จุลสารจดหมายเหตุ สำนักงานเศรษฐกิจการคลัง

สารบญั สาร

บทบรรณาธิการ หนา้

บคุ คลสาคญั สศค. 3
- นายศิโรตม์ สวสั ด์พิ าณิชย์ 4-9
10 – 14
ยอ้ นรอยอดีต 15 - 18
- เศรษฐกิจยุคปรับตวั ตามแบบตะวันตก :
การเปล่ยี นแปลงของระบบเศรษฐกิจไทยในรัชกาลที่ 4 – 5

คอลัมน์ : บทความพเิ ศษ
- โรงเรียน สศค. กา้ วแรกสูก่ ารเป็นบุคลากรทม่ี ีศกั ยภาพ

กิจกรรม สศค.
- กจิ กรรมต่าง ๆ ทส่ี านกั งานเศรษฐกจิ การคลังไดจ้ ัดขึ้น
ต้งั แตเ่ ดือนเมษายน – มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๖๔

จดั ทาโดย นางสาวสิริกัลยา เรืองอานาจ
ทีป่ รึกษา ผู้อานวยการศนู ยบ์ ริหารงานวจิ ัยและบรรณสารสนเทศ

บรรณาธิการ นางสาวดนยวรรณ ทวสี ุข
บรรณารักษ์ปฏิบตั ิการ ศนู ยบ์ รหิ ารงานวิจยั และบรรณสารสนเทศ

นางสาวรตั นาภรณ์ สุขชมุ่
บรรณารักษป์ ฏิบัติการ ศนู ยบ์ รหิ ารงานวิจัยและบรรณสารสนเทศ

บทบรรณาธิการ

สวสั ดคี ะ่ จลุ สารจดหมายเหตุสานกั งานเศรษฐกิจการคลงั (สศค.) กลบั มาพบทกุ ทา่ นเหมือนเชน่ เคย
ฉบับน้ีเปน็ ปที ี่ 10 ฉบบั ท่ี 3 (เมษายน – มถิ นุ ายน ๒๕๖4) โดยฉบบั นใี้ นคอลมั น์ “บคุ คลสำคัญ สศค.”
ขอนาเสนอประวตั ิและบทบาทสาคัญของผอู้ านวยการสานักงานเศรษฐกจิ การคลงั คนที่ 18 “นำยศิโรตม์
สวสั ดิพ์ ำณชิ ย์” คอลมั นถ์ ัดมา “ยอ้ นรอยอดตี ” พบกบั เร่ืองของ “เศรษฐกิจยุคปรบั ตวั ตำมแบบตะวนั ตก :
กำรเปลยี่ นแปลงของระบบเศรษฐกิจไทยในรัชกำลที่ 4 – 5” คอลมั น์ตอ่ มาเป็น “คอลัมน์ : บทควำมพเิ ศษ
เรื่อง โรงเรียน สศค. กำ้ วแรกสกู่ ำรเปน็ บุคลำกรที่มีศักยภำพ”และคอลมั นส์ ดุ ทา้ ย “กิจกรรม สศค.” กลา่ วถึง
กิจกรรมสาคญั ท่ีสานักงานเศรษฐกิจการคลังไดจ้ ดั ขนึ้ ในเดอื นเมษายน – มิถนุ ายน 2564

คณะผ้จู ัดทาหวงั เป็นอยา่ งยง่ิ ว่าจุลสารจดหมายเหตุ สศค. ฉบับนี้ จะมอบสาระความรู้และเปน็ ประโยชน์
ให้แกผ่ ู้อา่ นทุกทา่ น และเนอื่ งจากขณะน้ียังคงมกี ารแพร่ระบาดของไวรสั COVID-19 อย่างตอ่ เน่อื ง และมีจานวน
ผตู้ ิดเชือ้ เพิ่มมากขน้ึ ขอให้ทกุ ท่านดแู ลรกั ษาสขุ ภาพ สวมใส่หน้ากากอนามัย และล้างมอื ดว้ ยเจลแอลกอฮอล์
บ่อย ๆ ดว้ ยนะคะ แลว้ พบกนั ใหมฉ่ บับหนา้ คะ่

