หนังสือเรื่องศรีธนญชัย

การสรา้ งสรรค์ผลงานจากวรรณกรรมเร่ือง ศรธี นญชยั

ช่อื ผลงานสรา้ งสรรค์:การสร้างสรรคน์ าฏยศิลป์ไทย ชุด ศรีธนญชัยปราชญเ์ จา้ ปัญญา

ผสู้ ร้างสรรคผ์ ลงาน

นางสาวสวรินทร์ เอมสอาด รหสั นกั ศึกษา 6181163002

สาขานาฏยศลิ ป์ศกึ ษา คณะมนุษศาสตรแ์ ละสังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั บา้ นสมเดจ็ เจ้าพระยา

1.ท่มี าและความสำคัญ

เปน็ วรรณกรรมมุขปาฐะมาก่อนทจ่ี ะมีการสร้างสรรคเ์ ปน็ วรรณกรรมลายลกั ษณ์ในรปู แบบของร้อย
กรองทแ่ี ต่งดว้ ยคำประพนั ธ์ประเภทกาพยแ์ ละกลอนเสภา และรูปแบบท่เี ป็นรอ้ ยแก้ว

ศรธี นญชยั มีมาตง้ั แตโ่ บราณ ไมป่ รากฏหลกั ฐานเก่ียวกบั ต้นกำเนิด สมัยท่แี ตง่ และชอื่ ผู้แตง่
วรรณกรรมเร่อื งนี้มีชือ่ เสียงเป็นที่รูจ้ ักกนั อยา่ งแพร่หลาย ปัจจบุ นั ภาคกลางและภาคใตร้ ้จู ักกันในช่ือ “ศรีธนญ
ชยั ” ส่วนภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื รจู้ ักกนั ในชื่อ “เชยี งเมยี่ ง” แม้นทิ านศรธี นญชยั จะมหี ลาย
สำนวน แต่ก็มลี กั ษณะร่วมกันในดา้ นโครงเรื่อง คอื เป็นเรื่องราวชวี ิตของชายผูห้ นึ่งซงึ่ ใช้ปฏภิ าณไหวพริบเอา
ตัวรอดหรอื แก้ไขปัญหาตา่ ง ๆ ใหผ้ ่านพน้ ไปได้โดยลำดบั ตั้งแตว่ ยั เด็กจนสนิ้ อายุขยั

วรรณกรรมเรอื่ งนี้แสดงใหเ้ ห็นภูมิปญั ญาและความฉลาดทางปัญญาในการสรา้ งสรรค์ประกอบไปดว้ ย
ศลิ ปะของการถ่ายทอดเร่ืองราวทีท่ ำใหเ้ กิดอารมณข์ นั โดยแสดงความเจา้ ปัญญาของตวั เอกในลักษณะท่ีคาดไม่
ถงึ หรอื พลิกความคาดหมาย และมกี ารนำภาษามาถ้อยคำ สำนวนมาเลน่ คำ เลน่ ความหมายไดต้ ามความ
ตอ้ งการ ซงึ่ นอกจากจะใช้ความซอ่ื ตรงแลว้ ยังใช้กลวิธอี ่ืน ๆ อกี เช่น การใชก้ ลอุบายการใช้จติ วทิ ยา และการ
หาเหตุผลโดยการเชือ่ มโยงสิ่งต่าง ๆ ท่ปี กติไม่คอ่ ยมีใครมองสงิ่ หนง่ึ สิง่ ใดไปในทิศทางท่ีตรงกนั ข้ามกับคนอนื่ มา
แกไ้ ขปญั หาหรือเอาตวั รอดได้

