KOLEKSI KOMIK SEJARAH PERKEMBANGAN TULISAN JAWI

BSJ3022

KOLEKSI KOMIK SEJARAH
PERKEMBANGAN TULISAN JAWI

KARYA : NUR FATIHAH BINTI
JOHARI

D20182085710



NUR FATIHAH BT JOHARI SISTEM EJAAN JAWI KLASIK
D20182085710 PENGARUH MELAYU

Assalamualaikum semua. Apakah yang dimaksudkan
Tahukah anda, Sistem Ejaan dengan Tahap Pertama dan
Jawi Klasik Pengaruh Melayu
terbahagi kepada dua peringkat juga Tahap Kedua?
iaitu Tahap Pertama dan juga

Tahap Kedua

Tahap Pertama mempunyai Antara contoh tahap
huruf saksi ‫ ا و ي‬pada suku kata
pertama ialah ‫& اين‬
pertama sahaja. Tahap Kedua ‫ايت‬
pula mempunyai huruf saksi
pada kedua-dua suku kata.

Betul tu. Antara contoh Sistem ejaan Jawi Pengaruh Melayu
perkataan yang sama tetapi diperkenalkan bagi menyelesaikan masalah
mempunyai sebutan yang
yang dihadapi pada tahap pertama.
berbeza adalah seperti
Namun, huruf vocal
Contohnya mempunyai yang digunakan pada

dua maksud iaitu ‘beta’ & ‘bait’ kedua sukau kata
masih terdapat
homograf seperti

(bilik,belek & tudung,
todong)

Selain itu, terdapat perkataan
berbentuk homograf dalam ejaan
Rumi tetapi tidak dalam ejaan Jawi
seperti ‘sepak’ dan ditulis Jawi sebagai

Kelemahan tulisan Rumi pula adalah
lambing fonemik. Contohnya lambing
‘th’ dalam Jawi hanya mempunyai satu

huruf iaitu ‫ث‬

Itu sahaja. Terima kasih.
Jumpa lagi

NUR FATIHAH BINTI JOHARI
D20182085710

KOMIK 3 : KARYA-KARYA AGUNG MASYARAKAT MELAYU

Karya-karya Agung Masyarakat Melayu ialah Contoh-contoh karya agung ialah Hikayat Raja-
merupakan Manuskrip Melayu yang ditulis tangan Raja Pasai, Bahr al-Lahut, Hukum Kanun Melaka,
dalam tulisan Jawi. Ianya ditulis pada awal abad ke Hikayat Amir Hamzah dan Sulatus Salatin.
16-20. Isi yang terkandung dalam Manuskrip adalah
tentang kesusasteraan, agama, perubatan, undang-
undang, azimat & petua.

Hikayat Raja Pasai merupakan hasil sastera sejarah Kitab Bahr Al-Lahut merupakan Kitab
yang tertua iaitu pada abad ke-15. Terdapat 3 Tasawuf yang berkisar tentang ilmu
peralihan cerita iaitu tentang Samudera-Pasai. Tun Ketuhanan. Ia dikarang oleh Syaykh Abdullah
Brahim Bapa dan juga penaklukan Pasai oleh Arif.
Majapahit.

Hukum Kanun Melaka pula digubal pada zaman Undang-undang Laut Melaka ditulis semasa
Sultan Muzaffae Syah berdasarkan undang- pemerintahan Sultan Mahmud Syah. Terdapat
undang Islam. Ia mempunyai 44 Fasal menurut 25 Fasal yang terkandung. 24 Fasal adalah
Mazhab Syafi’e. Terdapat pelbagai bidang tentang perdagangan dan perkapalan.
antaranya jenayah, mua’malah, keluarga.

