การตรวจนับสินค้าคงเหลือ

การบัญชีสนิ ค้าและระบบใบสาคัญ

หนว่ ยที่ การตรวจนับ การวัดมูลค่า
3 และการรายงานสนิ ค้าคงเหลอื

ในวนั สิ้นงวดบัญชี

สาระการเรียนรู้

1. การตรวจนับสนิ ค้าคงเหลอื
2. ประโยชนข์ องการตรวจนับสินคา้ คงเหลือ
3. การนบั รวมสินคา้ ท่ถี ือเป็นสินค้าคงเหลอื
4. วิธีการตรวจนบั สินคา้ คงเหลือ
5. การวัดมลู คา่ สนิ คา้ คงเหลอื ในวันสิ้นงวดบัญชี

การตรวจนบั สนิ ค้าคงเหลือ

การตรวจนบั สินคา้ คงเหลือ คอื การตรวจสอบ
สินคา้ ทม่ี อี ยจู่ รงิ กบั บัญชีสินคา้ คงเหลอื หรือทะเบยี น
สนิ คา้ ซึ่งจะต้องมีการตรวจนบั อย่างนอ้ ยปีละ 2 ครัง้ คือ
การตรวจนับเป็นปกตปิ ระจาปี และตรวจนบั กอ่ นการ
ตรวจนบั ปกติ

ประโยชนข์ องการตรวจนบั สนิ ค้าคงเหลือ

การตรวจนับสนิ ค้าคงเหลอื มีประโยชน์ดังนี้

1. เพอ่ื ทาให้ทราบจานวนสนิ ค้าคงเหลือที่แทจ้ ริง หากมีของขาดหรือเกินตอ้ ง
ปรับบญั ชใี หถ้ กู ตอ้ ง

2. เพ่ือเปรียบเทียบสนิ ค้าคงเหลอื ทตี่ รวจนับไดก้ บั สินคา้ คงเหลือในทะเบียน
สินค้า

3. ทาให้ทราบความเสยี หายของสินคา้ ท่ีมี เช่น ถูกทาลายโดยแมลง
เสอ่ื มสภาพ ล้าสมัยจะได้หาวธิ ีปอ้ งกนั ข้อบกพรอ่ ง หรอื พิจารณาวา่ ควรเก็บสนิ คา้
นัน้ ไวอ้ กี หรือควรจาหน่ายออกไป

ประโยชน์ของการตรวจนับสนิ คา้ คงเหลือ

การตรวจนับสินคา้ คงเหลอื มปี ระโยชนด์ ังน้ี

4. เพอื่ ปอ้ งกันการทจุ รติ การยกั ยอก การสูญเสยี ของสนิ คา้
5. เพ่ือปอ้ งกนั การขาดแคลนสนิ คา้ เพราะทราบยอดคงเหลือจากการ

ตรวจนับ ถา้ สนิ ค้าเหลอื น้อยหรอื ถึงจดุ ส่งั ซ้ือ จะไดส้ ่ังซอ้ื ทนั ที เนือ่ งจาก
การส่ังซอื้ อาจลา่ ชา้ ได้
6. เพื่อนาจานวนสินคา้ คงเหลือทีต่ รวจนบั ได้ไปจดั ทางบการเงนิ หรอื รายงาน
ทางการเงนิ ตอ่ ไป

การนับรวมสนิ คา้ ที่ การนับรวมสินค้าท่ีถือเป็นสินค้าคงเหลือในวันส้ิน
ถอื เป็นสนิ ค้าคงเหลือ งวดบัญชี ควรนับรวมเฉพาะสินค้าท่ีเป็นกรรมสิทธิ์ของ
กิจการเท่าน้ัน ซ่ึงกรรมสิทธิ์ในสินค้า มิได้มีเฉพาะสินค้า
ท่ีคงเหลืออยู่ในกิจการและยังไม่ได้ขายแต่ยังรวมถึง
สนิ ค้าทีม่ ไิ ดอ้ ยใู่ นกจิ การด้วย

การนับรวมสินคา้ ที่ 1. สินคา้ ระหว่างทาง (Goods inTransit) สนิ ค้าทกี่ ิจการซอ้ื แล้ว
ถอื เป็นสินค้าคงเหลอื และยงั อย่ใู นระหว่างการขนส่งในวันสิ้นงวดบัญชี เรียกวา่ สนิ ค้าระหว่าง
ทาง ในกรณที กี่ รรมสิทธ์ิทางกฎหมายตกเปน็ ของกจิ การแลว้ รายการสนิ คา้
นีต้ อ้ งนามาบนั ทกึ รวมอยูใ่ นบญั ชีสินค้าคงเหลอื ของกจิ การ ในกรณกี ารซ้ือ
สินค้าจากต่างประเทศโดยมีเงือ่ นไขการขนสง่ เปน็ F.O.B. จะตอ้ งดเู ง่ือนไข
การระบสุ ถานท่ีดงั น้ี

• F.O.B. Shipping Point หมายถงึ การท่ีผ้ขู ายรบั ผิดชอบการ
ขนส่งจนถึงเมืองท่าตน้ ทางดงั นน้ั ความรับผดิ ชอบจะเป็นของผู้ซ้อื เมือ่
สินคา้ ได้รบั การบรรทุกลงเรอื สินคา้ ระหวา่ งทางกรณีน้ีจะตอ้ งนามานับ
รวมเปน็ สนิ ค้าคงเหลอื ของกิจการผู้ซ้ือ

