืองสุโขทยั และศรีสัชนาลยั

อิทธิพลศิลปะขอมในกรงุ สโุ ขทยั

ปราสาทวดั เจ้าจนั ทร์

ศิลปะขอม
เมืองเชลยี ง

๙

ประวตั ิควำมเปน็ มำ

ต่อมาเมื่อพ่อขุนศรีนาวนาถมสวรรคต ขอมสบาด
โขลญลาพง ซึ่งเป็นคล้ายๆกับผู้ตรวจราชการจากลวรัฐ
เข้าทาการยึดอานาจการปกครองสุโขทัย จึงส่งผลให้พ่อ
ขุนผาเมือง (พระราชโอรสของพ่อขุนศรีนาวนาถม) เจ้า
เมืองราด และพ่อขุนบางกลางหาว เจ้าเมืองบางยาง
ตัดสินพระทยั ยึดดินแดนคืน ชิงอานาจจากผู้ครองเดิมคือ
อาณาจักรขอมเมื่อปี พ.ศ. 1781 และสถาปนาเอกราช
ให้กรงุ สุโขทัยขนึ้ เปน็ รัฐอสิ ระ โดยไม่ขึ้นตรงกบั รัฐใด

พ่อขุนผาเมืองได้ยกเมืองสุโขทัยให้พ่อขุนบาง
กลางหาวครอง พร้อมทั้งพระแสงขรรค์ชัยศรี และพระ
นาม กามรเตงอญั ศรอี ินทรบดินทราทติ ย์

หลังจากมีการสถาปนาอาณาจักรสุโขทัยขึ้นเป็น
ราชธานี พ่อขุนศรีอินทราทิตย์เป็นกษัตริย์องค์แรกแห่ง
กรุงสุโขทัย พระองค์ทรงดูแลพระราชอาณาจักร และ
บารงุ ราษฎรเปน็ อย่างดี

พอ่ ขนุ ผำเมือง
พ่อขุนศรีอินทรำทิตย์

พอ่ ขุนรำมคำแหงมหำรำช

๑๒

ประวตั ิควำมเปน็ มำ

พระมหากษัตริย์พระองค์ท่ีสาม พ่อขุนรามคาแหง
มหาราช ทรงพระปรีชาสามารถท้ังในด้านนิรุกติศาสตร์
การปกครอง กฎหมาย วิศวกรรม ศาสนา ความสัมพันธ์
ระหว่างประเทศ เป็นต้น ผลงานของพระองค์ท่ีปรากฏให้
เห็น อาทิ ศิลาจารึกหลักท่ี ๑ ท่ีอธิบายถึงความเป็นมา
ชีวิตของชาวสุโขทัยโบราณ การพิพากษาอรรถคดี ฯลฯ
นอกจากนยี้ ังมีผลงานทางวิศวกรรมชลประทาน คือ เขื่อน
สรีดภงค์ท่ีเป็นการกักเก็บน้าไว้ใช้ในยามแล้ง มีการทาท่อ
ส่งน้าจากตวั เขือ่ นมาใช้ในเมือง

พระมหากษัตริย์ท่ีทรงทานุบารุงศาสนามากท่ีสุด
คือ พระเจ้าลิไท ในรัชสมัยของพระองค์มีการสร้างวัดมาก
ท่สี ุด

กษัตริย์พระองค์สุดท้ายของกรุงสุโขทัย คือ พระ
มหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) หลังจากน้ันอาณาจักรได้
ถกู แบง่ ส่วน และถูกรวมศูนย์เข้าเป็นดินแดนส่วนหนึง่ ของ
อาณาจักรอยธุ ยา

ศลิ ำจำรึก
พ่อขุนรำมคำแหง

ลำยสือไทยหรืออกั ษรไทย
ผลงำนของพ่อขนุ รำมคำแหงมหำรำช

สรีดภงส์หรือทำนบพระรว่ ง
เปน็ ภูมิปญั ญำกำรสรำ้ งเข่อื นเกบ็ กักนำ้ สมยั สโุ ขทยั