เมื่อพิจารณานิทานศรีธนญชัยอย่างลึกซึ้งจะเหน็ ไดว้ า่ ศลิ ปะการสร้างสรรค์ดังกลา่ วทำให้นทิ านศรี
ธนญชยั ไมไ่ ด้มีคณุ ค่าด้านการใหค้ วามบนั เทิงหรือสนกุ สนานเพลิดเพลินเท่านนั้ แตย่ ังมีคุณคา่ ท่ีใหส้ าระด้าน
ความคดิ ดว้ ย คือเรอ่ื งความสำคัญของการใช้ปัญญา ปฏิภาณไหวพรบิ เรื่องความขัดแย้งกบั บุคคลและความ
ขดั แย้งกับค่านิยมของสงั คม และเรอ่ื ง “เสียหน้า” โดยได้นำสภาพแวดล้อม สงั คมและวฒั นธรรมไทยมา
สอดแทรกไว้ในเน้ือหาได้อยา่ งกลมกลืน นอกจากนี้ ยังทำให้รู้ถงึ สัจธรรมเก่ียวกับความไม่เทยี่ งทีว่ า่ ไม่มผี ้ใู ดจะ
ครองความเปน็ ผู้ชนะไดต้ ลอดกาล และทำใหไ้ ด้คิดว่า ควรใชป้ ญั ญาไปในทางสรา้ งสรรค์ไม่ใช่ทำลาย

ปัจจบุ นั นทิ านศรธี นญชยั ยังเปน็ ทร่ี ้จู กั กนั อย่างแพรห่ ลายในสังคมไทย และเป็นท่ีรจู้ กั ของ
ชาวต่างชาตดิ ว้ ย เนอ่ื งจากลกั ษณะเด่นของศรธี นญชัยคนเจ้าปัญญา ทำให้เกิดแรงบันดาลใจใหม้ กี ารนำไป

สร้างสรรค์เปน็ งานศิลปะในหลายรูปแบบ เชน่ จิตรกรรมฝาผนัง ในพระวิหารวัดปทุมวนารามราชวรวิหาร
กรุงเทพมหานคร ภาพยนตร์ หนังสือการ์ตูน ภาพยนตร์การ์ตนู เปน็ ต้น

สรุป จากทม่ี าและความสำคัญข้างต้นทำใหผ้ สู้ ร้างสรรคไ์ ด้แรงบัลบาลใจจากวรรณคดเี รื่อง ศรีธนญชัย
และได้เห็นถึงบทบาทของ ตวั ละครศรธี นญชยั ที่ทีทั้งความเฉลียดฉลาด และสามารถเอาตัวรอดได้อยา่ งไมค่ าด
ถงึ จงึ ทำให้ผูส้ รา้ งสรรค์เกิดแนวความคดิ ทจ่ี ะนำข้อมูลเหล่านี้มาศกึ ษาวเิ คราะห์ และสร้างสรรคเ์ ปน็ ผลงาน
ทางด้านละครเสภา ชุด ศรีธนญชยั ปราชน์เจา้ ปัญญา

2.วตั ถปุ ระสงค์

เพ่อื ศึกษาบทบาทตวั ละครศรีธนญชัย จากวรรณกรรมศรีธนญชัย นำมาสร้างสรรค์เปน็ ละครเสภา ชดุ
ศรีธนญชัยปราชญเ์ จ้าปัญญา

3.ขั้นตอนการสร้างสรรค์ผลงาน

1)กระบวนการสร้างแนวความคดิ

2)กระบวนการผลติ ผลงาน

กระบวนการสรา้ งแนวความคดิ

กระบวนการสร้างแนวความคิดในการสร้างสรรค์ผลงานทางดา้ นละครเสภาน้ัน โดยเบอื้ งต้นตอ้ ง
พิจารณาทจ่ี ุดประสงค์และค้นคว้าหาขอ้ มูลพน้ื ฐานก่อน ซงึ่ การแสดงชุด ศรีธนญชัยปราชน์เจา้ ปัญญา มี
จดุ ประสงค์เพื่อสร้างสรรค์ผลงานทางดา้ นละครเสภาและต้องการให้การแสดงรูปแบบน้ไี ดม้ กี ารเผยแพร่ออกไป
และยงั เปน็ แนวทางในการสร้างสรรค์ผลงานช้ินใหม่ ๆ ขึน้

