ถอดคำประพันธ์-สุภาษิตพระร่วง

ถอดคำประพันธ์

สภุ ำษิตพระรว่ ง

สุภำษิตพระรว่ ง ควำมหมำย

ปางสมเด็จพระร่วงเจา้ เผ้าแผ่นภพสุโขทัย ครง้ั ทส่ี มเดจ็ พระร่วงเจ้า หัวแผน่ ดินสุโขทัยเหน็ ใน
มลักเหน็ ในอนา จึง่ ผายพจนประภาษ อนาคต จึงเปดิ ปากพูด เปน็ ข้อความท่ีเป็นกลอนสอน
เปน็ อนุสาสนกถา สอนคณานรชน สอนใจประชาชน
ทว่ั ธราดลพึงเพยี ร เรียนอารุงผดุงอาตม์ ทั่วแผ่นดินพงึ เพียร เรยี นรเู้ อาไวเ้ พอ่ื ให้ประโยชน์แก่ตนเอง
เมอื่ นอ้ ยให้เรียนวชิ า ใหห้ าสินเมอ่ื ใหญ่ เมอื่ เป็นเด็กให้เรยี น ให้ทางานเมอ่ื ใหญ่
อย่าใฝ่เอาทรัพยท์ า่ น อยา่ เอาเงินของคนอืน่
อย่ารริ ะร่านแกค่ วาม อยา่ เอาเรื่องท่ไี มด่ เี ข้าใส่ตัว
ประพฤตติ ามบุรพระบอบ ควรทาทุกอย่างตามประเพณีทีเ่ คยถือปฏิบัติ
เอาแต่ชอบเสียผิด อย่าประกอบกจิ เปน็ พาล เอาแต่ทาผดิ อยา่ ทางานในสิ่งท่ีผดิ
อย่าอวดหาญแกเ่ พื่อน อย่าอวดเกง่ กบั เพ่อื น
เขา้ เถือ่ นอยา่ ลืมพร้า หน้าศึกอยา่ นอนใจ เขา้ เถ่อื นอย่าลมื พร้า เวลามศี ึกอย่าน่งิ นอนใจ
ไปเรือนท่านอย่านัง่ นาน การเรอื นตนเร่งคดิ ไปบ้านท่านอย่าอยู่นาน การเรือนตนรีบทา

อยา่ นั่งชิดผใู้ หญ่ อยา่ น่ังใกล้ผู้ใหญ่
อย่าใฝส่ งู ใหพ้ ้นศกั ดิ์ อยา่ อวดมอี านาจให้พ้นตนเอง
ทร่ี กั อย่าดถู ูก อย่าดถู ูกคนรกั
ปลกู ไมตรอี ยา่ รรู้ ้าง ปลกู ไมตรีอย่างสมา่ เสมอ
สรา้ งกุศลอย่ารู้โรย สร้างกศุ ลอย่างสมา่ เสมอ
อย่าโดยคาคนพลอด เข็นเรอื ทอดขา้ งถนน อยา่ ฟงั คนท่ีพูดประจบสอพลอ เข็นเรือวางทางถนน
เป็นคนอยา่ ทาใหญ่ ขา้ คนไพรอ่ ย่าไฟฟนุ เป็นคนอย่าอวดอานาจ อย่าเฉียวฉนุ กับคนใช้
คบขุนนางอย่าโหด ถ้าจะไปหาขนุ นาง ไม่ควรไปมอื เปล่า
โทษตนผิดราพึง อยา่ คนึงถึงโทษทา่ น เราทาผิด อยา่ โทษคนอน่ื
หวา่ นพืชจักเอาผล เล้ียงคนจักกนิ แรง หวา่ นพืชจะเอาผล เล้ยี งคนหวังแรงงาน
อย่าขัดแย้งผู้ใหญ่ อย่าขัดแขง้ ขัดขา ผ้ใู หญ่
อยา่ ใฝ่ตนใหเ้ กนิ อยา่ อวดตน
เดินทางอย่าเดินเปลย่ี ว นา้ เชีย่ วอย่าขวางเรือ เดินทางอย่าไปคนเดียว น้าเชีย่ วอย่าขวางเรอื
ทซ่ี ุม่ เสอื จงประหยัด จงเร่งระมดั ฟืนไฟ อยใู่ ห้ไกลจากท่ีอันตราย จงเรง่ ระวังฟืนไฟ
ตนเป็นไทอย่าคบทาส อยา่ คบคนทไ่ี ม่ดี
อย่าประมาทท่านผ้ดู ี อยา่ ประมาท
มสี ินอย่าอวดม่งั มสี ินอย่าอวดรวย
ผเู้ ฒ่าสง่ั จงจาความ ผ้เู ฒา่ สอนจงจา

