4เศรษฐกิจสมัยสุโขทัย

ชดุ อาณาจกั รสุโขทัย รายวชิ าประวตั ิศาสตร์
กลุ่มสาระการเรียนร้สู ังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม

เล่มที่ ๔ เรือ่ ง เศรษฐกิจสมัยสุโขทัย

กรกมล บุญทรง
ตำแหนง่ ครู วิทยฐานะชำนาญการพเิ ศษ

โรงเรียนบา้ นแจง่ กู่เรอื ง
สำนักงานเขตพืน้ ท่กี ารศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่เขต ๒

เลม่ ที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สโุ ขทัย ก

คำนำ

หนังสืออ่านเพิ่มเติม ชุด อาณาจักรสุโขทัย รายวิชาประวัติศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ ๔ เรื่อง เศรษฐกิจสมัยสุโขทัย
เป็นหนังสืออ่านเพิ่มเติมที่สร้างขึ้น ตามมาตรฐานการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา
ศาสนาและวัฒนธรรม ของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เพื่อใช้
ประกอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 โดยมุ่งหวังให้ผู้เรียน
สามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง มีทักษะการอ่าน ทักษะการคิด เกิดพัฒนาการในการเรียนรู้ อีกทั้งยังเปน็
การฝึกความรับผิดชอบในการเรียน ส่งผลให้นักเรียนมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงขึ้น เป็นสื่อการสอน
ที่มีประสิทธิภาพ สามารถพัฒนาการเรียนการสอนให้ประสบผลสำเร็จบรรลุตามวัตถุประสงค์
ของหลักสูตร

การจัดทำหนังสืออ่านเพิ่มเติมชุดนี้ สำเร็จลุล่วงด้วยดีเพราะได้รับความอนุเคราะห์จาก
ผู้เชี่ยวชาญหลายท่าน ที่ได้กรุณาให้ข้อเสนอแนะในการจดั ทำจนได้หนังสืออา่ นเพิ่มเติมมีคุณภาพ
ดังที่ปรากฏ อันเป็นผลงานที่ผู้จัดทำมีความภาคภูมิใจอย่างยิ่งจึงขอขอบพระคุณเป็นอย่างสูง
มา ณ โอกาสนี้

กรกมล บญุ ทรง

เลม่ ที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สโุ ขทยั ข

สารบญั

เรื่อง หน้า

คำนำ ........................................................................................................................ ก
สารบญั ..................................................................................................................... ข
คำชีแ้ จง ..................................................................................................................... ค
สาระสำคัญ มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ช้ีวดั จดุ ประสงค์การเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ . ง
แบบทดสอบก่อนเรียน ............................................................................................... 1
เศรษฐกิจสมัยสุโขทยั ................................................................................................. 3
พัฒนาการดา้ นเกษตรกรรม ...................................................................................... 4
พฒั นาการดา้ นหัตถกรรม .......................................................................................... 5
พัฒนาการดา้ นการติดตอ่ ค้าขาย .............................................................................. 6
ระบบเงินตราและรายไดข้ องสโุ ขทัย ............................................................................ 7
แบบทดสอบหลงั เรียน ................................................................................................ 8
เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน - หลงั เรียน .................................................................... 10
บรรณานกุ รม ............................................................................................................ 11

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สุโขทัย ค

คำชีแ้ จง

หนังสืออ่านเพิ่มเติม ชุด อาณาจักรสุโขทัย รายวิชาประวัติศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จัดทำขึ้น เพื่อให้นักเรียนได้พัฒนา
ทกั ษะการอ่าน ทักษะการคิด และเกิดพัฒนาการในการเรียนรู้ มีท้ังหมด 5 เลม่ ดงั นี้

