คู่มือโครงการสุขภาพดีสู่การมีสุขภาวะดียั่งยืน

“สงู วยั สุขภาพดีสู่การมสี ขุ ภาวะดีย่งั ยนื ”

ปงี บประมาณ 2565

ฝ่ ายบริการทางการแพทย์ กองสาธารณสุข

องคก์ ารบริหารส่วนจังหวัดระยอง

คำ�นำ �

คู่มือองค์ความรู้ด้านผู้สูงอายุ ประกอบการอบรม โครงการสูงวัย
สุขภาพดีสู่การมีสุขภาวะดียั่งยืนเล่มนี้ จัดทำ�ขึ้นเพื่อให้ความรู้
แก่ผู้สูงอายุ ส�ำ หรับเป็นแนวทางในการปฏิบัติตัวให้มีสุขภาวะดี
ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ เตรียมความพร้อมตนเอง
ได้อย่างเหมาะสมเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ เนื้อหาประกอบด้วย
ความรู้ด้านเทคโนโลยี ในการดูแลสุขภาพตนเองเบื้องต้น
ด้วยแอปพลิเคชั่น (Application) “สูงวัย 5G+” สิทธิ/สวัสดิการ
ที่ผู้สูงอายุพึงได้รับ และการเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ ด้านสังคม
ด้านเศรษฐกิจ ด้านที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อม และด้านเทคโนโลยี
และนวัตกรรม อย่างรู้เท่าทัน เพื่อปอ้ งกันการตกเป็นเหยื่อของเทคโนโลยี
และผู้ใช้เทคโนโลยีทางมิจฉาชีพได้
กองสาธารณสุข องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง หวังเป็นอย่างยิ่ง
ว่า คู่มือองค์ความรู้ด้านผู้สูงอายุเล่มนี้จะมีข้อมูลที่เปน็ ประโยชน์
ต่อผู้สูงอายุ และผู้อ่านทุกท่าน สำ�หรับเตรียมตนเองและบุคคลใกล้ชิด
เพื่อสู่วัยสูงอายุอย่างมีสุขภาวะดีแบบองค์รวมในอนาคต
อีกทั้งเพื่อเตรียมความพร้อมผู้ที่เกี่ยวข้องในการรับมือกับสังคมผู้สูงอายุ
อย่างเต็มรูปแบบ ในการเปลี่ยนผู้สูงอายุจาก “พึ่งพา” ให้เป็น “พลัง”
ส�ำ คัญของครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศชาติได้เปน็ อย่างดีต่อไป
............................................

คณะผู้จัดท�ำ

ก

สารบัญ

เรอ่ื ง หน้ า

ค�ำ นำ� ก

สารบัญ ข

ผู้สูงวัยก้าวทันเทคโนโลยี... 1-4

ดูแลสุขภาพตนเองเบื้องต้นได้ด้วย App. “สูงวัย 5G+”

สิทธิ/สวัสดิการที่ผู้สูงอายุพึงได้รับ 5 - 16

การเตรียมความพร้อมสู่วัยสูงอายุ 17 - 27

เอกสารอ้างอิง ค

ข

ผู้สงู วยั กา้ วทนั เทคโนโลย.ี ..
ดูแลสขุ ภาพตนเองเบอ้ื งตน้
ไดด้ ว้ ย App. “สูงวยั 5G+”

1

แอปพลิเคชั่น “สูงวัย 5G+” พัฒนาขึ้นโดยสถาบันเวชศาสตร์
สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ.กรมการแพทย์
ซึ่งใช้สำ�หรับประเมินความเสี่ยงต่อการเกิดกลุ่มอาการสูงอายุและ
แนวทางการจัดการ.โดยการพัฒนาแอปพลิเคชั่น เพื่อใช้เป็นเครื่องมือ
สำ�หรับบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข.ในการช่วยวิเคราะห์ข้อมูล
สภาวะสุขภาพของผู้สูงอายุได้ดียิ่งขึ้น.เพื่อน�ำ ข้อมูลที่ได้ไปใช้
เตรียมแผนการดูแลรักษาผู้สูงอายุต่อไป. นอกจากนี้แอปพลิเคชั่นนี้
ยังเป็นช่องทางให้ประชาชนทั่วไปสามารถท�ำ แบบประเมินสภาวะสุขภาพ
เบื้องต้น เพื่อให้ทราบแนวทางการจัดการและการปฏิบัติตน
เมื่อมีความเสี่ยงต่อการเกิดกลุ่มอาการสูงอายุได้

2

App. “ สูงวยั 5G+ ”