๑๕

พื้นทีอ่ ำณำจกั รสโุ ขทยั

ทิศเหนือ มีเมืองแพร่ (ปัจจุบันคือแพร่) เป็นเมือง
ปลายแดนด้านเหนือสุด

ทิศใต้ มีเมืองพระบาง (ปัจจุบันคือนครสวรรค์)
เป็นเมืองปลายแดนด้านใต้

ทิศตะวันตก มีเมืองฉอด (ปัจจุบนั คือแม่สอด) เป็น
เมืองชายแดนที่จะติดต่อเข้าไปยงั อาณาจักรมอญ

ทิศตะวันออก ถึงเมืองสะค้าใกล้แม่น้าโขงในเขต
ภาคอีสานตอนเหนือ

แผนทีแ่ สดงอำณำเขตของอำณำจักรสโุ ขทยั

๑๗

ควำมเจริญรุ่งเรืองของอำณำจักรสุโขทัย

ดำ้ นเศรษฐกจิ

สภาพเศรษฐกิจสมัยสุโขทัยเป็นระบบเศรษฐกิจ
แบบเสรีนิยม ดังข้อความปรากฏในหลักศิลาจารึกหลัก
ท่ี 1 "…ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจัก
ใคร่ค้าเงินค้า ทองค้า " และ "...เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ามี
ป ล า ใ น น า มี ข้ า ว . . . " ป ร ะ ช า ช น ป ร ะ ก อ บ อ า ชี พ
เกษตรกรรมด้วยระบบการเกษตรแบบพึ่งพาธรรมชาติ
เช่นสังคมไทยส่วนใหญ่ในชนบทปัจจุบัน และ ส่งออก
เครือ่ งถ้วยชามสังคโลก

เงินเบี้ย

เงินพดด้วง

เครือ่ งสังคโลก

๑๘

ควำมเจรญิ รุ่งเรืองของอำณำจกั รสุโขทัย

ดำ้ นสงั คม

การใชช้ วี ิตของผู้คนในสมัยสุโขทยั มีความอิสรเสรี มี
เสรีภาพอย่างมากเนื่องจากผู้ปกครองรัฐให้อิสระแก่ไพร่
ฟ้า และปกครองผู้ใต้ปกครองแบบพ่อกับลูก ดังปรากฏ
หลักฐานในศิลาจารึกว่า "…ด้วยเสียงพาทย์ เสียงพิณ
เสียงเลื่อน เสียงขับ ใครจักมักเล่น เล่น ใครจักมักหัว หัว
ใครจักมกั เลื่อน เลือ่ น…"

สังคมสมัยสโุ ขทัย

๑๙

ควำมเจรญิ รงุ่ เรอื งของอำณำจกั รสุโขทยั

สงั คมสมยั สุโขทัยแบ่งเป็น 4 ชนชน้ั คือ
- พ่อขุน เปน็ ชนช้ันผปู้ กครอง อาจเรียกชื่ออย่างอื่น

เช่น เจ้าเมือง พระมหาธรรมราชา หากมีโอรสก็จะเรียก
"ลูกเจ้า"

- ลูกขุน เป็นข้าราชบริพาร ข้าราชการท่ีมีตาแหน่ง
หน้าท่ีช่วงปกครองเมืองหลวง หัวเมืองใหญ่น้อย และ
ภายในราชสานัก เป็นกลุ่มคนท่ีใกล้ชิดและได้รับการ
ไว้วางใจจากเจ้าเมืองให้ปฏิบัติหน้าท่ีบาบัดทุกข์บารุงสุข
แก่ไพร่ฟา้

กำรแตง่ กำยผูห้ ญิงสมยั สโุ ขทยั

๒๐

ควำมเจรญิ รงุ่ เรอื งของอำณำจกั รสุโขทัย
- ไพรห่ รือสามัญชน ได้แก่ราษฎรท่วั ไปท่อี ยู่ใน

ราชอาณาจักร (ไพรฟ่ ้า)
- ทาส ได้แก่ชนชน้ั ทไ่ี ม่มีอสิ ระในการดารงชีวติ อย่าง

สามัญชนหรือไพร่ (อยา่ งไรก็ตามประเด็นทาสนีย้ งั คง
ถกเถยี งกนั อยวู่ ่ามหี รือไม่)