เล่มที่ 1 เรื่อง การสถาปนาอาณาจักรสุโขทยั
เลม่ ที่ 2 เรื่อง บุคคลสำคัญสมยั สโุ ขทยั
เล่มที่ 3 เรื่อง การเมืองการปกครองในสมยั สโุ ขทัย
เลม่ ที่ 4 เรือ่ ง เศรษฐกิจสมยั สุโขทัย
เล่มที่ 5 เรื่อง มรดกทางวฒั นธรรม
หนังสืออา่ นเพิ่มเติมเล่มนี้ เปน็ เลม่ ที่ ๔ เรือ่ ง เศรษฐกิจสมัยสุโขทัย ประกอบด้วยคำชี้แจง
สาระสำคญั มาตรฐานการเรียนรู้และตวั ช้ีวัด จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ แบบทดสอบ
กอ่ นเรียน บทอ่าน แบบทดสอบหลังเรียน เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน - หลังเรียน และบรรณานุกรม
ในการศึกษาหนงั สืออ่านเพิม่ เตมิ นักเรยี นควรปฏิบัตติ ามขั้นตอนตอ่ ไปนี้
1. อา่ นคำแนะนำในการใช้หนงั สืออ่านเพิม่ เตมิ รวมท้ังปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
2. ทำแบบทดสอบก่อนเรียนก่อนแล้วจึงศึกษาเนอื้ หา
3. ทำแบบทดสอบหลงั เรียน
4. การศึกษาหนังสืออ่านเพิ่มเติมเลม่ นี้ นักเรียนไม่ควรเปิดดูคำตอบก่อน ควรมีคุณธรรม
มีความซือ่ สัตย์ อดทนในการปฏิบตั กิ ิจกรรม หากพบปัญหาหรือข้อสงสยั ให้ปรกึ ษาครผู ู้สอน
5. ตรวจคำตอบจากเฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน แบบทดสอบหลังเรียน

เลม่ ที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สโุ ขทัย ง

สาระสำคัญ

อาณาจักรสุโขทัยมีพนื้ ฐานทางเศรษฐกิจมาจากการเกษตร เชน่ เดยี วกันกบั อาณาจักรอืน่
ในสมัยเดยี วกัน ประชาชนมีอาชีพทำไร่ ทำนาและเล้ียงสัตว์เปน็ อาชีพหลัก และพฒั นามาสูร่ ะบบ
การค้าและหตั ถกรรมเพื่อการส่งออก

มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด

สาระที่ ๔ ประวตั ิศาสตร์
มาตรฐาน ส ๔.๓ เข้าใจความเปน็ มาของชาติไทย วฒั นธรรม ภมู ิปัญญาไทย มีความรกั

ความภมู ิใจและธำรงความเปน็ ไทย
ตัวชีว้ ัด
ส 4.3 ป.4/1 อธบิ ายพัฒนาการของอาณาจกั รสุโขทยั โดยสังเขป

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้

1. นักเรยี นสามารถอธิบายพฒั นาการด้านเศรษฐกิจสมยั สโุ ขทัยได้ (K)
2. นักเรียนสามารถสบื ค้นข้อมลู เกีย่ วกับพฒั นาการดา้ นเศรษฐกิจไดอ้ ย่างเปน็ ระบบ (P)
3. นกั เรยี นมีความสนใจใฝ่เรยี นรู้ (A)

4. นกั เรยี นมีความมุง่ มน่ั ในการทำงาน (A)

สาระการเรียนรู้

พฒั นาการดา้ นเศรษฐกิจสมัยสุโขทยั

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สโุ ขทัย 1

แบบทดสอบก่อนเรยี น
คำสั่ง ให้นักเรยี นเลอื กคำตอบทีถ่ กู ทีส่ ดุ แลว้ ทำเครอ่ื งหมาย X ทับอกั ษร ก ข ค หรือ ง

ในกระดาษคำตอบให้ตรงกับข้อทีน่ ักเรยี นเลอื ก
1. ข้อใดกลา่ วถกู ต้องทีส่ ดุ เกี่ยวกบั เศรษฐกิจสมัยสโุ ขทยั
ก. อาชีพหลกั ของชาวสโุ ขทยั คืออาชีพค้าขาย
ข. สุโขทยั เป็นเมืองที่อดุ มสมบรู ณ์ไม่เคยประสบปัญหาภัยแล้ง
ค. ข้าวเป็นผลผลติ ที่สำคญั ในการส่งออกไปขายยังตา่ งประเทศ
ง. เครอ่ื งสังคโลกเปน็ สนิ ค้าส่งออกทีม่ ีชือ่ เสยี งของอาณาจักรสโุ ขทยั
2. ข้อใด “ไม่ใช”่ การออกแบบมาเพื่อเป็นแนวทางในการแก้ปญั หาความแห้งแลง้ ในสมัยสโุ ขทัย
ก. การสร้างทำนบพระร่วง
ข. การขดุ สระน้ำในตัวเมือง
ค. การสร้างบ่ออิฐเก็บกักน้ำฝนขนาดใหญ่
ง. การสร้างคนู ำ้ ระหวา่ งกำแพงเมืองแต่ละชั้น
3. การสร้าง “สรีดภงส์” มีจุดประสงคต์ ามขอ้ ใดถูกต้องทีส่ ุด
ก. เกบ็ กกั น้ำไว้ใช้ในช่วงฤดูแลง้
ข. ใช้ป้องกันข้าศึกยามเกิดสงคราม
ค. เพื่อสร้างความมั่นคงทางทหาร
ง. เป็นสถานทีพ่ ักผ่อนสำหรบั ชาวเมืองสุโขทัย
4. ข้อใดตอ่ ไปนีใ้ ห้ความหมายของคำว่า “ตระพงั ” ได้ถกู ต้องที่สุด
ก. เขอ่ื นดนิ ขนาดใหญ่ใช้ในการเกบ็ กักน้ำฝน
ข. สถานทผ่ี กั ผอ่ นสำหรบั ชาวเมืองสุโขทยั
ค. บอ่ ที่กรดุ ว้ ยอิฐไว้สำหรบั เกบ็ กกั น้ำฝนไว้ใช้ในฤดูแล้ง
ง. สระนำ้ ภายในตัวเมืองใช้สำหรับเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้ง
5. ข้อใดเปน็ แหลง่ ผลติ เคร่อื งสังคโลกทีส่ ำคัญในสมยั สุโขทยั
ก. เมืองลพบรุ ี
ข. เมืองเพชรบรุ ี
ค. เมืองศรีสัชนาลยั
ง. เมืองกำแพงเพชร

