c rrm nnf,r
Bti Gr\t r0'l of otlA
II
Hbi kf c0o vU ttitNC sinh vi6n
Lugt Khoo ndm thri bo d6 s6ng
1.287 ngtty trong 86 Chi Huy
t6; coo Mit Trgn G;Ai Ph6ng
Midn Nom.
H o A . EA N G
-*tP9o17Y$0<'-4
PHAN BA
CHI.IONG TAM.
mEN nAc xA HOl cH0 rucuiR
.Tdi dua tay ao c1u€t khd nu&c m[t. Long tdi blnh tinh
ddn dri'ng dung. Tdi niuiin siing, rnudn thr.rc hiQn ducrc su
chdp nh{n thhch thuc, tdi pbii bidt kidn nhAn chiu dr,rng,
phii bidt dr.yi chcr. Con cho bi dbn vAo chAn trcrng nd cXn
ciin, c5.n b{y. Con tdi, tt)i khfrng lA cho, tdi le ngudi. Tdi
phii bi6t ldm diiiu gi khric ho'n.
EAy ld gifi'a rung siu khu A, b6ng ci cA-v gie. Tdi khdng
thu6c rlucrng di nucrc brlo'c, cflng kheing thuc phi\rn, khdng
phrrong ti€n lai nXm tr",rrii itin tay sirrh sat, kiErn tra cira ho.
Nhflt cfr dQng tIEu bi xcm chung. D{y t6i kh6ng th6 niro ch{p
nhrln thuc tr4ng.d6.
nhln Tdi ro'i kh6i gdc dhu, chhm chdm bu6c vio sAn, IJa Bidu
nhu
ra, lirn vui dii :
'-- A ! Anh
dt v{y anh ? Fling i .,\,nh m6.i vij tdi d6 lii ? Sao vb rtii
kd b€n^\itglbiyi d6i.diQn trucrc bAu dii vcyi I-|a.llidu ln Iliy Ciuh
Tr{rn Chi.
Crinh li Biy Oinlr vdn tli den, ghy,
xfiu xI, m{t rnrty ldc nAo ciing cau c6 d6ur tl{rn, gi} 1, nhin
- 'fiL
ra vdi c{p rnit xoi rn6i, lanh lirng klrinh khinh trdrig tlruc
t6m khong chiu ducyc.
C6 !E nhcr vAo su xAc dinh trong lai dut kho6t cho
chinh cuQc dcri rninh luc ndy vd cai chdt ngudi cira tdi scing
ddy ndn tdi ngang nhi6n nhin thfrng vdo m{t t3iy CAnh, tirm
tim cucri, binh thin nhu khdng vi€c gi xiy ra :
Chio mdy anh t 0 b€nh vi6n, anh ern ho dua vb.
chung ndo thi vb cliung d6, tdi lAm sao dArn cii hg.
Ba Bi6u dung ddy, b5t tay & bac thbm :
- Anh nay kh6e nhiEu rbi chd ?
vui ? - Cfing cld I Cirn o'n anh ! Mdy anh & nhA cfing mqnh'
-TrimThCuchringchtdho6i ! b5ng cAu n6i :
tiri
-- Coi b0 anh xanh nhiiiu. Nhung chua thdm gl tlAu t
Sdt rdt no moi thfr anh mdt chut v{y mir'! Anh con phii
s6t trorr.q ndm nay chu.ng rnuoi lhn nhu vfly nira urdi duoc
ggi lh dong gop rlhy dtr cho nui rung.
Ba Bi6u bio t6i : anh. 'Cna r...
cli nXm bQnh
ThiQt h- bmAnnhaydgr:pCrdngbvdidi,cnbgbbbi O.rniinqguAnunodcn chcri
anh
viin c6, nfra thAng ma tui nAy khdng sao . di thdm anh
dugc. Kb cfrng td !
- Mdy anh b{n r6n cdng vi€c mA ! ba g6i kgo dfu
phQng-
Arrh li6y nd I Hinh nhu minh con
hi anir Biy ?
Edn bAy gid Biy Cinh mdi rn& mi6ng :
--1 C6 ! Trong lon guy-g6 d6 !
mdi - Tftrh d€ dantr, mA th6i ! Minh dem ra <lEi b6nh nhAn
n6 moi phii digu. d anh TAm ! Ngay mai bio rn{y
vE
_273 _
chir cinh v0 di b8n vAi con giQc, d8'c6 chit ruoi biji dtrdng
anh l{irng voi chn !
l'oi gac bbng quin ao l6n k6, nhdch mep crrdi rndt minh.
Chu choa ! Thuc le tfr td bi6t bao nhiiu | \guoi ta quiin tarn
ddn suc kh6e tdi uhibrinhu va)'u ? Ndu toi klrong duoc nghe
uhtng liri noi ban ndv co 16 tOi cirn dr)ng.r'ii cirrr crn'Ihri
trurlng r:rra toi rihidtr liirn. Nhrrrrg hliv giir. ndu tr)i rltr,rr- phep,
ndu 6'v:)r.' tir,ir lr:-rrg biull thucrrrg tlii:(]i sE;;it,, i..'r ;1,,,.
crru ihel ki6u n:iy :
"- 'fh6r. lniiv -ba nr)i ! lliiv cha rli)ng l,ich qir-i hrrir
tai tft l,irig,-iri nhiiir. i,iiUc lirn I Con piruc r:rri.v cira iii,;;
[.ii.-,i tit)i Lharr, lrl-'-a rncri rldn ltri toi. Iir: tlc;rg kich ir.trcc
m{t tninh, rriinh I'hir;g b;Ct dong kich truo'c ir.:.il lri'r, rlirii nrinLr
ng,'. :;tinir dir vc cir r,i liinh ph;ii cbui (( kich v6'i he t:r,i,
rem, Ifa c6 ehoi phei choi cho gidi, choi mOt cich +h& doan
ndu kh6ng cuQc d}i V6 mac nga/.
B&i d6ng kich trOn sin khiu thi d-d dong kioh ngeai
dli khd g6p bQi. Trdn srin khiu didn vi6n khing lAm
tr6n vai trrb cfia rnir:I,. bdl qrri chi bi khAn ;i';
lar. rr;iuat tloi. ilcehnOgirlrni"lir'avoai.
ctrrrg l6rn la (ludi :rudng. Ngrrtrc
tro nguv hiFrn. hdr-r qu6 ciia n,i sd ia r.ai rbtii
vi ui (lhd:- trlt,i:.r lct:::. lr"r. '11 1,li jr1, rr" ,;h:ri lrL.'i -.:'. ;'. ;u1
ddng vA rhin tinh bts ngoli. Hon
:inr tru"oc <bi vbn
thdnD'a, tSi c6n phii bi0t hdn bidt phqc 1r)ngvl dLcao. biCt
nBoan ngo/rr fru'&c rngi ngu'c"i. kh6ng c5 quy'dn nghe bi6t mdt
tr* c&a vin dE, kb cri vAn db quan tronp nhdt ld sg th/ch
thuc. migt thi vO 19 ni hq ddguyaldinh ii,ia ho vA t6i-
Tri,ril $ddt brrs; rrdrrg tri, ic)i rrri dcrg irr, r ::'li'c srr,
riring liiih ;lirt r:ri:h hio hr.i'nf. vul v6. c6i m6' !r)i rl:i kli
chuyQn SAridn mQt cAch say rrrc vE nhLlng tai r-i,r, ':ai hdn.
-274-
bhn thiu nbiit cia gia dlnh ho Ng6. Tiri cd tinh khai thAc
mOt cdch trid' iii:, rhr.rrr nriiri d{m muiii vao db rlil xi vA,
mAt sht thArn f0. 'I'rt,ng :o nhiing cii ma tdi biet r{t n:o' h6.
Khong ctr? gra riitrl, ht Ngd br toj xi v6, mat sAt mir
cai girri lri tiritc S.riqirn, cd ciri xd hQi mibn Narn.
con ci ddng rac thdi om, mQt
;rglre tirtingl clrilng rlr lii nrot
Ngutri
c5n nhir trruc rrat '.:lti tir nrr-.rt irdn tay xrl rlhg cfing dti lam'
no db ip xtriirtg.
Tdi cfing dii trip lai rnQt c.ach hAo hrlrng vb nhirng dfr
tu',6;-r llrrvi;n ,, l.ao thidrr lao dia r, t'ira lttrr'0.tt fi.l' vi6n
lii€n
'.f bir,rl.. lli l'hc trrr'<-vc clAv di .' l.;t'r.tr ii':ri iir , lai I].r
Chiiir
goi do lA pghiiiinpuh'onnqg'''mrt-ib'hnrNlraanrgn,.
lliilu, BdLy Cinh, Tarn Chi,
cao trao dang ldn cita cAch mang
cuQc
DT rr'it1', cfr toa cira toi kho6i vd tA. Hi he phbng mfii,
no bqng vi clrtryen vd cilng vi mrrd'i lirn rnidng kgo diu
phfing cQng vtri ba iirn nucvc sdi dhy u pha sqclt mQt g6i trd
Illao to tb trcj. Idi nghi bung, c6 l€ sau bu6i n6i chuyQn
d€m nay nguo'i ta sE bit dhu chul'6n huo'ng dAnh gia teti
trdn mOt cin birn khac cfrng nerr.
Chfrng nh[i'ng v{y, t6i cdn ducrc lcvi to vl su6t bubi
uting trd, Lht)ng chi mQt minh t6i n6i mA ci ba Ong
Ban chi huy I3-2 cirng noi. Noi vb nhirng chuydn mir tOi chua
hb bi€t, muti:r bidt, chn bi6t thet nhiEu'
Ba Ui6u thl kb chuydn cho tdi nghe vb chd dO v6 srin
chu-vdn chinlr, chinh quy hoa, buo'c vao con dudng xd hOi
ccChhiunfiyhndgn-hdiaciranmi tcihiliiunnhgli[tcclha,andhdtArdinargdi ndgghieercntirGatl6iab-6N<ictiDduiqgrincitbruon'tnriNghaUimhy'aBHkQiyEi
Qudc T6 lot xudng hb Hoan Kicrn va dtrcrng I6i diet dao cira
Ding tqi mibn Bic. Con TAm Chi lgi kb mQt sd chuy$n vui'
-ztJ-
giai thoai vb Ebng virn De con cita Thi6u tucrng Eiing v[n
C6ng, vii.Triin tlii Ui vA nhdn xet cira UAc Hb vF can b0 tdi
chAnh < Ndm Eo >.
K€t qui, tldn rnOt gicr khuya, tai vdn phong Ean Chi
huy B-2, chring tdi hdy con thtrc, cud'i vang.
*
t<6 Tdi xudng tAu tai cXn ctr tip kdt Xttuv1i '0runAltltxrcan-h,Bnaiiltlni6uli
tai. Sau ba DgAy say solrg, 6i mira
bi bir com b6 chao & girt'a san tiu trting tro'n, nitng db lira.
'fhiit bAy gitr nhcr lai cfinh do tdi con on toi xuo'ng sdng'
Nlinh nghe n6i dLrcrc di tdu Lidn Xd, rninh tu6'ng phen
nav phd phdn l5rn. Dtrcri tArr chirc dir tien nqlii nrdi ngtrui
clbu co giuong rtXm, co buiing 5n' bubrrg lirrn, ch5 giii tri
nhu theo loi khu fiy cho bi€t. Ai de, bucrc x'drrg t)u:ili rninh
rqng roi tay chAn, tau rQng thidt nhurlg tr6ng trcrn, tr.ti nav
dan dhu ra pircri nXng lldn bootrg. Co ld tau ch& heo cttn rnat,
cirn strcrng lton nhibtr.
Ila ngay pho'i nirrrg trdn tr'ru, klrdng c6 chiit nu'6c itb
tirm rfra, stic uriing, ui nir',, .lua ndo cdng hdi niru cho. 'l'iitr
rtu'ng Iai tai .rdi l-ri6n Siinr Sc,n. lfrong bd', cltco slte lhtrvirn
ra ruJc.'fui niy tltrlc trang lli lai quAn piruc, toiirr lialii niau
cu't ngrra. 'l'iim rfra, iin udn.; nghi ngoi rluo-t: m<)t tldnr, s:ing
ugtiy san lri dtroc Id rh ctr,jc lrr) r'b Ilitttr)i. Di llr) nrir, rli trerr
tlui)ni; tliirrg trlttra rrriiv tritttr cliy sti libtr, itnh tlu hibtr tirrh
cinh no m sao'/
(Ju0n, chrra nri atrh nglte dibu niy, tui nitv rr f]iirr vio
do't tirp l<dt soir nhiit IIua d<ing ngoii llirc lanh liinlr i;hrrrrg,
da.r-r rrlrtr 6'){arn bir n inh. Tirnhr-l tui lcrrr, brif i;iir rrrcli ic€u tilt!
ndo la <lauh teo dair, ,t lirrrh uhu clt thit o:l da).
-n6-
Ridug tij, tdi c6 sfin do lanh do nhA tdidan cho tfr trudc,
md do lanh d6i vcri rni6n Bic chi in nlrfim gi hit. l'rucrc kia,
Eiug chi thi cho bidt chuydu tap k6t nay ra ts6c, nh&m vdo mira
dong l4nh l6m"
fdt cicAn b6chi6n si phiri chtrhn bi may db phdng lgnh.
Nhung, hhu htit anh em c:rn lrir lrim gi co tibn, co phtrong
ti€n nrav sirn '? Du cho c6 g(rp gia dinh kip di n['a, thi
gio k€! lrdn dit, c6 tiEn c6 phucrng ti6n cirng vo ich.
: CAi ddrn tlhu tidu ra ddn nribn I]5c, ngfi & bdi bi6n
Shrn Son lanlr sao lA l4nh. Toi mdc mdt luc ba bd db chbng
tdhf0pmbcinaig6onliarnnh6,n.gkh, zt"hrndmriincirtirirrnrinrngdiivui,i tlirp
len n['a phia ngorii
cho', cudn
tdm
lron nhu con cudn chi€u vAy rnA vAn lanlt nhu c6t da,
khirng trii ndo ngfi ducrc. Nliiy anh em lihAc ch8ng hnn gi.
Tui ndy dAnh lui cui bo tkiy, di b6 trorn hang rao nguoi
ta dE tlrit htv cho drn.
Qua ngAy horn sau dudt phAt ao trdn thfi dbn gon
mdi d8.
Ecrn vi tui ndv sau khi ddn HAnOi. theo bidn chd nrcri,
gh€p vAo Su tloan 338. Thang 3 ndrn 1955, tdt c6L U0 <ldri ct)n
lAi & Cir mau tAp k6t ra dcvt sau cirng thi coi nhu Narn IIQ
cira minlr co 2 su dodn 338 vri 330. Sr doin 338 do anh lla
Td Ky IArn su tru&ng kidm chanh f,y. Ct)n s,' doan 330 do
anh Biy C6ng lirrn su tru&ng.