1. ดาวน์โหลดแอปพลิเคชั่น สูงวัย 5G+
สามารถดาวน์โหลดได้แล้วที่ App Store
และ Google Play

2. ลงทะเบียนผู้ใช้ใหม่ ทำ�การกรอกข้อมูล, เบอร์โทรศัพท์
และรหัสผ่านให้เรียบร้อย

3. เมื่อเข้าสู่เมนูหลัก จะพบกับกิจกรรม 5 เมนู
ประกอบด้วย

- เมนูที่ 1 แบบคัดกรองสุขภาพด้วยตนเอง
- เมนูที่ 2 องค์ความรู้
- เมนูที่ 3 เกมส์ 5G+
- เมนูที่ 4 คะแนนแลกของรางวัล
- เมนูที่ 5 สถานพยาบาลและคลินิกผู้สูงอายุ

4. เมนูที่ 1 แบบคัดกรองสุขภาพด้วยตนเอง จะประกอบด้วย
- ทำ�แบบคัดกรองสุขภาพด้วยตนเอง ซึ่งจะประกอบไปด้วยค�ำ ถาม
12 ด้าน 24 คำ�ถาม ดังนี้

- ทำ�แบบคัดกรองสุขภาพโดยญาติ/ผู้ดูแล/อสม. ซึ่งจะประกอบไป
ด้วยค�ำ ถาม 12 ด้านเช่นเดียวกัน 20 คำ�ถาม

3

5. เมนูที่ 2 องค์ความรู้ จะประกอบด้วย
- เกมส์ค�ำ ถาม
- หนังสือและบทความ
- ประชาสัมพันธ์
- ภาพความรู้
- วิดีโอ

6. เมนูที่ 3 เกมส์ 5G+ ผู้สูงอายุสามารถเล่น
เกมส์ เพื่อฝึกทักษะและความสามารถด้าน
ต่างๆ

7. เมนูที่ 4 คะแนนแลกของรางวัล ในปจั จุบันจะให้สมาชิกเริ่มต้นสะสม
คะแนน โดยเป็นไปตามเงื่อนไขที่ทางสถาบันเป็นผู้กำ�หนด
8. เมนูที่ 5 สถานพยาบาลและคลินิกผู้สูงอายุ ซึ่งจะท�ำ ให้เราทราบ
ถึงสถานที่ต่างๆ ที่ดูแลด้านผู้สูงอายุโดยเฉพาะ



4

สิทธิ
&

สวสั ดกิ าร
ท่ผี ้สู ูงอายพุ ึงไดร้ บั

5

สิทธิ หมายถึง อำ�นาจอันชอบธรรม
สิทธิประโยชน์ หมายถึง ประโยชน์ที่ได้รับ
โดยถูกต้องตามกฎหมายหรือโดยชอบธรรม

ปัญหา ท่ีทำ�ใหผ้ ู้สูงอาย ุ

ไม่สามารถเข้าไปใช้บริการ

1. การรับรู้ ความเข้าใจของผู้สูงอายุ
2. สภาพร่างกายที่ไม่เอื้ออ�ำ นวย
3. การประชาสัมพันธ์ของรัฐไม่ทั่วถึง
4. การให้บริการของหน่วยงานภาครัฐ

ประเภท สิทธผิ ้สู ูงอายุ

1. สิทธิที่ผู้สูงอายุได้รับทันทีโดยผลของกฎหมาย
2. สิทธิที่ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องต้องไปออก
กฎหมายหรือวิธีและดำ�เนินการให้เกิดสิทธิแก่ผู้สูงอายุ
3. สิทธิที่ผู้สูงอายุท�ำ ให้เกิดขึ้นได้ด้วยตนเอง
4. สิทธิของบุคคลอื่นที่ดูแลผู้สูงอายุ

6

คณุ ภาพชีวติ ของผู้สงู อายุ

1. สุขภาพกาย
2. สุขภาพจิต
3. ปัญญาและความทรงจ�ำ
4. เศรษฐกิจ
5. สังคม
6. ที่อยู่อาศัยและสภาวะแวดล้อม

ความตอ้ งการมชี ีวติ ท่ดี ี
ของผู้สงู อายไุ ทย

1. สุขภาพอนามัยดี
2. มีครอบครัวอยู่พร้อมหน้า
3. ไม่มีปญั หาเรื่องรายได้
4. มีความหมายต่อสังคม
5. สิ้นลมอย่างสงบสุข
6. เข้าถึงทุกบริการสังคม