ทข่ี วากหนามอย่าเสียเกือก ทม่ี ีหนามอย่าเสยี รองเทา้ ทารว้ั ไว้ป้องกนั ตน
ทารั้วเรอื กไว้กับตน คนรกั อย่าวางใจ อยา่ ประมาท
ที่มภี ยั พงึ หลีก ปลีกตนไปโดยดว่ น มีภยั ควรหลกี หนีหา่ งไปโดยด่วน
ไดส้ ่วนอยา่ มักมาก อยา่ โลภมาก
อย่ามีปากว่าคน อย่ามปี ากไว้ด่าคน
รกั ตนกว่ารักทรพั ย์ รกั ตวั เองมากกว่าทรัพย์
อยา่ ได้รับของเข็ญ เห็นงามตาอย่าปอง อย่าได้รบั ของทีค่ วามทกุ ขม์ าให้ ของสวย ๆ อยา่ เอา
ของฝากท่านอย่ารับ ไมค่ วรรบั ของท่ีผนู้ ามาฝาก
ทท่ี ับจงมีไฟ ทไี่ ปจงมเี พือ่ น ทบี่ า้ นจงมีไฟ ไปที่ไหนจงมีเพอ่ื น
ทางแถวเถอ่ื นไคลคลา แถวทเี่ ปลย่ี วๆ
ครูบาสอนอย่าโกรธ อย่าโกรธคนทสี่ อนเรา
โทษตนผิดพึงรู้ เราทาผดิ เรารู้
สูเ้ สยี สนิ อยา่ เสียศักด์ิ ส้เู สียของนอกกายอย่าเสียเกียรติ
ภักดอี ย่าดว่ นเคียด อยา่ รีบร้อนโกรธคนทภ่ี กั ดีตอ่ เรา
อย่าเบียดเสียดแก่มิตร อย่าเบียดเบยี นมิตร
ทผี่ ดิ ชว่ ยเตอื นตอบ ทช่ี อบช่วยยกยอ
อยา่ ขอของรกั มิตร ชอบชดิ มักจางจาก ทาผดิ ควรหา้ ม ทาถูกควรสง่ เสริม
ตนต อย่าเอาของรักของหวงของเพือ่ นมาเป็นของตน

พบศัตรูปากปราศรยั ความในอย่าไขเขา ความลับของเราอยา่ บอกใคร
อย่ามัวเมาเนืองนิจ คดิ ตรองตรึกทุกเมอ่ื อยา่ มัวเมาเยอะคิดตริตรองทกุ ครั้ง
พึงผนั เผอื่ ต่อญาติ แบ่งปันญาติ
รู้ท่ขี ลาดที่หาญ ร้ทู ด่ี ีและไม่ดี
คบพาลอย่าพาลผิด อยา่ ผกู มิตรไมตรี อยา่ คบคนพาล
เมือ่ พาทพี งึ ตอบ เม่ือมเี วลาควรตอบ
จงนบนอบผ้ใู หญ่ เคารพผใู้ หญ่
ช้างไล่แลน่ เล่ียงหลบ เห็นคนมีอานาจควรหลบ
สวุ านขบอย่าขบตอบ สุนขั กดั อย่ากัดตอบ
อยา่ กอปรจิตริษยา อยา่ คดิ ปองรา้ ย
เจรจาตามคดี พูดตามความจริง
อย่าปลุกผีกลางคลอง อย่างปองเรียนอาถรรพณ์ ไมค่ วรรื้อฟืน้ เร่ืองท่ีผ่านมา อย่าเรยี นวชิ าทไ่ี ม่ดี
พลันฉิบหายวายม้วย เดยี วซวยกันหมด
ภายในอย่านาออก ภายนอกอย่านาเข้า ความลับอย่านาออก ความลบั ข้างนอกอย่านาเข้า
อาสาเจ้าจนตัวตาย อาสานายจงพอแรง อาสาทาอะไรทาอย่างเต็มแรง สุดชวี ิต
ของแพงอยา่ มกั กนิ อย่ากินของแพง
อย่ายนิ คาคนโลภ อยา่ เชอ่ื ฟงั คนโลภ
โอบอ้อมเอาใจคน โอบออ้ มเอาใจคน

