Mặt Thật Bùi Tín

chính sách sai lầm, nên nay chị làm để chuộc tội cho họ. Chúng tôi
kể nhau nghe: các cán bộ sứ quán Việt ở Nga, Ba Lan, Đức, Tiệp...
đều ngang nhiên bán hộ chiếu, hôn thú, giấy ly hôn, bằng lái, bằng
tốt nghiệp đại bọc... cho bất cứ ai, miễn là có tiền. Các giấy tờ ấy
đều đóng dấu chính thức của Vụ lãnh sự Bộ ngoại giao, của các ủy
ban hành chánh Hà nội, Sài Gòn, của các sứ quán. Thật chưa có
nước nào làm tiền quỷ quái kiểu hệ thống đến thế! Chị Irina! Tiếng
nói của chị ngay thật và lôi cuốn, mang lại hy vọng cho biết bao gia
đình và con người Việt nam.

Hừng đông đang lên

Chính hoạt động âm ỉ, bền bỉ, bất khuất, rất tự tin của các thế lực
dân chủ báo hiệu hừng đông của đất nước sau đêm dài độc đoán.
Xin chớ thấy cảnh sôi động làm ăn mà vội cho rằng nhân dân không
quan tâm gì đến chính trị? Cái gì phải đến đang đến. Nhiều sự kiện
lịch sử cho thấy có những chuyển biến rất nhanh. Đầu tháng 8-
1945, khi đội quân Quan Đông Nhật chưa thảm bại, thế của quân
đội Nhật ở nước ta còn rất lớn. Chính phủ Trần Trọng Kim vẫn còn
tự tin và khí thế. Nhiều vùng chưa biết Việt Minh, chưa thấy cờ đỏ
sao vàng. Vậy mà chỉ hơn hai tuần, tình thế chuyển khác hẳn.
Không ai đoán trước được câu nói của vua Bảo Đại là: Làm công
dân một nước tự do còn hơn làm vua một nước nô lệ chỉ trước đó
2,3 tuần lễ. Ngày đầu năm 1954, không ai có thể dự đoán sẽ có một
trận lớn như Điện Biên Phủ, không một ai dự đoán quân Pháp sẽ
phải rút khỏi miền Bắc vài tháng sau đó cả! Ngày đầu năm 1975,
không một ai đoán trước được tình hình sôi động diễn ra sau đó có
3,4 tháng: chế độ Sài Gòn sụp đổ, người Mỹ còn lại hối hả rút hết
trong hoảng loạn. Trước năm 1989, có ai có thể nghĩ rằng bức
tường Berlin sẽ sụp đổ chỉ trong có một đêm, không cần đến một
tiếng súng! Và trước năm 1990 có ai dự đoán Liên Bang Xô Viết-
từng lập chiến công hiển hách cùng đồng minh chiến thắng phát xít,
từng phóng vệ tinh nhân tạo, cũng đầu tiên đưa được người vào vũ
trụ, sức mạnh chiến lược nghiêng ngả so với Mỹ- thế mà bỗng chốc
tan rã thành một loạt nước riêng rẽ?

Thời đại của những chuyển động. Của những chuyển động to lớn,
bất ngờ, rất khó dự đoán một cách chính xác. Cứ như là bước gần
đến cuối thế kỷ 20, bước vào một thiên niên kỷ mới, lịch sử rảo
bước nhanh hơn, dồn dập hơn, vui vẻ hơn, theo hướng tiến bộ, dân
chủ rộng khắp hơn...

Theo kịch bản nào?