กำรแตง่ กำยผชู้ ำยสมยั สุโขทัย

๒๑

ควำมเจรญิ ร่งุ เรอื งของอำณำจกั รสุโขทัย

ด้ำนศำสนำ

สุโขทัยได้รับอิทธิพลจากพุทธศาสนานิกายเถร
วาทแบบลังกาวงศ์จากนครศรีธรรมราช ในวันพระ จะมี
ภิกษุเทศนาสงั่ สอน ณ ลานธรรมในสวนตาล โดยใช้พระ
แท่นมนังคศิลาอาสน์เป็นอาสนะสงฆ์ ในการบรรยาย
ธรรมให้ประชาชนฟัง ยังผลให้ประชาชนในยุคนี้นิยม
ปฏิบัติตนอยู่ในศีลธรรม มีการถือศีล โอยทานกันเป็น
ปกตวิ ิสัย ทาให้สงั คมโดยรวมมีความสงบสุขร่มเยน็

๒๒

ควำมเจรญิ รงุ่ เรอื งของอำณำจกั รสุโขทยั

ด้ำนกำรปกครอง

อ า ณ า จั ก ร สุ โ ข ทั ย ป ก ค ร อ ง ด้ ว ย ร ะ บ อ บ
สมบรู ณาญาสิทธิราชย์ ซง่ึ แบ่งออกได้เป็น 2 ระยะ

1. แบบพอ่ ปกครองลูก

ใ น ร ะ ย ะ แ ร ก สุ โ ข ทั ย มี ก า ร ป ก ค ร อ ง แ บ บ พ่ อ
ปกครองลูกพระมหากษัตริย์เรียกว่า "พ่อขุน" ซึ่ง
เปรียบเสมือนพ่อท่ีจะต้องดูแลคุ้มครองลูก ในสมัยพ่อขุน
รามคาแหงมหาราช

โปรดให้สร้างกระดิ่งแข วนไว้ท่ีหน้าประ ตู
พระราชวัง เมื่อประชาชนมีเรื่องเดือดร้อนก็ให้ไปส่ัน
กระดิ่งร้องเรียน พระองค์ก็จะเสด็จมารับเรื่องราวร้อง
ทกุ ข์

๒๓

ควำมเจรญิ รงุ่ เรอื งของอำณำจักรสุโขทยั

โปรดให้สร้างพระแท่นมนงั คศลิ าอาสน์ได้กลางดงตาล
ในวันพระจะนิมนต์พระสงฆ์มาเทศน์สั่งสอนประชาชน หาก
เป็นวันธรรมดาพระองค์จะเสด็จออกให้ประชาชนเข้าเฝ้าและ
ตัดสินคดีความด้วยพระองค์เอง

2. แบบธรรมรำชำ

ก า ร ป ก ค ร อ ง แ บ บ ธ ร ร ม ร า ช า ห ม า ย ถึ ง
พระมหากษัตริย์ผู้ทรงธรรม ในสมัยของพระมหาธรรมราชาที่
๑ มีกาลังทหารที่ไม่เข้มแข็ง ประกอบกับอาณาจักรอยุธยาที่
ก่อตั้งขึ้นใหม่ได้แผ่อิทธิพลมากขึ้น พระองค์ทรงเกรงภัย
อนั ตรายจะบงั เกิดแก่อาณาจกั รสโุ ขทยั หากใชก้ าลงั ทหารเพียง
อยา่ งเดยี ว พระองคจ์ งึ ทรงนาหลกั ธรรมมาใชใ้ นการปกครอง โดย
พระองคท์ รงเป็นแบบอย่างในดา้ นการปฏิบัติธรรม ทานุบารุง
พระพทุ ธศาสนา

๒๔

ภมู ปิ ัญญาสมัยสุโขทยั

ภูมิปัญญาในสมัยสุโขทัยมีหลากหลาย ท้ังภูมิปัญญา
เกี่ยวกับการดารงชีวิตการแก้ปัญหาในการดารงชีวิต และภูมิ-
ปัญญาในการสร้างสรรค์ความเจริญทางวัฒนธรรม ศาสนา
ตัวอยา่ งภูมิปัญญาสมยั สโุ ขทยั มีดงั นี้