บรรณำธิกำร

นายศิโรตม์ บุคคลสาคัญ สศค.
สวสั ด์พิ าณชิ ย์
ประวัติการดารงตาแหนง่ ท่ีสาคญั
อดตี ผอู้ ายวยการ พ.ศ. 2513 ปริญญาตรที างพาณิชยศาสตรแ์ ละการบัญชี )มกยี รตยิ ิยเ(
สายักงายมศรษฐกจิ การคลัง คยที่ 58
จฬุ าลงกรณเ์ หาวิทยาลยั
วยั มดอื ย ปมี กิด : ๔ พฤศจิกายย ๒๔๙๑ พ.ศ. 2519 M.B.A. University of Missouri (Columbia) U.S.A.

แหลง่ ท่เี า : จดหเายมหตุ สศค. ฉบับปฐเฤกษ์ จดั ทามยื่องใย ประวัติการดารงตาแหน่งที่สาคัญ
โอกาสครบรอบ 49 ปี สายกั งายมศรษฐกจิ การคลัง ต.ค. 9154 มร่เิ รับราชการใยตาแหยง่ มศรษฐกรตรี กองการคลัง

จลุ สารจดหมายเหตุ สศค. : 3 สายกั งายมศรษฐกจิ การคลัง
ก.ย. 9194 มศรษฐกร 7 กองยโยบายการคลังและภาษอี ากร
พ.ย. 9192 มจา้ หย้าท่ตี รวจสอบภาษี 7 สายกั งายสรรพากรมขต 6
ต.ค. 9135 สรรพากรจงั หวดั ระยอง )ระดบั 8(
ต.ค. 9133 ผอู้ ายวยการกองสบื สวยและประเวลหลกั ฐาย )ระดบั 8(
ต.ค. 9131 ผ้อู ายวยการกองบริหารงายกรรเวธิ แี บบแสดงรายการภาษี

)ระดบั 8(
มเ.ย. 9136 ผู้อายวยการกองบริหารงายตรวจสอบภาษีอากร )ระดบั 8(
ก.ค. 9132 ผอู้ ายวยการสายกั แผยภาษี )ระดบั 2( กรเสรรพากร
เ.ค. 9140 ผอู้ ายวยการสายักงายศุลกากรยามขา้ ทา่ มรอื กรงุ มทพ )ระดับ 2(
เ.ค. 9140 สรรพากรภาค 8 )ระดบั 2(
ต.ค. 9140 สรรพากรภาค 50 )ระดบั 2(
ต.ค. 9145 ผู้อายวยการสายักมทคโยโลยสี ารสยมทศ )ระดบั 2(
ต.ค. 9143 รองอธิบดกี รเสรรพากร )ยักบรหิ าร 2(
ธ.ค. 9144 ท่ีปรกึ ษาดา้ ยประสิทธิภาพ )มจ้าหยา้ ท่ีวมิ คราะหย์ โยบาย

และแผย 50 ชช.(
ต.ค. 9146 ผู้อายวยการสายักงายมศรษฐกิจการคลงั
ต.ค. 9147 อธบิ ดกี รเสรรพากร

ประสบการณ์การทางาน
 กรรเการผ้แู ทยกระทรวงการคลังใยรัฐวิสาหกจิ
บริษทั ปตท. คา้ สากล จากัด

 กรรเการผู้แทยกระทรวงการคลงั ใยรัฐวิสาหกจิ
บรษิ ทั PTT Philippines จากดั

 กรรเการเลู ยิธิจุเกฎ – พยั ธ์ุทพิ ย์

 กรรเการเูลยิธิศาสตราจารย์ ดร.กอ่ สวัสดพิ์ าณิชย์
มพื่อส่งมสรเิ การอ่าย

 กรรเการเูลยธิ อิ ทุ ยายการศกึ ษา )วดั ไรข่ งิ (

 อยุกรรเการพัฒยาระบบราชการมฉพาะกิจมกี่ยวกับการจดั ระมบียบ
บรหิ ารงายของกลเุ่ ภารกจิ