Hikayat Amir Hamzah ditulis oleh penulis Sulatus Salatin ataupun dikenali Sejarah Melayu.
Parsi dan diterjemahkan ke dalam Bahasa Ia ditulis di Melaka, kemudian di bawa ke Johor
Arab. Kemudiannya, ditulis oleh penulis istana dari Kampar, Sumatera pada tahun 1528. Ia
raja Melaka. berkisar tentang adat istiadat kerajaan & konsep
Sejarah Sahih Cina.

Sekian, terima kasih.

NUR FATIHAH BINTI JOHARI
D20182085710

FORUM 4 : SURAT-SURAT TULISAN JAWI

Tahukah anda? Terdapat surat-surat yang Antara contoh surat yang menggunakan
menggunakan tulisan Jawi? Ianya digunakan tulisan Jawi ialah surat kiriman antara
oleh pedagang untuk menulis dokumen raja. Ianya ditulis oleh raja-raja Melayu
perniagaan. Pedagang menggunakan khidmat kepada Raja Portugis.
orang tempatan sebagai jurutulis. Contohnya,
raja-raja yang berdagang.

Contohnya surat pada Sultan Abu Hayat menulis surat
abad ke-16 iaitu surat tersebut ketika baginda berusia
Sultan Abu Hayat, kurang dari 10 tahun. Isi
Ternate kepada King kandungan surat Sultan Abu
John III pada tahun Hayat kepada King John III
1521M. Ianya adalah tentang kewafatan
merupakan teks ayahanda Sultan Abu Hayat &
bertulis tulisan Jawi tentang hubungan Kerajaan
tertua yang dijumpai. Kastila (Sepanyol) dengan
Kesultanan Tidore.

Terdapat 3 bentuk sistem ejaan Jawi abad Terdapat 24 perkataan yang
ke-16 iaitu telah wujudnya sistem vokal, menggunakan huruf vokal bagi
penggunaan sistem baris & bentuk huruf. mengeja suku kata terbuka dalam
Disini kita dapat lihat dalam surat tulisan surat Sultan Abu Hayat. Contoh
Jawi telah wujud penggunaan huruf perkataan yang menggunakan sistem
baris pada bahagian akhir suku kata
. Ianya akan diletakkan pada
awal suku kata. Contohnya, perkataan terbuka ialah & . Dari

& segi huruf pula, huruf ‫ ث‬dan ‫ڽ‬

berkongsi huruf yang sama. Contohnya

perkataan .

Pada abad ke-16 juga terdapat surat Huruf vokal terdapat pada suku kata
Sultan Abu Hayat, Ternate kepada King pertama & juga suku kata tengah
John III, Portugal bertarikh 1522M. Ini
bermakna surat ini juga mempunyai sistem yang terbuka seperti dan
vokal & sistem baris.

Hai kawan-kawan! Nampaknya
perkongsian di atas sangat menarik
bukan? Jumpa lagi di sambungan komik

seterusnya. Terima kasih!

NUR FATIHAH BINTI JOHARI
D20182085710

FORUM 5 : SURAT-SURAT TULISAN JAWI

Contoh Surat Tulisan Jawi pada abad ke- Isi kandungan surat tersebut ialah tentang
17 ialah surat yang ditulis oleh Sultan kebenaran untuk Kapten Harry Middleton
Alaudin Syah Aceh kepada Kapten Harry berdagang rempah. Surat tersebut
Middleton yang bertarikh 1602M. mempunyai cap mohor yang menunjukkan
ianya ialah surat perdagangan.

Pada abad ke 16 & 17 turut menggunakan sistem Penggunaan titik juga lebih sempurna &
vokal pada suku kata awal & suku kata akhir konsisten. Terdapat penggunaan tasydid
tengah yang terbuka. Contohnya penggunaan vokal (sabdu) yang menunjukkan pengaruh Arab.
Sistem baris pada suku kata akhir sama
ialah perkataan ada suku kata itu terbuka / tertutup.