Việt nam sẽ tiến trên đường dân chủ theo kịch bản nào? Đã có
nhiều kiến nghị, đề án, đề nghị, chủ trương, phương án, dự đoán và
phỏng đoán ở trong nước cũng như ở hải ngoại. Từ phương án chờ
đợi, để kinh tế tự do hóa một thời kỳ khá dài nữa rồi ắt sẽ tự phát
đẫn đến tự do hóa về chính trị, có dân chủ đa nguyên... đến yêu
sách những người cộng sản phải ra đi không điều kiện, đảng cộng
sản phải rút lui tức khắc mang tính chất ảo tưởng và trịch thượng...
là một loạt phương án mang nhiều sắc thái khác nhau. Khi đã loại
bỏ biện pháp dùng bạo lực vũ trang - điều mà có thể khẳng định
toàn dân không tán thành và còn phản đối vì sẽ lại diễn ra cảnh
chiến tranh, nội chiến, đổ máu, tàn phá và hỗn loạn - thì chỉ còn
biện pháp đấu tranh chính trị. Đấu tranh chính trị cần hiểu theo
nghĩa rộng, tuy nó chưa phải đấu tranh nghị trường vì chưa có bầu
cử tự do, vì quyền công dân văn còn bị tịch thu trên thực tế.

Đó là một cuộc đấu tranh sôi nổi, gay gắt do ý chí đề kháng của một
số người lãnh đạo cộng sản quyết bám chặt quyền lực, không
nhượng bộ. Đó là cuộc đấu tranh rộng lớn về mặt tuyên truyền, cổ
động, thu hút và tranh thủ dư luận xã hội. Đây là cuộc đau tranh bền
bỉ, âm ỉ, kiên trì, từ bước thấp lên bước cao: Mỗi thời điểm cần đề
ra mục tiêu cụ thể, thích hợp. Mục tiêu đề ra thấp sẽ không lôi cuốn
được nhân dân, nhất là tầng lớp tinh hoa, tiến bộ của xã hội. Mục
tiêu đề ra cao quá sẽ bất cập, không thể thành hiện thực nên cũng
không lôi cuốn được quần chúng nhân dân. Bước trước mắt mục
tiêu có thể là:

- Duy trì và mở rộng thêm những thành tựu về kinh tế, đòi quyền sở
hữu tư nhân về ruộng đất, vườn, nhà, vạch rõ khái niệm sở hữu
toàn dân thực tế là sở hưu vô chủ, rất khó định rõ về mặt pháp lý,
chỉ tạo nên sự lộn xộn về quyền sở hữu, tài sản chung và tài sản tư
nhân đều bị lạm dụng; đòi quyền tự do kinh doanh, các chủ đầu tư
tư nhân ở trong nước ít nhất phải được hưởng các điều kiện bằng
nước ngoài.

- Duy trì và mở rộng thêm cuộc đổi mới về pháp lý, bổ xung pháp
luật về quyền công dân, thực hiện đúng luật tố tụng, nâng cao vai
trò của luật sư (cả luật sư công và luật sư tư), thực hiện ngành tư
pháp chỉ tuân theo luật pháp (tách đảng khỏi nhà nước), thực hiện
đúng hiến chương về quyền con người, để không một ai bị truy tố,
giam giữ, tù đày, chỉ vì chính kiến và tín ngưỡng. Đòi chính quyền
xem xét lại từng trường hợp những người từng bị xử tội, đang bị án,
bị giam vì chính kiến (tù nhân lương tâm), với sự quan sát của các
tổ chức nhân quyền quốc tế (ân xá quốc tế, Asia Watch...)