 อ.ก.พ. สาเัญ กรเสรรพากร

 อ.ก.พ. สาเญั สายักงายคณะกรรเการยโยบายรัฐวสิ าหกจิ )ผทู้ รงคุณวุฒิ
ดา้ ยการบรหิ ารและการจดั การ(

บุคคลสำคัญ สศค.ย้อนรอยอดตี

เศรษฐกิจยคุ ปรับตัวตำมแบบตะวันตก :
กำรเปลย่ี นแปลงของระบบเศรษฐกิจไทยในรชั กำลที่ 4 – 5

เร่อื งโดย นางสาวสุพรรณี มาตรโพธิ์

การเปดิ ประเทศเพื่อเจริญสัมพนั ธไมตรีกับตา่ งชาตแิ ละเปดิ เสรีทางการค้า นับเป็นพระราชวเิ ทโศบายสาคญั
ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั รัชกาลที่ 4 เนื่องจากประเทศมหาอานาจตะวันตก โดยเฉพาะอังกฤษ
และฝรัง่ เศส ได้เขา้ มาเพ่ือแสวงหาผลประโยชนท์ างการคา้ แบบเสรีนิยมและเพ่ือหาดนิ แดนอาณานิคม โดยชาตแิ รก ๆ
ทีเ่ ข้ามาในชว่ งนี้คอื อังกฤษ ซ่ึงสมัยรชั กาลท่ี 4 ไทยได้ทาสนธิสัญญาบาวรงิ (Bowing Treaty) กับประเทศองั กฤษใน
พ.ศ. 2398 และทาสนธิสญั ญากับประเทศอืน่ ๆ ในเวลาตอ่ มาตามรปู แบบเดียวกันน้ี แตฉ่ บบั ทีเ่ ข้ามามีอิทธิพลตอ่
เศรษฐกจิ และการเมืองของไต.ทค.2ย522มากทผี่สอู้ านดุ วยกคารสอืานกัสงานนเศรษธฐกิสจิ กาัญรคลงัญาบาวรงิ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอย่หู ัวทรงเหน็ ถงึ
ความจาเปน็ ท่ีต้องจายอมทาสนธสิ ญั ญาตามข้อเสนอของอังกฤษ แมว้ า่ ไทยต้องเสยี เปรียบเปน็ อยา่ งมากก็ตาม
ด้วยเกรงวา่ อาจถูกอังกฤษบีบบงั คบั ดว้ ยกาลังกองทัพและอาวุธยทุ โธปกรณ์ทีท่ นั สมัย แล้วหาเหตยุ ึดไทยเป็นอาณานิคม
ในที่สดุ ดังทป่ี ระเทศอื่น ๆ กาลงั เผชิญอยู่ในขณะน้ัน ในระหว่างการดาเนินนโยบายดังกล่าว พระองค์ทรงใหม้ ีการปรบั ปรงุ
ประเทศให้ทันสมยั ตามแบบตะวันตก เพื่อไมใ่ ห้ประเทศเหลา่ นใ้ี ช้เปน็ ข้ออ้างว่าไทยป่าเถ่ือนไร้อารยธรรม เพื่อสรา้ งความชอบธรรม
ในการยดึ ครองเปน็ ประเทศอาณานิคม ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอย่หู ัว รชั กาลท่ี 5 ทรงดาเนิน
พระราชวเิ ทโศบายน้ีมาอยา่ งต่อเนื่อง และการบีบบงั คับกดดันจากจกั รวรรดินิยมตะวันตกยง่ิ มเี พิ่มมากขึ้น ทา่ มกลาง
กระแสทนุ นยิ มโลกและภายใตส้ นธิสัญญาบาวรงิ ปจั จยั เหล่านท้ี าใหพ้ ระองคท์ รงเรง่ พัฒนาปรบั ปรงุ ชาติบา้ นเมือง
ใหเ้ จริญทดั เทียมนานาอารยประเทศ รวมท้ังเสดจ็ ประพาสยุโรปเพ่อื เป็นการผกู มติ รและสร้างสมั พนั ธไมตรี เปน็ ต้น