Antara surat tulisan Jawi yang pada abad ke 17 Sistem ejaan Jawi abad ke-17 ialah terdapat
yang lain ialah Surat Sultan Iskandar Muda Aceh huruf vokal pada suku kata terbuka awal &
kepada Raja Inggeris James bertarikh 1615 M
iaitu surat tulisan Jawi yang paling indah da tengah. Contohnya perkataan
nada pengaruh Asia Barat zaman Uthmaniyyah.
Ianya tentang kebenaran untuk berdagang
rempah di Tiku dan Pariaman (Padang, Sumatera
Barat).

Terdapat juga penggunaan kata ganda Surat tersebut terdapat banyak
syaddah seperti perkataan “jua”
seperti “mulia-mulia” & “Pasai”

Penggunaan sistem vokal pada surat tersebut ialah pada suku kata terbuka di

awal & di tengah. Contohnya “dahulu” . Terdapat juga penggunaan baris

pada bahagian suku kata terbuka dan tertutup. Contohnya “dua”

Waw! Nampaknya pelbagai
keistimewaan sistem ejaan
Jawi pada abad ke-16 dan
juga abad ke-17 yang baru

kita pelajari.

NUR FATIHAH BINTI JOHARI
D20182085710

D

KOMIK 6 : SISTEM EJAAN JAWI ABAD KE-18

Manuskrip Hukum Kanun Melaka 1761M Pada abad ke-18, system ejaan Jawi banyak
merupakan karya yang ada ciri-ciri ejaan Jawi menggunakan huruf vokal bagi suku kata akhir
abad ke-18. Ianya ditulis oleh Syeikh Al-Sharif terbuka dan tertutup. Contohnya perkataan
Jamaludin Bin Syeikh Sharif Abdullah.
‫ڤرݢي‬

Seterusnya, huruf vokal diletakkan pada Terdapat juga perkataan yang menggunakan
suku kata tengah terbuka. Contohnya di sistem baris seperti perkataan “senduk”
dalam Hukum Kanun Melaka ialah
‫ سندوق‬. Ejaan Jawi pada abad ini juga telah
perkataan ‫دوسون‬ menggunakan huruf ‫ ڽ‬. Contohnya perkataan
”hanyir” ‫هاڽير‬.

Antara contoh manuskrip yang lain yang Pendek kata, ciri ejaan Jawi pada abad
menggunakan sistem ejaan Jawi pada ke-18 adalah menyembunyikan huruf
abad ke-18 ialah Kitab Hidayat Al Salikin dan menggunakan baris.
1778M yang ditulis oleh Imam Al-
Ghazali. Ciri Kitab tersebut adalah untuk
kekalkan kaedah ejaan Jawi lama yang
dipengaruhi ejaan Arab. Contohnya,
perkataan “bumi” ‫بوم‬

NUR FATIHAH BINTI JOHARI
D20182085710

KOMIK 7 :
SISTEM EJAAN JAWI DALAM KITAB PENGETAHUAN BAHASA OLEH RAJA ALI HAJI

Pada abad ke-19, terdapat Contoh manuskrip yang
banyak pertambahan huruf mempunyai ejaan Jawi abad ke-19
Jawi. adalah seperti Sejarah Melayu
ataupun Sulalatus Salatin iaitu
Terdapat penggunaan pada tahun 1892M oleh Raja Ali
perkataan pinjaman. Haji.

Banyak gunakan perkataan guna Ciri-ciri tulisan Jawi dalam manuskrip
huruf vokal pada suku kata Sulalatus Salatin ialah mengekalkan
akhir terbuka & tertutup. ejaan perkataan Arab tanpa diubah.