KE ra anh em Nam b0 cira minh ra Biic chi l6m,
rlrroc diing bAo mibn Il[c kintr nb l6m I u Anh r16i rniEn
Narn r rnA ! Cho ue'n chuven kh6 khln, rfic rijr, giao cho anh
< dr)i rnidn Nam ri lA xong ngay. Ndm 1956, tlong dot cAi
cAch rufing ddt, vung ThanJr tl6a ld vr\ng kh6 qrlrht ilQng
nlrit Bou dla chfi phin dr)ng cdu k'6t vOi tr;i giiu difp
.\- -
Phip dD lai vA tgi Thi€n chria giAo hdm doa dbng bio,
ngdn khOng cho dbrrg bAo hdi hop, hec tap chinh
slich
ruQng ddt. Cnn b0 t4i itia phrcrng thi bi bon chring rnua
ghuQc. Sd nAo chring hhdng mua chudc thi chuug tb chuc
arn set, thfi tieu.
vA E{c bi€t hcrn nfra Id chring cdn tb chuc hqr nhuc
bdu xdu Ding, cin bQ bXng cach vu l<hdng, rnlru
Arn
dua cAn bQ rninh vdo trdng nhirng vg quau ire naru n&
bdt hcrp phep, hfl. h6a dri thri !
Khdng bi6t mdy dcrn vi .tia phuong mibn Btc
dugc dua toi cdng tAc van dQng, tuy€n truybn quhn
chung ra sao, mhn dn
th€ nAo, rnd cudi ctrng Su 33g cria
tui nAy duoc IQnh ddn gdp rut. TOi nho hdm truoc
do khi
di, Vd dqi tuong ddn th5m, di thOng can bd chi6n si vb nh&ng
kh6 khin, sai lhm trong cdng tAc ruQng ddt cfia m6t sd cAn
bQ dla phuong. Dbng thcri thn{prn[t T. tI. Eing vA chtnh
phri th{m h6i anh em, dQng vidn tinh c.Am, tu tu&ng cAn
b0 chi6n si. Vd dai tudng cfrng chuybn lai cira tsac. gfri tt6n
anh em b0 dQi mibn Nam ld IlAc tin tu&ng rHng anh em
b0 dQi mlbn Narn gifr viing trr.rybn thdng ctra rnibn Nam
< thAnh dbng Tb Qudc r. Vi6c gi kh6 khdn ddn dAu di nfra,
ggi ddn b0 dQi miin Nam ld xong ngay.
Anh em phdr kh/ri hdt su,c. Mri thrit, bon nAr. tcri Thanh
Hda chir trtrcrng ch,nh tri rltriin srt di
lang chdng li tui:rirl'di)1r hdt, d{p d6i. Tui n:io fr tlia plrrrong
lhn derp h{t. Rfi
rnbur, lhn cho sqic nriru rn[i, rnAu
ha phii nb rn{t.
thi thi€n dr.;i rrribn Narn, cai gi t:ho.rlitpJ6u
co thxng nao u6ng tir,r6c liEu
chi
rncvi dhm choc.
ll'rong drrt t:Irirrlr- huiin cii cficlr rur',1g (l:it tl}phong qu&n
hirr tn,il quin, t1u rr,r-,' ll,i; hr.,: urQt th;rqg, ki6rg tli6o tung
-278 -
ngu&i. l\tinh phdi td khb minh. Hdt td khb nrinh thi td kha
rrguoi'khdc. Phat giac l6i lhm cria minh, tu ph€, nhAn tQi
hudc t{p thE rbi t{p thb phO th€m. Khi nao tAp ttrb nhdn
xdt lA rntnh d[ hodn toAn l6t xdc, thAnh khhn tuyQt dtii
rudi tlr6i. NCu chua, phii ngbi cho t{p 'th6 <,cli[u >.
Phit giAc tQi 6c cira minh iong chua t{fi. l{inh con
phii phnt gi6c tdi ac, l6i lhm cfia dbng dQi, dbng chi rninh,'
cdp chi huy.cfra minh, cfi nhirng ngudi ban ma minh quen
bi6t dt khdng & chung vcri rninh, cho dCn cfr bd con dong
hg xa cfia minh cdn & lai rnibrr Narn.
That ld vui vE cho chu vi nio bi bin bd t6, phdt
giAc. Nhibu trrr,.r'ng hgp vui l5m anh q ! C6 tay d6, y tu
ki6m vA t{p thb ki6m y rbi tu tuhn 16 truoc nhrrng tuhn
16 sau, ding fry don vi nh{n duo-c rnQt buc thu cfia rnQt
chu vi & xa g&i vb phdt gi6c y, tii cAo y hbi con & mibn
Narn .c6 mQt lhn nfra ddm d6ng qudn nhA ddng bAo, Ien chui
v6 nrtng con gii chir nhA. Ding iry tloc lai hb so chinh
hudn cfia y thdy khtlng c6 khoi.n d6, thd ld lqi ki6rn thio
l?i, nh{n xet lgi. Cho ndn tuy lt4n tlinh rnOt th6ng, nhung
cAi vg clrinh hudn phong quirn hirn lln cl6 keo ddi ddn ci
ndm. I)o'u v! nAo c[rrg vAy.
(l; nhibu tav khein t6 rne. Trong lt'rc hhu lrdt moi ngrriri
dbu ni ngai, giiiu gidm bot khi tr.r tii crio, nh{n xiil. ',ii,rir
trutvc ding thi mriv tay d<i, trt rninh dirt diiiu ra tltritn : lrtirri
tQi 6c dir dXn, nh&ng chuyQn dQng trtri mA xu liiv r lrtlrt
IAm bao gio. Xu lfiy cflng t6 vA hdi hAn, kir6c l6c thanh
khhn trurvc ding, y nhu thi.rt vAy. Nhibu anh etn sdng chung
vbi xil liy trAng ihuc n6rn, bi'dt rd xu lfly tu a tfi z cing
phii ngirn to te, tu&ng xu lir5' lihirng.
Ai ngr-r' cai sr,r d{t dibu tQi ac th6. mi ril l[1' dugo
-279 -
ddng db cao, ndi tliBn hinh tdt cho toAn quAn, hoc tAp vb
thAi dO thdnh khhn, gi{c ngi.r Ding cao d0. Anh bi6t kht)ng,
chlnh vt ch6 d6, xu lfiy dang ld quhn clrting ngoAi tlrilg,
liiy du.cvc Trung llcrng i)Ang -
ngay trong dot chinh hudn, xu
cho phdp kdt nap Eing chinh thuc, kh6i qua giai tlotln dg
bi 6 thdng tl6n 9 thang.
NgoAi ra truOc d{y y lA trung dQi pho tuc quAn hArn
ngang cdp vdi thuong si. VAy mir xir lffy dirc cdch droc
nhiy
EA"t db bat Thidu riy dai il(ri ph6 ngang xlrong. 'fuc
l6n hai cdp. ph6ng tay cli
ch€t lqi, bhm
cAch Nhibu l5m, trong cAi dcrt chinh hudn
ruQng d?it thi6t gian nan
nhtr sdng di
dAp, bb minh nhung cfing vui bqt mqng.
KE ra, bO dQi mibn Nam minh sudt I nirn khdng chi6n
quen theo l6i s6ng du kich, tu do, ludm thuom quen thAn'
chung ra BXc, ghep minh vio dcri sdng chinh quy
Ddn aAi h6a theo kf luat thep; cai gi cflng co rlibu ii'h' h6a,
nQi vg, dibu linh qudn y, tliEu linh quAn trtrt-rng' DiEu
nign dibu
linh
linh dfr thu. t'lgay nhu tui nAy, dir gi cing lir chn b0 TiEy
doin thd mi cfrng hoc l4i quAn sq ccr bin.
Triri mua, nfng b6 cha v{y me g{p bira t{p chel b6
tAc chi€n, thi biit hb can b0 chi6n si gi cfing plrii chay' Dang
cfrng phii chay. Th& khdng ra hcri cfing phrii ch4y' Ddn
sdt nhibu chu vi ngI lXn ra chdt t$p.
vi cim n&ng t4i bdi
n6i
Nhung chung nio chdt h51' hay, chua clt6t thi ldm gi clugc
phep ngbi nghi.
b'doanh trqi thi phrii ludn ki6m tra quAn. phong quA+,
lj.. Ann bidt hhdng ! Nhirng ngiry chrie nhdt' chi lA tgi nAy
& cdch Hd.nOi t16n mutvi rndy ciry sd, harn l5m, harn tli Hi
Ngi l6rn. Trucrc khi xudt trgi, giay phii dnnh th{t bdnp
'- 280 -
(luhn 60 phdi sgch sd, th8ng ndp, chiing chqc. Ehu phii chii
k! lr&ng, gon gAng.
Vfly md khi ra c6ng, trtng mqng phli xdp hAng nhu
di6n binh, lln luot tl6n dung soi minh vdo tru&c tdrn ki6ng
bu tb 6ha & nhd vQ binh dB tu kibm soAt lai lhn nfra, sfra
lai th6t lung, lau lqi m{t, phfii lai gidy. Rbi con phii tlung
trudc- m{t vQ binh cho vQ binh ki8m soAt .lqi.
MQt sqi t6c loa xda tru&c trdn hi ? A lC, di vdo trai I
d nhA, mdt phep. Ao quhn xtrng xinh hi ? Cfing di vio.
Thit lung xQ mOt chirt hi ? Cfing di vd !
ra Vb chd d0 thi phAn bi6t rd rdng 16rrr. Linh ra linh. Quan
quan. Chi6n phAn
si ra chi6n si. Chd d0 cin bQ cfing
ra ba loai : so cdp, trung cdp, cao cdp. Scr cdp tu ha si quan'
dCn 'I'rung uy. 'frung cdp tir Thucrng uy ddn Trung tA. Cao
r.'irr tit Thuo'ng tA tr& l€n. I-ucrng b6ng cfing nhu dn u6ng, su
tl5i ngO cfra Ding dua vio d6.
Chi6n si vcyi cAn b0 so cdp lop duoi, tuc ha si quan
,rri iin chd d0 dai t6o, khhu phhn siu hAo. Si quan ttri tru'ng
tAo loai 1, loai 2 I Khhu phhn tirtn lrio, mQt tlbug hai hrio.
'I'iFu tdo chi lA si quan cao cdp moi duo. c hu&ng. Con
d{c tAo, tuc ch5 dd dic' bi6t chi dAnh cho fiy'vidn Trung
Uong Ding, Vo tlai tuong, BAc }lb th6i.
Luong cao nhdt mi6n BEc ch? co luong bO dQi. Nhu
t6i, hbi con ngoai 6y, cdp bic dai uy cfing hon rnQt tr5rn
[a mucri dbng. Tri thuc hA ? Hang kd bgt, k] su mdi ra
lruong thi 58. Ilic sT mdi ra tru'ong cfing 58. Sau lln lhn
ldng l€n theo thArn nien, chuc vu: Kidrn clOn 80 dbng dfl d6
con :n{t rbi.
Crln irqng bet lA luong cO giAo, thhy giao c{p rnQt,
ciip hgi,. c{p ira C{;r rnQt lA ti6u hgc tu lcrp iuQt d{n lcp bein.
-281-
Cdp hai cdp ba lA Trung hgc. Tt I6p ndm d6n l0p bAy thuQc
cdp hai. Lcrp tAm d6n lgp mtrcri cdp ba. Lop mucri ngang vdi
Tf tdi toin phhn tron$ ndy do.
giAo, NgoAi d6, cdp m6t, cdp hai, ciip ba tlFu gor lA cO e
thhy giAo. Chi cti dai htlc rncri rlrrcrc goi lir gi6o sr'
I-ucrng cd gido thiy gino dOc thiin m<ri ra lo, khoin hai
muoi trim dbng, oho ddn hon ba chgc. Kb ra ciing vua
du tibn dn ccrtn.
A quen, phii.liF lao c6ng rrira ch&. Tuc loai cu-li trong
nr\v d6 mir. 'fiEn cong rn6i ngay tarn hAo ddu nrOr dbng ha'
hao, tiry theo cdng viQc n{ng hay nhe. Chi co ltrong tho
chuvOn rttCrn trong xi nghiip, t$c bigt dAnh cho c6ng nl-rAn
md moi cao th'lii.
Buoc vAo kidn thi6t mibn []6c xE hdi cltir nglria, vdn
db sinh hoat l<inh t6 nhA nudc cirng butrc viro chd d0 n-rdu
dich qudc doanh, do nhir nuoc phin phii! vt\ hii5tn soat. Nong
nghidp mibn llXc titln lerr Fio'p tac x[.
Dibu. niry tdi khdng n6i chic anh cfrng rd lA & giai
doan giii phong tlAn tQc, tuc ch{ng tlud'ng rliiu cua chd dt-r
Cr)rrg l{oa nhirn ddn, muc ti6u giii phOng,tt'anh thi dQc l{p.
6' giai tloan nAy c5n bin cfia chAnh sAch kinh td mQt
nu'o'c nr)ng nglrrr;-r lac h{u la vdn db cii c6ch rur)ng ddt, san
biirrg tuong dfit, tich thu, trtrrrg thu cira ilia chit, phu nr)rrg
chia cho bin cd trrrng nr)ug lop droi vA tltuc lriQn giirn
tdr. Nhrng butrc qua ch{ug tlru hai, tri'c.dI dQc I{p, chinh
quybn thuc)c vb tl clo EAng lHnh tlao thi kinh t6 nt)ng nghidp
phii bu&c sar)g hinh thuc l<l#c, tut: tliii ti0u quf i)n ttr hfru
ruQng ddt. Tdt cii ludng ddt phii t{p trung vAo Hcrp tAc nd
cdp thdp ho{c HcrP tac xfr cdP cao.
Nhirng ruQng di chia trutrc ddy gid t{p trurrg vrio Hgp
-282-
t6c xit do Driug iry dia phuo'ng lf,nh dno vA quin lf. Mei
ngrlui dEu tr& thAnh xii vi6n. Tiit ci mr.ri xd vidn ducrc tb
chirc vdo cAc dQi sin xuiit. Ai r:o di la\rn thi rlrro.c chdm
cong. Ai lAm nhi6u tlrrryc t:hiirn ct)ug nrlir''rr. Ai lih0ng lAm
thi khdng c6 c<)rrg niro irit. Cudi rnr.ra thu lroach, dring fiy
dia phuong qui"rn lf sti hoa rnAu thu rlrro.c, tlil ra tir 1[ itdn
ba chuc plrhu tr'5rn dong thud nong nghiQp cho nhi uucrc.
Scj con lai duryc quy ra tiEu. mOt phin d6 tru nhfi.ng chi
phi' l<hhc nhtr rnua may rn6c, dqng cu, phAn b6n v. v... Sau
hCt, con lai bao nhidu, theo bing clrifrn cCrng chia dFtr ra.
Ai larn nltiilu rlur.yc chia nhibu, ai lirur it drrtrc chia it. Ai
khong lrirrr klrdng duo'c clria gi cfr.
Iiti-r' niiru nar', vi nhu chu chiin tranh rniE'n Narn qu6
ldn, ding ta lai nghdo rrOn rlb ra nhic'rm vu thirt ltrng budc
br.rng << nhiu in nliiu rnic > rn6i nguoi lrirn vidc biing hai,
bring ba, 116 giii ph6ng rnibn Nam, brio vd rnibn llic, HXng
nhru, nr6i hop tric xii phii ban th6c th0m cho nlrii ntr<yc
rldn rnuc t6i tla rlb liil' th6c xav ra gao, chuyOn vi\o Narn
nirt)i bd dr)i lro;i: b,{n ra nuoc ngcAi db liiv ngoai t6'xii
vao nhirng clri ptri clu tlriit lihfrc nhtr c6ng tlrc ir ngoai qu6c,
nhAp cing nhilnq b6a phhrn ciin thidt, cOng tdc tinh bAo,
quan brio, kinh phi chidn tranh rqiiln l.{am r'.v...