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมัยสุโขทยั 2

6. ขอ้ ใดต่อไปนี้ “ไม”่ เกีย่ วข้องกบั ระบบเงินตราในสมัยสโุ ขทยั
ก. บาท
ข. สลึง
ค. ตำลงึ
ง. สตางค์
7. ข้อใดต่อไปนี้ คือตลาดทีเ่ ป็นศูนย์กลางการค้าขายภายในอาณาจกั รสมยั สุโขทัย
ก. ขนอน
ข. ปสาน
ค. จกอบ
ง. ราชวตั ร
8. ขอ้ ใดคือข้อดที างการค้าของสุโขทัย
ก. ราชการเปน็ ผผู้ ูกขาดการค้า
ข. ราชการค้าขายแขง่ กับราษฎร
ค. ราษฎรสามารถค้าขายได้อย่างเสรี
ง. ราษฎรทำการค้าตามรายการทีท่ างราชการกำหนดให้
9. งานหตั ถกรรมสมยั สโุ ขทยั ที่เปน็ สินค้าส่งออกทีส่ ำคัญและมีชือ่ เสยี งคือ
ก. เคร่อื งเงิน
ข. เคร่อื งสงั คโลก
ค. เหลก็ ไหล
ง. อิฐมอญ
10. เงินตราในสมัยสุโขทัยทีท่ ำจากโลหะเงิน เรียกวา่ อะไร
ก. เบี้ย
ข. ส่วย
ค. ฤชา
ง. เงินพดด้วง

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมัยสุโขทยั 3

เศรษฐกจิ สมัยสุโขทยั

เศรษฐกิจของสุโขทัยมีความสัมพันธ์กับอาชีพเกษตรกรรมอย่างใกล้ชิดและถือเป็น
อาชีพหลกั ของชาวสโุ ขทัย ท้ังนีเ้ พราะสุโขทัยมีพืน้ ที่ ที่อุดมสมบูรณ์ มีลกั ษณะภมู ิประเทศโดยท่ัวไป
ของสุโขทัยเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำ ได้แก่ ที่ราบลุ่มแม่น้ำปิง ยม น่าน และป่าสัก สลับกันไป ผลผลิต
ทีส่ ำคญั คือ ข้าว

แต่ข้าวก็ไม่ใช่สินค้าสำหรับส่งไปขาย เนื่องจากนำมาใช้เป็นเสบียงอาหารไว้ไม่ให้ขลาดแคลน
แม้ในยามสงคราม ดงั นั้นในช่วงเวลาที่บ้านเมืองสงบสขุ จึงต้องเตรียมเสบียงอาหารให้บริบูรณ์และ
เผือ่ ไว้เวลาฝนแล้งหรือนำ้ ทว่ ม หรือถูกขา้ ศึกล้อมเมือง นอกจากอาชีพเกษตรกรรมแล้ว ยังมีอาชีพ
ที่สำคญั ของสุโขทัยรองลงมาอีก เชน่ อาชีพดา้ นการหตั ถกรรม อาชีพดา้ นการค้าขาย เป็นต้น

การทำนาของเกษตรกร ทีม่ า : http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/bangkok/malaiwan_c/historym1/unit03_03.html