จุลสำรจดหมำยเหตุ สศค. : 4

สนธิสัญญำบำวริงและสนธิสัญญำทท่ี ำกับประเทศอ่ืน ๆ กับกำรเปลี่ยนแปลงของระบบเศรษฐกจิ ไทย
ในสมยั รชั กำลท่ี 4 (พ.ศ. 2394 – 2411)

1. กำรค้ำกบั ต่ำงประเทศขยำยตัว การค้าขายทงั้ ภายในและภายนอกประเทศขยายตวั มากข้ึน เปดิ โอกาสให้มี
การคา้ โดยตรงระหว่างพ่อค้าชาวตา่ งประเทศกับพลเมืองในประเทศโดยเสรี จงึ เท่ากบั เป็นการยกเลกิ ระบบการค้าแบบ
ผูกขาดของพระคลังสินคา้ อย่างส้นิ เชิง ขณะเดียวกันชาวต่างประเทศก็ได้เขา้ มาต้งั บริษทั และร้านคา้ มากขน้ึ

2. เกิดกำรเปลย่ี นแปลงในโครงสร้ำงสนิ ค้ำออกและสนิ ค้ำเข้ำ แตเ่ ดมิ สินค้าเขา้ ประกอบด้วยสินคา้ ฟุ่มเฟือย
เพื่อการบรโิ ภคของชนชน้ั สงู ไดเ้ ปลี่ยนมาเป็นสินคา้ หลายชนิดเพอ่ื การบรโิ ภคของคนทวั่ ไป เชน่ ผา้ นงุ่ ผ้าฝ้าย เคร่ืองแกว้
ใบชา กระจก เป็นต้น สว่ นสนิ คา้ ออกในสมยั ก่อนจะเป็นสินคา้ หลาย ๆ ชนิด ก็ได้เปล่ยี นมาเปน็ สนิ ค้าเพยี งไม่ก่ชี นดิ เชน่
ขา้ ว ไมส้ ัก ดบี ุก เป็นต้น

3. กำรสง่ ออกขำ้ วขยำยตวั ออกไปอยำ่ งกวำ้ งขวำง ความตอ้ งการของตลาดโลกมีมากขึ้น ทาใหช้ าวนาต้อง
ขยายพน้ื ที่ทานา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยหู่ ัวทรงสนับสนนุ ด้วยการลดหยอ่ นการเกณฑแ์ รงงานตามระบบไพร่
งดเวน้ การเกณฑ์แรงงานในฤดทู านา เพ่ือให้ราษฎรมีเวลาประกอบอาชีพทานามากข้นึ งานกอ่ สรา้ งของหลวงท่ตี อ้ งใช้
แรงงานจานวนมาก ใหจ้ ้างคนจนี มาทา

4. ระบบเศรษฐกจิ ไทยใช้เงินตรำเป็นสื่อกลำงในกำรแลกเปลี่ยนมำกข้ึน ระบบเศรษฐกิจของไทยเปลี่ยนจาก
เศรษฐกจิ แบบเลี้ยงตัวเองมาเปน็ เศรษฐกิจที่ผลิตเพ่อื การคา้ และจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจการค้านีเ้ อง ทาให้
ไม่สามารถผลิตเงินพดด้วงซ่งึ เป็นเงนิ ตราหลกั ในขณะนน้ั ได้ทนั ต่อความตอ้ งการ ทัง้ ยังมคี นทาเงนิ พดดว้ งปลอมออกใช้
ปะปนในท้องตลาด ใน พ.ศ. 2396 พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยหู่ วั จึงทรงโปรดเกล้าฯ ให้จดั ทาเงนิ กระดาษ
ขนึ้ ใช้ เรยี กวา่ “หมาย” มี 3 ประเภท ได้แก่ หมายราคาต่า หมายราคาตาลึง และหมายราคาสูง ด้วยเหตุทห่ี มายเปน็
เงินตราชนิดใหม่ ในขณะทรี่ าษฎรยงั คงคุน้ เคยกบั เงินพดด้วงซงึ่ เป็นเงินตราโลหะมาแต่โบราณ การใช้หมายดังกล่าว
จงึ ไมแ่ พร่หลายตามพระราชประสงค์