7

หมวดท่ี 1 สุขภาพอนามยั ดี

1.1 การรักษาพยาบาล
- อายุเกิน 60 ปีขึ้นไป รักษาพยาบาลไม่เสียค่าใช้จ่าย

1.2 การให้คำ�ปรึกษาสุขภาพจิตและฟื้นฟูจิตใจ
- ให้ค�ำ ปรึกษาแนะน�ำ ปัญหาสุขภาพจิตในสถานพยาบาล

ของรัฐ/ทางโทรศัพท์หมายเลข 1667
1.3 เจ็บปว่ ยฉุกเฉิน

- ให้ค�ำ ปรึกษาแนะนำ�ทางโทรศัพท์หมายเลข 1669/
หากจำ�เปน็ จะมีหน่วยปฏิบัติการฉุกเฉินไปช่วยเหลือถึงที่
เกิดเหตุ
1.4 กีฬาผู้สูงอายุ

8

หมวดท่ี 2 ครอบครวั

2.1 ยกเว้นภาษีแก่ผู้สูงอายุ
- ผู้ที่อายุเกิน 65 ปี ที่มีรายได้พึงประเมินไม่เกิน

190,000 บาท/ปี
2.2 ลดหย่อนภาษีแก่ผู้อุปการะเลี้ยงดูบุพการี

- ผู้อุปการะเลี้ยงดูบุพการี ซึ่งเป็นผู้สูงอายุและมีรายได้
ต่ำ�กว่า 30,000 บาทต่อปี ได้รับลดหย่อนภาษี
30,000 บาท/ผู้สูงอายุ 1 คน

9

หมวดท่ี 3 ไมม่ ปี ญั หาเรอ่ื งรายได้

3.1 จัดหางาน
- บริการจัดหางานที่เหมาะสมกับอัตภาพ/ให้คำ�ปรึกษา

แนะน�ำ ข้อมูลโดยสำ�นักงานจัดหางานจังหวัด
3.2 การฝึกอาชีพ

- การอบรมฝึกทักษะอาชีพตามอัธยาศัยโดยศูนย์พัฒนา
ฝีมือแรงงานจังหวัด
3.3 ช่วยเหลือด้านค่าโดยสารยานพาหนะ

- เรือด่วนเจ้าพระยา เรือข้ามฟาก เรือในคลองแสนแสบ
ลด 50%

* การบินไทย ลด 15% บางกอกแอร์เวย์ ลด 5 %
* รถไฟฟ้าใต้ดิน ลด 50%
* รถเมล์ ขสมก. ลด 50% (รถแอร์ไม่รวมค่าธรรมเนียม)
* รถ บขส. ลด 50% (ไม่รวมค่าธรรมเนียม)
* รถไฟ ลด 50% เฉพาะเดือนมิถุนายน- กันยายน

(ไม่รวมค่าธรรมเนียม)

10

3.4 ยกเว้นค่าเข้าชมสถานที่ของรัฐ
- ยกเว้นค่าเข้าชมสถานที่ของรัฐที่ปกติมีการเก็บเงิน

ค่าเข้าชม เช่น อุทยานแห่งชาติ, อุทยานประวัติศาสตร์,
พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ, สวนสัตว์, โครงการอันเนื่องมา
จากพระราชดำ�ริ เปน็ ต้น
3.5 เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุ

- จ่ายเบี้ยยังชีพแก่ผู้สูงอายุที่มิได้รับเงินรายได้ประจ�ำ
จากภาครัฐ เริ่มปีงบประมาณ 2555

* อายุ 60- 69 ปี 600 บาท/เดือน
* อายุ 70- 79 ปี 700 บาท/เดือน
* อายุ 80- 89 ปี 800 บาท/เดือน
* อายุ 90 ปีขึ้นไป 1,000 บาท/เดือน
3.6 ยกเว้นภาษีแก่ผู้มีเงินได้อายุ 55 ปีขึ้นไป
** ยกเว้นภาษีแก่ผู้มีอายุ 55 ปีขึ้นไป ที่มีดอกเบี้ย
เงินฝากประจ�ำ ไม่เกิน 30,000 บาท

11

หมวดท่ี 4 มคี วามหมายตอ่ สงั คม

4.1 ชมรมผู้สูงอายุ
- ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุรวมตัวจัดตั้งเป็นชมรมผู้สูงอายุ

เพื่อร่วมกันท�ำ กิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อตนเองและสังคม
- ชมรมผู้สูงอายุในจังหวัดระยองขึ้นทะเบียนเปน็ สมาชิก