เลม่ ที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สุโขทยั 4

พัฒนาการทางด้านเกษตรกรรม

สังคมของอาณาจักรสุโขทัยเป็นสังคมเกษตรกรรม ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ
ทางด้านการเพาะปลูกและการเลี้ยงสัตว์ แต่มักประสบปัญหาความแห้งแล้งในฤดูแล้ง เพราะดิน
เปน็ ดินปนทราย ทำให้ดนิ ไมอ่ ุ้มน้ำ จึงดำเนินนโยบายสนบั สนุนการเกษตรดว้ ยวิธกี ารตา่ งๆ ดงั นี้

1. สร้างเขอ่ื นดนิ เก็บกักน้ำขนาดใหญ่ เรียกวา่ “สรีดภงส์” หรือ “ทำนบพระร่วง”๑ ใช้สำหรับ
เก็บกักน้ำไว้ภายในหุบเขาและขนระบายน้ำเข้าไปใช้ภายในตวั เมืองและบริเวณใกลเ้ คียงตัวเมือง

2. การขดุ สระน้ำภายในตวั เมืองทีเ่ รียกว่า “ตระพัง” น้ำทีไ่ หลเข้าสตู่ ระพงั เป็นน้ำที่ใสสะอาด
ภายในตัวเมืองสุโขทัยมีตระพงั อยู่เป็นจำนวนมากเชน่ ตระพังเงิน ตระพังทอง ตระพังตะกวน และ
ตระพงั โพยสี

3. การสร้างบ่อน้ำ บ่อน้ำมีลักษณะเป็นบ่อที่กรุด้วยอิฐ ใช้รับน้ำที่ซึมมาจากตระพังต่างๆ
ภายในตวั เมืองสุโขทัย พบบ่อน้ำเปน็ จำนวนมากบรเิ วณดา้ นตะวันออกของอาณาจกั รสุโขทยั

4. การสร้างคนู ำ้ ระหว่างกำแพงเมืองแต่ละช้ัน มีวตั ถปุ ระสงค์เพื่อป้องกนั ข้าศึกและใช้เป็น
คลองเพือ่ รบั น้ำเข้ามาใช้ภายในอาณาจกั รสุโขทยั

พืชที่มีการเพาะปลูกมากในสมยั สโุ ขทยั
ได้แก่ ข้าว รองลงมาเปน็ ผลไม้ เช่น มะมว่ ง
มะขาม มะพร้าว หมากพลู เป็นต้น
สำหรับพืน้ ที่ ที่ใช้ในการเพาะปลูกที่สำคญั
ได้แก่ ทีร่ าบลุม่ ทางแถบเมืองศรีสชั นาลัย
ชากังราว สองแควและนครชมุ

สรีดภงส์ ทีม่ า : https://www.finearts.go.th/

๑สรีดภงสห์ รือทำนบพระร่วง มีลกั ษณะเปน็ เขือ่ นดิน สร้างเปน็ แนวดินกั้นน้ำระหว่างเขาพระบาทใหญแ่ ละเขากวิ่ อ้ายมา
โดยเขือ่ นจะกกั น้ำและมีระบบชกั น้ำไปตามคลองสง่ น้ำลำเลียงไปตามคลองสู่กำแพงเมืองเกา่ แลว้ น้ำจะไหลเข้าสู่สระตระพงั เงิน
สระตระพงั ทองเพื่อใช้สอยในเมืองและพระราชวังในสมยั อาณาจักรสุโขทัย

เลม่ ที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สโุ ขทัย 5

พัฒนาการด้านหัตถกรรม

อาชีพหัตถกรรมของอาณาจักรสุโขทัยส่วนใหญ่เป็นผลผลิตพื้นฐานที่ใช้ในชีวิตประจำวนั
ได้แก่ จอบ เสียม ขวาน มีด การทอผ้า การจักสาน นอกจากนี้ยังมีงานหัตถกรรมที่เกี่ยวข้องกับ
การก่อนสร้าง อาทิเช่น ศิลาแลง และกระเบื้องต่างๆ สำหรับผลผลิตด้านหตั ถกรรมที่ขึ้นชื่อของ
อาณาจักรสุโขทัยและเป็นสินค้าส่งออก ได้แก่ เครื่องปั้นดินเผา มีการผลิตถ้วยชาม ไหสี่หู โถสี่หู
และกระปุกต่างๆ ต่อมามีการเปลีย่ นแปลงรูปแบบลวดลายให้สวยงามจนมีชื่อเสียงและเป็นสินค้า
สง่ ออกทีส่ ำคัญ เรียกวา่ เคร่อื งสังคโลก