กระบวนการผลิตผลงาน

เม่อื ผ่านกระบวนการสร้างแนวความคิดและจนิ ตนาการภาพของผลงานช้นิ นี้ในระดับท่มี ีความเปน็ ไป
ไดแ้ ล้ว จงึ เข้าสู้กระบวนการผลติ ผลงานดว้ ยวิธีการประมวลข้อมูลที่ได้และ กำหนดรูปแบบ กำหนดขอบเขต
กำหนดองคป์ ระกอบของการแสดงจากนั้นจึงออกแบบทา่ ทางและการเคลื่อนไหวทางด้านละครเสภา ดงั น้ี

1.การศกึ ษาประมวลข้อมลู

การศกึ ษาประมวลขอ้ มูลน้ผี สู้ รา้ งสรรคผ์ ลงานได้ใช้วธิ ีการศึกษาข้อมูลตา่ ง ๆ จากการอ่านวรรณกรรม
เรื่อง ศรธี นญชยั จากนั้นจงึ ได้ตรวจสอบความเพยี งพอและความถูกต้องของข้อมลู ทง้ั หมดและต้องมีความ
สอดคลอ้ งเก่ียวกับผลงานท่ีต้องการสรา้ งสรรค์ขึ้น โยข้อมูลดังกลา่ วสามารถสรปุ ได้ ดงั นี้

1)ขอบเขตเนอ้ื หา

ศกึ ษาเก่ียวกับบทบาทของตัวละครศรีธนญชัย จากวรรณกรรมเรอื่ ง ศรธี นญชยั

2)ขอบเขตการแสดง

ผสู้ ร้างสรรค์ต้องการเสนอผลงานการแสดงในรูปแบบละครเสภา โดยใช้ผแู้ สดง 5คน เปน็ ผชู้ าย 3คน
ผูห้ ญิง 2คน ใช้ระยะเวลาในการแสดงประมาณ 20 นาที

3)รปู แบบการแสดง

ผสู้ รา้ งสรรค์ผลงานไดก้ ำหนดรูปแบบของการแสดงชดุ ศรีธนญชยั ปราชน์เจ้าปญั ญา โดยกำหนดให้อยู่
ในรปู แบบ ละครเสภา โดยดำเนินเรอื่ งด้วยการขบั เสภา และใช้การตีบทประกอบการแสดง โดยใช้นักแสดง 5
คน เปน็ ผู้ชาย 3 คน ผู้หญิง 2 คน ใช้ระยะเวลาในการแสดงประมาณ 20 นาที

จากการประมวลข้อมลู ดังกลา่ ว ผ้สู ร้างสรรคผ์ ลงานจึงไดก้ ำหนดรปู แบบการแสดงออกเป็น 3 ช่วง
ดังน้ี

ชว่ งที่ 1 ผแู้ สดงจะออกมาตีบทเพื่อแนะนำตัวเองนั้นก็คือศรธี นญชยั ทมี่ ีความฉลาด

ชว่ งท่ี 2 ผู้แสดงจะตีบทเพอ่ื สื่อถึงความสำเรจ็ และความก้าวหน้าของผลงาน

ช่วงท่ี 3 ผู้แสดงจะตบี ทเพ่ือสื่อถงึ ความกตัญญกู ตเวทตี อ่ ผ้มู ีพระคุณ

4)โครงสรา้ งท่ารำ

คอื ต้องการใชก้ ารตบี ทถา่ ยทอดผ่านทางละครเสภาเรอ่ื งศรีธนญชยั เพื่อบอกตัวตนและบริบทของตัว
ละคร

ตวั อยา่ งดงั น้ี

ช่อื ท่า: ศรีธนญชัย
สื่อถงึ การตบี ทวา่ ขา้ คอื ศรธี นญชยั เป็นทีม่ ากความสามารถ

ชื่อท่า: ปราดเปรียว
สื่อถงึ ความเฉลียวฉลาดปราดเปรียวสามารถเอาตัวรอดได้ทุกสถานการณ์

ช่ือทา่ : เจา้ แผน่ ดิน
ส่ือถึงพระเจา้ แผน่ ดนิ ผู้ทอ่ี ปุ การะศรีธนญชัยมาอยใู่ นวงั และภาคภูมใิ จในผลงานของศรธี นญชยั