• F.O.B. Destination หมายถึง การทผ่ี ้ขู ายรับผิดชอบการขนสง่
จนถงึ เมอื งทา่ ปลายทางบางครั้งสญั ญาอาจระบเุ มืองทา่ ชดั เจน เช่น
F.O.B. กรงุ เทพฯ ในกรณีนส้ี ินคา้ อยู่ในความรบั ผิดชอบของผูข้ ายจนกว่า
จะถงึ เมอื งทา่ ปลายทาง สินค้าเป็นกรรมสทิ ธ์ิของผู้ซื้อนบั แต่วนั ท่สี นิ คา้ อยู่
ที่ท่าเรอื พร้อมท่ีจะใหผ้ ้ซู ื้อไปรับของได้ และสนิ ค้าระหว่างทางไมต่ อ้ งนับ
รวมเป็นสนิ คา้ คงเหลอื ของกจิ การผูซ้ อ้ื

การนับรวมสินคา้ ที่ 2. สินค้าฝากขาย (Consigned Goods) การฝากขายเป็นวิธีการ
ถอื เป็นสินค้าคงเหลอื จาหน่ายวิธีหน่ึงท่ีบุคคลฝ่ายหน่ึงเรียกว่า ผู้ฝากขาย (Consignor) ส่งสินค้า
ไปฝากขายไว้กับอีกบุคคลหนึ่งเรียกว่า ผู้รับฝากขาย(Consignee) ซ่ึงทา
หน้าท่ีเป็นตัวแทนในการขายสินค้า ผู้รับฝากขาย มีความรับผิดชอบเพียง
การดูแลรักษาสินค้าให้ปลอดภัยจากการชารุดเสียหายจนกว่าสินค้านั้นจะ
ขายได้ เมื่อขายสินค้าได้ผู้รับฝากขายจะรวบรวมสรุปค่าขายหักค่านายหน้า
ในการขายและค่าใช้จ่ายท่ีจาเป็นในการขายต่างๆ ยอดคงเหลือส่งมอบ
ให้แก่ ผู้ฝากขาย สินค้าคงเหลือในมือของผู้รับฝากขายเป็นสินค้าใน
กรรมสิทธิ์ของผู้ฝากขาย และต้องนามารายงานในงบการเงินของผู้ฝากขาย
ในวนั ส้ินงวดบัญชีในราคาต้นทนุ ซื้อหรอื ตน้ ทนุ ผลติ

3. สินค้าท่ีแยกไวต้ ่างหาก (Segregated Goods) เป็นสินค้าท่ี
ทาขึ้นเป็นพิเศษตามคาส่ังจ้าง ของลูกค้า และแยกไว้ต่างหากเพื่อส่งมอบ
ให้แก่ลกู คา้ เมอื่ ทาเสรจ็ และพร้อมท่ีจะมอบให้ลูกค้าถือว่าขายสินค้าได้แล้ว
จะไมน่ ับรวมอยู่ในสนิ ค้าคงเหลอื

การนับรวมสินคา้ ที่ 4. สินค้าที่มีข้อตกลงการขายเป็นกรณีพิเศษ (Special
ถอื เป็นสินค้าคงเหลอื Sale Agreements) ในการพิจารณาบันทึกรวมเป็นสินค้าคงเหลือ
ของกิจการอาศัยหลักเกณฑ์การโอนกรรมสิทธ์ิของสินค้าเป็นปัจจัย
ในการพิจารณา ในบางครั้งสทิ ธิและสาระประโยชน์ทางเศรษฐกิจไม่
สอดคล้องกัน เช่น กรรมสิทธิ์ในสินค้าได้โอนไปยังผู้ซื้อแล้วแต่ความ
เส่ียงในฐานะเจ้าของยังคงเป็นของผ้ขู าย หรือกรรมสทิ ธ์ิยังไม่โอนแต่
ผู้ซือ้ มีความรบั ผดิ ชอบและความเส่ยี งอย่างเจา้ ของท้ังสน้ิ ได้แก่

4.1 สินค้าที่มีข้อตกลงการรับซื้อคืน (Sales with
Buyback Agreement) ในทางปฏบิ ัติการขายโดยมีข้อตกลงการ
รับซ้ือคืน เป็นแนวทางหนึ่งในการหาเงินทุนมาซื้อสินค้าโดย
หลีกเล่ียงการรายงานหน้ีสินหรือสินทรัพย์ในงบแสดงฐานะการเงิน
วิธีการขายทาขึ้นโดยมีข้อตกลงที่ชัดแจ้งหรือไม่ชัดแจ้งในการซื้อคืน
โดยระบุราคาและระยะเวลาการซื้อคืน โดยข้อเท็จจริงแล้วผู้ขาย
สินค้าใช้สินค้าในการวางเป็นประกันการกู้ยืมเท่าราคาสินค้า และผู้
ซ้ือเป็นผู้สนับสนุนการเงินให้แก่ผู้ขาย แม้ว่ากรรมสิทธ์ิในสินค้าตก
เป็นของผู้ซ้ือแต่ความเสี่ยงในสินค้าอยู่กับผู้ขาย ผู้ขายเพียงแต่มอบ
สินคา้ ให้แสดงในงบแสดงฐานะการเงินของผู้ซอื้ ในระยะเวลาสั้นๆ

4.2 สนิ ค้าที่มีอัตราการรบั คืนสูง (Sales with high rate of return)
สินค้าบางชนิดมีข้อตกลงให้คืนสินค้าได้โดยรับประกันการคืนเงินเท่ากับมูลค่าสินค้าที่
ซอ้ื หรือเปลี่ยนตัวสินค้า ในกรณีท่ีกิจการขายสินค้าและรับประกันการรับคืนเต็มจานวน
กิจการผู้ขายมีวิธีการบันทึกการขายได้ 2 วิธี คือ บันทึกการขายเต็มจานวนและ
ประมาณการรับคืนและส่วนลดการขายในบญั ชีต่างหาก หรืออีกวิธีหนึ่งคือไม่บันทึกการ
ขายจนกว่าจะพ้นกาหนดการรับคืนสินค้า ตามหลักการบัญชีท่ีรับรองท่ัวไป ถ้าสินค้าที่
คาดว่าจะไดร้ ับคนื สามารถประมาณจานวนและมูลค่าได้อย่างมีเหตุผล ใหก้ ิจการบันทึก
การขายในทันทีท่ีเกิดรายการและตัดสินค้าออกจากบัญชีสินค้าคงเหลือ ในทางตรงกัน
ข้ามถา้ ไม่อาจประมาณจานวนสนิ คา้ รับคนื ได้ กิจการยงั ไม่ควรตัดสนิ คา้ ออกจากบญั ชี