อย่ายลเหตุแต่ใกล้ อยา่ หนีเหตุแต่ใกล้
ท่านไท้อย่าหมายโทษ คนโหดใหเ้ อ็นดู อย่าหมายโทษกษตั ริย์ คนไม่ดใี หเ้ อน็ ดู
ยอครูยอตอ่ หนา้ ยอขา้ เมื่อแล้วกิจ ช่ืนชมครูต่อหน้า ชื่นชมทาสเมือ่ ทางาน
ยอมติ รเม่ือลับหลงั ลูกเมียยงั อยา่ สรรเสริญ เสรจ็ ชมเพ่ือนเมอ่ื ลับหลงั
เยยี วสะเทนิ จะอดสู อย่าทาสิ่งใดขาด ๆ เกนิ ๆ กา้ กึ่งจะเปน็ ท่อี บั อาย
อย่าชังครชู ังมติ ร อยา่ เกลยี ดครูและเพือ่ น
ผดิ อยา่ เอาเอาแตช่ อบ ผดิ ไม่เอาเอาแตด่ ี
นอบตนตอ่ ผเู้ ฒ่า เคารพผู้ใหญ่
เข้าออกอย่าวางใจ ระวงั ระไวหน้าหลัง อยา่ ไว้วางใจ ระวังตวั ไว้
เยีย่ งผูช้ ังจะคอยโทษ ถา้ ผู้ชงั จะคอยโทษ
อยา่ กิ้วโกรธเนืองนิจ ผวิ ผิดปลดิ ไป่ร้าง อยา่ โกรธโดยไรส้ ติ ผดิ แลว้ ลบไม่ได้
ข้างตนไว้อาวธุ เครื่องสรรพยุทธอยา่ วางจิต ข้างกายมอี าวุธ อย่าวางใจ
คิดทกุ ข์ในสงสาร ร้เู ทา่ ทันความทุกข์
อยา่ ทาการทผี่ ิด คิดขวนขวายท่ชี อบ อยา่ ทาผิด คิดแตส่ ่ิงท่ีดี
โตต้ อบอยา่ เสียคา โต้ตอบอย่างเรียบร้อย
คนขาอย่าร่วมรัก อยา่ คบคนทม่ี ลี ับลมคมใน
พรรคพวกพึงทานกุ ปลูกเอาแรงทัว่ ตน ทาใหพ้ รรคพวกมีกาลังใจมแี รงทางาน
ยลเย่ยี งไกน่ กกระทา พาลูกหลานหากิน เหมือนไก่นกกระทา พาลกู หลานหากิน

ระบือระบิลอย่าฟงั คา อยา่ เช่ือฟงั ข่าวลอื
การกระทาอย่าด่วนได้ อยา่ ทาเร็ว
อย่าใช้คนบงั บด ทดแทนคุณท่านเมอ่ื ยาก ไมค่ วรใช้คนบังๆปิดๆ ทดแทนบญุ คุณ
ฝากของรักจงพอใจ ฝากของรัก
เฝ้าท้าวไทอยา่ ทระนง อยา่ โกรธกษตั รยิ ์
ภกั ดีจงอย่าเกียจ อย่าเกยี จคนที่ภกั ดี
เจ้าเคียดอยา่ เคียดตอบ นอบนบใจใสสทุ ธ์ิ อยา่ โกรธมจี ิตใจสะอาด
อยา่ ขุดคนด้วยปาก อย่าถากคนด้วยตา อย่าใชส้ ายตาเหยียดหยามผอู้ ืน่
อยา่ พาผิดดว้ ยหู อยา่ เพง่ิ เช่ือในส่งิ ทไี่ ด้ฟงั มาเพราะอาจเป็นเร่อื งไม่จริง
อยา่ เลยี นครเู ตือนดา่ อย่าเลียนแบบคาพูดของผ้ใู หญ่
อย่าริกลา่ วคาคด อยา่ พดู คาไม่ดี
คนทรยศอย่าเช่ือ อยา่ เชอ่ื คนที่ไม่ซ่อื
อย่าแผเ่ ผือ่ ความผดิ อย่าแบ่งปันความผดิ
อย่าผกู มติ รคนจร อย่าคบคนที่โหดเห้ยี ม
ท่านสอนอย่าสอนตอบ อย่าเถียงท่าน
ความชอบจาใสใ่ จ ความดจี าใส่ใจ
ระวงั ระวงั ทไ่ี ปมา ระวังเนื้อระวังตวั
เมตตาตอบตอ่ มิตร เมตตาตอ่ มิตร