Vi vdy, anh t,iin{ r.ir, (Lit rnibn l}Hr- IA tlfit xi(u, l{y
mb trOl nuoc mit rno'i co tlrtl dhi lhdnh ctynr, (-]ri hhi thi6n
tai, mfit. mira khOng <lbi dtrcrc gi ci. 'trung binh, rn6i n5m dtr
lam ddn ba rnia, diit khirng duoc nghi ngcri, ngrrcri ghn nbu
kheing ngir, heo ciry ttrav tritu, tat nrr6c nhb c6, bdn phAu
xarrlr, plrin urAu, phdn hna hoc ilir thr.'r, m6i gia dinh mibn
BEc chi co thb tlii irn trong satr thirng, Sdu thAng con lai phrii
dQn ngd, klroai s[n. []Ay gicr, thi dua brin th$c clro nhd nu<rc
S g+u di nhi€n phii sgt gfp dOi. 'I'ha1, r'i siru thAng iru
_ 28:" _
g+o, thl sari thAng 5n.d6n ngo, khoai, sln hay rau rnudng.
SAU thang kia phtii dn chAo, 6n rrgO, 6n s6u hay rau chrn
hcri.
Dbng bic ta ngoAi dy hy sinh nhu 1116 d6. KhA crFc
niru thd do, Chinh vi v{y ta phii gii ph6rrg }{idn Nanr, phfi
hy sinh cho mibn B[c danh guc M] Didhr thcing nh{r d{t
Rlr('C.
Antr ng;hl th€ rriro ? Eung ddy chit? Nhift clinh BAng vO
ctng sirng sudt, chi co Bing mdi lBnh dao nbi cuQc clrl€n ddu
giSt plrong rnibn Nanr.
Hbi t6i con ngodi dy, thdm m6t chiCc xe 'dqp h6t
srtc, lnh. Tdi phdi ntrin {n nhin xAi rlin tam thdng rncri mua
n6i rnr)t c:hidc xe dap nQi hda do xi nghidp Thdng Nhdt sin
xudt. lll6u rnua nhAp cing cfra Phap co l€ phii dCn hai ndrn.
Doi sdng kh6 khdn cira rniiin Bic dAu phii nhu trong Nam
rninh, cAi xu IAm choi 5n thidt. Quauh nInr, nXnr ngfi cflng
chiing :ri chijt d6i bao giu. O' nbng Thnp, hia khdng trbng
vAn riloc.
Chidc xe d4p co giri tri nhu mdt chidc xe ho'i.. V{i
v6c; khhu plrXrr rn6i nguoi mot niirn chi duoc c{p phi6u
mua b6n tliu'crc Narrr Dinh neri hoa cor-r klrdng c6 titin rnua
thay.
Nhirng nim & mibn IlSc sao md no dAi qu6, minh
tu&ng chr'r,rg nx)t ngAy dAi bing rndt nirn. I{h6ng phii rieng
tdi, rnA t{t ci anh ern rniEn Natn tdp ktt dbu thdy nhu tdi.
Vua nhd nhA, nho vo, nhcr con, vita c6i khi h4u
rnibrr tlXc nong, lanh thAi quA ldm minh rnudn di6n l€n, kh6
chiu hdt sri'c, klrong ng& nghd gi ducrc.
An'r nghi xern, rnua lgnh nhu cf,t da, cdt ruQt, I.anh
d6n n6i rnia ddm thuc gi{c, nr6c dii qufnh l6n cfing klrong
-gEl -
dim 66 ,d$f di dni. Vl ra ngoAi thl trdi gi6 lqnh khOng
chiu nbi, thern cai tr,& vd ch6 n'Im hdt {m, vd phuong ngfr.
Ngtr rnir khOng d6m ldn, xooy tr&, rtr t0i rldu lqnh t&i dd,
ftic nio cfing phii khoaqh tron nhu con tdrn kho tAu.
Uira ht thl sn6t d€m cu cdi trhn. quqt phAnh phach,
mb h6i cri u6t lung. Tlm hoAi tirn hiy vdn kh6ng rurit.
llan ngir,, rlic bi€t nhdt ld gi6 Ldo. Gi6 tu lldn LAo thbi
riua do. N6ng di6n dhu, ning chang chang. d6 hia, rn6i cnn
grd tbbi qua nhu hfit cAi l0 lfra vd rn{t urinh.
Tqi nAy bubi trua diu c6 ngfr duo. c. Miy anh em
mua mOt cAv nu&c d{ ch{t ra b6 trnng cdi chAu thatr lon
di! no^ bda hcri lqnh, ngbi vly quanh uting trA d6. cho d&
noog. VAy mA cfing chffng In nhfirn gi.
Anh ern mibrr Bfic, ho quen cdi kht h{u d6 rbi ctra
nhrr anh rlii irghe Ndrn Rfru
'bk0outl(r,n,inlilcr vdt vf, lXrn. Cho nOn,
l]fc, Dring b6o chi hai nSur sau lI ttr6ng
tdp kdt m
nhdt rlit nucrt', cAc dbrrg chi sE drroc tr& vF Narn. Nhtrng
thAn;1 7 n5m 1956 di rlua €m ru chiing nglre ai nhfc nhd
i rldn vidc Tbng ruy6n tgi
n6i f xudng tinh thin h€t, cr"r, ndy dua ndo ciidg hoang
rnang
(lni 'fal <liir pdru 1957, 1958 thAt la hai cAi 'ftt bfing
nrrryc rrift iinh em bd doi rni€n Nam.'Iayndocfing nhcrqu,:
Iruong, rndt dua kh6c, rbi hai, riii ci hai su dodn 330, 338
'c6nirr nliaLr kh6c, kh6c nhu cha chdt khdng blng. Trung tlong
ngrrcri tl6n thim,
fiy lao, dcrn vi k€u t{p hop ctng cft
lfirn ldrr rri kh6c, khdng cdn ra cAi th6ng... chd qi hdt.
Chinh tinh trahg d6 dua dtn ch6 nhii3u can bo., clri?ln si
sair ndy dAnr ra hu, vd kf luit in n6i vd tb chuc, ching
:ircir n(i nang troi d{t gt hdt. CAi phoug trdo u6ng tri dim
ciing d6 ra tu uguyeu c<r dr). Sau niy 'I'rurrg uong phir
-2E5-
thuytrn chuvbn hing loqt, hgc tAp, chinh huln, dQng vi4n chinh
tli hAug thdng, nav h€t Trung uong Eing, mai d6a Vd atqj
tr.-o'ng, sau currg Bic tdi trfin an rnoi lhn lhn din di.
Cffng trong ki' d6, nhiBu thfing b6ng nhiCn thay dbi
htn t{nh tinb, dtia giii ngfi di lArn thu€ ldm mu6o, dua
chqy xe dd, tlua iti l{p gia tlinh trdn & biQt ludn.
E6n cai ngAy mi t6i durTc ggi ddn trish didn tli
Tbng CBc Chinh Tri va duoc phb bi6n cho bigt drro. c ctri
dinh tr& vb Nam, t6i tu&ng rninh nghe lhm, ng& iu cung
trSng rOt xudng. Cirng lirc vdi drcrc phb bidn ctri dinh di
chidn trrdng B, iitc di lrlarn, tdi cflng dnoc phdp nghl mgt
thArrg, duqc lErih trudc ba thing lucrng va-quydt illnh da
bgt l6n mQt cdp.
Sau khi nghi hdt phdp, xAi hdt tiilu lucrug thi duoc ICnh
dfn trinh diSn cr tr'gi t{p kdt XuAn }Iai, hoc tip siah hoa,t
ba thgrng nira. 'f,rong thcri gian & dAy, tuy duoc hu&ng chd
d0 sirih hoat dic bidt, 5n udng bi)i dudng tridt d6, nay du_o-c
xem chidu phirn, rnai du<rc xem doAn viin cdng ltng Cqc
chinh tri trinh di6n, bo heo ngd lu bu nhrng cfing vdt vri con
hon tt khb sai. Ban ngay, ngoAi nhirng gicr hoc t6i; chinh
tri, kinh nghiCm chidn tt'tro'ng rnibn Nam con phii tgp mang
gflch tr€n lung chay bQ, tep leo dbi, leo nrti. Anh nghi h0m
dhu mang n5.m cuc gach, horn sau s6u cuc rbi biy cgc, ddn
hai chqc. ch4y duoi ning, leo,lbi, c6 thdnh cfing phfri bd cing.
Khb n6i lA ktr0ng tAp cho quen thl kh6ng ducrc vE Narn. M&
mi6ng rdn cffng bi kidrn thio nh4n xet, girrng c ip rlubi vb dcn
vi khAc. Vi pham nOi quy ciia Trai cffng v{y. Nhtit nlr{t rndi thf,
ainh nhu cii' miy, traAn theo rlng r[c. Sudt m{y th{ng &
Tr4i, ngoAi nh{rng lhn di tham quan xi rrghi*p, cOng trurrng
vfi tqp thF t&i tuygt ddi khfing dugc buoc r* d€n c6ng v9 biuh.
-lE0 -
Klti kh&i hdnh,'di vdo lrtc nria dOm, leo l6n re MoIo-
lova bu0ng vAi,rnui blt btng, tr€n lung chu vi nAo cflpg marrg
theo db dqc, hai muoi lit ggo, mdy lon lucrng kh6, rndy hQp
v.v... cho t0i nrit Ao, kim chi, dA quet, dhu
t0s, trA du{tng bQt ngot ttii thu6c nhu mQt cAi
h6i, ti€u hAnh, cttu cdp, y cdy srlng l*c'
chqp phd luu <tQng. Hai b€n h6ng lA hai
ti{n
trdn vai hai cAy Carbine, kh0ng carbine thi srlng trtr<rng tiEu
li0n, c6 dria. phii vAc trung li€n,'khiOng tlqi iidn'
Bso nhi0u.gi{1' to, kf v{t dbu bi blt buQc b6 lai mibn
B[c. N6u c6 r'ang thu gi t5eo phii cgo b6 xudt xu sin xudt.
Brit rnAy Hbng Ha, .tbng hb v.v....cfing vAY, li&i lQnh dE ra lA
phii gif bi mit tuv€t ddi, kh6ng dA bdt cilr rrrQt m6n gi co
ch[ holc c6 th] lArn cho giAn iliCp I\'I! DiQm tim ra d6 l]r
nhtng crin bo cii6 Dring tu HA-nQi xi hQi chfi nghia vao
NrncbiEn ddu.
Dodn rdi di, xueing xe & bi€n gi6i Quing Binh'. Lio'
Con tlrrrr;1 dc.r cfing ta corr tlrrong cfia rlhfrng dodn vb sau
toi di ri,ra. tigey dl;r ldi bO tqi toi hr{ng lirn, phdn kh&i lfrnr.
vb tuibn Nam, vE qu€ hu<rng ctra minh
Anh nghi, dutrc tri'r v9 con, gia tlinh than thuQc, lant sac)
m9,
g{p met lai cha
khdng phfin kh&i n0n nao.
Nhwrg khi vrrcrt qua ngon tlbi ughin hnh mQt (1001)
{crt.+8hhuAiur,hcrgiF€pgnthr' uAgrndincQnrigttrIEn-&Anr6ortirr,rabbviii.6t$rat-puovc.kiyrCtBqqtduuyXaAguddiionbQi,tMt6n6ahimuimQptdrhk&ihtinhititbs({8uup0t0tgq)uitiriarp.gsnraigroyh,dghrtnqodbcuhayr
leo ddc, leo dbi.
NEaarnngtSrthliuendoAt -hy[uatuit&eehatug4cmcnhign.ihryHddaiiitcl$dbu€Amdn inmgx6ahiil'[ntmr!0,'rnHrd$a{ai tcghL' gel€co'ql'itl{xgtu'qddoii
-2fi -
hdt nll.'Rbi mOt {id b8t dld bl sdt ret phdi u6 l+i tr+m du&n3
dAy chc thap tting vAo dcjAn sau. Vly.md, khi clbhg chigiad
vlidtndnl gloufl'ivtdhouqpnhghci hdoHbr irdritEprihNli'ahm€trbsiu'ctrc6hiaratlrt$un&,nggifrdblui ,rneltt
cle m0i tcri Qudrlg Tri. Qu$rl! tti, Queig,Binh nXtt k6 nhau;
Todn rung vh rirng. Nui vd nui hoang vu, khong co m$bv{t
chArt ngudi.
Khi con bdn kia ddf Lio, tqi niy dtroc nghi xi hoi
ba h6m, d6. bbi du&bg ldy sirt, t8 chuc uu di6m dE bt vdd
nh*ng. ngdy vdt vi dgc ducrnS. ChA le ldc ldn duong, nhi
nucrc co cdp cho m6i dua tui nAy gdn ba rrgtiirr bac ti'bh miild
Nam va rnQt sii tibn LAo n€n viQc rnua b'.in voi dbdg b$6 Lio
khOng khd khln gi l5m'
Sau ba ngr y nghi, m6i ngrtili trong doin tluqc lirth thlm
hei ehgc ngiy gqo'urtri va duqc phb tri6n cho bidt ttnh hiqh
tti rl*cmg rtu dAy rdt g5ng. Vi .ld xa mibn B[c xd hQi chfr
nghTa,, ,r1eo .nng cdp'thuc phhm.cria miEn BXc khOnli con
Ebniriodar,nTghmu.6qsi€ngnd,gi uVlAodircat6lbr.dgubpsndhgudbikdthorootnnliggncc&idatyacb&frnnggmbcinA{hco,h&txu,adlgtcro{lcilodbbuldn6yfgr'
nhiba ngdry duong.
dr&NthluuhanoTupncr",4cgvlaiicahdcaXoh*ecrodrtAldidoqmruiar.b,iq}fHuicntiiaiihQri,qhnsnnoorhntcuuvd6cdivigcrbinhnttgrd,b.ktonxpinng.gfghrncq'cdidirnhgukginnchhhrgponnihfggc,md;insirccgEdriqtlnocrtial4hkirnihurtgll&otnaiigrib'ca:[v'dht'th$'8rvt-upl1"riot9'tuncdEtgxhtofdun{[qAnrg{nryt''
hipn.
cao chi bO li6ri m& phiOn hgp dd di ttrOng-tu tufug dE
ki' tuat, ab cao Eing tirih cfra ngddi CQnd sin hongf
-288-
c6og tac ldnb dqo quln chrtng cfing nhu tliu. tranh cich
mqng. Cu6i ctrng li. hg quy{t tAm thu gr?i vb Trung usng.
eufhtcrramiEnio,i.itnrvduti6olitqddi idrcviu;iraotlhtmydittat'rmimt[atuaitd.miVemoig,c0nih,dikEihduduncgnhgc6hknrh0kiu6,mtlranonhng
ctqg dfr hi6u n6 gian kh6 ra sao. Nhung khb nhfr li
khi d6n trarn duong ddy, d6ng quAn nghid6rn. N6ildTrgm
olli c6 nhA c&a gi tlAu. Chi la rung. Trcri t6i om, di chdm
thi lqc drang. mdt ddu nguoi. truoc, di l9 thi vdp da, rE
cAy, nhAo clhu khong dty ndi. Odn n6i trcri mrra nhu trut
nucrc, tldt tl0n ktron$duqc, vtra lanh run, vua rn6i nhu, kh6ng
thiy dunng don ch6 clng ny l6ng n6c, cfing khdng tim ra chd
dl ba 16 xuiing cho klr6i uot db dac, ucrt ggo. CIng rlucrc
nyl6ng.. gdng duqc v6ng, mXt df,t dhy nucrc nbr lbu bbu, khong
cdn ch6 niro e6 thB lAm bCp ttE ndu com. Md ndu ih'y .rji
ffO & dAu mA nfu.? Mua gi6 cu dirng dirng. Eff hCt dAu.