หมำยรำคำตำ่ หมำยรำคำตำลึง หมำยรำคำสูง
จุลสำรจดหมำยเหตุ สศค. : 5

และทรงโปรดเกลา้ ฯ ใหส้ รา้ งโรงกษาปณ์ผลติ เงนิ เหรยี ญด้วยเครื่องจักรขนึ้ ใน พ.ศ. 2403 นบั แตน่ น้ั มาได้มี
การผลติ เหรียญกษาปณ์หลายประเภท เชน่ เหรยี ญเงิน เหรยี ญดีบุก เหรยี ญทองคา เหรยี ญทองแดง

เหรียญเงิน เหรยี ญดีบุก

เหรียญทองคำ เหรียญทองแดง

5. กำรปรับปรงุ ภำษีอำกร เมื่อรฐั บาลไทยต้องยอมใหน้ านาประเทศมกี ารซ้อื ขายสินคา้ กบั ราษฎรได้อย่างเสรี
โดยให้เสยี ภาษีตามพิกดั อัตราท่กี าหนดไวใ้ นสนธสิ ัญญา ทาใหผ้ ลประโยชนร์ ายไดภ้ าษขี องรัฐบาลตกต่าลงเป็นอยา่ งมาก
เปน็ ผลให้ขาดแคลนเงินทุนเพือ่ มาทานุบารงุ บา้ นเมือง จึงไดก้ าหนดใหม้ ีการจัดเก็บภาษีขน้ึ มาใหม่ 14 ประเภท เชน่
ภาษสี กุ ร ภาษีปลาสด ภาษีปลาทู ภาษีไหม ภาษีขีผ้ ึ้ง ภาษีเตาหล่อ ภาษีฝ่นิ อากรมหรสพ อากรการพนัน เป็นต้น
รวมท้ังมีการยกเลิกและเปลยี่ นภาษอี ากรบางอย่างทท่ี าให้ราษฎรเดอื ดร้อน

จลุ สำรจดหมำยเหตุ สศค. : 6

สนธิสัญญำบำวรงิ และสนธิสัญญำที่ทำกับประเทศอ่ืน ๆ กบั กำรเปล่ยี นแปลงของระบบเศรษฐกิจไทย
ในสมัยรชั กำลที่ 5 (พ.ศ. 2411 – 2453)

การปรับตัวเข้าสู่ความทันสมยั ตามแบบตะวนั ตกนน้ั ต้องอาศัยเงินทนุ เป็นจานวนมหาศาล ดังนัน้ การปฏิรปู
เศรษฐกิจเพ่ือให้รฐั มีรายไดเ้ พียงพอต่อการปฏิรปู แผ่นดนิ คร้ังใหญจ่ งึ มีความจาเป็นอย่างยิ่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า
เจ้าอยูห่ วั จึงทรงปฏิรูปเศรษฐกิจอย่างเร่งดว่ น ดังน้ี

1. ดำ้ นกำรคลงั เนื่องจากปญั หาระบบการคลังที่ล้าสมัย ไม่สนองตอบต่อนโยบายการพัฒนาประเทศ
ระบบการบรหิ ารการคลงั ในระบบเดิมทีเ่ ป็นมายังสับสน รายไดข้ องรฐั ร่วั ไหล ไม่สามารถตรวจสอบและควบคุมการจัดเกบ็
รายได้และการใชจ้ า่ ยได้อย่างมปี ระสิทธภิ าพ พระองคจ์ งึ ทรงปฏริ ูปการคลงั 4 ด้าน คอื