อย่าต่นื ยกยอตน อยา่ ตืน้ เต้นต่อคนทีพ่ ูดยอตน
คนจนอย่าดถู ูก ปลกู ไมตรีท่วั ชน อยา่ ดถู ูกคนจน ปลูกไมตรีทุกคน
ตระกลู ตนจงคานับ เคารพตระกูลของเรา
อยา่ จับลน้ิ แก่คน อย่าจับผดิ คนอื่น
ท่านรักตนจงรกั ตอบ ท่านนอบตนจงนอบแทน รักคนท่รี ักเรา เคารพคนทเ่ี คารพตน
ความแหนให้ประหยัด ระวังของรักของหวงของเราให้ดี
เผา่ กษตั ริย์เพลงิ งู อยา่ ดถู กู ว่าน้อย อยา่ ดถู กู คนทีท่ าอันตรายแก่ผูอ้ ื่นไดท้ กุ เม่ือ
ห่ิงหอ้ ยอย่าแขง่ ไฟ อย่าแข่งกับคนที่เหนือกวา่
อยา่ ปองภัยตอ่ ท้าว อยา่ มักห้าวพลันแตก อย่าปองร้ายกษตั รยิ ์ จงป้องกัน
อย่าเข้าแบกงาช้าง อย่าออกกา้ งขุนนาง ไม่ควรทาส่งิ ท่ีเปน็ อันตรายแกต่ นเอง
ปางมชี อบท่านช่วย ปางป่วยทา่ นชิงชัง ทาดีท่านชว่ ย ทาไม่ดีทา่ นไมช่ ่วย
ผิจะบังบังจงลับ ผิจะจบั จับจงมนั่ ปกปดิ ความลบั จบั อะไรจับให้ม่ัน
ผิจะคน้ั คน้ั จนตาย ผิจะหมายหมายจงแท้ เอาให้จงได้ ทาอย่างแทจ้ ริง...
ผจิ ะแกแ้ ก้จงกระจ่าง ทาผิดแล้วแก้ให้สะอาด
อยา่ รักห่างกว่าชิด อยา่ รักคนไกลกว่าคนใกล้ตวั
คิดข้างหนา้ อยา่ เบา คดิ รบั มือทุกเหตุการณ์ อย่าประมาท
อย่าถอื เอาตน้ื กว่าลกึ เมื่อเขา้ ศกึ ระวังตน อย่ามองแค่ผวิ เผ่นควรระวัง
เปน็ คนเรียนความรู้ จงยง่ิ ผู้ผ้มู ีศกั ด์ิ คนมีความรู้ เหมอื นผมู้ ศี ักดิ์

อย่ามักง่ายมิดี อยา่ มักง่าย
อย่าตงี ูใหแ้ ก่กา อย่าทาส่งิ ไร้ประโยชนอ์ าจเกดิ โทษแกต่ นได้
อย่าตีปลาหน้าไซ ขัดขวางผลประโยชนข์ องผ้อู ่ืน
ใจอยา่ เบาจงหนัก อยา่ ใจลอย
อย่าตสี ุนัขหา้ มเห่า อยา่ ตสี ุนัขหา้ มทาเหมอื นสุนัข
ข้าเก่าร้ายอดเอา อยา่ เอาผิดกับคนทอ่ี ยู่กบั เรามานาน
อย่ารกั เหากวา่ ผม อย่ารักลมกว่าน้า อยา่ รกั เหากว่าผม อยา่ รกั ลมกว่าน้า
อย่ารกั ถ้ากว่าเรือน อย่ารักเดือนกว่าตะวัน อย่ารกั ท่ีอื่นมากกวา่ ท่ที เี่ ราอยู่
สบสิ่งสรรพโอวาท ผ้เู ป็นปราชญ์พงึ สดับ สรรพส่ิงโอวาท ผ้เู ป็นปราชญค์ วรฟัง