“เครื่องสังคโลก” เป็นเครื่องเคลือบดินเผาหรือเครื่องสังคโลกของอาณาจักรสุโขทัยเป็น
สนิ ค้าสง่ ออกทีส่ ำคัญสง่ ไปขายยังต่างประเทศ เชน่ มลายู ชวา ฟิลิปปินส์ และญป่ี นุ่ โดยเฉพาะญี่ปุ่น
ถือเป็นตลาดการค้าที่สำคัญในการส่งออกเครื่องสังคโลกไปขาย ด้วยชาวญี่ปุ่นให้ความนิยม
เป็นอย่างมากในการนำเครื่องสังคโลกไปใช้ประกอบพิธีกรรมสำคัญๆ ต่างๆ เช่น พิธีชงชา ทำให้
เครื่องสงั คโลกมีชือ่ เรียกเฉพาะเปน็ ภาษาญป่ี นุ่ ว่า “ซงั โกโรก”ุ

เครื่องสงั คโลกมีกรรมวิธีการผลิตโดยการนำแร่ธาตุ ได้แก่ ดินขาว หินฟ้าม้าและวัสดุอยา่ ง
อื่นมาผสมรวมกันแล้วเคลอื บดว้ ยน้ำยาสีขาวนวลหรือสีเขียวไข่กา สนั นิษฐานว่า อาณาจกั รสุโขทัยนำ
เทคนิคการปั้นมาจากประเทศจีน แหล่งผลิตเครื่องสังคโลกที่สำคัญ ได้แก่ เมืองศรีสัชนาลัยและ
เมืองสโุ ขทยั จากการสำรวจทางโบราณคดไี ด้พบแหล่งเตาเผามากมาย โดยเฉพาะบริเวณทิศเหนือ
นอกกำแพงเมืองสุโขทัย น้ำโจน และเมืองศรีสัชนาลัย ริมฝั่งแม่น้ำยมที่รู้จักกันดี คือ เตาทุเรียง
สุโขทยั เตาทเุ รียงป่ายาง และเตาทุเรียงเกาะน้อย

เครื่องสังคโลก ที่มา : www.thaigoodview.com

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สุโขทยั 6

พัฒนาการดา้ นการติดตอ่ ค้าขาย

การค้าขายในสุโขทัยจากการศึกษาศิลาจารึกหลักที่ 1 แสดงให้เห็นว่ามีการค้าขายอยู่ 2
ประเภท ได้แก่

1. การค้าภายในอาณาจักร เป็นการค้าแบบเสรี มีตลาดเป็นศูนย์กลางการค้า เรียกวา่
"ตลาดปสาน" ไว้สำหรับแลกเปลี่ยนสินค้า ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของอาณาจักรสุโขทัยไว้ให้ประชาชนและ
พอ่ ค้านำสนิ ค้ามาซอื้ ขายแลกเปลย่ี นกัน ท้ังทีเ่ ป็นสนิ ค้าพนื้ เมือง เช่น ไม้ฝาง ไม้กฤษณา พริกไทย กานพลู
และที่เป็นสนิ ค้าหตั ถกรรม เช่น เครื่องสงั คโลก เครือ่ งเคลอื บ เปน็ ต้น

การค้าขายระหว่างเมืองจะไมม่ ีการเก็บภาษีผา่ นดา่ น ทีเ่ รียกวา่ "จกอบ"๑ ไม่มกี ารกำหนดสินค้า
ต้องห้าม เสน้ ทางการค้าสามารถเดินทางได้ท้ังทางบกและทางนำ้ ถนนสำคัญ คือ ถนนพระร่วง
มี 2 สาย คือ สายเหนือจากสุโขทัยถึงเมืองศรีสัชนาลัย และสายใต้จากสุโขทยั ถึงเมืองกำแพงเพชร

2. การคา้ ขายกบั ตา่ งประเทศ
ในการค้าขายกับต่างประเทศ ประเทศคคู่ ้าทีส่ ำคัญ ประกอบดว้ ย จีน ญ่ปี ุน่ อินเดยี ลงั กา ขอม
มลายู และชวา สนิ ค้าส่งออกส่วนใหญ่เป็นการค้าเครือ่ งสังคโลก นอกจากเครื่องสงั คโลกแล้ว จะมี
ผลติ ผลจากป่าที่หายาก อาทิเช่น ไมก้ ฤษณา ไมฝ้ าง น้ำผงึ้ ยางรัก ขนสัตว์ และหนงั สตั ว์
สำหรับสินค้าที่สุโขทัยสั่งซื้อ(นำเข้า) จากต่างประเทศ ได้แก่ ผ้าแพร ผ้าไหม อาวุธ และ
เครื่องเหล็ก ในการค้าขายกับต่างประเทศนั้นจะมีเส้นทาง 2 เส้นทาง ที่ใช้ในการเดินทางค้าขาย
เมืองเมาะตะมะ และ เมืองนครศรีธรรมราช