1.1 จดั ตงั้ หอรัษฎากรพิพฒั น์ โดยตราเปน็ พระราชบัญญตั ิจัดต้งั ขนึ้ ใน พ.ศ. 2416 เพ่อื เปน็ สานักงานกลาง
สาหรบั เกบ็ เงินผลประโยชน์รายได้ภาษีอากรของแผ่นดนิ มารวมไวใ้ นท่ีแห่งเดียว ให้มีพนักงานบัญชีกลางสาหรบั รวบรวม
บญั ชผี ลประโยชนแ์ ผ่นดิน และตรวจตราการเกบ็ ภาษอี ากรของหน่วยงานตา่ ง ๆ ให้เปน็ ไปอย่างรดั กุม นับเป็นตน้ กาเนิด
ของกระทรวงการคลังในปัจจุบนั

1.2 ประกาศใช้ พ.ร.บ.กรมพระคลงั มหาสมบัติ ใน พ.ศ. 2418 มีจุดมุ่งหมายเพื่อจดั ระเบยี บราชการ
ในกรมพระคลังมหาสมบตั ิให้รดั กุมยงิ่ ขึน้ โดยกาหนดวธิ กี ารส่งเงิน รบั เงนิ ตรวจเงนิ และการจดั ลาดับตาแหนง่ ข้าราชการ
รบั ผิดชอบงานในระดบั ต่าง ๆ และตอ่ มาในปี พ.ศ. 2433 ไดย้ กฐานะกรมพระคลังมหาสมบัติเป็นกระทรวงพระคลัง
มหาสมบัติ

1.3 ประกาศใชพ้ ระราชบญั ญตั วิ ิธีการงบประมาณ ต่อมาใน พ.ศ. 2434 โปรดเกลา้ ฯ ใหจ้ ัดระเบียบ
การจัดทางบประมาณขึน้ เพ่ือเป็นหลกั ในการจดั สรรเงนิ ให้แกก่ ระทรวงต่าง ๆ ใหเ้ ป็นสดั ส่วนกนั ทาใหร้ ัฐบาลสามารถ
จดั พิมพ์งบประมาณรายรับรายจ่ายแผ่นดนิ ข้นึ เปน็ ครั้งแรกใน พ.ศ. 2444

1.4 การจดั ระเบียบการคลงั และจดั ทางบประมาณในครั้งนี้ ได้มกี ารแยกรายจ่ายส่วนพระองค์ออกจาก
รายจ่ายของแผน่ ดินหรอื รายจ่ายสาธารณะ และใน พ.ศ. 2441 ได้มกี ารแยกพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ออกจาก
ทรพั ย์สนิ ของแผ่นดนิ และมอบใหพ้ ระคลังขา้ งทเ่ี ปน็ ฝา่ ยบริหารพระราชทรัพย์ส่วนพระองคต์ ่อไป

2. ระบบเงนิ ตรำ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจา้ อยู่หัวทรงเห็นความจาเป็น ท่ีจะตอ้ งปรบั ปรุงระบบ
เงินตราให้เป็นสอ่ื กลางในการซือ้ ขายท่ีทันสมยั ดังเช่นทีป่ ระเทศตะวันตกปฏบิ ัติกนั อยู่ และเพ่ือเพ่มิ ความคลอ่ งตัว
ในการซื้อขายยง่ิ ขน้ึ ดงั น้ี

2.1 ปรบั ปรุงมาตราเงนิ ตราไทยเปน็ หน่วยบาทและสตางค์ คือ 100 สตางค์เปน็ 1 บาท ตงั้ แต่ พ.ศ. 2441 ซง่ึ
เป็นมาตราเงนิ ตราไทยมาจนถึงปัจจบุ ัน

2.2 ตราพระราชบญั ญตั ิธนบัตรสยาม ร.ศ. 121 และจัดตั้งกรมธนบัตรข้ึนเพื่อทาหน้าท่ีออกธนบตั รและ
รบั จ่ายเงินข้ึนธนบัตรใน พ.ศ. 2445 โดยจดั พมิ พธ์ นบัตรรุ่นแรก มีราคา 5 บาท 10 บาท 20 บาท 100 บาท
และ 1000 บาท ตอ่ มาเพิม่ ชนดิ 1 บาท