Irong tinh thd d6, vft con t{n c6ng minh, bo lenh nghenh
nhu bly kiiu, rbi rndi cing, kiin nhot, cti n6irso rin, rit
nte cho !
theo Trdn du'o'ng di, viQc ndu 5n thi'm6f vnugarceriome6In'ribn*ga"
hai cai hlng g6. M6i rrgudi tu ndtr:l{y,
chibu, vua ccyrn d& cho bubi sing ngal sau, com vf,.l n%rg
thco cho bubi trua. Ndu com xong ptrii ndu nucrc db tlby
vio hai binh ton dE ngny nrai udng cloc rlrrung. Snng ng&
diy, in vQi En vff ldn du<rng ngay con ctrr?a kip thi dAu n{u
nrimg hay chuAn bi gi ubi. Con l6n duong thi cu di st,iit
ngAy, mdi gicr nghi muoi phut, th& con khdng kip they.
Cho ndn dir gi thi gi, bdt bu vdi gid niro, met mrli r'{t
vi tlCn diu cfing phii gucr cfii, vo gao, nbi lt?a ndu cho xong
ba b&a 5n, diiy hai binh ton nuoc, dn uiing xong rncri durrc
lco lCu.v6ng. NgX lI+ ra ngfi lir b{t bidt.
_2&_
C6 hira, trri niry phli trhn truiing irhu nhgng. Drla dulg
che n-vl<.rni.J cho rnua dung lat, dua thbi.lfra phn phir cho chli
ulrin nril' hdng go ccrm; nuoc duoi'chAn nbi {Cu bdu, chiy
nlru iudi. Ui chao ! Gid nh5c lai vcri anh toi con thdy hIi lrung.
Vuot qua qudc l0 9, ddn dia phAn Thua Tl\i0n, tgi
niy rnui bit dhu d6i. E6i thAt sn. H6i 'fram, Tr4m kh6!g
co gao. Nhtr rnua hO thi Trarn bio cac dilng chi fir' con d6i
lihong kiirn ra tlurrc gao thay, mua hO & tliu ba.v gin? Dhng
h.'irrg tlri rriich xa hang chuc ngay drrnng. Budn cfra ddng bdo
'l'huong giin lirrr cfrng phii mdt ha ngdy..
O '1.",u nAy, cac rlbng chi giao li€n Thu.qm$ bio : <Th{ng
lrd dri; tiri ti'anr bdn kia c6 g4o ngay D.-fhling bd dOi,hy vong
tr.rn trE, rrhrrng khi tdi 'Irarn kd thi lqi chi itri 'frgnr kd uira.
Khi gao tren lung cdn 5 lit, tqri ndry dd U&t diu han chd,
chi niu chAo db hv vong k€o dii ngey ra. Cho ddn lqc ahing
con irQt nao cffng vAn khong sao ddo dAu ra g4o. Cai nran
chia nharr di dAo crl chup, cu nhng trft dhu. Nhung tlAu plrii
ch6 nao cfing c6 cfr chqp, cir nhng.
lldi cho .lin lrtc vio ddn chiCn khu Eb Xe mcri drqc
ti6p td gao. Khb n6i, nhin doi vi khdng. gqo mA,thir rulrg
dby dA1: cring khdng duoc bin moi ch6t cho. Toi 'Ir4rn nAo
cffng bi i:rrh" rli5ng chi giao li€n Thucmg ho hir. Nio < thfrng
qr-rric gia ,t g4n l6rn. thiing b0 dQi khfing rlrrotr ntii chuyqrt,
khdng tluuc bin. Bin sring thf,ng qudc gia bi€t libn, tcri d6y
giet thring bd rlni, Ih5rrg tsing t:im do u. Hoic < thffng qudc
gia tno', rli ngang- rlua suiii ch6 kia hbi sAng, no con r! ghn
dd)' u. ttbi ( A clay khdnq an ninh. .'Ihlng bO dQi co ngti plr6;
ngu mQt con mit thdi. Sung phiii thd nay ndy dA thlng qudc
gia co t&i, biu lQn voi nri >.
I'i$y ong nQi Thugng ho noi chul'gn theo cdi kieu tt&
-200*
lirrn rnlnh n6n nrqrt phAt tri'c v&i ho. Ngal chttvQn di drrtlrg,
rninh h6i thlur chitng nao tdri cir6 ngiri, rn{v ong nQi d6,
olg thi : < Dbng bAo kh6ng co noi, thing b0 dQi dung c6
h6i ,r. Ong Iai cucri toet rniQng : <'frucrc :i,iit liia, cr)n tltiring
nta thi to'i >. )Iinh tu&ng ihi6t, trroc nriit liiil, c.iirn c:ii nra
qulng cai r',ra rcrt ch5 nao li ch6 tlo. Ai dC tli tir irua cho
toi t6i rnit cdng chua tluo'c nghi, hoi ra < qudng cdi ru'a >
cira ho lA vac rua trdn vai di chitng nao vac cai rua khong
niii niia quing xu6ng thi to'i. (lhit cha chua. Vac citi i-ua
khong nbi, nrot ngiv rluo'ng hiiv cdn it.
C6 tay ngrl nghd lton, nhtrng ngd nghO hiiirr ho cfing
dir chdt minh, khfrng bi6t dAu rnA rno. Hdi'ho con ghn xa,
hg noi :
t<yi-saTthr irnngil bq ddi rli rnau thi tdi truoc rn{t troi, di chrim
thl lt't-r'i.
Edn E6 Xri, rloin tui nAy cduo. nghi bbi du6ng b6u
h6m, rbi lai ctr bi l6n ducrng bo sang ddt Ldo lhn nfr'l tlc
di vAo virng ba bi6n gicri Konium. Cai datn I-ao tui n6 danl'
thiet minh khdng sao hi6u nbi. Nhr crii
d?irn nhau mdl lAng 6 giira 'fhA khet va Savavaue. h6nr
Gap
tuir toi ddn
rnQt trin dAnir b.{t rtgd, giira l)atlrdt LAo va rlArn IIoirn111ia.
Ilai bdn b5ri nhau tiji trcri tdi tl,:it clrung hai chrtt, ptrtit iiri
ngung. 'i'hiiv em, tui na1' rcri ch6 n[rp, ctro tb trirrii sit tibn
v9 do tlrirrrg. LAt satr trinlr sAt v6 irAo ttti Iloarrg gia clta.r'
Lhdatortihlio. rp.ir'li'ilrrd,tlrArrctruci l6 nhii khoring mQt tlung tloi Pathet
nAy di
tcti.
Auh bict tdi thfiy gi khong,? 'frerr rnot cAs Ire sat
drrong di, trdn ngon thi hai chir linh lloing gil tlang hAi
nre cuoi chi choe. CI gi&a cdv me tbi rnof chh Patlrer cdng
u[g dung hAi rne iigng xu6ng cho rrrot cirti lihdc duui tl{t
- 21jl -
lugm, Hai b€n gdc rne lA hai nir6m sriug. Nh6m bdn nly
re$t rntt M9 tF dQng vcri mQt ciy c4c bin. Nh6rn bdn kia
la hai cir5' tt'uo'ug bn d6.
Anh coi chiu ntir hdng I Moi bXn nhau bb dhu sut
tr6n ra dd. Hdt b6n rthau.Iir huE, coi nhu kh6ng co cltuyQn
gi xaiy ra, iinh bcr ieo chung mQt cdy me, suug b6 dai duoi d{t.
Vio ddn dia phAn Kontum, tqi ndy tinh rd df, di mdt
h€t b6n thAng rudi k6 tt ngiry r<ri fld l{Oi. Va kb tu Kon'
turn, ciri doi, crii vflt vri voi sdt ret no con {c liQt g;ip mdy
lbn doqn ducrng ngoAi kia. Cho ddn khi qua sdng Ebng
Nai vAo khu A, minh ,lit dhu ti€n cr:ra,Ntrm bQ, d.odn cita
trri tdi tli cli to'i I thrrng lil ngiy. Luc 6' Ha nr-,i ra'di quin,
sci cria rloirn le 130 nguo'i. vh ddn khu A chi cdu co bdn
rlroi sliu m4rig. So con lrri, tru ba mang chdt vi sdt ret,
mot mang chdt ducii & sdng ltahr, hai rtrqng clrtit vi ki$t sr'rc
tren ducrng hAnh qdrin. ci)n bao niridu tlri lop bi sdt r€t, ltrp
kiit luc rrri rdt rl rnfi,r' tram doc duo'ng.
Cfing mal', cloc ducrng, tui nAy dugc lgnh hrinh ne. thdro
cha.v ni6i khi gap dich n€n khong co ai bi thuong vong vi
nd6h.u'fri,niQntgslleriTddoAdnn VAy ma
chi€p ddu khAc vb sau. con co
b{y nhi€u LC t'in
loi d6ng clri l-ucrng,
iry vi€n 'frirng Ltcrng l)riug, hdrn ddn thHm va dA thong tu
tu&ng tUi nd1' tai trai tdp kdt Xudn Mai. Diing chi dy bio :
Circ db-ngDdcnhg.i khong ,:riin cAc <16ng chi chidn dJu doc durrrrg.
khong ciin phai larn rnQt cdng tac nAo kh:ic"
rli Narn r,ria cac
Co tha noi , chuydn rlqbnugficl h'lrrungnafnlgqttrrarincg voi
c.:iirli cira iiiln: tidn
cuQc van l1i truirng
vb cdn cu dia CAch rnang Dier An. Chi cAn circ dUng chi
rldt budc chArr ildn b:n kia song [)bng Nai de la nodt thXug
lEi vi.'thr, plrr ihuoirr: rbi. l'hfng igi vI rlar cfia cAc dbugchi
-2.€2-
cilng ld thlng-lqi vi rlai cta Eing. Eing chi chn c6 thC. Cic
dbng chi lir nh&ng cin trQ uu tu cfra Eang, nhiQrn vr1 cric diing
chi & cuQc CAch mgng miEn Nam...
),.i
cCtbntlhudharduciyonQ',ntrhct1dogoo1Anlioi6onygnialknfmhtnihchdddi'ABintynilhs.a{g9adtEAvoopcoc,bnfhahT?iaaniddNinumtacadrInhn6riCni,hinughtkhed,iAdmidcec6tfhttruidcn.D<riglinnqiqnvgnhiugbdgtdayrrsNiimaavcaruu&dinmryt'arhrtit€)hud&ibn,oonhig,c€dgohnnmgnir6Ogsh.napiccunNurnovi>dniie.mcodbuh.y,iifd.t,nnnhur'g6g,itBinhhmlBrngaiaiilnnnnlmvqhighrb.
tclhrgouainoctccrimhlHmgAibaxuuintrochnk,ivichnnibhdhndinh,itafhtrdu6nuinignthleihs\rndut'randdkneoi6Qmh.ndiVtoxlhr{ceii1yi,o,tnrrtrorlanuoaob'tircsigd6untmid'dQttvrnurtingciti{rutpncingrhigbadbi{ii6fnt)nd6kpEvthen,dlgcugnbarrgeoryi
ha ngriy, khdng vidt nbi mOt chii hirn thudc I Anli nghT, ta1,
chdn gi& khorrg nbi thi con vi6t cai gi ?
Nh6c to'i nh&ng n:Irn 11 nribn fJic, a I Anh Bcha6. .a?nh.fhnhieot
C6ng
chuy€n th.ing Ebng vdn I)t: con anh ll'ry
cAi thfrng do, n6 ldm a'h Biy Ccing ler ruot, thi6u dibu lav
n6, l6n rudt tung chAp. Cha thi- tsai ti, srr tru&ng su dodn
330, con q:on cff,ng'Tu lenh cua. cAi tlim hgc sinh trucrng
MlFn Nam & Hd Edng.
Ndm do Ia nim 19b8. Todn qu6n ,rra mdi duo. c phong
quln hdnr xoug, Tru<rng mibu Nam tuc lir trucrng clip hai, cAp
. -2!|:)-
ba duy nhfit dinh ri0ng cho con em miio Nam t{p lidt ra
I][c.
Lric d6, t6i dang c6ng tdc tqi Phong Chinh Tri Sr doin
?,30. )Idt bubi t6i, tqi nAy rtang t{p trung tru6c sd.n xem chi6u
phirn < Vo chbng A Phii ) thi tdi th{y dbng chi chl huy
tnrdng ve binh tu ngodi c6ng hot hcr hfit hdi chay vAo kidm
anh Riy C6ng.
T6i h6i co chuyin gi chn thi dbng chi {y bdo Thidu
Trrcrng Tlhn vbn fia ttr tren Tbng Cuc Chinh Tri rli xe Volga
ddn, tlang chcr g{p DAi tn Thir trufrng Su drdn ngoAi c5ng.
Co chuy€n thucrng khAn.
Mucri mQt gio dirn, bubi chidu phim bd nr4c thl mdy
anh ern vdn phong BQ.chi huy xi xhm cho bi6t : 'fhi6u Tudng
Trhn vin Trd vua don anh Biy C6ng di Ili br)ng c6 vip
khhn cdp, phii gi6i quydt ngav trong ddm. Hinh nhu co mQt
vg nbi loan ldn do bon phiu dQng va biet
Nam chm dlu. 'lIadoi ngqc nhidn hdt suc, nhung kich miEn
th6c m{c,
nria tin ntia ngo. Vi ndu rn0t bidn cd quan trong nhu v{y,
dang d'€rn Thi€u Tucrng Trd xich xe ddn eh& di thi m$t minh
anh tlAy Cdng driu giii quydt-duo.c. It ra anl.r Biy"cfing ra
m$nh lCnh dibu rld2ng cflp tdc m6t E n6tr kh6ng cflng nrdt
D ( Trung tlodn, Ti6u dodn ) hirrth qudn ngay. E*ng nAy, arrh
Biy chi di urQt rinh, khdng c6 c{n ve di thco.
Khuya hdrn d6, anh Biy v€ ddn doanh tr4i, tui niy
thti'c d{y db xd idi h6i thtrm tinh hinh, ch$ng co tlarn bidt
klch, phin d$ng ndo hdi. Chi c6 mdy dng nQ.i con nit hoc
sinh tru&ng MiEn Nam, do thing Ebng vtru Ee, con dnh, chi
huy ldm Biic.
Chi lA tru,'rc khi hgc sinh toin trrung xu{t phlt tham
gia cdng tac cii crich ruQng ddt, trti no hgp l4i lien horn,
- nt-
t6'ihrlc {n udng. Tui n6 trn tr0m; iadp:khdng heo gA cfia hop
t6c x[ tlia phuang, d6n quAn tlia phuong v6c stng ruqt tUi n6,
tui nd tr& lqi viy dAu qufo tuoc stng, Eing fiy dia phucrng
hoing quA, b6o cao h6a tdc l6n tr€n, l\Idt m{t ptrAicnn b0 toi
gifli quydt, tgi no rlong cria tqudng kh6ng cho vAo, lai cdn
tO chric phgc r kich b€n ngodi, ra tudc sung thidn hg nfra
chu !