กับสมาคมสภาผู้สูงอายุแห่งประเทศไทยประจ�ำ จังหวัดระยอง
จำ�นวน 107 ชมรม
4.2 กิจกรรมเพื่อผู้สูงอายุ
4.3 บ้านพักฉุกเฉิน
4.4 สถานสงเคราะห์คนชรา

- ให้การอุปการะตลอดชีพแก่ผู้สูงอายุที่ไร้ญาติ ขาดมิตร
ไม่มีที่พักอาศัย

* ประเภทสามัญ อุปการะโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย

12

4.5 ให้ค�ำ ปรึกษาทางกฎหมาย
4.6 การศึกษา การเรียนรู้
4.7 ลดหย่อนภาษีแก่ผู้บริจาคให้กองทุนผู้สูงอายุ

- บุคคลธรรมดา ลดหย่อนได้เท่าที่บริจาคจริง
แต่ไม่เกินร้อยละ 10 ของเงินได้สุทธิ
4.8 ศูนย์ช่วยเหลือสังคม 1300

- แจ้งเรื่องร้องทุกข์ ที่หมายเลขโทรศัพท์ 1300
ตั้งอยู่ที่บ้านพักเด็กและครอบครัวของทุกจังหวัด

13

สิทธปิ ระโยชน์ /สวสั ดกิ าร ส�ำ หรบั ผ้สู ูงอายุ

1. ทุนประกอบอาชีพ
1.1 กู้ยืมรายบุคคล คนละไม่เกิน 30,000 บาท

(มีผู้ค้ำ�ประกัน 1 คน)
1.2 กู้ยืมรายกลุ่มๆละไม่น้อยกว่า 5 คน ได้กลุ่มละ

ไม่เกิน100,000 บาท (มีผู้ค้ำ�ประกันเท่ากับ จำ�นวนผู้ขอกู้ยืม)
- ช�ำ ระคืนเปน็ รายเดือน (ขึ้นอยู่กับวงเงินที่กู้ยืม)
- ไม่เกิน 3 ปี
- ไม่คิดดอกเบี้ย

2. เงินสงเคราะห์ครอบครัวผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะยากลำ�บาก
- ช่วยเหลือเปน็ เงินหรือสิ่งของไม่เกิน 2,000 บาท/ครั้ง

ไม่เกิน 3 ครั้ง/ปี เพื่อให้ผู้สูงอายุยากจนอยู่ในครอบครัว
และชุมชนต่อไป

- ช่วยเหลือเป็นเงินหรือสิ่งของไม่เกิน 500 บาท/ครั้ง
เพื่อให้ผู้สูงอายุที่ประสบปัญหาในครอบครัวและชุมชน
ต่อไปได้ ซึ่งต่างจังหวัดจะดูแลโดย ส�ำ นักงานพัฒนาสังคม
และความมั่นคงของมนุษย์จังหวัด (พมจ.)

14

3. การช่วยเหลือผู้สูงอายุที่ได้รับอันตรายจากการถูก
ทารุณกรรมหรือถูกแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบต่อกฎหมาย

- จัดที่พักให้ในสถานที่ปลอดภัย/เหมาะสม
- ฟื้นฟูร่างกาย/จิตใจ เตรียมความพร้อมของครอบครัว
- ช่วยเหลือเปน็ เงินเบื้องต้นไม่เกิน 500 บาท/ครั้ง
ซึ่งต่างจังหวัดจะดูแลโดย พมจ.
4. โครงการปรับสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัย
- ช่วยซ่อมแซม ปรับปรุงที่อยู่อาศัยให้เหมาะสมกับ
ผู้สูงอายุ ซึ่งต่างจังหวัดจะดูแลโดย ส�ำ นักงานพัฒนาสังคม
และความมั่นคงของมนุษย์จังหวัด (พมจ.) ติดต่อผ่าน อปท.
ไม่เกิน 40,000 บาท
5.โครงการศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพ
ผู้สูงอายุ
6. กิจกรรมวันผู้สูงอายุแห่งชาติ
- จัดกิจกรรมวันผู้สูงอายุแห่งชาติ 13 เมษายน ของทุกปี
- มหกรรมสัปดาห์ผู้สูงอายุแห่งชาติ จัดโดยหลายหน่วย
งานในจังหวัด, พมจ. หรืออปท.