4.3 การขายผ่อนส่ง (Sales on Installment)

การขายผ่อนสง่ หมายถึง การขายท่จี า่ ยชาระเงินเป็นงวดๆ ในระยะเวลาที่
ตกลงกนั เนื่องจากความเสี่ยงต่อหนีส้ ูญในการขายผ่อนส่งมีมาก ผขู้ ายมักจะ
เรียกรอ้ งการคมุ้ ครองความเส่ียงในรูปของการทาสญั ญาขายซง่ึ จะยังไม่โอน
กรรมสทิ ธ์ใิ ห้ผูซ้ ื้อจนกว่าจะสง่ เงินครบทง้ั หมด ดงั นน้ั ปัญหาคือสนิ คา้ จะถอื เป็น
การขายหรอื ยัง แมว้ า่ ยังไม่โอนกรรมสทิ ธิ์ โดยหลักการบัญชี สินค้าจะโอนออก
จากบญั ชีสนิ ค้าคงเหลือของผขู้ ายในกรณีที่อัตราหน้ีสูญสามารถประมาณได้

วธิ ีการตรวจนบั 1. จัดทาแผนผังแสดงที่เก็บสินค้าแต่ละแห่งโดย
สนิ ค้าคงเหลือ ละเอยี ด ในกรณีมีทเ่ี ก็บหลายแหง่ และมอบแผนผงั
ให้เจา้ หนา้ ท่ีทุกคนทที่ าหนา้ ทตี่ รวจนบั สินคา้

2. จัดเจ้าหน้าที่ทาการตรวจนับสินค้าออกเป็นชุดโดย
ให้แต่ละชุดมี 2 คน พร้อมทั้งแจ้งให้ทราบว่าจะทาการตรวจ
นับบริเวณใด และกาหนดให้มีการตรวจนับสองคร้ังในแต่ละ
บรเิ วณโดยใชเ้ จา้ หนา้ ทตี่ า่ งชดุ กัน

วธิ ีการตรวจนบั 3. จัดทารายละเอียดของสินค้าท่ีจะตรวจนับในแต่ละ
สนิ ค้าคงเหลือ บริเวณจากบัญชีคุมสินค้าคงเหลือ เพ่ือให้ทราบว่าการจดบันทึก
หนว่ ยของสนิ คา้ นน้ั จะจดเป็นน้าหนกั หรอื เปน็ จานวนชิน้

4. จัดเจ้าหน้าที่เพ่ือควบคุมการตรวจนับแต่ละแห่ง หรือ
หลายแห่งรวมกัน โดยแจ้งให้ทราบล่วงหน้าว่าจะต้องรับผิดชอบ
แห่งใดบ้าง

5. เตรียมป้ายตรวจนับสินค้า (Inventory tag) ซ่ึงแบ่ง
ออกเป็น 2 ตอน สาหรับจดบันทึกจานวนของสินค้าที่ตรวจนับได้
แบบฟอร์มนจี้ ะต้องพิมพ์เลขท่ีเรยี งตามลาดับไว้ล่วงหน้า

วธิ ีการตรวจนบั 6. เจา้ หนา้ ที่ควบคมุ การตรวจนับ จะต้องนบั ป้ายตรวจ
สนิ ค้าคงเหลือ นบั สินคา้ ให้เพยี งพอกบั จานวนสินค้าที่จะต้องตรวจนับ
ในการควบคมุ การใชป้ ้ายตรวจนับสนิ ค้าจาเปน็ ต้องทา
ตารางควบคุมป้ายตรวจนบั สินค้าคงเหลือ (Inventory
tag control schedule) และให้ผู้รับเซน็ ช่อื ไว้เป็น
หลักฐาน เพือ่ ใหแ้ น่ใจวา่ จะไดร้ ับกลับคืนมาครบทกุ ฉบับ
และสินคา้ ทกุ ชนดิ ทมี่ กี ารตรวจนับได้นามาคานวณเป็น

สินคา้ คงเหลือในวนั สิ้นงวดครบถ้วน

วธิ ีการตรวจนับ 7. แจกคู่มือแสดงวิธีตรวจนับสินค้าให้แก่ผู้ควบคุม และ
สนิ ค้าคงเหลือ เจ้าหน้าที่ผู้ตรวจนับสินค้าทุกคน โดยให้มีเวลาเพียงพอที่จะ
ศึกษาคมู่ อื น้นั ให้เขา้ ใจก่อนลงมอื ปฏบิ ัติ

8. ให้เร่ิมการตรวจนับให้เร็วท่ีสุด ถ้าหากป้ายตรวจนับ
สินค้าท่ีให้ไปน้ันไม่เพียงพอห้ามมิให้ทาการขอยืมจากชุดอ่ืน
ป้ายตรวจนับสินค้าทุกใบจะต้องขอเบิกจากผู้ควบคุมการตรวจ
นบั