- Đòi thực hiện tự do báo chí đã được Hiến Pháp năm 1992 công
nhận, tuy còn bị hạn chế bởi cái đuôi "theo pháp luật quy định". Tận
dụng các cơ sở in ấn ở trong nước để in lại những kiến nghị, phát
biểu, bài báo trong và ngoài nước... đề cập đến việc xây dựng dân
chủ, phân phối rộng rãi... Trong thời đại thông tin, những chiến sĩ
tiền phong đấu tranh cho dân chủ ở trong nước hiểu rất ro lợi thê
của mọi phương tiện truyền thông và đang tận dụng nó. Thời kỳ mà
một chiếc máy chữ cọc cạch, có trong nhà cũng phải khai báo với
cơ quan công an và bị theo dõi, đã qua từ lầu rồi! Thời kỳ không
một tư nhân nào có máy điện thoại trong nhà cũng đã qua khá lâu
rồi! Trước kia, ở mỗi cửa nhà có máy thu thanh đều phải niêm yết
câu "Nhà tôi không nghe đài địch"; từ 1985, 1986, chuyện ấy chỉ còn
trong trí nhớ. Đến nay, phố lớn nào chả có cơ sở phô tô cóp pi,
nhiều cơ quan, hãng tư nhân, cơ sở nghiên cứu có máy fax; máy
thu thanh có đến hơn 5 triệu, máy thu vô tuyến truyền hình đã đến
hàng triệu; điện thoại được tự do đặt, cứ có tiền là có máy, chỉ trừ
những nhân vật bị sổ đen. Chưa nói đến những hệ thống máy
computers đủ loại, với những đĩa ghi CD compact disks kỳ diệu, một
vài đĩa ghi được cả hàng trăm cuốn sách, di chuyển nhẹ tênh? Có
thể đặt tên cuộc cách mạng dân chủ hiện nay là cuộc cách mạng do
lợi khí truyền thông. Vũ khí hòa bình này ngang bằng những đội
quân tuyên truyền hùng hậu. Không hàng rào kiểm soát nào ngán
cản được nó. Tất cả vấn đề là: tận dụng được những phương tiện
ấy, và nội dung quảng bá hợp với "khẩu vị" của xã hội, nếu không sẽ
phí công, phí thời gian, vô tích sự. Hợp lòng người thì mọi văn kiện,

chính kiến sẽ được nhân lên nhanh chóng. Những nội dung đấu
tranh trước mắt trên đây có vẻ thấp, nhưng rất lợi hại vì các lẽ:

- Đông đảo quần chúng dễ đồng tình;

- Đảng cộng sản khó lòng khước từ, vì chính họ đề ra nội dung đổi
mới như vậy; họ cũng yêu cầu nhân dân phát biểu ý kiến, góp ý về
quyền tư hữu, về luật đất đai; chính họ cũng chủ trương đổi mới
thêm về kinh tế và từng bước dối mới về chính trị, thực hiện đổi mới
về pháp luật, đẩy mạnh sự nghiệp truyền thông, "nói thẳng, nói thật,
nói hết", "lấy dân làm gốc"... các lực lượng dân chủ chỉ yêu cầu họ
làm thật.sự những điều họ nói, không để cho họ hứa hão, nói rồi bỏ
dấy, nói một đằng làm một nẻo! Bước lên một bậc, để rồi bước lên
bậc cao hơn.

Cái kẹt của người cộng sản là đã trót chủ trương đổi mới thì đâm
lao ắt phải theo lao, không thể làm cầm chừng, không thế ngừng lại,
càng không thể quay lại phía sau! Được dư luận thế giới rộng rãi
ủng hộ. Yêu cầu đổi mới về pháp lý, thực hiện quyền công dân đầy
đủ, thả những người bị giam, bị tù chỉ vì chính kiến... là phù hợp,
với yêu cầu tôn trọng Hiến Chương về quyền con người. Cần nhớ
tổng thống Pháp Mitterrand, tổng thống Mỹ Bill Clinton, chính phủ
Nhật, các nước ở Tây âu trong CEE, thủ tướng úc, tổng thư ký Liên
Hiệp Quốc Butros Ali... đều đồng thanh yêu cầu chính phủ Việt nam
điều ấy. Dứt khoát rõ ràng. Với ý thức trách nhiệm, khi tôn trọng
quyền con người đã trở thành một giá trị phổ quát của thế giới ngày
nay, khi cộng đồng quốc tế không thể thờ ở khi nhân dân một nước
nào đó bị chính quyền của họ tước đoạt quyền tự do. Nghĩa vụ can
thiệp nhân đạo đang vang lên trên các diễn đàn quốc tế. Chính phủ
Việt nam đã nhiều lần long trọng cam kết tôn trọng quyền của công
dân nước mình; sự che dấu sự thật và nói dối quanh của họ đang bị
phơi bày và luôn dồn chính quyền ở Việt nam vào thế lúng túng,
chống đỡ bị động. Họ chia rẽ nghiêm trọng nhất ở điểm này; những
người phụ trách về kinh tế, về ngoại giao, cãi vã gay gắt với những
người phụ trách về an ninh, nội chính cũng về điểm này.