15

7. คลังปัญญาผู้สูงอายุ
- จัดตั้งคณะกรรมการชมรมคลังปัญญาผู้สูงอายุ

จังหวัดระยอง เพื่อส่งเสริม สนับสนุนให้ผู้สูงอายุที่มี
ภูมิปัญญาสาขาต่างๆ ได้ถ่ายทอดความรู้ ทักษะแก่ชุมชน
และสังคมโดย พมจ.
8. ช่วยค่าจัดการศพตามประเพณี

- ช่วยเหลือเงินจัดการศพผู้สูงอายุ ศพละ 3,000 บาท
แก่ผู้ที่จัดการศพให้ผู้สูงอายุที่ถึงแก่กรรมที่มีสัญชาติไทย

16

การเตรยี มความพรอ้ ม

สู่วยั สูงอายุ

17

เหตุผลของการเตรยี มความพรอ้ มสู่วยั สูงอายุ

- ความสูงอายุเปน็ สิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้
- เมื่อสูงอายุจะเกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านต่างๆ ที่สามารถเตรียม
การล่วงหน้าได้
- ปจั จัยที่มีความสัมพันธ์กับคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุเกิดขึ้นจาก
ตัวผู้สูงอายุเองและปจั จัยสภาพแวดล้อม

ความตอ้ งการเม่ือเป็นผ้สู งู อาย ุ

การเปน็ “ผู้สูงอายุที่มีคุณภาพ” สามารถดำ�รง
ชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างเหมาะสม มีความพึงพอใจ
และเป็นไปตามความปรารถนาของตนประกอบด้วยการ
มีอายุยืนยาวที่มีสุขภาพจิตที่ดี รู้สึกถึงคุณค่าของการเป็น
ผู้สูงอายุ มีความสามารถทางสังคมและเศรษฐกิจ
มีความพึงพอใจในชีวิต มีความอิสระในการใช้ชีวิต อยู่ในที่อยู่
อาศัยและสภาพแวดล้อมที่เป็นมิตร

ความเป็นผ้สู ูงอายุท่มี คี ุณภาพ เตรยี มการลว่ งหน้ า
ไดห้ รอื ไม่

- การเปน็ ผู้สูงอายุที่มีคุณภาพชีวิตที่ดีสามารถเตรียมการล่วงหน้า
ได้อย่างแน่นอน
- การรู้ก่อน เตรียมการได้ก่อน น�ำ ไปสู่ความมั่นคงในชีวิตเมื่อสูงอายุ

18

ควรเตรยี มความพรอ้ มเป็นผ้สู ูงอายุตง้ั แตเ่ ม่ือไหร่

มีทฤษฎีอธิบายไว้ว่า “ความสูงวัยเปน็ พัฒนาการช่วงสุดท้าย
ของชีวิตมนุษย์ หากพัฒนาการตั้งแต่ช่วงวัยต้นๆ มีความไม่สมบูรณ์
ย่อมจะสั่งสมไปจนถึงวัยสุดท้ายคือวัยสูงอายุ”

ดังนั้น จึงเปน็ คำ�ตอบว่า มนุษย์ควรเตรียมความพร้อมสู่การเป็น
ผู้สูงอายุตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดา

เรอ่ื งท่ตี อ้ งเตรยี มพรอ้ ม ประกอบดว้ ยเรอ่ื งใดบา้ ง

การเตรียมความพร้อมเข้าสู่วัยสูงอายุด้านต่างๆ ประกอบด้วย
1. การเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ
2. การเตรียมความพร้อมด้านสังคม
3. การเตรียมความพร้อมด้านเศรษฐกิจ
4. การเตรียมความพร้อมด้านที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อม
5. การเตรียมความพร้อมด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรม
19

การเตรยี มความพรอ้ มดา้ นสุขภาพ

การเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ หมายถึง การมีสุขภาพ
ร่างกายแข็งแรง และมีสุขภาพจิตที่ดี สามารถปฏิบัติหน้าที่ประจำ�วันได้
อย่างมีประสิทธิภาพ และดำ�เนินชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข
เมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุที่มีสุขภาพดีจะมีคุณภาพชีวิตที่ดี คนทุกวัย
จึงควรเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ เพื่อเป็นผู้สูงอายุที่มีศักยภาพ
ในอนาคต สิ่งที่ควรรับรู้ในการเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ มีดังนี้

1. องค์ประกอบของการเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ บุคคลที่จะ
เตรียมการเพื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ ต้องเตรียมการด้านสุขภาพ 4 ด้าน