Chua hdt, kinh khfing bcrn hdt lA vg nlrAn co hQi d6,
tgi tqp tr{n,
no, mucin gidi ddnh thfr '6i bO dQi chti bAc cfrr
tui irou. O tgi mQt
no coi ai dia phucrng, c6 dcn vi
chlnh quy ctra qudn khu Ti Ngqn vb d6ng qudn tqi nhd dbng
b&o cdng tdc, v{n dQng phong trio crii cd.ch ruQng ddt tgi dia
phrong; Tgi no vira vdy dAn quin tucrc sung, b6t dAn quAn
vb tnrong nhiSt xong, so m{y chri mdy bdc bQ d$i hay,
vdc sung toi truong n€ dhu ndn ra tay truoc. Efrng ndo ciing
l&'rbi. Tr6t leo"ldn'lung cop, tr6t trQm gri, trot tudc stngi
gI5, hdn vdi dia phuong, thd nAo b0 dQi cfing ddu..
'[gi no dm muu ya tay tru{rc, ndn ci mdy trdm dria
Si vcr ddn mdy nhn b0 dqi d6ng vao choi, cu&i toe to6t,.
lirm b0 tldi coi srlng, mang sung. Hc.r. trd mi6n Nam vdn
lA corr cung cira Eing .mA, ai lai c6 cim tinh, ai mA
nghi ngo gi, ai dd nhdn .dip d6, khong
tui no vic sung ch4y ludrr
vb tnrung? liQ dQi rucrt theo, tgi n6 bfn chi thiCn tr& lqi
dirng rttrng, nriy chrh rndy bAc xanh m6u mit, b0 ldn ra
ddt trr{nh dan, dirnh chiu mdt s(rng, khoc rong.
C6 prlng, c6 dan rbi tui n6 hi hiin.g lim nhu dAnh
gi{c th{t. C[ng-phAn c6ng di trinh sit, cauh gAc, phgc kich
dhu niv, din rn{t tr4n ch6 kia.
Qudn tihu 'Ii
lefit Ng+n nhAn rlnoc b{o c6o, . hoing hbn
Vta ,gi{n, vua trirc. ahung ciug. cuoi
bd ra, lic, dlti
-til-
,chiu phcp nfy thlng con nlt Narn 80. Trung Uolg Bl[$
Chinh . phfr cfrng nhin dugc , b6o c{o nhung hh0ng bi6t
giii -quyCt bAng cAoh nAo. C&n h0 t&i a cli6u clich I .t}l
no tufc stiug dubi vb hlo :
rThuoLaQ-inhvC0thqh6idcnth.nAMyuulrA6anmgl6{int httrh6rtbnc.i.h'MrKiChGy0iAncgphrvtii6idUpr}tnatghicch6rdtm.tdK&ih.OhBnQg0i
eghi kf triQp dinh dlnh ehi6n.
Anh coi n6 n6i v&y thl cdn tr0i ddt gi n&a ! BO.dOi
ohi, bO dOit bic n6 k€o toi hfrng hA nhung & cictr xa al
cAy ,sd khdng ddm lai ghn. BEn nd thi hhOag d{m hln,
n€n tui n6 cu IAm gin, b6n dga, rucrt b0 dQi chBI
cho chcri nhu th6, kdo
Con cAi n6i, tui n6 ddi, vd ld ra
m<r.
bqn M! Digm & mibn Nam hay ducrc, khai thAc,'ldm ttm
lum l€n thl cdn gl ld uy ttn 'Eing, uy tin nhd nudc'l
0 trcn cho nguoi toi h6i, ai le '[u l€nh chi buy b0
dQi hoc sinh mibn Nam ? Trli nii bio Ebng v5n f)e con
6ng Tu IQnh Ebng vIn C6ng Su 330. Cho n€n, nfra ddm
'ThiCu tucrng Trhn vdn Trir tu
Tbng Cuc Chlnh Tri xudng
ki6m anh tsiy'Cdng, ch& inh tdi (MAt Tr{n > Hd E0ng'
Hi hl ! ... G[c co hdt ch6 n6i. Anh lei xe chua tqi
trucr4g bi tui u6 chdn lai chia sung. Anh n6i :
BAc lA cha cita thdng Ebng vdn :De elAy ! 'fl{y
dung liun v{Y khdng 'ndn.
shau Tui nd cuai, n6i hbng bi6t, Iai lnh' 'Bic li
dB h6i'
di, anh Ee frnh dln chung
b6c biy C6ng hi ? BAc vb sAng .tnai hl. BSy ndo
chu ThOi -dA
GiAp toi 6nh rncri ti6p' gid
,[di, ring .Tu lgnh t*i cbAu cQn qgfr.
Rdt ouQc, anh,bdy Gdrg n6i.gi thl'n6i' fqihgc sinh
- -2010
dln Nam nhft dinh dubi inh vb. Ngdy uu, lnh trl
Igi, vi6t mQt buc thu nho dim hoJ sinlr gac ngoiri due vdo
cnncpphghdhhaaonii,oiit,xnlhgAvidlnndmillgigElbftiDlAnivnnegli,u6.,tvtA{u.AtBtnhckkAhuiisEcab,tm.tnnirNogihthhAldniluoie6nn,mglupAthohttAhcrnAani6vityrldr4cvakfilcinhcdhgnhlon{oocnG6nlriurtiiArmqn{{uypnhA,tchtnIhvhe6earuoiloQlthtxbQih,Omiouni .dnc6lO6gr6li.6uirl,
Tdng Tu I4nh. BAy gid dang chi hiry binh si, n6 phli
glc tinh cha con. Su&ng chua ! No knJh.Atenndatrnohng'futhuldnlhdr
'T8rrg Tu LCnh. Anh Bi5' Cdng phii
3t0, n6i chuy€n thuong thuydt binh dlng n6 m6i ti€p.
Anh flfry Cdng lQn ruQr I€n, rlAnh phiti vi€t tho
theo cAi ki6u cfra n6 dua ra rbi rl6n
ddn truong l{ibn Nam Cb g{p 6ng 'tIhueoldhnahj chri c{n vQ
con.
Thfrng
De ciing mang sring luc d6n inh tai r,[n phOng nhd trudng.
Bon nd cd chge dua.
c{n Nd tu&ng 6nh vAo << d{t dich p lai chi c6 hai ugoe
vd ch6c eflng ctr&ng lam gi nbi u6. Ai dC vua gip
no, bdt ngd tinh nin cho mQr bat tai chui nhrii. rbi mlt
ttrgp
cb no, moc sring chia vO hOng n6, bio dua nao ruc rich
drr:nmt66nhO1;nianio1iglrA9,ddn,ntbutgirnhfA-cicutcthb6uori6cnanutprhgrclhtiicnokndihnhiheAatimrgtrnugitinh6dhIirgi&cii'tinlt.EciAgyfSxriurnaDerCgudg.edAk,1.Ag1rhB6nlnS6',Auh.hndlciOogd,*kciaC{ibsacphini66nuk6.thhtoGhp0vMXihnEatin6hgpbgnuHnk\,.Ac.iNarvpoi.an.\cn.r6pgnhhr.rCLiacnt.ahrtukh'sttnria,db66gou6ii,,
d6 Lim rnh Bfry Cdag inh ciing h6t hbn, tuEmg chuygo
h{u qui cria no kioh khiing rirrr, ai ng+
vo a+i tucrug
-zn -
gau lihi nghe rrd n6i chu5'6n vb dibu binh khiDn tu&ng hot
rinh, lAp m{t trAn v.v... th{y thlng qui thiet c6 tdi... qudl
su' nen sau d6 cho nd di hoc phi cdng, lai phi po Mig t
Li€n XO. lliy gid... b&y gio nghe n6i dAu nd dd ld trurrg
riv phi cdng rbi. C{u ta rnoi bi "cinh cAo vA cdm }ray, vi
nirrr rrgoAi dAy, ba gai, btic rlbng lAi phi co Mig 17 bay
rinh vE t|€n 'Ire sao d6,
tudl vd Nanr, bi phi co
\i9 r'urrt phfri bay tudt ra bibn, chirt nira de bi bdn r&l
c6in diiir xuiing billn Nanr Hdi. 'ftroat duoc vE ddn Dbn6
tl0i. xdng khdng cOn rn0t giot. V{v rnir hbng cinh cAo sao
durlc. Cai thlng thi€t trut bira, ba gai sei mdt thd giUi.
Minlr rrghe vua tric cuoi nhung cffng phii nE mlt,
diu hAng.
.Nhic t6i nhiing giai tho4i vb cdn bQ rnibn Nam minh
iAp k6t ra Bfc thi thiet khdng biCt bao nhidu la chuy€n. A,
Anh Ba, mdy n5m hbi con r! ngoii, anh c6 Bip bd lli thrdng
kh6ng anh Ba ? Chi Trhn thi Bi Ti0u doAn Tru&ng thuQc
chi dOi 16 cfi cira anh ba Td Kj' d6 I d, d I Qudn nira, anh
cfing thuQc chi dQi 16 cfra anh Ba T0 Ky, auh bi6t rdrnh chi
Bi qua mA !
CAi ch! d6 te thiet. Ild bdi qu6, ch& kh0ng thl chi
duoc bhu ldm anh hr\ng quAn dr)i toin qudc rbi. Thdi, chi6n
si tni dua toau qutic c[ng df, dugc Ding chi6u c6 qua m4ngl
Hbi cr-rn & phAn li€n khu mibn Dong, duo-c ndi dnnh
tai vi phu n[' uri rnang sung, chi huy danh gi{c, bin db
llnh lA dibu it c6. 'l'hiet, phu nfr mA b4n tluAn phgc, thilt
lituor{nn"gonorib,ocxoc€oi,ci hfcinghgiobot0launci rhdc6&,nncglhtthtrrra.rgi'IcudeAyyncr(hrcai6cnthraudnaubdi,6ibn(ucsokrhilntigb1nl2iad)A'linlagh,i
chi€n si thi dua cfrng dugc di. Pbei 'hb0ng anh Sa ?
-,iF6 -
Hhi chi tdi 330 th6rn tui tdi, chi chng h{n tltAn phttc,
:njrni; quiin harn Dai iv, sung luc ci.ng xE xe bdn lrdng. L)o
rdr'r crii lir 5n trhu iibn mieng. Ilqn di) linh, rnatrg sung luc
mi di dAu, c{n v€ cfing x{ch theo gio trhu, rlrieng cir nhai
nhoc nhrich, coi ch8ng ra cAi < tlrCing chi > gi hi;t. Lai ltc
b6i vb rluan hd nam u&... Trudc dAl' dH l'r' <li chilng rbi thi
thOi, gin rili, nrdt mi5' nhdn nheo riii, toc nrrriirr tt'6 uru6i
tidu hdt rbi, ta & v{y cho xong di, khOng c:hiu, cu hu hi,
deo mfii cai thirng cha trung ur', trung ri1' tdn gi nhi ? T16
hsn chi, rlang tubi em ut. Chinh thuc, thi kht)ng chanh thuc'
urd cAi gi cfing hbng ra cAi gi cho n€n tidn bd hbng nbi'
l{iii nhrrr ngorii, chi cfing cdn tnaug qudn hlrn dai uy. Phii
hbng bi citi it1 d6, bAy gicr dlrn l€n tdi tltuong t/t chs chfing
choi. lltri da)', anh em mcri vb hdur thang truoc cho bi6t
chi lli du'oc db bat l€n thi6u ta rbi.
Kb ra ding cflng thuong titrh, ch8ng lE nhdt nrfii cAi
quAn hdrn dai u,r'. Dhu sao di nira, cAn bQ lAu niur mA !
Tubi Ding cfing cao...
Edi voi rniiv anh em lrTam bQ minh & 330 hay 338
cht cfing dieu nqh0 lfm. Co rnirt lhu, tlhu th{ng linh luong
xo18, gip tqi nay cri chgc dira darrg < ba hoa xich thd > voi
nhau & cong viOn Thdng Nhdt, nrOt dua nhiy ch6m chbrn
v&i chi :
u-r&Ci h&i I Chi dfii tui ndv tndt bfra tli chi t Rm ut lAu
Soanh tr4i ra, .tooog
ngiry tloi ne chi.
chi h6i:
'l'[nh lr-ronDgetii€tth'ri^rdir.[i ! Nhung mdy cfu, c$u nlo cing m6i
'l ui nAy phAn bi :
-295-
-BiraNhduondgdnddcnhibtfrdnigPluhoirnGgiaEIqPi huryi cf:a chi. hAng dn
Gia lA ntrA
sang trong nhfit mibn BEc, ch6 danh cho cAc cirn b0 cao
cdp, lEnh luong c& chuy€n gia tr& ldn hay khach lihui ngoai
qudc nhibu tibn mdi darn,vAo. Tu'&ng chi tu ch6i ha1' pliiir
nAn gi. Ddng ndy chi cuoi hE hb :
Phrl Gia thi Phti Gia I Cfing vi Phrl Gia rnA cai
danh < Arrh EOi Mibn Natn > nbi nhtr cbn vi llirc dii chling
h6i m{y cf,u lhn vo thbrn 330'nirn ngoiti : < Cac cltit cdrr
bAo quhn Ao cfra Dring ciip cho di! uting che, lrrit thudc
Th6og lfng vA 5n. & Phir Gia nita thdi > ? Cho tldn c6i
vlge Bac n6i : <r Cac chir Inibn Narn thi tlanh giirc gidi tihung
ldrn c6ng tac tdi chAnh phii nlruong cho chc cht, & lilrn i.
ThBc ld hai thdi cuc triri nguo. c, cai trao cdng khdng tdt,
chn phii hoc tfp, sfra chira lai. C[c clrir ltoang phi Lirn'
c6 khuydt di6m bua bf,i, khOng bidt ti6t ltidrn. Lrto'rrg linh
ra ctiua ducrc nfra thang d[ tidtr hoang 6' Plrti Gia, hay ciic
hcrp tac xE dn udng hdt rbi. Nfrr tlranl; strtr hlldug cdrn tiiiu
udng, chd, hrit thudc ki, c{c chti l;ri cli bin rli)ng hb, brin rli)
vAng kf niQm cfia gia dinh t{ng cho, ct)tr biin cir tltriirr ..iitr
Ei.g cdp cho c6c chri rn{c niia. Cac chf ktru J ttgtro'c lrri,
tidt, kiem qu6. muc, nhin In nhin rn{c d6 tibn rnua vriuq. inttit
dbng hb tl8 lAm ki vdLt, quhn ao cita cac chti ban ra vni gilt
hdi, ho{c g&i vao ngAn hirng, cho vay. Nl'nr vAy cdng lihttv0t
ati6r4. Lucrng pltat cho bO dQi Id lucrng cao nh?{t. Ding nhiirn
vdo mqc dich giup cdc chrl c6 phucrng ti6n trn ueing dri5'
dfi, bbi dudng suc klt6e dA phuc vg nhAn ilAtr, pltuc vt.t
ding tdt hcrn, dAu phii db rnua vdng ? Iidu iroang c.irng
khuyCt di6m; ti6t kiem qui hoa ra hir tidn cing kltuf ilt di6nt.