๑. ภูมิปัญญำในกำรดำรงชีวิต พื้นฐานทางเศรษฐกิจ

ของสุโขทัย คือ การเกษตรกรรม แต่สุโขทัยไม่ใช่ดินแดนทีอ่ ุดม
สมบูรณ์ เพราะตั้งแต่อยู่บริเวณที่ราบเชิงเขาซ่ึงเป็นทีล่ าด จึงมี
ปัญหาในการเก็บกักน้าไว้ ใช้ ชาวสุโขทัยจึงใช้ระบบ
ชลประทานมาช่วยควบคุมน้าที่ไหลมาจากภูเขาและน้าที่ท่วม
ตามลาน้าต่างๆ ด้วยการสร้างคันดินและสร้างทานบกั้นน้า ซ่ึง
เรียกว่า สรีดภงส์

ส่วนในที่ลุ่มก็สร้างฝายทดน้าและขุดคลองส่งน้าเพื่อนา
น้าไปใช้ในพื้นที่รอบเมืองสุโขทัย รวมท้ังขุดสระน้าที่เรียกว่า
ตระพัง ไว้ทั่วเมืองสุโขทัย ปัจจุบันยังมีตระพังจานวนมากท่ี
ยังคงหลงเหลือให้เห็นอยู่ การพัฒนาระบบชลประทานเป็นการ
ใช้ภูมิปัญญาของชาวสุโขทัยในการแก้ปัญหาน้า ทาให้มีน้า
เพยี งพอในการอุปโภคบริโภค

วดั ตระพังทอง เป็นทีต่ ั้งของตระพงั เกบ็ กกั นำ้ มำแตค่ รั้งโบรำณ

๒๖

ภมู ปิ ัญญาสมัยสุโขทยั

๒. ภูมิปัญญำในด้ำนศิลปวัฒนธรรม ในสมัย
สุโขทัยมีการสร้างสรรค์ภูมิปัญญาด้านศิลปวัฒนธรรม
หลายอย่าง ได้แก่

พ่อขุนรามคาแหงคิดประดิษฐ์อักษรไทย หรือ
ลายสือไทย ขึ้นเมื่อ พ.ศ.1826 ซึ่งเป็นมรดกทาง
วัฒนธรรมท่ีมีคุณค่ายิ่งท่ีสืบทอดมาจนปัจจุบัน การมี
ตัวหนังสือใช้ทาให้มีการจารึกเรื่องราวต่างๆ ลงบนศิลา
จารึก ซึ่งกลายเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สาคัญที่
คนรนุ่ หลังได้ใช้ศกึ ษาค้นคว้า

๒๗

ภมู ปิ ัญญาสมัยสุโขทยั

ชาวสุโขทัยได้สร้างสรรค์งานศิลปะท่ีมีเอกลักษณ์
ของสุโขทัย ศิลปะสมัยสุโขทัยจัดได้ว่าเป็นศิลปะไทยท่ีมี
ความงดงามท่ีสุดและมีความงดงามท่ีสุดและมีเอกลักษณ์
เฉพาะของไทยมากท่ีสุด ศิลปะท่ีเป็นเอกลักษณ์ของสมัย
สุโขทัย ได้แก่ เจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์หรือทรงดอกมะตูม
ดังเช่น เจดีย์ที่วัดมหาธาตุ กลางเมืองสุโขทัยเก่าเจดีย์ที่วัด
เจดีย์เจ็ดแถวท่ีศรีสัชนาลัย พระพุทธรูปปางลีลาที่วัดพระ
ศรีรัตนมหาธาตุเชลียงที่ศรีสัชนาลัย พระพุทธชินราชท่ี
จงั หวัดพิษณโุ ลก

เจดีย์ทรงพุ่มข้ำวบณิ ฑ์

พระพุทธรปู ปำงลีลำ สมยั สุโขทยั

พระพทุ ธชินรำช จังหวดั พิษณโุ ลก

๒๙

ภูมิปญั ญำสมยั สุโขทยั

การผลิตเครื่องสังคโลกนบั เปน็ ภูมิปญั ญาอย่างหนึ่ง
ของชาวสุโขทัยสันนิษฐานว่า ชาวสุโขทัยได้เรียนรู้วิธีการ
ทาเครื่องสังคโลกมาจากช่างชาวจีนและได้นามาพัฒนา
จนมีรูปแบบของตนเอง