ชือ่ ทา่ : สร้างบ้าน
ส่อื ถึงการท่ศี รธี นญชยั มีการงานที่ดี และตำแหน่งงานทด่ี ี ทำให้ศรธี นญชยั สรา้ งบ้านเรือน และมที รัพยม์ ากมาย

เป็นของตนเอง และยังไมล่ มื พระคณุ ของพ่อแมจ่ งึ ได้ไปรับท่านมาเลยี้ งดู

5.โครงสร้างเครื่องแต่งกาย
แนวคดิ ในการออกแบบชดุ การแสดงคือตัวศรีธนญชยั เป็นเดก็ ชนบทจงึ ต้องใส่โจงธรรมดาเพื่อให้ดูเป็น

เดก็ ในชนบทตวั เองจะไมใ่ สเ่ ส้ือแตจ่ ะมีผา้ ขาวม้าไวม้ ัดเอวหรอื พาดไหล่ และจะมีการประดบั ผมดว้ ยปน่ิ ปักผม
เล็ก ๆ ให้ดทู นั สมัยมากขน้ึ
ตวั อยา่ งชดุ การแสดง

ตวั อยา่ งเนอื้ ผ้า

(ผา้ โทเรสำหรับโจงกระเบน)

(ผ้าฝา้ ยสำหรับผา้ ขาวมา้ )

(ปนิ่ ปกั ผม)

6.โครงสร้างดนตรี

ใช้วงป่พี าทยเ์ คร่ืองห้าบรรเลง ประกอบด้วย ฉง่ิ ฉาบ โหม่ง และมกี รับขยบั ประกอบการขับเสภาโดย
มีต้นเสยี งเปน็ ผู้ขบั เสภา ส่วนถ้อยคำที่เปน็ บทขับเสภาหรือบทขับรอ้ งของผแู้ สดง ผแู้ สดงจะตอ้ งขบั เสภาหรอื
ร้องเอง

ตอนที่ 3 เขา้ วัง

ศรีธนญชยั เปน็ หนมุ่ ฉลาดเฉลยี ว ทงั้ ปราดเปรียว รูปดี มีครบถว้ น

ปฏภิ าณ ไหวพริบ เกนิ วัยควร ทำงานล้วน พอหทยั เจ้าแผน่ ดนิ

รับตำแหนง่ มหาดเลก็ วงั หลวงได้ ภาคภมู ใิ จ ตำแหน่ง และทรัพย์สิน

หน้าท่ดี ี ประพฤติดี มีได้ยนิ เจา้ แผ่นดิน โปรดปราน ผลงานมี

เข้าวังได้ ไม่ถงึ ปี ศรีธนญชัย ตำแหนง่ ใหม่ คือคุณหลวง ปวงศกั ดิ์ศรี

สร้างบ้านใหม่ บ่าวไพร่ ล้อมบารมี กตญั ญู กตเวที ไมล่ มื ตัว

รับพอ่ แม่ แก่ชรา มาเลี้ยงดู บ้านเรอื นอยู่ ถี่ขยาย ใช้แรงท่ัว

เกณฑ์บ่าวไพร่ ตัดไม้ คุมดว้ ยตวั ลมื เกรงกลวั ลมื ชาติ ขาดราชการ

7.โอกาสในการแสดง

สามารถแสดงในงานรืน่ เริงต่าง ๆ

8.ประโยชนท์ ไี่ ด้รับ
1.ไดผ้ ลงานสร้างสรรคล์ ะครเสภา ชุด ศรธี นญชยั ปราชญ์เจา้ ปญั ญา จากการเร่อื ง ศรีธนญชัย
2.ไดป้ ระสบการณต์ รงในการทำงานสรา้ งสรรค์อยา่ งเป็นระบบ
3.ผสู้ รา้ งสรรค์ได้มีกระบวนการคดิ ใหม่ ๆในการสร้างสรรค์

9.รายการอา้ งองิ
ทนิ แสนสุวรรณ./(2558)./บทกวีเรอื่ งศรธี นญชัย./[Ararlable:

https://pantip.com/topic/33597502.]