CAc ctl6 nhd sfra ch&a >.
lln thiet, anh em niibu Narn tninh, tay triro cirrrg c6 cAi
--3m-
m6u xAi hoang. Khdng bi6t lArn sao 6ug giA bi€t 16 cAi chu;'e-n
cudi thang b{n ao, bArr quhn cua tgi rrrinh tl8 rrting trA ? Hay
thiet I Mdy 6ng khu niln chi co bidt mua vdng tich trfr, nhin
In, nhin udng, nhiu choi tlucrc cflng phuc thiOt. Clio n€n,
Dirg bao gio cfing giao clro m{y anh Nlm Eo ldnr can bd
tAi chAnh.
Anh Htrng ngac nhi€n eAi danh tu <N[m Eor ha ? BO
dQi mibn Nam rninh lray ngao nrdy chu vi khu 5 dAnlr tibn
rnua vtng, khdrrg bitit dil lAm <nha rni lltng xa) gi nrA kheing
&m udng trA, liu ngon chi l-riilt uiiug nusc lanh vi rau mudng
ndrr c6 danh tu Ndnr Bo. G{p rndy tay khu 5 kOu lA NIm Eo,
mdy tay tl(r tuc l5rn, rn{t d6 nhu cic ke hia, gAy su ngay.
Nhung md1' cha do danh rlAu co lai cAi dAm du cdn Natn bo,
nen chi c6 rrroc tle rnra phe binlr, phin inh l6n trdn kibrn thio.
Ph€ binh, ki6m thio thi ri,hirn ktruydt di6m c6 16 ld gi. Cdn
chdt vdn hii tai sao goi Li Nbnr lio, rndy cht vi Narn bQ gi6i
thich; bio goi mS1' dbng chi l?r Niirn llo vi m{y tlbng chi &
khu <Ndmr.'t'r€n biu db Yidt Narn, lilru <Ndm> lirktru suong
s.in{ kh6ng c6 thit, ghy go, eo th[t lai, tir bi6n ddn bidn gioi
I.Ao, cir ch6 khOng ilhy ba chuc cAr sci. DAu nlru Nam bQ
hal' ){ibn llit', bb ngalrg ttAi hirng trlnr cAy sd. Vq}" la hrrb ci
IAng. Ndrrr [s <rtt goi Nim lio' nlrung bi clrinh qrra' tt'uoc rn{t
rnd1, 66t5 ncm> kltdng thirn gqi' gSi sau ltrng thoi.
Cai clruvtrn fur & I'hir Gia. thi0t chi cti chi rlirm Narn bd
ruinh, xiri bat rrrang nrtri tlarTr Yo thOi. I{bi mcri ra mibn lJXc,
r',; rDQt lhn mdy anh em 'I'i6u doAn 307 ci, chic lhn dhu tiOn
,t' Rdn chu vi nrvi l5nh ltrong x.ong, di chcri Hdn(li, quhn 6o
irrl ;r.hu db in xiu,,mit rnAy ngo'ngAo kdo nhau v6 l)hti Gia
r:;:,ii ntrr b6n 6ng tr&ng crdp. trIanh tay nAo tay n{y k0u
,.\,,, an.An thi gr-ri toAn mi{y tht'rrtftti6n, bb cAu, bAo ngu,
yi i'', Rrrqu thi goi llartel chinh c6ng ctru Phiip.
-301 -
Nha brtng hq hoang manq' kh0ng triBu bdn oanh t!$i
atNi"b,anom' rr>ant.nr Bhdrdirinrbno6rncrhgtchtrusi nol<gnibg5t,rnOdonng?ratFyrIi,6irklghc-f6otrirrgArstcrirolntlgr6t[llnudc'mgkretriAikvI0'tlri'(r'rsutri
mibrr ,rra, khdng denr lcr md1' ong nili nong bfu bay lnm satr
d"- thi scr dn quyt kh0ng tiEn tr6' "'
gi c6
fnii
iuu.,
COn
ccktnnlhdE6hgonuutn"grntagdrgi,anNrntn.oathgh'vgdtokhiihihclphg-0tAn,rnlancdhkgnghuhhgotxda,rhinniinaggx6gituiionoEocodgnnhiimgoctdcnQtidihctnntrbhhgighnioucbnadcagi,cnrdnbilbrtitbvtnc0ahiihicQ5dOhbptnodnrraa'gndciCnuafduronghingrciuogrvtAncoc[mlgir6ictcarrPn'laaniAnhngdhguoorcatGniihnnAuidhaonigxrkhno'highnAnV6brgcriti
stbhxmipohareAhahrioemoylohcn.patihmSalhyBhin0,d&di6nhubtyntn,A6inbtc6nrcrrnhnibunhstAgcuidiccrlmtpnh6tnrv6aidgoirrlni6ynninghn"rirdlnditaicntyrlthohhn&tsonunm&ursggrba,ccab,ir,dogc€ink'uhtht[gldnnCnu6'hugnobHocngcnXnadihfnidmri{m'grha6ydaddnhhy,irtAgayatmrnniicr6nglh[v00hngmut0nntgitnrgctoldrhshArnribaabuoutnntuiornEogxmigvqnndd6hS'incu.bcH;gbftnityn6a'prgvai'n6h'anrlop-1on"?g6t'Q;.I&bhunttuncdrthnkncltu[d{tgegifrt'it
theo ddi.
CchtEtOdr€hitnrnigrgnninQdadCnhyi idtcvhrauaa[nvilitiAhvrncaiihhd'Bnqccganc0h,cnn'fAogggiuqitddtcalyiircrnninrlhhtiiirimiubinin0nrrhrncaOtqg1loui8hornauurgn'n{,rrtgth,'bn,amriQkcrohbhihcidiii,brudinj6tdnrgptncgrrrivttt0rhAinBimifhrnhtv{otuCnctec:otichboidilnrbrilcraunrdi:rtgr'nr1)dhr-tc6i'tniuhrntrhini'i'
thi'bi6t.
_s2_
Nhung cfing chua hdt ngqc nhi€n dAu. Tibrr tri cdn thua
l$ biy hAo, chtnhA hirng th6i lai, b6n ciu tai b6 ltr6n tf€n
bnn kh0ng ldy, crrli mlm clri cop, tA tA tli ra bio <buQc boar
cho cdng nhln nhi hAng. Bdy hAo nhiEu l5m ch& b0 it sao
auh ! Trl drroc bdn li" h&t t6c d6 !
Hai 6ng c6ng an vfi trang cho ddn ci chfr nhn hAng Phir
Gia, ai nCy nhu tr€n trdri mdi rdt xu6ng, chdt dring khong noi
duoc ti6ng nAo.
Vi vdy, vg d6 dror tlbn tlf,i ra khfp Hn nQi, rbi khfp ci
mibn Bfic kh6ng ai lA kh6ng bi6t. Chq ndn tir d6 vb sau, h6
mf,y nhi hAng En, mdy pho. tAc xi 5n u6ng, thdy <anh dQi
miEn Nam> ghd vio dn li quln do nhu xo muOp di n&a, mit
bg cfing sAng r& l€n, tiu tit chibu chu0ng dfr thrt.
Thdy moi ngudi ai cfing vui vE g6p chuyQn, Biy Oinb
cing tri he- g6p chuyfn. Nhung c6 l€ vi << c6ng tAc chinh tr! >
l$r nghE nghi€p chu;r€n m6n, b{t k} & 'truong ho-p ndo cfrng
kh0ng qudn ducr.c <vai tro giao dr,rc, l5nh dqo > cfia Eing, ciing
nhu bao gicr l{p trudng giai cdp cfing phli lu6n ludn dur. c
dE cao, nOn Biy Ciuh vao db bing hinh thuc < gi& dring dudng
l6i I)ing>.
h6t suc- Tdi nghi chtnh sAch cira Eing fp dUng & mi€n B[c
tiri tinh, n6u khong phii ducr. c soi roi bing
tu tu&ng
Mac L0 thi khdng sao tii tinh, ha5' d6rr nhrr v{y duoc. Ngay
nhu v{n db chlnh sdch cfia Ding d6i voi tdn giao trOq todn
miBn Bfic, th{t kh0ng ai c6 th8 trAch. Chinh bqa dd qu6c pru6u
xuy€n tqc lim mA cflng kh6ng sao xuydn tqc nbi.
Sau cdi hic < phong tay cii c&ch rudng ddt > ili.qua,. rbi
( ph-ong trio s&a sai >, Ding dua u0ng thon miEn B[o cfing
nhuthlnh sAch kinh t6 di vAo con ducng xn hQi hQi chfr nghia..
H-op tac x[ cdp cao, hqp tac xd cdp thdp, ho. p tAc xd ki0u. mdu,
-303-
lrr{u dich qtrdo doanh, bQ thdng bAch h6a, nhdt lA chd tlQ
ki6rn soAt phAn ph6i, cung
cdp do dring linh d4o, chi trong
thoi'ngin, b0 m{t mibn Bic thay dbi ngay. Bon phin d0n8,
phin cich rnqng dir co ba dhu sdu tay cfrng dAnh chfu 'phep,
hft clra !luAY.
Anh - Ba v0i anh TAm cdn nhd cAi vu dbi tibn trong
i6ng mQt ngAy d6 chn ? Phqc thiet ! Bi mdt lrdt ch5 noi. Ngay
nhu bQ rlQi .minh, ngd;' dbi tiEn, t6i nay mdi cducr. phb
bi6n cho bi6t. Con nhAn mai thi sAng tnai, ddy,
sau khi ngi thuc
dAn qua tlai PhAt Thantr ho{c loa cita
chi trong vr)ng 12 tidng d6ng hb li
suc rnigng rfra mit mo'i hay
xff. Thoi gian tluoc dbi tibn
ti6t han. Sd tibn it thi duoc dbi tai xi, nhiiiu hon rnQt chut ldn
huy6n, l€n tinh, con nhibu nfra phiivb He NQi.
du co Nliil' anh nghi. bhn cri ndng minh nghdo lim gi c6 tibn du,
ngay ra lQnh dbi d6i
drr db danh c[ng tlAu co Li bao, la ho hav
& xd, nhanh nhu gid. C6 ktro kh{n gi ? Hay tin sdm
-roO" c[ng'chfrng thiet thoi gi hdt. Trung ndn$, ti6u tu sin mgt
cnUt nhung cfrng dbi dugc. Con bon phu ndng, diachfr" tu
trQt nr4i bin dAnh chiu phep. Chua c{t
''sin kb nh&ng vu vi tiEn
gidu.mQt noi, khong kip dbi tld tldnh, mA ngay cinhiingbon 6tn
t6t aAng tibn t4i nhir cfing durnh ngi)i khoc ch<r IAm sao dbi
kip. IIay tin di muQn. Han dbi chi trong vong rnr)t ngriy. Cni
Hn NOi, & vung xa, tAi niro di xe vb kip chu ? Chua
bon xa NOi dA tni cAc d6ng cira ngAn hang' Co NQi 'di
gio' toi HIi
toi Hn
chcr nhirng ngucri ddn trui-vc lqi la ngucri cfia ta'
nCfra:ri,b';ghnngtuphsAini & He NOi kia, cdn phii khoc rong thay"'
Tdi phuc thiAt, Chi ri0ng cAi vu ddi tibn, no ofrng dd thE
hi0n tinh chiit diiu tranh giai cdp cao dQ, nr6t hinh thuc tidu
di€t, trri.thu nhiing giai cfp phin dQng, cl6i khArrg voi giai cflr
cong noog, uoug cdt, c(J irin ctta chd tlQ ta' l(6 rrhu chiu rnuoi
,* 304 -
chfn phhy ndrn pirhn tlfin bon t16 trXng tay, sqt nghifp holn
todn. ddrhl ttrlQrnnignhgi-rdadn[IAbngQni,chdfri
. Mdy anlr cdn nhcr mdy nlrn coi
tubng do cho ? Eing khdng rqp
phim
hdt. Phim ttri nhir nuoc cho mron giA ering vua thdi. Thudcfin g
dAnh vu'a vua th6i. Nhung phim tlri nhi lu6c lu,a mdy phim
ct, nlrim hay thi db cho
lr phlrn d&cho mtron. Con phim tncvr. trroG giA lAi r€ g{p
cac
iap chi6u b6ng cfia nhd nudc chi€u
doi. M{;' anh nghi, nhu v{y mdy thlug tu sin chir rap kh6ng
di lay lqc nha ntrsc ban.rap saoducrc.? DA tH kh6ng tibn d6ng
.{ thu€, tibn s& pbi rn6i ngdy rnQt 16 n{ng. Nhung tui n6 Mn nhA
nuoc lqi khong rntta. 'fui n6 uc l5rn. Nhung uc tht ucc[6ldm
't I ''' cho gi duoc. 'fhing ndo nho nhoe, r8ng cb lir 6m libn.
-\, , /1 Sau cirng ddnh phii nXn ni n5m lhn biy lucrthi6n khdng
cho Eing, nhd nucrc rncri chiu nhdn. Nhan nhung thud phii d6ng
dfi. Nghi d6n rn{y chuygn clo' khoAi thiQt.
Vb ton giio cfrng vfy. Chd dO minh, Ding minh cfrng dF
, tthuqdodqtcinkligu.ho,qnngqhve{gyi'inKgh6hnagycv{md doirn gi hdt' Ai
irr, cho dbng bAo chua 16 ph{t,
nhA
mgdn di
chu kinh cu di. Minh ctng chi cdng kich lirm gi'
',;-1 Nhung & ndng thOn thi thi hdnh chanh s6ch cudn'l
dQng, & thanh thi cfing vay. Moi ngrcri r16u phdt
odch lao tdc x5, vio c6,c
vao hop doi sin xu{t. Ai cli lir rn niribu thi
nhibu. lAm it thi duoc chdrn coug it' Sau
'\t-'d' du-oc chdm cdng hogch thi hcrp t6c xd cu dqa vtro b5ng,
khi vu mua thu
-ch{m c6ng d6 mA chia phhn, nhibu hay it'
/;: Ei lim dbu, lirm ngAy lAm d€nr' khdng nghi ngay nao
khi chia ptrhn cdn phli {n dQn rau, khoai tr6i chdt bAy gio
cu nay nghi di chira. mai nghi di nha thcr, so s6nh vo'i nguoi
chung q.uanb' miuh bl tbrQt thoi, qua, khb t1uA, tho' l;ql tLi
'ti,- i, r
' i-'-,, ,tt "{;a'
-ro5 -
chira, bdt Ai nbh th& cho n6 dd. Vi sinh kg dhD-h phli xe
Phat, xa chira lhn lhn.
Nhung tt di chira, it ddrr ulta thcr cfrn;; vAn thlfy tbiQt
thdi, khb s& hon nh&ng ngtrdi khac, rdt cuQc tlanh phii
thi dua, cd ging vcri nhiing ngucri chung quanh, ldm cho nhibu
cdng hon <16 tluqc d6 th& nhn ngu<ri ta.
Lric dhu rn0t tuiin'di chira, di nhA tho mQt lhn. Sau
d6 rang rndt thang di mQt lhn. Rbi ba thing, sau thang
mQt lln. Sau cirng'thi khOng cdn chira, con Ph{t gt nta hdt.
Ntrdr th&, nhd chtra sdng nhcr vAo iin db, gid kh6ng tin
db din nfra, sdng vcri ai ? S6ng bdng cAi gi ? Tlrc lir thh-r'
chtra, linh muc, muc su gi cfing phii b6 chira. b6 PhAt, ttt
cdy cdy ldy mn [n, chd ddu cdn cAi kiSu b{t cOng xd hQi,
ngbi kh6ng b6c lQt, sdng nho, si5ng bim lao k6 khric.