๑จกอบเปน็ ภาษีชนิดหนึง่ ที่เกบ็ จากผู้นำสัตวแ์ ละสงิ่ ของไปเพื่อขายในที่ตา่ งๆ หรือหมายถึงภาษีที่เกบ็ จากสัตว์และสงิ่ ของ
ทีน่ ำเข้ามาจำหน่ายโดยวิธีเกบ็ จังกอบน้ันจะเก็บในอัตรา 10 ชกั 1 และการเก็บนั้นไม่ได้เกบ็ เปน็ ตัวเงินเสมอไป คอื เก็บเปน็ สงิ่ ของ
แทนตวั เงินกไ็ ด้แล้วแต่จะสะดวก ในการจดั เกบ็ จกอบนั้น รฐั จะตงั้ เป็นสถานทีค่ อยดักเก็บในสถานทีท่ ี่สะดวก เชน่ ถ้าเปน็ ทางบก ก็จะต้ัง
ทีป่ ากทางหรือทางที่จะเข้าเมือง ถ้าเปน็ ทางน้ำ กจ็ ะตง้ั ใกล้ท่าแมน่ ้ำหรือเป็นทางร่วมสายน้ำ โดยสถานที่เก็บจกอบ เรียกวา่ ขนอน
การจดั เกบ็ จกอบเกิดขึน้ ตงั้ แตส่ มัยก่อนอาณาจกั รสโุ ขทัยและไดย้ กเว้นไม่เกบ็ จกอบจากราษฎรเลยในสมยั พอ่ ขนุ รามคำแหง ในภายหลัง
จากสมัยพอ่ ขุนรามคำแหงไม่มีหลกั ฐานว่าในยุคอาณาจักรสุโขทยั ได้มีการจดั เกบ็ จกอบจากราษฎรอีกหรือไม่

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สุโขทยั 7

ระบบเงินตราและรายได้ของสุโขทัย

ระบบเงินตรา
อาณาจักรสุโขทัยมีการค้าขายทั้งภายในอาณาจักรของตนเองและกับพ่อค้าต่างเมือง

จึงมีการแลกเปล่ียนสนิ ค้าและการซอื้ ขายในระบบเงินตรา เพือ่ ความสะดวกและรวดเร็วในการซอื้ ขาย
เงินตราที่ใช้ในการซือ้ ขายแลกเปล่ยี น ประกอบดว้ ย
"เงินพดด้วง" มาตราเงินที่ใช้ ได้แก่ ตำลึง บาท และสลึง ประดิษฐ์ขึ้นในสมัยพ่อขุนรามคำแหง

ผลติ มาจากโลหะเงินและมีการประทับตรา ได้แก่ ตราช้าง ตราสังข์ ตราราชสหี ์ และตราราชวัตร
“เบี้ย” เป็นเงินตราที่มีค่าน้อยที่สุด ทำจากเปลือกหอยน้ำเค็มชนิดหนึ่ง ที่ชาวต่างชาติ

นำเข้ามาจากหมู่เกาะมัลดีฟ เรียกว่า เบี้ยหอย
เงินเบี้ยมีอยู่ 8 ชนิด มีขนาดเล็กใหญ่ไม่เท่ากัน ได้แก่ เบี้ยโพล้น เบี้ยแก้ เบี้ยหมู เบี้ยจ่ัน

เบี้ยนาง เบี้ยบัว เบี้ยพองลม และเบี้ยตุ้ม ซึ่งเบยี้ จน่ั เปน็ เบยี้ ที่นิยมใช้มากทีส่ ดุ

รายได้ของสุโขทยั
รายได้หลักของอาณาจักรสุโขทัยมาจากการค้าขายและจากรายได้ภายในประเทศ

ดังต่อไปนี้
“ส่วย” เปน็ การเกบ็ สง่ิ ของแทนการเกณฑ์แรงงานรบั ใช้รฐั เช่น มูลค้างคาว รงั นกนางแอ่น

ดบี กุ เปน็ ต้น ในกรณีที่เป็น สว่ นจากประเทศราช จะเรียกเก็บเปน็ ของมีคา่ เช่น ต้นไมเ้ งินต้นไม้ทอง
กำหนดวา่ กีต่ ้น แต่ละตน้ หนักกช่ี ่ัง ส่งมาปีละ 1 ครงั้

“ฤชา” เปน็ คา่ ธรรมเนียมที่รฐั เรียกเกบ็ จากประชาชน ในการทำธุรกรรมต่างๆ
เชน่ ออกโฉนด เป็นต้น