เตำทุเรียง เตำเผำเครื่องสงั คโลกสมัยสุโขทัย

เครือ่ งสังคโลก
สมัยสโุ ขทัย

๓๐

ภมู ิปญั ญำสมยั สุโขทัย

๓. ภมู ิปญั ญำในด้ำนศำสนำ
ผู้ ป ก ค ร อ ง ใ น สุ โ ข ทั ย ไ ด้ น า ห ลั ก ธ ร ร ม ใ น
พ ร ะ พุ ท ธ ศ า ส น า ม า ป รั บ ใ ช้ ใ น ก า ร ป ก ค ร อ ง ท า ใ ห้
ผู้ปกครองเปรียบเหมือนธรรมราชาถือเป็นหลักการ
ปกครองของกษัตริยไ์ ทยทุกยคุ ทกุ สมยั

การศึกษาพระพุทธศาสนาทาให้
พระมหาธรรมราชาท่ี 1 (ลิไทย)
ได้ทรงพระราชนพิ นธ์หนังสือ
ไตรภูมพิ ระร่วงทเ่ี กี่ยวข้องกบั
พระพทุ ธศาสนา

การมีความศรทั ธายึดม่ันใน
พระพุทธศาสนา ทาให้ชาวสุโขทัย
ไ ด้ ส ร้ า ง ง า น ศิ ล ป ะ ท่ี มี ค ว า ม ง ด ง า ม เ พื่ อ อุ ทิ ศ แ ต่
พระพุทธศาสนา เช่น วัด เจดีย์ พระพทุ ธรปู เป็นต้น

๓๑

พระนำมพระมหำกษัตริย์

นับตั้งแต่พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ทรงปกครองกรุงสุโขทัยใน
ฐานะรัฐอิสระ อาณาจักรสุโขทัยได้มีกษัตริย์ปกครองภายใต้
ราชวงศ์พระร่วงสืบต่อมาท้ังสิ้น ๑๐ พระองค์ ดังนี้

๑. พ่อขนุ ศรีอนิ ทราทิตย์ (พ.ศ. ๑๗๘๐ - ๑๘๐๑)
๒. พ่อขนุ บานเมือง (พ.ศ. ๑๘๐๑ - ๑๘๒๒)
๓. พ่อขนุ รามคาแหงมหาราช (พ.ศ. ๑๘๒๒ - ๑๘๔๒)
๔. พญาไสสงคราม (พ.ศ. ๑๘๔๒)
๕. พญาเลอไท (พ.ศ. ๑๘๔๒ - ๑๘๖๖)
๖. พญาง่ัวนาถมุ (พ.ศ. ๑๘๖๖ - ๑๘๙๐)
๗. พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลิไท) (พ.ศ. ๑๘๙๐ -

๑๙๑๓)
๘. พระมหาธรรมราชาที่ ๒ (ลือไท) (พ.ศ. ๑๙๒๑ –

๑๙๓๑)
๙. พระมหาธรรมราชาที่ ๓ (ไสลือไท) (พ.ศ. ๑๙๓๑ –

๑๙๖๒)
๑๐. พระมหาธรรมราชาที่ ๔ (บรมปาล) (พ.ศ. ๑๙๖๒ –

๑๙๘๙)