O', anh Iltrng co nghe chuyen th5ng tlai di$n Gia nd
Eqi, trong iry hQi qudc t6, bi anh em bfi d6i'rniEn Narn dinh
lot xu6ng Hb Hodn Kidm kh6ng cir ? Cii chrr;'Qn dd thu vr
l[m. No khdng nh&ng th6a mdn tu Ai tinh cirn dAn tQc, rn$t
hinh thuc diiu tranh, grai cdp, thu chitjn ddu tinh chn thidt
cfia nguoi chidn si v6 san rldi vtri kA tht.
Vu niry" xiy ra hbi ulirn 19;-16. Anh cflng hi8u, tr€n
thuc td, cai TJy ltiri qutic td ki6rn soat dinh chidn tqi Vigt
Nam khdng co nghia ljr gi h0t. N6 khdng co quybn
thiQp viro nQi b0 cfia no lai khdnx phii li can
bdn ndo, thilr
trong tAi ki6u b6ng trdn rni,chi li rndt thir nh.in chung
con nit, niii khdng li nghe, ir tr c4c cqc truoc nhirng chuygn
cira ngudi ldn.
. Uy hQi qu6c td chSng lAm ducrc cAi tich sF gi, vril
mi Eing phii dei tho cho ho ilfr moi thri. ndo tibn luon$,
niro nhir cfra, xe cQ, phucrng tiQn di chuybn dE di chcri' Anh
-,806--
rrghi urlrrlr lilrdrrg tilc siro dtror. Nhu 'tqi .{.n tsQ, khdng n6i
{i, lr ra tui rrrr cirrrrl biit cai chuc chfi tich iry hdi d6'li
rrrQt htnh thr'rc lrir nhiu, iln u cho qua chuy€n. Con cAc dbng
clrr iJ, Lan r:ira tri thi lai co bbn ph{n. giup rl& trong tinh
anlr enr xi hr)i clrfi rrrllrTu rudt thit. Chcr m{y thing Gia nd
I):ri thi lA ta-r' sai cita bon d6 qudc, tu bin M!, ki6rn chuyQn
i rinh rno cai l<ia dE l{p cong
'rlr'hrolii nroc crri rri,r', ilA vcri chri.
dr) no cri nq0ng nglrO;rh coi thucrng'oh6'd0 ta.
Vi viiv t'ht-r rren sau thling 7 ndrn 1956, Tbng tuybn cr?
Liil tirirnh, anh crrt bd dt)i mibtr Nam rninh uc l5m. CAi hy
vr.prg tiriirrr.l nhiit diiI ntrcrc, tr& vb mibn Narn sum hop gia
dinlr 'tli tu6t ludt. )l<)t sd anh ern tlidn l6n, rnudn ldrn mdt
cni gi, rlo cho dii gitin. Ltic d6, tgi ndy & 3il0 b:\n voi nhau,
chu rrhAt toi, tb chuc ra HA - ndi d{p m{y tlrf,ng Gia.ni-
Dai clr,ri.
firtrcr'ng thro'ng, chfi nhAt thi con duong Thanh Ni6n
n&rn quarrh bo' IIb, khach ngoai qudcrd6n ng6rn cinh'ddng
I[rn; '['ay niro cirrg x{ch rnAy chup lia, chup lia. Miy thXng
Gia nd Dai cilrrg vdr'.
Sing bii'a do, trii nAy chia thAnh nhiiiu tb tam tarn
du'ng lii rac tltrenlt bd hb chcr sin. G{p hai Lh5ng Gia n[
I)ai di to'i, tui na5' iibn bio mdt em nhir ban ddu phOng
nurg ti6rr len ch4n du't-r'ng, moi no rnua di! lAm co', ndu n6
khdng r)rua, quay rnirt di thi ghep n6 vao cdi tdi khintr
thutrng dAn Viet Narn, coi thuong dAn Vi6t Narh, coi thucrng
ch6 dQ xl hOi cbir nghia mibn Bic qua hAnh vi qnay rn{t,
nhb nut-,'c rnidng tt-ucvc em be ViCt ban d4u phQng.
Itai thXng Gia ni,Eqi ktrdng mua thi6t, xua tay lia lia,
qnuhauytr.cnrri{tgiba6ngiliv.nTohrdnlidt nAyx6m toi, thui iibn mdy
tr.ri thf,ng m+p rau ria. Thing thoi
Gia
cai
-307-
nF Eai'dm kia, thay vi b6 bhay, no c6 gan chdng lai. Tqi
nny Hp tuc Cdi io, gidu rirff giao .cho mbt anh em giir hQ,
nhao toi mdt lucrt. IIai thXng Gia nd Eai b6 chay, nhung n6
chay I€n trcri mcri kh6i. Cai thXng drn bi tui nay ch{n gio
te sdp, da nhAo lin cir nhu di banh ldng.
ECn chung cdng an vil trang thbi cdi inh 6i, rhm
r{p ch4y tdi can thi6p thi thf,ng Gia nE Eai sic mdu rn[i,
n&m ngdt ngu dudi mi nuoc bd hb, udt msrn nhu chbn
bi cho vat, ngap ngap ghn chdt.
Anh bi6t tai sao tui nAv phii cdi Ao, gi{u mff gi{u
n6n khdng ? Scr tui n6 td cAo Li bq doi ddnh n6, bdt loi
vE mit chinh tri cho minh. Tuy vAy, tui no cflng bi6t quA
rd tui nerv li b0 dQi lbi. Nhung dhu sao, tru6c m+t tUi
no, ddng dri < ba quan v[n vd > dung xem chAt duong,
minh phii noi minh ld nhAn dAn b6n ngodi chd. ECn
chung cdng an vfi tlang lo ch& thXng Gia nX dqi di dibu
tri & binh vidn Phfi l)odn thi tui nAy mcri m{c do viro,
khai ld tqi tui n6 khinh thi Vidt Nam, nhb nudc bqt
trucrc rn{t tui ndy vd khi h6i I}t do tai sao, chung n6 con
danb mQt bqt tai vao m{t dbng chi ta. Vi vay, trf Ai
ddn t6c, tu fri giai riip, nhrit lu d6i voi bon dd qucic, kE
thir, ta khdng th6 nhin duoc,
Iidt qui anh bi6t sao khdng ? Huit ci ling. Clrinh phfr
ta vi6t mQt buc thu < chia bu6n >r t6 y ti6c vb vg xiy
ra, thd Ia xong. Tui nay lArn brin tn ki6m, nhAn khuydt
dibm lh n6ng ndy nlrung ngucrc lgi, dugc tr€n db cao ld
gi6c ngQ J thuc d{u tranh giai cip sAu s6c, tha hiQn
chi6n rl{u tlnh nhAy ben cira nguoi chidn si v0 sin crja
quan dQi.cOng ndng thung ta.
-308-
Nhun!, cAi thffng Gia Nd Eai d6, It ra n8m bCnh
dAm
viin cfing mQt- thring vA xin vb nu&c, ddi ddi ching
budc chAn ddn ViSt Nam.
CHUONG CHIN
sEN rndl obnc NAI rHuqNG
cvhAunyQkhnN6m6niigbvnuiniNhvaEmh<, uthh&aAnnhgetlcnchhhr>tutycndfdnroamdmidbnQnctBidil6cdmxint[hhh&kQci6inkchhcuirfyianagbhnal6ani
chi huy 82 vb tdi. khi t6m r&a in corn xong, t{t ci vb
Chi udng vdi vi rndy ngum nuoc
v[n Chibu hdm sau, sau
phdng. Ba Bi6u, TAm
trA cltqn Ua ai mdt. niy Cinh khQnh khqng, khe khe nhfu
chung tri nong b6c kh6i, ch{p tay sau dit, di di, lqi
nhap tung Cinh
bAn. Cdn t0i, leo ldn vdng nnm nhin Biy
lgi quanh
tli quanh.
Co d€n hai mucri phrit nh4t nhEo, irn l{ng nhu vAy
trdi qua, Biy'Cinh m<ri ngbi vAo bdn v{n lhudc rd chArn hia
hrit vd goi t6i:
-TdAi nutbr Hirng nd ! Lqi ddy ngbi udng nuo'': chcri I Riy
oii ngbi d4y, tudt xudng d{i di lai bin.
Cinh vua r6t nucrc dhy vb phia tdi, vua h6i :
- Hdm nay anh t-hn rbi chtr ? Larn viec nbl cho ?
Tdi hi6u. Ve t6i n:im cudi:
-310-
- TOi dang mong duqc lirm viQc, anb Biy !
Tdt I[m ! Horn r6i, anh Ba chfc cilng dE trao dbi y
- anh vb quydt dinh cfra Cqc Chinh Tri litv(R) cho
lridrr ?
,'cri
Tbi mudn ducrc nghe chinh ctra miQng lliv Cinh noi lqi
lbn ntia, du Ba Bi6u di n6i cho tdi nghc rbi. CAi ki6u n6i cira
Ila llidu no ngot ngdo qud. kh6ng s6 sang, sfc canh, <ddp
chAt> nhr Biy Binh. Gid, & tqi dAy, toi thich duac nghe giQng
n6i dhy Ac cim, <tl6p chat> c&a Iliy Cinh vi toi hibu al6 la
.ldi ntrfrng loi n6i thit. Khdng rniu me, thir doqn chinh tri.
1'6i tri loi:
- Sao anh ? Xin anh cho tdi ducrc bi6t.
Y t<i6n il6 li sE nghidn cuu vd quydt dinh vb cdp bec,
Lttc v-g
cfing nhu sfp x6p c6ng tAc thich hcrp cho anh. Vi gia
htfp vio bQ dQi thi phii cducr. xAc nhrin 16 rang mdi d6
llm vigc.
- Anh n6i dring. anh, kh6 d6. Vi anh ld cAn bQ g
-CoiNahnuhnnghturutAdnngbihnohp, ngang hang r'6i
!f,m. chi6n si, cAi tl6
coi anh. nhu can bo
thdirg tien, thi6t thoi cho anh. Md vi dU nhu c6n bQ a, cdp
nao. e6 nAo cho hop tlnh trqp cAn
lf,
b6 b, cAn b0 c ch&ng han. Vidc do con tuy thu6c vdo su
thhrn {ra lj lictr. xdrc tlinh cira cdp iry cl6ng ,iia phucrng, cQng
vcri su nhdn x€t vb tu tu&ng, IAp truong, c(rng trlc ctra anh.
Nghia lA con pbii mdt nhibu thni giarr, kheing th6 mdt ngdy
mrit bubi xong ducr. c. Anh hi6u cho'?
ndy. - Tdi hiFu. cffng chn di th6.ng tu trr&ng anh mfy tlibu
'f-hu cdch
\hung tdri mang hi6n nay lir cuQc cr{ch m?rg
nh{t, cudc
vo sfrn, do Ding llnh dao. QuAn dQi ln c6nh ta)' pfiii cia
Eing, bio vQ Ding cfrug nhu thr,rc hign duong l6i chihh sAch
-$t -
cEhl{nt,gl.dQuhuAdnqdoQtui yqQuat nd6triq.nQgunAhnudQv{iykhc6hnognc€on Elng phti nilm
rnQt chlnh sAch
dic bi9t, mOt ctr€ rl0 rl{c biQt nio khAc nhu phia b€n Miit Tr4n
Giii phdng. 0 day, chi c6 m6i chd d0 dflc nhdt, Diing kh6ng
ch{p nhfn mQt tu tr&ng niro l<hdc ngodi tu tuorrg v0 sin, v6
sc6invlhiyuync6nmc0hitnldh.sNu6cthmu4hunh'nvhOCdti,chb.6At nbhnQdbcnpghj6cihtoh?u' ln nhdt,'
tlle. TTd6i iihtiDiau,ctfOlnigtdlb5nghii6tuutulflugnrbimi, Nk6htihnugQcc.vhbi6vn{ntrdubdncgudyAOyo'
U6ng thOm mQt nggm nudc tri, m{t Bly Canh nh{u
lri.
chuc. Q-uATnhdt'rdihcafii,aldDct6ini gn,eby{-t. c6i niy... thuQc vb nguy3n tlc t[
ky ai m&i
vAo cfing dEu phii kinh
qua mQt su thfr th6ch. Su thri thdch d6
dinh giA tri tu tu&ng,
dAnh gin tri phim chdt cdch mang ctra chi6n si dE dua vio d6
quydt dfnh tucrng lai chinh tri cho m6i nguoi. Dring kh6ng chdp
nhqn tu tu&ng c6ng thhn chfi nghia. Khang chi€n 9 n{m, khdng r
chi6n 10 nlm hay khang chiCn ba chqc ndrn mA rlfi dut doqn,
khdng c6 su li0n tqc, nhu trulng hop anh, khnng chi6n g nini.,
nhung 1951 anh b6 vE thdnh kh6ng sinh hoat lidn tuc, khdng
nh0n mgt cdng tacnAo, tuc anh ,li xa rdi c{ch mqng. Quir trinh
kh6ng li6n tqc d6, Ding kh6ng th8 kiBrn soit duoc' C[ng khong
ai dAm bio dim trong thdi gian d6 minh hodn toAn trong sach
voi Eing, cho n€n nhfrng thAnh tlch cfi, du cdng lao co ,lt:n
thd ndodi n&a, n6... n6... n6 cfing khdng phii la hi€n tai' ld
My gid. Khdng ndn vin vAo d6 mA kA c0ng, md ddi h6i. trr{t
mdn niy no. TOi nhu v{y kh6ng phfri lA tOibio anh t'o tu
n6i lai.mQt tin lA anh
tu6mg al6, t6i chi nguy€n tfiachung. 'l'6i
l{p
.kh6ng bubn, kh6ng cho ld t0i dE.c$p ddn ri€ng anb, Anh cl<ing
y ch0? Abh rhOog ,iim ctr&?
- $12'-
- Tdi hoAn todn thdng cim. Xin anh ct v€n tAm.
bAy gid-, Thu ba lA, trdn phuong di6n tu tu&ng, anh cu xem nhu
dhu cho cach mgng. dd, dang
ta m&i nit Eing s€ n6ng
tay ra dtu dit. Anh sE tidn b6, anh s€ duot hrr&nil mgi quvEn
Ioi, d{c An md Eing dAnh cho. Hdm nay, tOi nhdn danh Eing
iy U50, n6i cho anh bi6t rrhirng dibu 116. Tuy nhidn, t6i cflng x6c
nhdn v&i anh, tldu sao trucrng hcrp cria anh cfrng Id mOt trucrng
hqp dic bi€t, ngoai ld. Chring t6i sE cd ging giup dd anh trong viec
nh{n xet g&l vb Cuc Chinh tri dB Cuc Chinh tri quy6t rlinh scrnr
hon. Cdr nhu v0y anb moi lAm vi€c d6 ddng, thuAn lcri, danh
chinh ngon thu4n, phdt huy drroc s6ng ki6n vd khi ndng anh.
CAi gi chcy linlr khdng ra llnh, quan lib6ng ra quan, kA c[nr:
kh6 khln cho arrh l6m. Chung tdi thOng cim vA ghi nhfln dibu
do. Anh dbng i chcr?
- De!
-- Vi v$y, trong khi chd quydt dinh cira Cuc Chinh Tri
R, ching tOi ngh'i cdng tAc rrlo cflng lir cdng t6c caclr mAug.