“อากร” เปน็ ภาษีทีเ่ กบ็ จากประชาชน
ทีไ่ มไ่ ดป้ ระกอบอาชีพค้าขายโดยตรง เช่น
ประชาชนทีม่ ีอาชีพทำนากต็ ้องเสยี อากรคา่ นา เปน็ ต้น

“จกอบ” หรือ “จงั กอบ” เป็นภาษีทีจ่ ัดเกบ็ จากสนิ ค้า
เข้าและสินค้าออกที่ผา่ นดา่ นภาษี
ด่านภาษี เรียกกันมาแตเ่ ดมิ วา่ “ขนอน”

เงินตรา สุโขทยั ที่มา : http://www.royalthaimint.net/ewtadmin/ewt/mint_web/ewt_news.php?nid=46&filename=ind

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สุโขทยั 8

แบบทดสอบหลงั เรยี น
คำสัง่ ให้นักเรยี นเลอื กคำตอบทีถ่ กู ทีส่ ดุ แลว้ ทำเครอ่ื งหมาย X ทับอกั ษร ก ข ค หรือ ง

ในกระดาษคำตอบให้ตรงกบั ข้อที่นกั เรยี นเลอื ก
1. ข้อใดต่อไปนี้ “ไม”่ เกี่ยวข้องกับระบบเงินตราในสมัยสโุ ขทยั
ก. บาท
ข. สลึง
ค. ตำลงึ
ง. สตางค์
2. ข้อใดตอ่ ไปนี้ คือตลาดทีเ่ ป็นศูนยก์ ลางการค้าขายภายในอาณาจักรสมัยสุโขทยั
ก. ขนอน
ข. ปสาน
ค. จกอบ
ง. ราชวัตร
3. ข้อใดคือข้อดที างการค้าของสุโขทยั
ก. ราชการเปน็ ผผู้ กู ขาดการค้า
ข. ราชการค้าขายแข่งกับราษฎร
ค. ราษฎรสามารถค้าขายได้อยา่ งเสรี
ง. ราษฎรทำการค้าตามรายการที่ทางราชการกำหนดให้
4. งานหัตถกรรมสมัยสโุ ขทัยที่เป็นสินค้าสง่ ออกทีส่ ำคญั และมีชือ่ เสยี งคือ
ก. เครอ่ื งเงิน
ข. เคร่อื งสังคโลก
ค. เหล็กไหล
ง. อิฐมอญ
5. เงินตราในสมัยสโุ ขทัยที่ทำจากโลหะเงิน เรียกว่า อะไร
ก. เบี้ย
ข. ส่วย
ค. ฤชา
ง. เงินพดด้วง

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมัยสุโขทัย 9

6. ขอ้ ใดกล่าวถูกต้องทีส่ ุดเกีย่ วกบั เศรษฐกิจสมัยสุโขทยั
ก. อาชีพหลกั ของชาวสุโขทยั คืออาชีพค้าขาย
ข. สุโขทยั เป็นเมืองที่อุดมสมบรู ณ์ไม่เคยประสบปัญหาภยั แล้ง
ค. ข้าวเป็นผลผลติ ทีส่ ำคญั ในการสง่ ออกไปขายยงั ต่างประเทศ
ง. เคร่อื งสังคโลกเป็นสนิ ค้าสง่ ออกที่มีชื่อเสยี งของอาณาจักรสุโขทัย
7. ข้อใด “ไม่ใช”่ การออกแบบมาเพื่อเปน็ แนวทางในการแก้ปญั หาความแห้งแลง้ ในสมยั สโุ ขทัย
ก. การสร้างทำนบพระร่วง
ข. การขุดสระน้ำในตวั เมือง
ค. การสร้างบอ่ อิฐเก็บกักน้ำฝนขนาดใหญ่
ง. การสร้างคูนำ้ ระหวา่ งกำแพงเมืองแตล่ ะช้ัน
8. การสร้าง “สรีดภงส์” มีจดุ ประสงคต์ ามขอ้ ใดถกู ต้องทีส่ ุด
ก. เก็บกักน้ำไว้ใช้ในชว่ งฤดแู ลง้
ข. ใช้ป้องกันข้าศึกยามเกิดสงคราม
ค. เพือ่ สร้างความมน่ั คงทางทหาร
ง. เป็นสถานทีพ่ ักผอ่ นสำหรบั ชาวเมืองสุโขทัย
9. ข้อใดต่อไปนีใ้ ห้ความหมายของคำว่า “ตระพัง” ได้ถกู ต้องที่สุด
ก. เขอ่ื นดนิ ขนาดใหญ่ใช้ในการเก็บกักน้ำฝน
ข. สถานทผ่ี ักผ่อนสำหรับชาวเมืองสโุ ขทยั
ค. บ่อที่กรดุ ว้ ยอิฐไว้สำหรับเก็บกกั น้ำฝนไว้ใช้ในฤดูแล้ง
ง. สระนำ้ ภายในตวั เมืองใช้สำหรับเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดแู ล้ง
10. ข้อใดเปน็ แหล่งผลติ เครอ่ื งสังคโลกที่สำคญั ในสมัยสโุ ขทยั
ก. เมืองลพบรุ ี
ข. เมืองเพชรบุรี
ค. เมืองศรีสชั นาลยั
ง. เมืองกำแพงเพชร