วธิ ีการตรวจนบั 9. ชุดแรกจะทาการตรวจนับสินค้า พร้อมท้ังเอาป้าย
สนิ ค้าคงเหลือ ตรวจนับผูกติดไว้กับกองสินค้าน้ัน กรอกจานวนสินค้าที่นับได้
ลงในแบบฟอร์มตอนล่าง (การนับคร้ังท่ี 1) ของป้ายตรวจนับ
สินคา้ และฉีกแบบฟอรม์ ทอ่ นน้นั ออก เพื่อนาส่งให้ผู้ควบคุมการ
ตรวจนับสินค้าเก็บไว้ เมื่อชุดทาการตรวจนับชุดที่ 2 มาทาการ
ตรวจนับก็จะกรอกจานวนสินค้าท่ีนับได้ลงในแบบฟอร์ม
ตอนบน (การนับคร้ังท่ี 2) พร้อมท้ังมอบแบบฟอร์มส่วนนั้น
ให้แก่ผู้ควบคมุ การตรวจนบั ซึง่ จะได้ใชเ้ ปรยี บเทียบกบั การตรวจ
นบั ของชดุ แรก

วธิ ีการตรวจนบั 10. ผูค้ วบคมุ การตรวจนับจะนาป้ายที่ได้รับคืนมาจัดเรียง
สนิ ค้าคงเหลือ ตามเลขที่ ถ้าฉบับใดสูญหายก็ต้องติดตามมาให้ครบ แล้วส่งมอบ
ใหพ้ นักงานบัญชี

11. พนักงานบัญชีจะแยกป้ายตรวจนับสินค้าออกตาม
ชนิดสินค้า เช่น กิจการผลิตก็จะแยกเป็นสินค้าสาเร็จรูป งาน
ระหว่างทา วตั ถุดบิ และวสั ดโุ รงงาน

12. จัดทารายงานการตรวจนับสินคา้ คงเหลอื (Inventory
Sheet) แยกตามชนิดของสินคา้ แสดงจานวน พร้อมท้ังหาราคา
สินค้าคงเหลือ

วิธกี ารตรวจนับ 13. เม่ือจัดทารายงานการตรวจนับสินค้าคงเหลือแล้ว
สินค้าคงเหลือ จะต้องจัดทารายงานเปรียบเทียบสินค้าคงเหลือตามที่นับได้
และตามบัญชี ซ่ึงจะต้องคานวณหาผลต่างท้ังปริมาณและ
จานวนเงินซึ่งแผนกตรวจสอบภายในจะเปน็ ผู้จัดทาเพอ่ื เสนอ
คณะกรรมการเพ่ือขออนุมัติปรับปรุงยอดสินค้าคงเหลือตาม
บัญชีสินคา้ คงเหลอื ใหเ้ ทา่ กับจานวนทีน่ บั ไดจ้ รงิ

วธิ ีการตรวจนบั สนิ คา้ ดงั กลา่ วเปน็ การตรวจนับสนิ ค้าคงเหลอื ตามระบบ
บนั ทกึ บัญชีสินค้าคงเหลือวิธีสิน้ งวด (Periodic Inventory System) ซ่ึงจะตอ้ ง
คานวณต้นทนุ สินคา้ คงเหลือทต่ี รวจนับได้เพ่อื นาไปจดั ทางบการเงนิ ต่อไป

ส่วนระบบบนั ทกึ บญั ชีสินคา้ คงเหลอื วิธีตอ่ เนือ่ ง (Perpetual Inventory
System) จะทาการตรวจนับเพอ่ื เปรียบเทยี บสนิ ค้าทมี่ ีอยู่จรงิ กบั สนิ ค้าคงเหลือท่ี
บันทึกไวต้ อ่ เนือ่ ง โดยไม่ตอ้ งคานวณตน้ ทนุ สินคา้ คงเหลอื เพราะทราบราคาสินค้า
คงเหลอื ตลอดเวลา เน่ืองจากเป็นระบบบันทึกบญั ชีสนิ ค้าคงเหลือวธิ ตี อ่ เน่ือง หาก
สินคา้ ท่มี อี ยู่จรงิ ไม่ตรงกับบัญชจี ึงจะจัดทารายงานการเปรยี บเทยี บสินคา้ คงเหลอื
ตามท่ีนับได้และตามบญั ชี เพ่อื เสนอคณะกรรมการขออนุมตั ิปรบั ปรงุ ยอดสินค้า
คงเหลือ

สาเหตุทท่ี าให้สนิ คา้ ทมี่ ีอยจู่ ริงไม่ตรงกบั บัญชี มีดังน้ี

1. หยิบของแลว้ วางผดิ ท่ี หรอื จา่ ยของผดิ ชนิด
2. เขียนใบเบกิ ผิดทาให้ตดั บญั ชีผิด
3. ไมไ่ ด้บันทกึ การเบกิ จ่าย
4. เบกิ ของโดยไม่มีใบเบิก หรอื ให้ยืมของโดยไม่มหี ลกั ฐาน
5. ไมบ่ ันทึกการรบั ของเขา้ คลังสนิ คา้

การวัดมลู ค่าสินคา้ คงเหลือ ในวนั สน้ิ งวดบัญชี

เมอ่ื ตรวจนบั สนิ ค้าคงเหลือแลว้ จะจดั ทารายงานการตรวจนบั สินค้าคงเหลือ
(Inventory Sheet)ซึ่งกิจการท่ใี ชว้ ิธบี ญั ชีสินค้าคงเหลอื แบบส้นิ งวด จะตอ้ งวดั มลู คา่ หรือ
คานวณต้นทนุ สินคา้ คงเหลอื สว่ นวิธบี ญั ชสี ินค้าคงเหลอื แบบตอ่ เนอ่ื ง ไม่ตอ้ งคานวณต้นทุน
สนิ ค้าคงเหลือ เพราะในบญั ชสี ินค้าคงเหลือจะแสดงราคาสินคา้ คงเหลอื แลว้

การวดั มูลคา่ สนิ ค้าคงเหลอื ในวันสน้ิ งวดบัญชี ตามมาตรฐานการบัญชีฉบับที่ 2
(ปรบั ปรงุ 2561) เรอื่ ง สินคา้ คงเหลือ กาหนดไว้วา่