Nhi€rn vU nAo c,fing IA nlriein vu ciia t)rirrg g-iao cho... K6 t*
ng:iy rnai, anlr sG ducyc {lilO lii'<1uyit rliuh thuyrrn chut'6n vE cOng
& B19i). (J 116 vui, c6
tac suc chiu drfng v0i nhiilrr ;lhuong iien bbi rlu.ri.ng ccr tha
c6 sdt rei
dt & thui kj dhu, chua querr khi
hgu cta anh.
'l'oi khdng thF khdng h6i:
- )Ia 8195 IAnr nhiQrn vu gl v4r' aoh ?
- PhA rung IAm rf,y, sin xufit tu tuc !
't'6i chop rn[t, udng nhanh chung nuirc trd vA cd gfrrg
uiru urigng cutri obo dugc tr3 nhi€n...
*
-313-
Nhu moi bta, sing uay t:'i d.iv sotti. thtt dqn tlh dac
quhn rio cho vr\o bbng. Tdi qua, Biy Cinlt cho tri€t s$ng uay,
sau khi 5n sing, mQt cAnh vg R2 sF dirr ducrng dua tOl rlerr
11195. 8195 lA trung dQi, ntrung hierr tui tluAn sd ciia tl11)5 ciri
c6 i8 ngucri : b6n nam; mudi lt6n Irir.
Nghe Bfiy Cinh ndi, tOi troi ng4c nhi6n vb dcrn vi tl6.
Mrrai trirn ngutri rnA chi co biirr nam thi mln lrt ra ldrn sao ?
d6n cAy, cAy nio cit-v rr{y hring ba bdn ngutri
Phd rirng rndl' n5m moi Orn,
bing rua. liQu cAi dtrn vi do
phii tldn don
xong mQt rnau rAy ? Mn la, drin bi con gAi sao khong cho ho
lam cong vidc nhe nhang phir hcrp vcri su'c lilroE vd quan tinh,
tinh cirn c6ng vi€c cSra ho ? QuAn y, quirn trang, thu mua,
qrin lf, giir kho v'v... thi6u gi cdng vigc kial
'f0i rnudn h6i nhung di h6i flil' Cfrnh thi cAm cdn suong
hon. Sao t6i ghet y mot cach la kj. KhOng hi6u y thuQc thdnh
phhn gi ntii ? Gia dinh, nghb rlg6ng, hoc hdnh l' ra lirrn sao tttit
dI tao ud€annhyl,Qrrni Qvctrmi nigu':'ig)'ui ckhriatcr'6ng
1ic nao cftng nhr rrru6'
grii' gii,
'foi xach ca mu6ng vd binh ton xueiug nhii 5n' NId5'
;1..:.i: l.ll:crri riii lrQc l-l[l6 r'lirn, r:;'lo rl$,.:l lilir in'r l{ng ir'3*
,,..,'. ltri3 tiiiic su't;l;,re: l'l:tr-ii rlli iitiil, trirll lLr0c khcal mi'
.:.,ii* ,.,i lii,oii, luqc la r:dilg illric cb di.1 r, tu irgay tir ddn diy.
',i:'-i:r.;'3::rr-:r,i:,]3, ,ih: iri1-g1iee.r1cleirf.iirpgtr"flisi gh.d{t)cah!ibkuh,hirdrgurktqr.ui as'd'nI'ghad1F' viliaorntl6i:h1nA
:i: thf-,' :igat 1i:$. rnr.riln chly tr6n nr", rnnrjn rcvi sa no' !{oar
.mtnidoior5ian',,hr"tluudndiigcchfohix^raangoitfsl;t€i€l{nluddnudpcuhtvlcQcurannygngingirhntdobnivr.{rtnerni,&lktiahhh.o6oaIii)iiat-]mmu2,i1ldi1lu1uhQ9o5occnccod&irundtahga€tyil6d'nnmirbcc&ihn'olgr
Tdi de,u phdi nrlt nglro^ chin& tli, rdqg trong Ban
- 314 --.
Chtnh Tri sao nbi. Chua vb rluoc Saigon, di kh6i Bau Ctrinh Tri
it.ra cfing ld mQt diEu may.
Tdi ngbi vdo bin 5n voi su blnh thtrn thucyng ngAy. 'f6i
khdng ngcr mlnh c6 th6 binh thin ducrc ddn nhu vA1'. Ghn nhr
ttr cAi luc t6i chon thAi alQ d'.rt khoit, quay m{t lai, thi tit ca
gAn nhu vO nghia. Co lts thai d0 binh thirr quA dO cua
.t0i cfing gAy n€n mQt su ngac nhi0n ndo d6, n€n t]a l]i€u
dA h6i tOi trong bfra dn :
chua, -anAh nHhtrnBgi?y d[ c6 ndi chuydn vb c6n,] tAc v6i anh
- CO ! Co rbi anh ! Anh B6y n6i l<hi h6m.
- Anh...Anh... co th{y khd ktrdn rro ngai gi kh0ng?
- IftOng !
- Anh vui... ch& ?
-Vui!
- ThAt ch0 ?
- That ! Sao lai kh6ng thAt, anh Ba ?
Ve tdi crroi, vui vB tnat su,. [Ja Bi6u cirng ctriri, nhrrng
cAi cuoi no <lac di€u> ldm sao I Nhin r.ir<t rni€ng, d0i rnfr.t
cldaioro?toHai lidQ6gnucgnthn6d{nJk'g.h..d(n}nhg!occne,bi tirthoI*nrArggiknahaci"yrni ontl6icphnlir6rqii ultilerrnnidgcthllroda.niy,rqcruhAecyru,i
sung surlng thi la thi6t. La l5m I
that, khdrng comdt chut gi la Rd rAng gucrng rnirt no vui
Cba le no giic ngQ cach tac.
mang kh6ng an tAm cdng
cao dO riii sao '/>
ts{t ngcr Ba, Bi6u h? mot cdu :
- .TOi khen anh, t6i phqc. , anh Htng t
anh,
TOi cui dhu mim,cucri, kh0ng.pOj,
-3t!-
i,n xong. TOi tdy theo hai ct khoai ml lu$e vl m$t
It ru6c xAo. IJa Bi6u dua tay nghn lai :
anh m-QtTiht 0di,rraonnhg ! Eirng mang rudc theo ! EE tdi bi6u
dunng 5n
th6, rnang theo kl,roai mi udng
tri, d6 chiu l*m. IOi bi6u anh mQt g6i trA con cop s6
1 nta.
T6i hiBu lhn nAy nrcri chinh ln Jhn <lhu Ila Ri6u thAt
vtini hc,hAkhnOthngAndho.r'rlg'rik,icdhu,dbnig6uvitidni. tlutrng, trir vi rirc cfrrn,
gifra rung Ddng B[c, khu A. nbirng v{t hi[nr vir rluJ'
Vb vln phdng, cAu cdnh vd dua tdi di dfi chuhn bi
xong, sung l€n r':ri, bbng bi sin 'sdng dirng chrr ir bac thbm.
Ba Bi6u hdp tiip di l{y duong va trd goi lai trong nr(rt boc
v6i cao su, doau tu tay m& bbng tdi ra, b6 vAo cQt lgi.
Ebng thoi, Ba lli6u cfing tlua cho tdi rnOt minh gidy pelure
danh may-quydt dinh thuydn chuybn-do Hai Cd ky t€n. Hai
Cd le thir tlu6ng U50, cfing ld bi thu Ering fry khu .\.
To quydt clinh chi bl"rng phAn .nfra tcr pelurc tbr.ro'ng,
khdng chi€u dibu nay, dibu no, klrt-rng vign din lt <lo loi thoi.
V[u t[t. Quydt dinh cfing khdng rlong nQc, dong d{u.
Ba Bidu v5 vai tdi thAn mAt:
tht? th-acDh ulosnago,trduAnyg cfing chi li tam thcri. llt)t hinh thuc
kit'rn cira anh. V(r unh, no lir thua
nhung ngul'cln t:ic in vri)'. Chirc anh tirrrr.r.rrq lar Jrinh trn.
I6i se hdt stic thco dfii, girip riri' rrnh.
buoc 'I'di bu'ryc lcaiirsrhirnv.e'.l'rC)di uqutaavtitnliiuDrrl:.1'li'ieririht 6nih:c r.6i riro
theo cau
-*.XDau, a ! Tu dny din I]195 xa liirir lihong l)rr ? thl
anlr ! thi lcii tLa giir clrj0u tcrj. 'frd
Scrnr
ti;i rv:ii r:ir-'rq chu'a lliiit chu'ng.
-310-
-chi !
- Anh ooi, tu 195 ra dgi be sdng Ebng Nai c6 hai ttdng
tlbng hb.
Th-ugtni"g.! N6i v4y minh di nguctc l6n ngon sdng Dbrrg
Tr6n dttcrng di I]5c ?
Nai ra
-- Tir B5c vdo Nam cho, :rrrh I l)tr cli lqri' Ra khu 6
cfing tli ducrng d6 d6 :
tli6t chirng nAo ntcri c6 dip xrtdng dtroc dbng
bfing ?
Du kh6ng hi6u toi nrudn rr6i gi, rr€n tli ltri theo i
nghl cira c{u ta :
5n. Th-anDg inhrioonilacihckrhtg-rni gandhilI'lliD1i'gtAioi 'glaihod' ntgii thuc phAm vb
mua tlrrrvc gqo,
cho' hhi mrra tluo'c g4o lbi, chuvQn gi chcr chul'Qrr di t6i lA
corn llii'n dti ! Anh coi, cltrrrrrg di tiri tlli xa, tloc dtrtrng
ln dhn vb tO.i clcrn vi hdt giin phiur iltra |iii. [,oay hoal' rniiY
ngr\y l4i phii io tli tii nfi'a.
Du dAn tdi it)i qua str6i, rli dhn la dtrcrng thdng nh{t,
nguoc lb hu'o'ng llic.
'fil khu vtrc sirrrg NI:i En it)i theo anh cinh vQ cfia 82
rli nguoc ldn clbi Trt\ lle, Sudi Dn, dbi Bir Chnp cira Dbng
Nai thuo'ng.
' I',irng bui;i shrrg. suctng diry Irhu kh6i phfr' 'ffii va Du
<li vua chuyQlr vb nh&ng
vrl'a noi gi6ng chim l4 cira ru'ng'
Du c6 vt! riinh qua, bidt nhibu quA, uoi khdng lrgtrng, cou
tiri tlung li rngt anh < nhi quO ), du t6i dd sdng & ncri dugc
cr-ri li vin minlt nhiit : Thfr do Saigon, chi bi6t h6i vd nghe'
NhAn luc vrrot qtra khiir sudi & hdp I32, tOi nghe xa
_tl?_
rra vb phla nggn sudi cd ttfng 96 m6 c cdc, c6c rdt dEu, rdt
trong. Tdi buQt mi€ng n6i vdi Du :
- Chir, ai lim gl nhu 96, m6...
Du quay dhu nhin tdi, aud'i hdm hinh :
gidng t-i6nEgd9u6c6mdai,nOannhng! uCoointachmim0i thhy chira md ! N6 k0u
d{t tdn cho n6lA chirn
thhy chira.
- CAu c6 thdy con chim d6 khOng?
-nhSuaronbknhg6gndg?trdNndg. mdc, dudi dAi. Ehu lai c6
mbng mdc
Nh6 con blng cucrrn tay v{y chdr
rgng hong lcn ti6ng. 0 xa mdy trirn thtr0c, n6 k€u rninh
nghe nhu kd b€n. 'lhucrng thucrng nti chi k€u bau ngAy,
nhung c6 khi ban d0rn cfrng gd md li€n tuc, khdng chiu
ngir. Cdn con chim chudng nfr'a. Anh co nghe no kdu bact
gio chua ?
C6, tdi c6 nghe n6 kdu rbi. Du<mg nhu nd chi
k0u ban ddm.
ckAdiuhvici-rto6Nilum6ci ontiordokd€inucbkhahanungdAOv,m4dnk€ghrdntnddghituhvttdik6hln6unncggichrluuin!nggb. Ncd6dsndthgnug' otItnhIgIi
DA, nghe n6 kdu t6i trr&ng dAu & ghn dAy co cAi chtra nio,
ndn ho tl{nh' chudng. Anh nghi coi, c6 k6u gii5ng h€t rrhu
danh dqi diing chung. Lric dhu chrlrn chim rili le lhn nhu
chu0ng db hbi. Ti6ng no tr-ong, rbn rilu nhu ti6ng clruong,
tln dlu ti6n mA nghe, ai kh0ng lhm cho dugc'
- 0 rirng, nhiEu gidng chim lq thiQt'
-- Ntdy cotr chitn d6 chua co gi ld la ddu' C6 nhiEu
con a6 kdu con 11 n&a kia, gidng y nhu ti6ng rr$uoi
- 318 -'
n6i vdy. Cdn thrt ehim < B6p em 6Op ,, thtl. nAy chi sdng
vb ban d€m. N6 kdu sang d€n, khdng nghi chut nAo: Anh
coi, hbi dhu h6m, anh nghe & 96o ndy nhu.c6 tiCng ngucr,
n6i < B6p, B6p, B6p em t36p > thi & goc kia, c6ch xa chung
nthi0mi Db.aTtrr[mdmlinthukchrdcncg6satiii5mngQttr, ih€lctrlAi:n<gTnhAdyi, th6i,
th6i chi
( b6p
ern b6p ,.
thi ding kia, < th0i chi thdi ). F6 la hai con chim, mQt con
trting rnQt con rnhi. Ilbi diu hdm 6' xa nhau, kdu sAng
ddm, cAng ghn vb s:lng tlri tqri no cting xich lai gin. Edn
chring rnh nglrc hai con kdu gom lai rnQt ch6, sing rbr
tl6.
Theo tlbrg bio Thuong.& buern Lf Lich, ho n6i thi ticlr
hai con chim tk-r ld do nguoi ta ddu tlrai. Con chinr <r bo;r
em bop r l) chim trdng. ( Thdi chi thdi ,r ld cotr chirn rnai"
Hbi xua, gia dinh tl6 cd hai anh em. Nguoi anh cucri drrcrc
cd vcr dgp l5rn, Chinh vi c{i dep rluA d6 larn mo rnit nguo'i em,
nen rnOt hOm nguoi anh di vXng, ngucri enr dQng ldng
kh0ng diin duoc n€n om dai chi dau rnd b6p. Bung luc tl6,
ngutri anh vb nhA bft g{p ndn cd vo x{u hb, Iihdng rninlr
oan tlu'o-c vdi chi)ng bdn chay ra rung thit cb chdt. Ngrroi
, em trai cfrug hdi h{n, ::du hb voi anh tu vAn ch6t tireo.
Trcri thdy vdry, phqt hai ngutrl cho.dlu thai lArn hai
con chim. HG dem d€n, gia dinh tE tuu dir mit, y€n nghi.
thi hai con chim d6 co bbn ph$n kOu I6n cho moi ngrrcri
bi6t hhnh tlQng xfiu xa cira minh luc cdn sting de i6u
ngudi doi.
Du eud'i. 't'6i cflrrg cuui vA lfiy lAm ngO nghinh vE
cAi su tich r:iia d6ng bao Thugng d{t ra.
Du n6i ti6p;
- Chua dArr I Ndu chibu nay tui minh may m{n thi