๓๒

แบบทดสอบหลังเรยี น

ให้นักเรียนเลือกคำตอบทีถ่ กู ตอ้ งที่สดุ เพยี งคำตอบเดยี ว

1. ข้อใดเป็นภูมิปัญญำในกำรดำรงชีวิตใน 6. สรีดภงส์ มีลักษณะคล้ำยกับสิ่งใด
สมัยสุโขทัย
ก. ถนน ข. คลอง
ก. ตระพัง
ข. ลำยสือไทย ค. ทุ่งนำ ง. ทำนบกั้นน้ำ
ค. พระพุทธชินรำช
ง. เจดีย์พุ่มข้ำวบิณฑ์ 7.ไตรภูมิพระร่วง มีคุณค่ำอย่ำงไร
2. พ่อขุนรำมคำแหงมหำรำชคิดประดิษฐ์
อักษรไทยขึ้นเมื่อใด ก. เป็นกฎหมำยสำคัญ
ก. พ.ศ. 1682
ข. พ.ศ. 1826 ข. เป็นแบบเรียนไทยเล่มแรก
ค. พ.ศ. 1628
ง. พ.ศ. 1862 ค. เป็นหลักในกำรศึกษำ
3. หลักฐำนใดที่สำมำรถยืนยันได้ว่ำ สุโขทัย
มีกำรทำเคร่ืองสังคโลก พระพุทธศำสนำ
ก. ศิลำจำรึก
ข. เตำทุเรียง ง. ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสมัยสุโขทัย
ค. ทำนบก้ันนำ้
ง. ไตรภูมิพระร่วง 8. เพรำะเหตุใด สุโขทัยจึงแก้ปัญหำเร่ืองน้ำ
4. ศิลปะท่ีเป็นเอกลักษณ์สมัยสุโขทัย คือ
อะไร ด้วยกำรสร้ำงทำนบก้ันน้ำและขุดสระน้ำ
ก. เจดีย์เหลี่ยม
ข. เจดีย์ทรงกลม (ตระพัง) ไว้เป็นจำนวนมำก
ค. เจดีย์ทรงปรำงค์
ง. เจดีย์ทรงพุ่มข้ำวบิณฑ์ ก. อยู่ในท่ีรำบ
5. ศิลำจำรึกพ่อขุนรำมคำแหงมหำรำชมี
ควำมสำคัญอย่ำงไร ข. มีพื้นท่ีอุดมสมบูรณ์
ก. เป็นกฎหมำยสำคัญ
ข. เป็นวรรณกรรมสำคัญ ค. ต้องกำรให้คนรุ่นหลังยกย่อง
ค. เป็นพงศำวดำรที่เก่ำแก่ที่สุด
ง. ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสมัยสุโขทัย ง. อยู่ในบริเวณท่ีรำบเชิงเขำซึ่งเป็นท่ี

ลำด

9. นักเรียนไม่ควรปฏิบัติอย่ำงไร ขณะเยี่ยม

ชมอุทยำนประวัติศำสตร์สุโขทัย

ก. ถ่ำยภำพสถำนที่สำคัญ

ข. กล่ำวชื่นชมควำมงำมของ

โบรำณสถำน

ค. เก็บก้อนอิฐจำกโบรำณสถำนไว้เป็นท่ี

ระลึก

ง. แนะนำเกี่ยวกับประวัติสุโขทัยให้ผู้อื่น

ทรำบ

10. กำรอนุรักษ์ภูมิปัญญำไทยเป็นหน้ำท่ี

ของใคร

ก. คนไทยทุกคน

ข. ครูและนักเรียน

ค. หน่วยงำนรำชกำร

ง. กำนันและผู้ใหญ่บ้ำน

บรรณำนุกรม

วฒุ ิชยั มูลศิลป์ และคณะ. หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พืน้ ฐาน กล่มุ สาระสังคม
ศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม: ประวัติศาสตร์ ป.4. กรุงเทพฯ: อกั ษรเจริญทศั น์.
2562

สุเทพ จิตรชื่นและคณะ. ประวตั ิศาสตร์ป.4. กรุงเทพฯ:สถาบนั พฒั นาคุณภาพ
วชิ าการ. 2551

ที่เท่ียวสุโขทยั 9 ท่ีเที่ยวยอดนิยมเมืองสุโขทยั . (2558). [ออนไลน์]. เขา้ ถงไดจ้ าก
http://www.painaidii.com/diary/diarydetail/002094/lang/th/

(วนั ท่ีคน้ ขอ้ มูล: 14 กมุ ภาพนั ธ์ 2563).

ประวตั ิพ่อขนุ รามคาแหงมหาราช. (2558). [ออนไลน์]. เขา้ ถงไดจ้ าก

http://historytactic.blogspot.com/2015/08/blogpost_74.html

(วนั ท่ีคน้ ขอ้ มูล: 14 กมุ ภาพนั ธ์ 2563).