Bab 1

MPU 2163
PENGAJIAN MALAYSIA 2

KERAKJAerAajNaa-nKKEeRsuAltJaAnaAnNMMelaEyLu AMYeUlaka

Abd Aziz bin A’zmi

Jabatan Pengajian Umum
Pusat Asasi dan Pengajian Umum

Kolej Universiti Islam Melaka

Kerajaan yang wujud sebelum Melaka

Srivijaya • Wujud sebelum Melaka
• Berpusat di Palembang (kini Sumatera)
• Kerajaan maritim yang mengendalikan

perdagangan dengan China, India, Asia Barat
dan kawasan jajahannya
• Pusat perkembangan agama Hindu-Buddha
dan mengunakan tulisan sanskrit
• Mempunyai jajahan takluk yang luas sebelum
ditawan oleh kerajaan Majapahit



Kerajaan yang wujud sebelum Melaka

Majapahit • Kerajaan yang terletak di kawasan
pedalaman Jawa

• Muncul sebagai kuasa besar di rantau Asia
Tenggara dan mula menguasai kawasan di
sekitarnya termasuk kerajaan Srivijaya

• Serangan terhadap Srivijaya menyebabkan
putera kerajaan Srivijaya, Parameswara
berundur ke Temasik



Kerajaan yang wujud sebelum Melaka

Temasik • Sebuah pulau yang dikuasai oleh Kerajaan
Ayudhya (Siam)

• Juga sudah wujud sebelum penubuhan Melaka
• Diperintah oleh menantu kepada Raja Siam –

Sang Aji (Pemerintah) Singapura

KRONOLOGI PENGASASAN KERAJAAN MELAYU MELAKA

Sri Nila Pahlawan Kerajaan Srivijaya (di Sumatera)
(Sri Maharaja Sang Sapurba Paduka Sri Trimurti Tri Buana)

Sang Nila Utama (1) Srivijaya mengalami kejatuhan akibat
(Sang Utama Parameswara Batara Sri Tri Buana) persaingan dengan Majapahit. Sang Nila
Utama berundur ke kepulauan sekitar
Paduka Sri Pekerma Wira Diraja (2)
yang masih setia kepada Srivijaya.
Paduka Seri Rana Wira Kerma (3)
Di Temasik, Gabenor Ayudhya, Temagi
dibunuh dan kerajaan Ayudhya
digantikan dengan kerajaan baru

bernama “Singapura” selepas menukar
nama “Temasik”.

Paduka Sri Maharaja Parameswara (4)

Sumber: R.O Winstedt, Sejarah Melayu (1938)

KRONOLOGI PENGASASAN KERAJAAN MELAYU MELAKA

Majapahit menyerang ketika Parameswara (4) memerintah Singapura.

Parameswara (4) berundur ke Semenanjung Tanah Melayu, bergerak ke Muar,
Sening Hujung, Bertam, Melaka.

Tiba di Melaka (belum diberi nama pada waktu itu), mendirikan sebuah
kerajaan monarki dan diwarisi oleh generasi seterusnya.

Palembang
Temasik
Muar

Sening Hujung
Bertam
Melaka

Empayar Kesultanan Melayu Melaka ketika
era kegemilangannya

Parameswara (Sultan Iskandar Syah) Era pengasasan dan perkembangan Melaka
Sultan Megat Iskandar Syah
Sultan Muhammad Syah Era kegemilangan Melaka
Sultan Abu Syahid Zaman kejatuhan Melaka
Sultan Muzaffar Syah
Sultan Mansur Syah Era pengasasan kerajaan Melayu Johor
Sultan Alauddin Riayat Syah
Sultan Mahmud Syah I
Sultan Ahmad Syah
Sultan Mahmud Syah I

Sultan Alauddin Riayat Syah II (Raja Ali)

Sistem pemerintahan
Kerajaan Melayu Melaka

Monarki/raja Pembesar empat
berkuasa lipatan

mutlak/feudal

SISTEM FEUDAL

Raja peluk Islam, rakyat peluk Islam

Percaya kepada konsep daulat dan
tulah

Sangat setia; pantang derhaka

Untuk mendapat kesetiaan rakyat;
menunjukkan ketinggian institusi raja

Sultan berkuasa melantik Bendahara
pembesar beserta penetapan
tugas dan peranannya. Penghulu
Pentadbiran Melaka menggunakan Bendahari
“Sistem Pembesar Empat
Lipatan”. Temenggong

Pembesar utama kerajaan Melaka: Laksamana
Pembesar Berempat.