Contohnya perkataan ‫فکر‬

Terdapat 4 abjad Contoh manuskrip lain adalah seperti Bustan Al-Katibin pula merupakan
yang ditambah Manuskrip Hikayat Abdullah pada tulisan Raja Ali Haji. Ianya ditulis
sebagai fonem tahun 1840M yang berkisarkan pada tahun 1850M tentang
Melayu iaitu huruf mengenai zaman kanak-kanak tatabahasa bahasa Melayu. Raja
Abdullah Kadir Munsyi di Melaka. Ali Haji membincangkan tentang
‫ ڠ‬٬‫ چ‬٬‫ ݢ‬٬‫ڽ‬ peraturan ejaan Jawi Bahasa
Ciri manuskrip Hikayat Abdullah Melayu dalam Fasal 1 hingga Fasal
ialah tidak menggunakan baris pada 9.

ejaan perkataan contohnya ‫مک‬.

Hikayat Abdullah banyak
menggunakan kata pinjaman bahasa
Arab tanpa diubah ejaan seperti
sya’ban.

Ciri-ciri yang lain ialah gunakan tanda Kitab Pengetahuan Bahasa
baris untuk bunyikan perkataan (1859) dihasilkan oleh Raja Ali
dalam bahasa Melayu.
Haji sehingga huruf ‫چ‬,
Huruf ‫ ء‬digantikan kepada Terbahagi kepada
huruf ‫ق‬ bahagian pendahuluan, kemudian disiapkan oleh
bab 1 & bab 2. cucunya iaitu Raja Haji Umar
Terdapat juga perkataan bin Raja Hassan.
huruf vokal pada
perkataan suku kata Ianya berkisar tentang
akhir tertutup seperti kamus dialek Melayu Johor,
Pahang, Riau & Lingga.
perkataan ‫تيدور‬

SISTEM EJAAN JAWI PAKATAN

Pakatan Belajar Mengajar Pengetahuan Bahasa Pada 14 April 1935, D.Y.M.M Sultan Johor, Sultan
(PBmPB) ditubuhkan pada tahun 1888 yang Ibrahim Ibni Sultan Abu Bakar telah mengurniakan
diasaskan oleh Dato’ Seri Amar Diraja Abdul gelaran “Diraja” dan menukar nama persatuan ini kepada
Rahman Andak dan Dato’ Muhammad Ibrahim Pakatan Bahasa Melayu Persuratan Buku Diraja Johor
Munsyi. (The Royal Society of Malay Literature of Johor).

Sistem ejaan Jawi mula disusun secara persendirian MATLAMAT PAKATAN
oleh Mejar Dato’ Haji Mohd Said Sulaiman pada
tahun 1937. a. Memelihara, memperlengkapkan dan
mempermodenkan Bahasa Melayu dan
memelihara tulisan Jawi.

b. Menyeragamkan ejaan dan perkataan.

c. Mencipta tulisan baru.

d. Mengembangkan pengetahuan melalui
ceramah-ceramah dan penyelidikan.

e. Mengeluarkan Peredar atau jurnal enam bulan
sekali.

f. Mengadakan perpustakaan

Bagi menguji aspek ketepatan panduan ejaan Terdapat lima jenis ejaan yang
ini, Za’aba telah dipanggil sebagai pakar dibahagikan ke dalam ejaan Melayu.
rujuk.

a. Ejaan lama, iaitu ejaan pengaruh Arab tahap kedua seperti maka ( ‫ ) مك‬dan sudah (‫) سده‬.
b. Ejaan tua, iaitu ejaan yang mempunyai huruf saksi sekerat, yang tidak ada huruf saksi sekerat. Ejaan
ini merujuk kepada ejaan pengaruh Melayu tahap pertama seperti ini (‫ ) اين‬dan itu (‫) ايت‬.
c. Ejaan baru, iaitu ejaan yang mempunyai huruf saksi yang lengkap. Dengan kata lain ejaan ini adalah
ejaan pengaruh Melayu tahap kedua seperti bilik ( ‫ ) بيليق‬dan guru (‫) كورو‬.
d. Ejaan Arab, iaitu ejaan bagi kata Arab yang dieja mengikut ejaan asal seperti dam ( ‫) دم‬, wajib ( ‫) واجب‬
dan rukun ( ‫) ركن‬.
e. Ejaan kemelayuan, iaitu ejaan bagi kata Arab yang telah dimelayukan sama ada sebutan mahupun
ejaan seperti:
\ 1. Peduli ( ‫) فضولي ( – ) فدولي‬