การวดั มูลคา่ สนิ ค้าคงเหลอื ในวันส้ินงวดบญั ชี

สินค้าคงเหลือต้องวัดมูลค่าด้วยราคาทุนหรือมูลค่าสุทธิท่ีจะได้รับ
แล้วแต่มูลค่าใดจะต่ากว่าส่วนเทคนิคสาหรับการวัดมูลค่าของต้นทุนสินค้า
คงเหลือ การคานวณต้นทุน และมูลค่าสุทธิที่จะได้รับตามมาตรฐานการบัญชี
ฉบับท่ี 2 (ปรับปรุง 2561) เร่ือง สินค้าคงเหลือ ซ่ึงเป็นไปตามแนวของ
คณะกรรมการมาตรฐานการบัญชีระหว่างประเทศ (International
Accounting Standards Committee: IASC) กาหนดดังน้ี

จากมาตรฐานการบญั ชดี งั กลา่ วไดเ้ สนอแนะวิธกี ารคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลอื หลายวิธี

1. คานวณตน้ ทุนสินค้าคงเหลอื วิธีตน้ ทุนมาตรฐาน (Standard Cost)
2. คานวณตน้ ทนุ สินค้าคงเหลือวธิ ีราคาขายปลีก (Retail Inventory Method)
3. คานวณตน้ ทนุ สินคา้ คงเหลอื ตามราคาทุน (เช่น วิธรี าคาเจาะจง วธิ ีเขา้ กอ่ นออกก่อน

วิธตี ้นทุนถวั เฉล่ียถ่วงนา้ หนัก) หรือมลู ค่าสทุ ธทิ จ่ี ะไดร้ ับแลว้ แตม่ ลู คา่ ใดจะ
ต่ากวา่ (Lower of Cost or Net Realizable Value)

1. คานวณต้นทนุ สินคา้ คงเหลือวิธีต้นทนุ มาตรฐาน (Standard Cost)
ต้นทุนมาตรฐาน หมายถึง ต้นทุนของสินคา้ ท่ีกิจการผลิตใช้คิดราคาสินค้า

ท่ีผลิตโดยคานวณจากการใช้วัตถุดิบทางตรง ค่าแรงทางตรง และค่าใช้จ่ายการผลิต
ภายใต้กาลังการผลิตปกติที่มีประสิทธิภาพ ต้นทุนมาตรฐานจาเป็นต้องมีการ
ตรวจสอบและปรับปรุงอยู่เสมอเพื่อให้สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบัน ต้นทุน
มาตรฐานเป็นการประมาณการต้นทุนให้ใกล้เคียงกับต้นทุนจริง ซึ่งมักจะถูกนามาใช้
เพอ่ื วัตถปุ ระสงคใ์ นการควบคุมตน้ ทนุ และใชว้ ัดประสทิ ธิภาพในการดาเนนิ งาน

ตวั อย่างท่ี 1 บรษิ ทั อุตสาหกรรม จากัด กาหนดต้นทุนมาตรฐานต่อหน่วยสินค้า 50 บาทต้นทุนท่ีเกิดขึ้นจริง
หน่วยละ 55 บาท กิจการผลติ สินคา้ ทัง้ สิ้น 20,000 หน่วยขายไปในระหว่างงวด 16,000 หน่วย
ผลต่างระหว่างต้นทุนท่ีเกดิ ขนึ้ จรงิ กบั ตน้ ทนุ มาตรฐานใหค้ ดิ เขา้ ตน้ ทนุ ขาย

2. คานวณต้นทนุ สินค้าคงเหลอื วธิ ีราคาขายปลกี (Retail Inventory Method)

การคานวณตน้ ทุนสนิ คา้ คงเหลอื วิธรี าคาขายปลกี จะใชก้ ับธุรกิจคา้ ปลกี
เพ่ือกาหนดตน้ ทนุ สนิ คา้ คงเหลือท่มี ีจานวนรายการมากและมกี ารเปลยี่ นแปลง
อย่างรวดเรว็ และใหผ้ ลกาไรทีใ่ กล้เคียงกนั ในทางปฏิบตั ิ สนิ คา้ ท่จี ะใชว้ ิธนี เ้ี ปน็
สนิ ค้าทไ่ี มอ่ าจใช้วิธกี ารต้นทุนอืน่ ได้อย่างเหมาะสม สินคา้ คงเหลอื น้จี ะคานวณโดย
ใช้มูลค่าสินค้าทข่ี ายหกั ด้วยอัตรารอ้ ยละของกาไรขน้ั ต้น อัตรารอ้ ยละท่ใี ชใ้ นการ
พจิ ารณาลดราคาสินค้าคงเหลือให้ต่าลงกว่าราคาขายเดมิ โดยทว่ั ไปมักจะใช้อตั รา
รอ้ ยละถวั เฉลย่ี ของกจิ การขายปลกี แตล่ ะแห่ง

2. คานวณต้นทนุ สนิ ค้าคงเหลือวิธรี าคาขายปลกี (Retail Inventory Method)

อัตรากาไรข้ันต้นถัวเฉลี่ย จะคานวณจากการดาเนินงานในปีที่ผ่านมา เพ่ือ
หาว่ากิจการมีความสามารถหากาไรข้ันต้นเป็นร้อยละเท่าใดของยอดขาย หรือ
ร้อยละเท่าใดของราคาทุน เมื่อคานวณหากาไรข้ันต้นได้แล้วให้นาไปหักจาก
ยอดขายจะได้ต้นทุนขาย (Cost of goods Sold) เมื่อนาต้นทุนขายไปหักจาก
สินค้าท่ีมีไว้เพอื่ ขาย (Goods available for sale) แล้ว ก็จะได้ราคาสินค้า
คงเหลือ