Sistem Pembesar Empat Lipatan

Bendahara

Penghulu Bendahari

Temenggong

Laksamana

Ciri-ciri • Keturunan diraja
(saudara mara Sultan)

• Paling berkuasa selepas
Sultan

• Rapat dengan Sultan

Bendahara

Tugas Penasihat kanan Sultan

Pemangku Sultan semasa
ketiadaan baginda
Ketua Hakim sekiranya Sultan
tidak ada
Memilih dan melantik Sultan
Ketua angkatan tentera darat

Menurut tradisi sekiranya Sultan mangkat dan pewarisnya
masih kecil, Bendahara akan memangku tugas sebagai
Sultan.

Dalam upacara pertabalan, Sultan (yang masih kanak-
kanak) diriba oleh Bendahara sebagai simbol Bendahara
akan memangku tugas Sultan sehingga baginda sudah
cukup matang untuk menjalankan tugas.

Kumpulan pembesar dan menteri sangat setia kepada
institusi diraja.

Penghulu Mengawal Temenggong Pelaksana dan
Bendahari perbendahara ketua undang-
an (harta undang
simpanan) Keamanan
negara negara
Uruskan Ketua protokol
kutipan cukai istana
dan hasil Pendakwa raya
negara (peguam) dalam
Ketua semua mahkamah jika
Bendahari dan sultan tiada
Syahbandar

Laksamana

Ketua pahlawan dan
hulubalang

Diplomat/utusan kerajaan
mewakili Sultan

Ketua angkatan laut dan
mengawasi perairan negara



Faktor kegemilangan Melaka

Geografi

Pegangan agama Ekonomi dan
yang kukuh sumber alam

Pembesar kerajaan Politik dan
yang cekap pentadbiran

Lukisan semula ‘Istana Mahligai’ milik Sultan Mansur Syah oleh Dani Warguide berdasarkan ciri-ciri yang
dicatatkan dalam Sulalatus Salatin (edisi pelajar), terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka, tahun 2013, m/s 143.

Diselenggara oleh A. Samad Ahmad.





Faktor Kejatuhan Melaka

Kelemahan • Sultan Alauddin kurang meluaskan
Pemerintah dan wilayah

pembesar • Sultan Mahmud bukan sultan yang baik

• Bendahara tidak cekap, dah tua

Kelemahan sistem • Ketiadaan strategi yang kukuh untuk
pertahanan menampan serangan musuh

• Pertahanan kucar-kacir akibat kebocoran
maklumat

• Senjata tradisional?

Filem
Queen of
Langkasuka

Faktor Kejatuhan Melaka

Pegangan agama • Pengamalan nilai Islam semakin terhakis kerana lalai
semakin lemah dengan kemewahan

• Berlaku penindasan kepada pedagang dan rakyat

Pengkhianatan oleh • Mendedahkan kelemahan pertahanan Melaka
pedagang keturunan • Sikap tamak harta dan kuasa

India

Perpecahan dalam • Kumpulan tua (penyokong Sultan Mahmud) dan
masyarakat kumpulan muda (penyokong Sultan Ahmad)

• Perbalahan Melayu dengan India Muslim



Faktor Kejatuhan Melaka (faktor luaran)

Persaingan Penemuan Serangan
aktiviti pelayaran Tanjung Portugis
Harapan
bangsa Eropah Mengambil alih kuasa
Jadi transit sebelum perdagangan di Kepulauan
Mengejar kemahsyuran meneruskan pelayaran.
sebagai bangsa yang pertama Tunggu pertukaran angin Melayu dan sebarkan
monsun dan dapatkan Kristian
meneroka laluan ke Timur
bekalan makanan
Dapat galakan dan insentif
dari Raja Portugal



Parameswara (Sultan Iskandar Syah) Era pengasasan dan perkembangan Melaka
Sultan Megat Iskandar Syah
Sultan Muhammad Syah Era kegemilangan Melaka
Sultan Abu Syahid Zaman kejatuhan Melaka
Sultan Muzaffar Syah
Sultan Mansur Syah Era pengasasan kerajaan Melayu Johor
Sultan Alauddin Riayat Syah
Sultan Mahmud Syah I
Sultan Ahmad Syah
Sultan Mahmud Syah I

Sultan Alauddin Riayat Syah II (Raja Ali)

Melaka, 1726