Trên đây cũng là yêu cầu trước mắt về dân chủ đa nguyên. Đa
nguyên về chính kiến chính trị, da nguyên về sáng tạo trong văn học
nghệ thuật, đa nguyên về nhiều thành phần kinh tế, nhiều chế độ sở
hưu, trong đó sở hữu tư nhân phải là một nền tảng.

Yêu cầu đa nguyên về tổ chức chính trị là yêu cầu tiếp theo tất yếu.
Khi đề ra yêu cầu này, những người đề xướng dân chủ hiện nay
hiểu rằng cần tránh tình hình các tổ chức chính trị mọc lên như
nấm, tranh cãi nhau vô lận, gây nên hỗn loạn chính trị và xã hội,
như từng xây ra ở một số nước xã hội chủ nghĩa cũ. Họ mong
muốn rằng trước mặt chỉ nên có một tổ chức; một mặt trận, một
phong trào, hay một chính đảng mà thôi. Tất cả những ai mong
muốn chấm dứt chế độ độc đoán, thực hiện dân chủ một cách sòng
phẳng, tôn trọng đầy đủ quyền công dân thì xin mời gia nhập tổ
chức chính trị này - lấy tên là Tập Hợp Dân Chủ chẳng hạn - kể cả
những đảng viên cộng sản có ý thức dân chủ rõ rệt. Thanh niên
nam và nữ ham tiến bộ, đầy sức vươn lên sẽ gia nhập đông đảo.
Phụ nữ Việt nam phấn đấu cho quyền bình đẳng và quyền dân chủ
chắc chắn là lực lượng to lớn của tổ chức này. Các đệ tử các tôn
giáo - đạo Phật, đạo Cơ Đốc, đạo Tin Lành cũng như các tôn giáo
khác, vốn bị phân biệt đối xử gần như công dân loại hai cũng sẽ gia
nhập tổ chức dân chủ. Những nhà kinh doanh chân chính mong
muốn làm ăn nghiêm chỉnh, làm giàu hợp pháp cũng sẽ là thành
viên của tổ chức dân chủ

Tình hình đã chín để dựng lên tổ chức cần thiết này. Tổ chức này sẽ
đối xử với đảng cộng sản theo tinh thần bình đẳng, cởi mở, chân
thành, tôn trọng lẫn nhau, cạnh tranh nhau trong việc phục vụ nhân
dân và đất nước, phê phán nhau trên tinh thầnxây đựng, bằng thiện
chí của mỗi bên. Ai từng quan sát các cuộc tranh cử tổng thống hay
quốc hội gần đây ở pháp, Mỹ, ý, Anh... có thể thấy theo nếp sống
dân chủ, người thắng cử tự tin, phấn chấn nhưng không thể kiêu
ngạo vì biết bao thử thách còn ở trước mặt; họ biết chân thành cám
ơn những đối thủ đã đua tranh ngay thật với mình; người bị mất
chức do thất cử đàng hoàng công nhận là mình thua cuộc nhưng
không nản lòng, lại còn cám ơn những đối thủ đã giúp mình luôn

tỉnh táo khi cầm quyền, gọi họ là những đối thủ xây dựng... Đó cũng
là tinh thần hiệp sĩ trong tranh cử dân chủ.