เล่มที่ ๔ เศรษฐกิจสมยั สโุ ขทยั 10

เฉลยแบบทดสอบ

แบบทดสอบกอ่ นเรียน แบบทดสอบหลังเรียน
1. ง 1. ง
2. ง 2. ข
3. ก 3. ค
4. ง 4. ข
5. ค 5. ง
6. ง 6. ง
7. ข 7. ง
8. ค 8. ก
9. ข 9. ง
10. ง 10. ค

เลม่ ที่ ๔ เศรษฐกิจสมัยสโุ ขทัย 11

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. สรีดภงส์. (ออนไลน์). แหล่งที่มา : https://www.finearts.go.th/. สบื ค้นเมือ่ วนั ที่ 18
เมษายน 2564.

กรมสรรพากร. การจัดเก็บภาษีอากรในสมัยกรุงสุโขทัย (พ.ศ.1763-พ.ศ.1893).
(ออนไลน์). แหล่งที่มา : http://www.rd.go.th/publish/3460.0.html.
สบื ค้นเมือ่ วนั ที่ 16 มิถุนายน 2558.

กองกษาปณ.์ เงินตรา. (ออนไลน)์ . แหล่งที่มา : http://www.royalthaimint.net/ewtadmin/
ewt/mint_web/ewt_news.php?nid=46&filename=ind. สบื ค้นเมื่อวันที่ 18 เมษายน 2564.

ณรงค์ พว่ งพศิ และวฒุ ิชัย มูลศิลป.์ หนงั สือเรยี นรายวิชาพน้ื ฐาน ประวตั ิศาสตร์ ม.1.
พิมพค์ รง้ั ที่ 8. กรงุ เทพฯ : บรษิ ทั อักษรเจริญทัศน์ อจท. จำกดั , มปป.

ไทยกู๊ดวิวดอทคอม. หน่วยที่ 3 ความเป็นมาของอาณาจักรสุโขทัย. (ออนไลน)์ . แหลง่ ที่มา :
http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/bangkok/
malaiwan_c/historym1/unit03_03.html. เมือ่ วนั ที่ 15 มิถนุ ายน 2558

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร.์ ความเป็นมาของเหรยี ญกษาปณใ์ นประเทศไทย. (ออนไลน์).
แหล่งที่มา : http://museum.socanth.tu.ac.th/ สบื ค้นเมือ่ วันที่ 15 มิถุนายน 2558.

มหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธิราช. ตลาดปสาน. (ออนไลน์). แหล่งที่มา.
http://library.stou.ac.th/ODI/siam-markets/pa-ta-lad-bo-ran/page_2.html.
สบื ค้นเมื่อวันที่ 15 มิถุนายน 2558.

วงเดอื น นาราสจั จ์ และชมพูนทุ นาคีรักษ.์ หนงั สือเรยี นรายวิชาพ้นื ฐาน ประวัติศาสตร์ ม.1.
กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ บรษิ ทั พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จำกัด, 2556.

ศิริพร กรอบทอง และสกั กะ จราวิวฒั น์. หนงั สือเรยี นรายวิชาพน้ื ฐาน ประวตั ิศาสตร์ ม.1.
พิมพ์ครง้ั ที่ 1. นนทบุรี : บรษิ ัท สำนักพิมพ์เอมพันธ์ จำกัด, 2553.

สารนิเทศสัมพันธ์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง. เคร่ืองสังคโลก. (ออนไลน)์ . แหลง่ ที่มา :
http://www.info.ru.ac.th/province/Sukhotai/art22.htm. สบื ค้นเมือ่ วันที่ 15 มิถุนายน 2558.

สำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน. การเรยี นรู้ประวัติศาสตรส์ ุโขทยั ผา่ นสือ่
Virtual Field Trip. พิมพค์ รง้ั ที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพช์ มุ ชนสหกรณ์
การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จำกดั , 2556.