คานวณต้นทนุ สินคา้ ตัวอยา่ งท่ี 2 หา้ งสรรพสินค้าธนบุรี จากัด มสี นิ ค้าคงเหลือตน้
คงเหลอื วิธรี าคาขายปลีก งวด 150,000 บาท ซ้อื สนิ คา้ 350,000 บาท ค่าขนส่งเขา้
15,000 บาท สง่ คนื สนิ ค้า 28,000 บาท ส่วนลดรับ 32,000
บาท ขายสินค้า 580,000 บาท รับคืนสนิ ค้า 13,000 บาท
ส่วนลดจา่ ย 16,000 บาท
ใหท้ า คานวณตน้ ทุนสินค้าคงเหลือปลายงวดวิธรี าคาขายปลีก
ดงั น้ี

1. อัตรากาไรขัน้ ตน้ ถวั เฉลยี่ 30% ของราคาขาย
2. อตั รากาไรขั้นตน้ ถวั เฉล่ยี 45% ของราคาทุน



ทนุ + กำไร

3. คานวณตน้ ทุนสินคา้ คงเหลือตามราคาทุนหรือมูลค่าสทุ ธทิ ่ีจะไดร้ บั แลว้ แต่มลู คา่ ใดจะต่ากวา่
(Lower of Cost or Net Realizable Value)

3.1 คานวณต้นทนุ สินคา้ • วิธีราคาเจาะจง (Specific Identification Method) หรือ
คงเหลอื ตามราคาทุน วิธรี าคาที่ซ้อื จริงแตล่ ะครง้ั เปน็ วธิ กี ารบันทึกต้นทุนที่เจาะจงได้
(Cost Method) มีวิธี ในสินค้าคงเหลือเฉพาะตัวแต่ละราย วิธีนี้เหมาะท่ีจะใช้กับ
การผลิตเพื่อโครงการหนึ่งโครงการใดโดยเฉพาะ โดยไม่ต้อง
คานวณต้นทนุ ดงั นี้ คานึงว่าสนิ คา้ คงเหลือดังกล่าวจะซ้ือมาหรือผลิตขึ้นเองวธิ ีน้ไี ม่
เหมาะกับกรณีที่สินค้าคงเหลือมีจานวนรายการมากและ
หมุนเวียนเร็ว จะเหมาะสาหรับสินค้าที่มีราคาสูงและมีขนาด
ใหญซ่ ง่ึ จะมที ะเบียนสินคา้ ควบคมุ

ตวั อย่างที่ 3 ตอ่ ไปน้เี ป็นรายการเกย่ี วกบั สนิ ค้าของรา้ นปองพลพาณชิ ย์

ม.ค. 1 สนิ ค้าคงเหลอื ยกมา จานวน 28 หนว่ ย หนว่ ยละ 2,100 บาท

มี.ค. 10 ซ้ือครั้งท่ี 1 จานวน 10 หนว่ ย หนว่ ยละ 2,400 บาท

พ.ค. 20 ซ้ือคร้งั ท่ี 2 จานวน 15 หน่วย หน่วยละ 2,300 บาท

ส.ค. 15 ซือ้ คร้ังที่ 3 จานวน 5 หนว่ ย หนว่ ยละ 2,500 บาท

ธ.ค. 31 สนิ คา้ คงเหลอื ยกไป จานวน 23 หน่วย

ให้ทา คานวณตน้ ทุนสนิ ค้าคงเหลือวธิ ีราคาเจาะจง (สินค้าทีเ่ หลอื อยู่จานวน 12 หนว่ ย จากยอดยกมา
จานวน 10 หนว่ ยจากการซ้ือครั้งท่ี 2 และทเ่ี หลือจากการซอื้ ครัง้ ที่ 3)

• วิธีตน้ ทุนถวั เฉลี่ยตอ่ หน่วยหรอื ต้นทนุ ถวั เฉลี่ยอย่างง่าย
(Simple Average Method) วิธนี จ้ี ะนาราคาสนิ ค้าตอ่ หน่วย
ของสนิ คา้ คงเหลอื ต้นงวดและสนิ ค้าที่ซ้ือระหวา่ งงวดทุกครง้ั มา
รวมกนั แล้วหารดว้ ยจานวนครั้งทซ่ี ้ือบวกสนิ คา้ คงเหลือตน้ งวด (ถ้า
มี) อีก 1 ครั้ง

ตวั อย่างท่ี 4 ร้านรหสั มีรายการเกย่ี วกับสนิ ค้าดงั นี้ สนิ คา้ ทงั้ สนิ้ 50 + 30 + 80 + 60 = 220

ขาย 55 + 40 + 30 = 125
สินคา้ คงเหลือปลายงวด 95 หนว่ ย

25X1 หน่วย ราคาทนุ /หน่วย ราคาขาย/หน่วย

ม.ค. 1 สินค้าคงเหลอื ตน้ งวด 50 2.25

ก.พ. 10 ซอื้ ครั้งท่ี 1 30 2.41

ม.ี ค. 5 ขายสนิ ค้า 55 4.50

พ.ค. 15 ซอ้ื ครั้งที่ 2 80 2.37 5.00
5.25
ก.ค. 20 ขายสินค้า 40

ก.ย. 8 ขายสนิ คา้ 30

ต.ค. 21 ซือ้ ครง้ั ที่ 3 60 2.54

ให้ทา คานวณต้นทนุ สินคา้ คงเหลอื วธิ ตี น้ ทนุ ถัวเฉลย่ี ตอ่ หนว่ ย



• วิธีตน้ ทนุ ถวั เฉลยี่ ถว่ งน้าหนกั หรือต้นทนุ ถวั เฉลยี่ ของราคา
ทงั้ สน้ิ (Weighted Average-Method) วิธีนจ้ี ะหาราคาต่อหน่วย โดย
นาเอาราคาสินค้าคงเหลอื ต้นงวดบวกกับราคาสินคา้ ทซี่ อ้ื ทั้งหมดหารด้วย
จานวนหนว่ ยของสนิ ค้าคงเหลือต้นงวดและสนิ คา้ ทีซ่ อื้ ทั้งหมด แล้วนา
จานวนสนิ ค้าคงเหลือปลายงวดคูณกับราคาถัวเฉลย่ี ตอ่ หน่วย จะไดร้ าคา
สนิ ค้าคงเหลือท้ังสน้ิ