แข็งแรง อวัยวะต่างๆ อยู่ในสภาพที่ดี ท�ำ งานได้
ตามปกติ

ร่างกาย

ปรับตัวเข้ากับสังคมและสิ่งแวดล้อม มีความสุข
มีอารมณ์แจ่มใส รู้จักควบคุมอารมณ์ได้

จติ ใจ

รู้เท่าทันสังคม เรียนรู้ น�ำ ความรู้มาปรับใช้ในชีวิต

ปญั ญา
มีปฏิสัมพันธ์กับครอบครัวและสังคมได้

สงั คม

20

2. การเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพในช่วงวัยต่างๆ กรมอนามัย

แบ่งกลุ่มอายุในการเตรียมความพร้อมด้านสุขภาพ ออกเปน็ 4 ช่วงวัย

ดังนี้

2.1 ปฐมวัย (แรกเกิด – 5 ขวบ)

2.2 วัยเรียน (ช่วงอายุ 6 – 15 ปี)

2.3 วัยรุ่น (ช่วงอายุ 15 – 21 ปี)

2.4 วัยท�ำ งาน (ช่วงอายุ 21 – 59 ปี)

3. การเปลี่ยนแปลงด้านสุขภาพในวัยสูงอายุ

บุคคลในวัยต่างๆ ต้องเข้าใจการเปลี่ยนแปลงในวัยสูงอายุ

เพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงอย่างเท่าทัน

- การเปลี่ยนแปลงที่มองเห็นได้ เช่น ผม ผิวหนัง เล็บ สายตา

หู เป็นต้น

- การเปลี่ยนแปลงที่มองไม่เห็น เช่น ไขมัน กล้ามเนื้อ กระดูก

ข้อต่อ เป็นต้น การเปลี่ยนแปลงด้านจิตใจและอารมณ์

4. การสร้างเสริมสุขภาพทางร่างกาย

หมายถึง การมีสภาพร่างกายที่ดี อวัยวะต่างๆ อยู่ในสภาพที่ดี

มีความแข็งแรง สมบูรณ์ ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ ร่างกายสามารถ

ท�ำ งานได้ตามปกติ มีความสัมพันธ์กับทุกส่วน และมีประสิทธิภาพที่ดี

ในการท�ำ งาน

การท�ำ ให้มีสุขภาพกายที่ดี ควรปฏิบัติดังนี้

- การมีความรู้ความเข้าใจ

- การรับประทานอาหาร

- การออกก�ำ ลังกาย

- การตรวจสุขภาพ

- การพักผ่อน

- การหลีกเลี่ยงสิ่งที่เปน็

อันตรายต่อสุขภาพ

21

5. การสร้างเสริมสุขภาพทางจิตใจ
หมายถึง การปรับตัวเข้ากับสังคมและสิ่งแวดล้อม มีความสุข มี

จิตใจเบิกบานแจ่มใส รู้จักควบคุมอารมณ์ได้เหมาะสมกับสถานการณ์
จะช่วยให้เมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุมีจิตใจมั่นคง ยอมรับใน
ความเปลี่ยนแปลงและสามารถปรับตัวเป็นผู้สูงอายุที่มีสุขภาพจิตที่ดี
วิธีปฏิบัติเพื่อสร้างเสริมสุขภาพทางจิตใจ มีดังนี้

- ดูแลและฝึกจิตใจตนเอง
- สร้างสภาพแวดล้อมที่ดีต่อจิตใจ
- การแสวงหาความรู้ด้านการพัฒนาจิตใจ
- สร้างนิสัยที่ดี

สขุ ภาพ หมายถงึ ภาวะของมนษุ ย์ท่สี มบูรณ์
ทง้ั ทางกาย ทางจติ ทางปญั ญา และทางสงั คม
เช่ือมโยงกนั เป็นองค์รวมอยา่ งสมดลุ
(พระราชบญั ญตั สิ ขุ ภาพแหง่ ชาติ พ.ศ.2550)