Nhân dân sẽ chấm dứt thời kỳ thụ động về chính trị. Nhân dân vừa
nô nức làm ăn, vừa nô nức tham gia các sinh hoạt chính trị, công
khai bàn luận về chính trị và nhân sự quốc gia. Nhân dân sẽ cùng
nhau tạo nên dư luận xã hội, tâm lý xã hội và ý chí xã hội. Dư luận
xã hội sẽ đủ mạnh để ngăn ngừa các hiện tượng quá khích, cực
đoan, bảo thủ. Nhân dân sẽ là trọng tài công minh công nhận những
tổ chức và cá nhân có tâm huyết, có tài năng và công tâm. Dư luận
xã hội sẽ đủ mạnh tạo nên sức ép tuân thủ pháp luật và thực hiện
công bằng xã hội.

Tự do báo chí được bắt đầu thực hiện. Báo chí Việt nam sẽ thoát
hẳn khỏi sự áp đặt độc đoán: Người viết không còn viết cho lãnh
đạo đọc mà sẽ viết để nhân dân đọc. Nhân dân sẽ tham gia ý kiến
đông đảo trên mặt báo và đánh giá được chính xác tờ báo nào, bài
báo nào là có ích cho xã hội cần khuyến khích, tờ nào, bài nào là có
hại cho tiến bộ xã hội để phê bình và phê phán. Những tờ báo quan
liêu, bảo thủ, cực đoan, kích động, sẽ bị công luận lên án và tẩy
chay. Yêu cầu tiếp theo sau đó sẽ là việc tổ chức hầu cử quốc hội,
thảo hiến pháp mới sau khi đã có những cuộc họp liên tịch giữa các
tổ chức chính trị cũ và mới. Các cuộc bầu cử sẽ thật sự sôi nổi, hào
hứng, chấm dứt thời kỳ một đảng bao biện, lạm dụng quyền chức,
tự nhận mình là nhân dân, là thay mặt cho nhân dân... Việc triệu tập
họp liên tịch, bàn về hiện tình đất nước và giải pháp có thể do Mặt
Trận Tổ Quốc, một tổ chức sẵn có đảm nhiệm. Tổ chức triệu tập chỉ
có nhiệm vụ thông báo thời gian, địa điểm, còn nội đung sẽ do các
tổ chức cùng đưa ra trên tinh thần bình đẳng hiệp thương. Một
ngưỡng cửa sẽ được loàn dân vượt qua, đưa đất nước vào một
thời kỳ mới thật sự, giữa sự hoan nghênh của cả thế giới hiện đại.

Một thời kỳ chuyển tiếp sẽ diễn ra. Những quy định cần thiết của
thời kỳ này sẽ được xác định để phát huy ý thức trách nhiệm, mở
rộng từng bước sinh hoạt dân chủ, đảm hảo trật tự và an ninh xã

hội, nền sản xuất và nền hành chánh được liên tục vận hành, tránh
lợi dụng của những kẻ cơ hội.

Yêu nước và thương dân, động lực chính của dân chủ

Yêu nước là một giá trị tinh thần và đạo đức cổ truyền của dân tộc.
Thương nước mình, thương dân mình cũng là một ý thức sâu đậm
từ lòng yêu nước ấy. ở cả hai phía của trận tuyên giả tạo cộng sản
và Quốc Gia cũ đều có những người có tinh thần dân tộc, có lòng
yêu nước và thương dân. Không bên nào có thể tự nhận độc quyền
về giá trị truyền thống ấy. ở hai bên cũng cùng có những người cơ
hội, vô trách nhiệm, đặt quyền lợi cá nhân lên trên quyền lợi dân
tộc. Những người dần chủ chân thành ở cả hai trận tuyến cũ cần
tìm ra nhau, bắt tay, sát cánh tạo nên một tập họp mới, một lực
lượng dân chủ hùng hậu. Nhân dân đang ngóng chờ. Nhân dân tỏ
ra thái độ khi có một thê lực đối lập đáng tin cậy và có triển vọng.
Sự tập họp mới đã chín. Nó đại diện cho xu thế tiến bộ và phát triển
của đất nước, hợp với xu thế của thời đại. Nó tỉnh táo, có chừng
mực, do có lương tâm và có quan điểm thực tế. Nó là hạt nhân của
sự thức tỉnh chung của quán chúng nhân dân.