ตวั อยา่ งที่ 5 จากโจทยต์ ัวอยา่ งท่ี 4 จะคานวณดังน้ี

• วิธีต้นทุนถัวเฉล่ียเมื่อรบั เข้าหรอื วธิ ีตน้ ทนุ ถัวเฉลย่ี แบบเคล่ือนที่
(Moving Average Method) วิธนี จ้ี ะคานวณราคาสนิ คา้ ต่อหน่วยโดย
ถัวเฉล่ียใหมท่ ุกครง้ั ที่ซอ้ื สินคา้ เมอื่ ขายสินค้ากจ็ ะใชร้ าคาทนุ ทีถ่ ัวเฉลยี่ ไว้
ครัง้ หลังสดุ ถา้ ไม่มีการซ้ือสนิ คา้ เขา้ มาใหม่กไ็ ม่ตอ้ งถวั เฉล่ียตอ่ หนว่ ย ใช้
ราคาที่ถวั เฉลย่ี ไวแ้ ลว้ เทา่ นั้น การคานวณตน้ ทนุ สนิ คา้ คงเหลอื วิธนี ีจ้ ะใช้
เฉพาะกรณีบันทึกบญั ชีสินค้าคงเหลอื วิธี Perpetual Inventory
System เพราะมกี ารบันทึกตน้ ทนุ ทุกครัง้ ทม่ี ีการซ้อื ขายสินคา้

ตวั อยา่ งที่ 6 จากโจทยต์ วั อยา่ งท่ี 4 จะคานวณดงั น้ี

184.80/80
247.35/105

234.85/95

• วิธีราคาซ้อื คร้ังสดุ ท้าย (Last Invoice Price)
วธิ ีน้จี ะคานวณตน้ ทุนของสนิ คา้ คงเหลือโดยใชร้ าคาทนุ ต่อหน่วยของ
ใบกากบั สนิ คา้ ครงั้ สดุ ท้าย ซึ่งเปน็ ราคาสนิ คา้ ทซี่ ือ้ มาคร้ังหลงั สดุ โดยไมต่ ้อง
คานงึ ถงึ ว่าซ้ือมาจานวนเทา่ ใด คานวณโดยนาจานวนสินค้าเหลอื ปลายงวด
คูณกับราคาทนุ ต่อหนว่ ยของราคาซ้ือครัง้ สดุ ทา้ ย จะได้ราคาสินค้าคงเหลอื
ปลายงวด วิธีนี้เหมาะสาหรับธุรกิจทม่ี ีการซอื้ ขายบอ่ ยและซื้อจานวนมาก
และในการขาย จะขายไปตามลาดบั ของการซ้ือมาก่อนขายไปก่อน

ตวั อย่างท่ี 7 จากโจทยต์ วั อย่างที่ 4 จะคานวณดงั นี้
ราคาทนุ ต่อหนว่ ยของการซอื้ ครงั้ สุดทา้ ยคือการซื้อคร้ังที่ 3 2.54 บาท
ราคาสนิ คา้ คงเหลือปลายงวด 95 หนว่ ย ราคาหนว่ ยละ 2.54 บาท
เปน็ เงิน 241.30 บาท

• วธิ เี ข้ากอ่ นออกกอ่ น (First in, First out Method) วิธีนี้ถือเกณฑ์สมมตวิ า่ สนิ ค้าที่
ซอื้ หรือผลิตได้ก่อนยอ่ มถูกขายออกไปก่อน และสนิ คา้ ท่เี หลือในวนั สุดท้ายของรอบระยะเวลา
บัญชีจะเป็นสนิ คา้ คงเหลือทซ่ี อ้ื หรอื ผลติ ไดค้ รั้งหลังสดุ
ตัวอยา่ งที่ 8 จากโจทยต์ ัวอย่างที่ 4 จะคานวณดังนี้

ถา้ กจิ การบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือวิธี Perpetual Inventory System จะมี
ทะเบียนสินค้าบนั ทกึ การรบั จ่ายสนิ ค้า ซงึ่ จะบันทึกสนิ คา้ คงเหลอื แบบเข้าก่อนออก
กอ่ น ดังนน้ั สินคา้ คงเหลือวิธเี ข้ากอ่ นออกกอ่ น ทงั้ วธิ ี Periodic และวิธี Perpetual
จะได้ราคาสนิ ค้าคงเหลือปลายงวดเท่ากันการบันทกึ ในทะเบียนสินค้านนั้ ได้ศึกษา
มาแลว้ ในเร่ืองระบบการควบคุมสนิ ค้า ในหน่วยท่ี 2

วธิ ีน้ถี ือปฏบิ ตั เิ พราะสามารถคดิ ราคาทนุ ของสินคา้ คงเหลอื ไดใ้ กลเ้ คียงกับ
ความจริงไมว่ า่ ราคาสินค้าจะขึ้นหรือลง เพราะสินคา้ คงเหลือในวนั สุดท้ายของรอบ
ระยะเวลาบัญชีจะใกล้เคยี งกับราคาตลาดในขณะนนั้ มากท่สี ุด