จลุ สำรจดหมำยเหตุ สศค. : 7

ธนบตั ร 1 บำท ธนบตั ร 10 บำท

ธนบตั ร 100 บำท ธนบัตร 1000 บำท

2.3 เรมิ่ จัดตง้ั “บคุ คลภั ย์” (Book Club) ธนาคารของคนไทย เพื่อชว่ ยสนบั สนุนการคา้ และเศรษฐกจิ
ของคนไทยให้กา้ วหนา้ ทัดเทียมกับชาวตา่ งประเทศใน พ.ศ. 2447

2.4 ประกาศใช้พระราชบัญญตั มิ าตรฐานทองคา เพ่ือรักษาอตั ราแลกเปล่ยี นเงนิ ตราไทยใหส้ อดคล้อง
กบั หลักสากลใน พ.ศ. 2451

บทความน้ไี ดก้ ล่าวถึงการเขา้ มาของชาติตะวนั ตกในยคุ จักรวรรดินิยม ซงึ่ เปน็ สาเหตุสาคัญทท่ี าให้
ประเทศไทยเกิดการเปลี่ยนแปลงและมีการพัฒนาบ้านเมืองในด้านตา่ ง ๆ เพ่อื ให้รอดพน้ จากการตกเป็นอาณานิคม
ของชาตติ ะวนั ตกดังได้กล่าวไปแล้วน้ัน ซ่งึ บทความน้ียงั มีให้ติดตามในตอนต่อไป โดยจะนาเสนอเกี่ยวกบั เร่ืองราว
ประวตั ศิ าสตร์การตอ่ ส้แู ละความพยายามทจ่ี ะทาใหป้ ระเทศไทยเป็นอิสระทางการเงิน โดยการจัดต้ังสถาบนั การเงนิ
ของคนไทย เพ่ือเปน็ ฐานรองรับการเตบิ โตทางด้านเศรษฐกิจการเงนิ ของประเทศ ส่วนจะเกดิ ขนึ้ อยา่ งไร
โปรดตดิ ตามตอนตอ่ ไปนะคะ

จลุ สำรจดหมำยเหตุ สศค. : 8

บรรณำนกุ รม

ความไม่มน่ั คงของราชอาณาจักรสยามในรัชกาล 5 กบั นกั ล่าอาณานิคม. (2562, 3 พฤษภาคม). ไทยโพสต์.
สบื ค้นเม่ือ 6 กรกฎาคม 2564. จาก https://www.thaipost.net/main/detail/35003

ธนาคารแห่งประเทศไทย. (2564). ธนบัตรแบบท่ี 1. สืบค้นเมื่อ 19 กรกฎาคม 2564. จาก
https://www.bot.or.th/Thai/Banknotes/HistoryAndSeriesOfBanknotes/Pages/Banknote_
Series01.aspx

_________. (2564). ววิ ัฒนำกำรเงนิ ตรำไทย. สืบคน้ เม่อื 19 กรกฎาคม 2564. จาก
https://www.bot.or.th/Thai/Banknotes/know_BMG/Pages/Evolution_Thai_Banknotes.aspx

_________. (2564). เหรียญกษำปณไ์ ทย. สบื ค้นเม่อื 19 กรกฎาคม 2564. จาก
https://www.bot.or.th/Thai/MuseumAndLearningCenter/BOTMuseum/Northern/Pages/
T-thaicoin.aspx

นวพร เรืองสกุล. (2550). 100 ปี จำกบคุ คลภั ยส์ ่ไู ทยพำณชิ ย์. กรงุ เทพฯ: ธนาคารไทยพาณิชย์.
ระบบเศรษฐกิจในสมยั รัชกำลที่ 4. (2564). สบื ค้นเมอ่ื 25 มถิ นุ ายน 2564. จาก

https://sites.google.com/site/socialpkru/rachkal-thi-4
ระบบเศรษฐกจิ รชั กำลท่ี 5. (2564). สืบคน้ เมือ่ 25 มิถนุ ายน 2564. จาก

https://sites.google.com/site/socialpkru/rachkal-thi-5
ลขิ ติ ธีรเวคิน. (2552, 22 กรกฎาคม). ลทั ธลิ า่ อาณานคิ มยคุ ใหม่. ผจู้ ดั กำรออนไลน์. สบื คน้ เมื่อ 17 กรกฎาคม