2. Rela ( ‫) رضا ( – ) ريلا‬

Panduan ejaan juga Penggunaan huruf
memberi keterangan
mengenai penggunaan vokal alif ( ‫) ا‬,

huruf vokal alif ( ‫) ا‬, digunakan sebagai
wau ( ‫ ) و‬dan ya imbuhan akhiran bagi
( ‫) ي‬. sesuatu perkataan
kata dasar sama ada
Huruf vokal wau ( ‫) و‬ dipindahkan
juga mempunyai
fungsi yang hampir kedudukan alif ( ‫) ا‬
sama dengan huruf
vokal ya ( ‫ ) ي‬iaitu atau dimasukkan alif (
wujudnya kekeliruan
pada sebutan sesuatu ‫ ) ا‬apabila wujud
perkataan.
imbuhan akhiran.

Huruf vokal ya ( ‫) ي‬
digunakan sebagai huruf
saksi biasa dan sesetengah
darinya wujud perbezaan
dari aspek sebutan
perkataan
tersebut.kedudukan alif ( ‫) ا‬
atau dimasukkan alif ( ‫) ا‬
apabila wujud imbuhan
akhiran.

Disini kita dapat lihat
disebabkan berlakunya
kekeliruan pada sebutan
sesuatu perkataan itu
menyebabkan
kewujudannya sistem
ejaan jawi pakatan ini.

SISTEM EJAAN JAWI ZA’ABA

Pendeta Za’aba ataupun nama Za’aba mula mengumpul
sebenarnya ialah Zainal Abidin bin perkataan-perkataan Melayu
Ahmad merupakan seorang pakar sejak tahun 1918 dengan tujuan
bahasa, pejuang dan pencinta untuk menyusun sebuah kamus
tulisan Jawi yang gigih dan pemikir Melayu yang besar dan lengkap.
Melayu yang ulung.
Za’aba membahagikan sistem ejaan
Pada tahun 1931 beliau kepada dua bahagian iaitu ejaan
menerbitkan sebuah buku bertajuk pada perkataan asal dan ejaan pada
“Rahsia Tulisan Jawi” dan pada perkataan bertambah.
tahun 1938 beliau siap menyusun
buku “Daftar Ejaan Melayu: Jawi- Manakala bagi ejaan perkataan
Rumi, namun akibat dari kekangan bertambah terbahagi kepada tiga
masa sebelas tahun kemudian pecahan kecil iaitu memasukkan
barulah ia diterbitkan (1949). penambah di pangkal, di hujung dan
kedua-duanya sekali.
Ejaan bagi perkataan asal
terbahagi kepada lapan bahagian Namun, masih terdapat beberapa
kecil seperti ejaan dua bunyi sejenis, bentuk kekangan dan kekurangan
dua bunyi berlainan, bunyi di atas seperti terlalu banyak
berpadu, bunyi berkait, alif, wau dan pengecualian, masih banyak ejaan
ya saksi berjumpa dengan alif, wau lama yang dikekalkan, masih
dan ya yang bukan saksi, ejaan tua, banyak perkataan mempunyai
perkataan yang dipinjam daripada ejaan yang sama tetapi sebutan
Arab dan memakai jenis tanda. berbeza dan sebagainya.

Sistem ejaan Jawi Za’aba ini
mempunyai pelbagai undang-
undang dan cara penggunaannya.
Sistem ejaan Za’aba dianggap
sebagai satu sistem ejaan yang
bersistematik dan meliputi
pelbagai ejaan kecuali perkataan-
perkataan Inggeris dan kata-
kata singkatan.