Cuốn sách này, 3 phần đầu nhằm vào mục đích góp phần làm rõ
tình hình đất nước trong một thời kỳ dài vừa qua theo một cách
nhìn có trách nhiệm, khách quan, theo tinh thần phê phán (cũng là
theo tinh thần tự phê bình về phê bình mà chính những người cộng
sản thường kêu gọi). Tác giả ước mong được đông đảo độc giả ở
trong nước và ở ngoài nước, kể cả những người đảng viên cộng
sản đọc, phát biểu ý kiến, tạo nên cuộc tranh luận ngay thật và lành
mạnh. Các nhà sử học của nước nhà chắc chắn sẽ viết lại sử của
đất nước với trách nhiệm và hào hứng. Phần cuối này nêu lên một
số nội đung của giải pháp trước mắt, cũng là từ sự đánh giá về quá
khứ.

Các vấn đề về Hiến Pháp mới, chế độ chính trị mới sẽ được thảo
luận thật sự rộng rãi trong nhân dân. Không nên coi một chế độ ở
một nước nào làm mẫu mực, khuôn phép. ở Tây Phương chế độ
chính trị ở Anh khác xa ở Đức, ở Hoa Kỳ khác xa ở Pháp; ở Thụy
Điển lại khác hẳn ở Y. Mỗi nước cần tìm ra hình thức thích hợp nhất

với điều kiện của mình. Không có nước nào đạt được nền dân chủ
hoàn thiện, cũng như không một con người nào có thể hoàn thiện
như ông Thánh cả. Bản chất con người luôn có mặt tốt và mặt xấu.

Xã hội cũng vậy. Mục tiêu dân chủ luôn ở phía trước, mỗi ngày một
hoàn thiện cho đến mãi mãi, vô cùng... Cái thú vị, hào hứng của dân
chủ là ở đó. Cuộc sống, vận mệnh của dân tộc và đất nước đặt ra
vấn đề xây dựng dân chủ như một cửa mở tất yếu trên con đường
phát triển, ổn định và phồn vinh, hòa nhập vào cộng đồng thế giới.
Có qua cửa mở này, mọi tiềm năng nhân lực và tài nguyên, bao
gồm cả ý chí, trí tuệ, hiểu biết, kinh nghiệm và tài sản của các tầng
lớp nhân dân cùng với của chìm của nổi của đất nước, mới được
phát huy nhằm mục tiêu thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu, đi đến dân
giàu, nước mạnh. Một thời kỳ thịnh trị sẽ có thể mở ra. Cũng sẽ là
thời kỳ dân tộc Việt nam tìm lại thấy mình, tự làm giàu thêm bằng
những giá trị mới: thương yêu nhau thay cho thù hận, cùng nhau
hòa giải và hòa hợp sau chiến tranh huynh đệ tương tàn, để đàn em
chúng ta, con cháu chúng ta tin yêu nhau chung lòng chung sức
trong nhiệm vụ xây dựng quê hương.

Trên đôi cánh độc lập và dần chủ, đất nước ta sẽ cất cánh để rồi
bay cao và bay xa, trong đội ngũ những con chim báng khỏe khoắn,
can trường của bầu trời nhân loại.

Bắt đầu viết ngày rằm tháng giêng Xuân Quý Dậu,
Hoàn thành ngày Trung Thu 1993
THÀNH TÍN