22

การเตรยี มความพรอ้ มดา้ นสงั คม

การเตรียมความพร้อมด้านสังคม เปน็ การรับรู้ และแสวงหา
แนวทางในการทำ�ให้ตัวเองมีความพร้อมทางด้านสังคม เช่น การเรียน
รู้เพื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ การรู้สิทธิ การเข้าร่วมกิจกรรมรวมกลุ่มเพื่อ
ประโยชน์ของตนเองและผู้อื่น เมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ
สิ่งที่ควรรับรู้ในการเตรียมความพร้อมด้านสังคม มีดังนี้
1. การเรียนรู้เพื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ
- การพัฒนาตลอดช่วงอายุ
การเรียนรู้ความเปลี่ยนแปลงในวัยผู้สูงอายุ เปน็ สิ่งจ�ำ เป็นต้องรู้
เข้าใจ และยอมรับ เนื่องจากเราก้าวเข้าสู่ความสูงอายุในทุกๆ วัน
ของชีวิต เราเรียนรู้ความสูงอายุในประเด็นต่อไปนี้
วัยเด็ก (0 – 18 ปี) วัยแห่งการเรียนรู้การอยู่ร่วมกัน การเคารพ
ผู้ใหญ่ ความกตัญญู การช่วยเติมเต็มช่องว่างระหว่างวัย
วัยเยาวชน (19 – 25 ปี) วัยแห่งการค้นหาความชอบในงาน
และสร้างอัตลักษณ์ของตนเอง
วัยผู้ใหญ่ (26 – 59 ปี) วัยแห่งการทำ�งานสร้างเนื้อสร้างตัว
เก็บออม สะสมทรัพย์ เลี้ยงดูพ่อแม่ และเมื่อย่างเข้าปีที่ 50
เปน็ การยอมรับการเตรียมเข้าสู่ความสูงอายุ การปรับตัว และการใช้
ชีวิตอย่างมีชีวิตชีวา

23

- ข้อมูลข่าวสาร
คนในช่วงวัยต่างๆ สามารถเรียนรู้ความสูงอายุผ่านช่องทาง
ต่างๆ เพื่อประโยชน์ในการเตรียมความพร้อมในการเป็นผู้สูงอายุ
การไม่ถูกหลอกลวง ไม่ตกเปน็ เหยื่อมิจฉาชีพ และรู้เท่าทันสังคม
2. การมีปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับคนในครอบครัวและสังคม
3. กิจกรรม งานอดิเรก และงานจิตอาสา
4. สิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุ
เมื่อเปน็ ผู้สูงอายุจะได้รับการคุ้มครอง ส่งเสริมและสนับสนุน
ในด้านต่างๆ ตามสิทธิในพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546
และพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546 (ฉบับแก้ไข พ.ศ. 2553)
เมื่อบุคคลในวัยต่างๆ ได้รับรู้สิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุในขั้นต้น
จะเป็นพื้นฐานการรับรู้สิทธิประโยชน์ทั้งแก่ตนเองและผู้สูงอายุอื่นๆ
และเมื่อเปน็ ผู้สูงอายุแล้วจะสามารถใช้สิทธิได้อย่างถูกต้อง
5. กฎหมายอื่นที่ควรรู้

การเตรยี มความพรอ้ มดา้ นเศรษฐกจิ

การเตรียมความพร้อมด้านเศรษฐกิจ หมายถึง การมีความมั่นคง
ทางรายได้ การวางแผนทางการเงิน ทั้งการออมในรูปแบบต่างๆ
และการลงทุน การมีเงินส�ำ รองเพื่อไว้ใช้จ่ายในยามฉุกเฉิน การบริหาร
จัดการทรัพย์สิน การจัดการหนี้สิน การท�ำ งานที่เพิ่มรายได้
การเตรียมความพร้อมด้านเศรษฐกิจมีความส�ำ คัญอย่างยิ่ง
เพราะวัยสูงอายุเป็นวัยมีค่าใช้จ่ายหลายประการ ทั้งค่าใช้จ่ายในชีวิต
ประจำ�วัน ค่ารักษาพยาบาลสวนทางกับการมีรายได้ที่ลดลง
เนื่องจากพ้นเกณฑ์อายุการจ้างงานหรือมีสภาพร่างกายไม่เอื้ออำ�นวย
ในการประกอบอาชีพ ดังนั้น เราควรเตรียมความพร้อมด้านเศรษฐกิจ
โดยมีการสร้างความมั่นคงทางรายได้ การทำ�งานและการวางแผน
ทางการเงิน จะช่วยให้มีความมั่นคงทางเศรษฐกิจเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ

24

การเตรียมความพร้อมด้านเศรษฐกิจ ประกอบด้วย
1. การท�ำ งาน
การท�ำ งาน มีความสำ�คัญ ดังนี้

- ท�ำ ให้มีรายได้ ทำ�ให้มีประสบการณ์ที่เป็นประโยชน์ภายหลังที่ยุติ
จากงานประจ�ำ

- การท�ำ งานที่มีความมั่นคงทางรายได้ เปน็ การ “รู้จักหา”
เพื่อเตรียมไว้เป็นรายได้ในช่วงที่ไม่ต้องท�ำ งานแล้ว