การเปลีย่ นวธิ ีการคานวณตน้ ทนุ สนิ ค้าคงเหลอื จากวิธีหนึง่ ไปเป็นอีกวธิ หี นง่ึ
ในกรณีทีก่ ิจการคานวณตน้ ทนุ สนิ ค้าคงเหลือวิธีหนงึ่ แลว้ ตอ่ มาเปลยี่ นวธิ คี านวณตน้ ทุนสนิ ค้าคงเหลือเป็น
อีกหนงึ่ เชน่ เดมิ คานวณตน้ ทุนสินค้าคงเหลอื วธิ เี ข้ากอ่ นออกกอ่ น (FIFO Method) ตอ่ มาเปลยี่ นเปน็ วิธี
ต้นทนุ ถวั เฉล่ียถ่วงน้าหนัก หรือตน้ ทนุ ถวั เฉล่ียของราคาท้งั สิ้น (Weighted Average Method)ในปแี รก
ของการเปลย่ี นแปลงจะมีผลกระทบตอ่ กาไร (ขาดทุน) ก่อนต้นทนุ ทางการเงนิ และภาษีเงนิ ได้ ซง่ึ จะ
คานวณผลของการเปลย่ี นแปลงวิธีการคานวณต้นทนุ สินค้าคงเหลอื

ข้นั ที่ 1 คานวณต้นทนุ สนิ คา้ คงเหลอื วธิ ีเก่า
ขน้ั ท่ี 2 คานวณตน้ ทนุ สินคา้ คงเหลอื วธิ ใี หม่
ขั้นท่ี 3 คานวณผลของการเปลย่ี นแปลงวิธกี ารคานวณตน้ ทนุ สินค้าคงเหลอื (นาวธิ ใี หมม่ า
เปรยี บเทียบกบั วิธเี ก่า) ซึ่งจะสรปุ ไดด้ งั น้ี

• ถา้ สินค้าคงเหลอื วิธีใหม่ตา่ กวา่ วธิ เี กา่ จะทาให้กาไร (ขาดทุน) ก่อนตน้ ทนุ ทางการเงนิ และภาษี
เงนิ ได้ลดลง

• ถา้ สินค้าคงเหลอื วธิ ใี หม่สูงกว่าวธิ ีเกา่ จะทาให้กาไร (ขาดทุน) ก่อนต้นทนุ ทางการเงนิ และภาษี
เงนิ ได้เพม่ิ ขนึ้

ตวั อยา่ งที่ 9 เดิมกจิ การคานวณตน้ ทนุ สนิ คา้ คงเหลือวิธี FIFO (ตวั อยา่ งท่ี 8) ต่อมาเปล่ียนเป็นวธิ ี Weighted
Average (ตัวอยา่ งที่ 5) จะกระทบตอ่ กาไร (ขาดทุน) ก่อนต้นทุนทางการเงิน และภาษเี งินได้ ดงั นี้

สนิ คา้ คงเหลือปลายงวดวธิ ี FIFO (ตวั อย่างท่ี 8) 235.35 บาท
สนิ คา้ คงเหลือปลายงวดวิธี Weighted Average 227.48 บาท
(ตวั อยา่ งที่ 5)
7.87 บาท
กาไร (ขาดทุน) ก่อนต้นทนุ ทางการเงินและภาษเี งนิ ได้ลดลง

การคานวณตน้ ทนุ สนิ ค้าคงเหลอื ตามราคาทนุ ทง้ั 6 วิธี เป็นวธิ ีท่ีนยิ มกนั โดยท่วั ไป
นอกจากนย้ี ังมวี ธิ ีสนิ คา้ จานวนฐาน หรอื สนิ ค้าสารองประจา (Base Stock) ซึ่งไม่เป็นท่นี ยิ ม
เพราะยากทจ่ี ะกาหนดระดบั ของสนิ คา้ สารอง และวิธแี บง่ ราคาทุนตามอัตราส่วนของราคา
ขาย (Relative Sales Value Method) ซ่งึ ใช้สาหรบั สินคา้ ทีซ่ อ้ื มาเป็นการเหมาหรอื กจิ การ
ผลิตซง่ึ ผลติ สินคา้ ได้หลายชนิดในคราวเดียวกัน

3.2 การคานวณมลู ค่าสุทธิท่จี ะไดร้ ับ (Net Realizable Value หรือ NRV)
ตามมาตรฐานการบญั ชีฉบับที่ 2 (ปรับปรุง 2558) ได้นิยามความหมายไวด้ ังน้ี

มูลค่าสุทธิท่ีจะไดร้ ับ หมายถงึ ราคาโดยประมาณทีค่ าดว่าจะขายได้ตามลกั ษณะการประกอบ
ธรุ กิจตามปกติ หกั ดว้ ยประมาณการต้นทนุ ในการผลติ สนิ ค้านั้นใหเ้ สร็จและตน้ ทนุ ท่ี
จาเป็นตอ้ งจ่ายไปเพอ่ื ใหข้ ายสนิ ค้านัน้ ได้

ตวั อย่างท่ี 10 รา้ นแฟช่นั มีสนิ คา้ คงเหลอื 3 ประเภทดงั น้ี

ให้ทา คานวณต้นทนุ สนิ ค้าคงเหลือโดยเปรยี บเทียบราคาทุนและมลู ค่าสุทธทิ ่จี ะไดร้ บั ดงั น้ี

กรณีที่ 1 คานวณต้นทนุ สินคา้ คงเหลอื ตามราคาทนุ หรอื ราคา NRV
ทต่ี ่ากวา่ เปรียบเทียบแต่ละรายการ

กรณีที่ 2 คานวณตน้ ทนุ สินคา้ คงเหลอื ตามราคาทนุ หรือราคา NRV
ท่ีต่ากว่าเปรียบเทียบแต่ละประเภท

กรณีท่ี 3 คานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือตามราคาทนุ หรือราคา NRV
ทต่ี า่ กวา่ เปรียบเทียบดว้ ยยอดรวม

กรณที ี่ 1 คานวณต้นทนุ สินคา้ คงเหลอื ตามราคาทนุ หรอื ราคา NRV ท่ตี า่ กวา่ เปรยี บเทยี บแตล่ ะรายการ