- พัฒนาทักษะด้านอาชีพต่างๆ ให้กับตนเอง สนใจเรียนรู้อาชีพใหม่ๆ
- การศึกษาหาข้อมูลในการพัฒนาอาชีพ สั่งสมความรู้ด้านการทำ�งาน
และอาชีพเพื่อค้นหางานที่มั่นคงและงานที่ตนเองชอบ
- หาอาชีพสำ�รองที่สามารถเพิ่มรายได้
2. การวางแผนทางการเงิน
การวางแผนทางการเงิน เปน็ การเตรียมทรัพย์สินเงินทองของตน
สำ�หรับใช้ในวัยสูงอายุ ให้รู้สึกมั่นคงทางการเงิน และมีอิสระและการพึ่ง
ตนเองได้ ซึ่งต้องวางแผนด้านต่างๆ ดังนี้

การวางแผนทางการเงนิ

การออม การจดั การ

หน้ี

การบรหิ าร
การลงทุน คา่ ใช้จา่ ย

25

- การออม คือ การเก็บสะสมเงินทีละเล็กทีละน้อยให้พอกพูนขึ้น
เมื่อเวลาผ่านไป เป็น “รู้จักเก็บ” จะส่งผลให้เกิดความสะดวกสบาย
ทางการเงินในวัยเกษียณ
- การจัดการหนี้ คือ การลงมือปฏิบัติ เพื่อให้หนี้สินลดลง
หรือหมดไป เพื่อความมั่นคงทางการเงิน ก่อนเข้าสู่วัยสูงอายุ
- การบริหารค่าใช้จ่าย คือการบริหารจัดการเงินหรือรายได้
ที่ได้มา และใช้เงินนั้นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด การบริหารค่าใช้
จ่ายที่ดีจะท�ำ ให้เราใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุขไม่ต้องกังวลกับอนาคต
- การลงทุน คือการนำ�เงินที่มีอยู่ไปเปน็ ทุนเพื่อให้ได้ผลตอบแทน
หรือให้เงินทุนนั้นงอกเงยเพิ่มขึ้น

การเตรยี มความพรอ้ มดา้ นท่อี ยูอ่ าศยั
และสภาพแวดลอ้ ม

การเตรียมความพร้อมด้านที่อยู่อาศัยและสภาพแวดล้อม
เปน็ การตระหนักรู้ ให้ความส�ำ คัญ และมีแนวทางในการเตรียมการ
ในด้านที่อยู่อาศัยที่มั่นคง แข็งแรง เพื่อการใช้ชีวิตประจำ�วัน
ของผู้สูงอายุได้อย่างเหมาะสม สามารถเข้าถึงบริการสังคมได้อย่าง
สะดวกสบาย
สิ่งที่ควรรับรู้ในการเตรียมความพร้อมด้านที่อยู่อาศัยและ
สภาพแวดล้อม มีดังนี้
1. ลักษณะการอยู่อาศัย
2. ที่ตั้งของที่อยู่อาศัยที่เหมาะสม
3. การจัดบ้านและสภาพแวดล้อมในบ้าน
4. การออกแบบสภาพแวดล้อมที่เป็นมิตรกับคนทุกวัย

26

การเตรยี มความพรอ้ ม
ดา้ นเทคโนโลยแี ละนวตั กรรม

การเตรียมความพร้อมด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรม หมายถึง
การมีความรู้ ความเข้าใจที่ถูกต้องต่อการน�ำ เทคโนโลยีและนวัตกรรม
มาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจ�ำ วัน และการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรม
อย่างรู้เท่าทัน ปอ้ งกันการตกเปน็ เหยื่อของเทคโนโลยีและผู้ใช้
เทคโนโลยีทางมิจฉาชีพ
สิ่งที่ควรรับรู้ในการเตรียมความพร้อมด้านเทคโนโลยี มีดังนี้
1. การใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมให้เปน็ ประโยชน์ต่อตัวเอง
ในปจั จุบัน และเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ
2. การใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมอย่างรู้เท่าทัน ปอ้ งกันการตก
เป็นเหยื่อจากมิจฉาชีพ

27

เอกสารอา้ งองิ

สถาบันเวชศาสตร์สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ. 2564.
ผู้สูงวัยก้าวทันเทคโนโลยี...ดูแลสุขภาพตนเองเบื้องต้นได้ด้วย
App. “สูงวัย 5G+”. สืบค้น 4 สิงหาคม 2565,
จาก www.agingthai.dms.go.th/agingthai/
กองส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุ กรมกิจการผู้สูงอายุ. 2562.
เติมรู้ เตรียมพร้อมก่อนสูงวัย. กรุงเทพฯ:
บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำ�กัด (มหาชน).

ค