2564. จาก https://mgronline.com/daily/detail/9520000082914
วิชยั เทียนถาวร. (2561, 26 สิงหาคม). เศรษฐกิจยคุ ปรับตัวเข้าสู่ความทันสมัย ในรชั กาลที่ 4 และ 5 ตามแบบ

ตะวนั ตก (พ.ศ. 2394 - 2453). มติชนออนไลน์. สืบค้นเมื่อ 22 มิถนุ ายน 2564. จาก
https://www.matichon.co.th/article/news_1101062
ศนั สนีย์ วีระศลิ ป์ชยั . (2558, พฤษภาคม). พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยู่หวั กับพระราชวเิ ทโศบาย
เปิดประเทศ. ศิลปวฒั นธรรม. สบื ค้นเมื่อ 6 กรกฎาคม 2564. จาก https://www.silpa-
mag.com/history/article_11815
_________. (2562, มกราคม). พระราชวิเทโศบายในพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยหู่ ัว: การรักษา
เอกราชจากจักรวรรดินยิ มตะวนั ตก. ศลิ ปวฒั นธรรม. สบื คน้ เม่ือ 6 กรกฎาคม 2564. จาก
https://www.silpa-mag.com/quotes-in-history/article_10078

จลุ สำรจดหมำยเหตุ สศค. : 9

คอลัมน์ : บทความพิเศษ โรงเรยี น สศค.
กา้ วแรกสู่การเปน็ บุคลากรที่มศี ักยภาพ

เรื่องโดย นางสาวพชั ราวดี ลขิ ติ ชยั วรรณ

ตลอดระยะเวลาที่ผา่ นมา สานกั งานเศรษฐกิจการคลัง (สศค.) ได้มกี ารเปดิ รับบคุ ลากร
ใหม่ในตาแหน่งต่าง ๆ เข้ามารว่ มงานกบั สศค. เป็นจานวนมาก ซ่ึงในช่วงหลังมาน้ี บุคลากรท่ีเข้ามา
ใหม่ทุกคนจะต้องผ่านการเข้าร่วมการฝึกอบรมในหลักสูตรของโรงเรียนสานักงานเศรษฐกิจการคลัง
หรือเรียกส้ัน ๆ ว่า หลักสูตรของโรงเรียน สศค. ที่หลาย ๆ ท่านอาจจะเคยได้ยิน หรือแม้กระทั่งเคยได้
ผา่ นหลักสูตรนกี้ ันมาบ้างแลว้ แต่อาจยังไม่ทราบถึงทม่ี าและความมงุ่ หมายของหลักสูตรน้ี ซึ่งหากได้
ทาความรู้จักแล้ว จะพบว่าหลักสูตรของโรงเรียน สศค. ถือว่าเป็นก้าวแรกท่ีสาคัญของบุคลากรท่ีจะ
เป็นการเสริมสรา้ งความรู้และประสบการณ์ เพอ่ื นามาใชใ้ นการทางานและชีวติ ประจาวันได้

โรงเรียน สศค. ไดเ้ ร่ิมดาเนินการมาตง้ั แต่ปี 2556 โดยเป็นแนวความคิดและนโยบาย
ของ นายสมชัย สัจจพงษ์ ผู้อานวยการสานกั งานเศรษฐกิจการคลัง (ผอ.สศค. ต้ังแต่ 1 ต.ค. 2554
– 26 มิ.ย. 2557) จากดาริและวิสัยทัศน์ของท่านที่ให้ไว้ว่า เพ่ือให้บุคลากรทุกสานัก/ศูนย์/กลุ่ม
ได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความรู้และปรvะสบการณ์ในการทางานกับ สศค. อันจะก่อให้เกิดความรู้
ความเข้าใจ และเกิดการแลกเปล่ียนความรู้ในการปฏิบัติงานร่วมกัน ตลอดจนได้เรียนรู้และ
ทาความเข้าใจองค์กรได้มากยิ่งข้ึน จึงได้จัดต้ังเป็นหลักสูตรของโรงเรียน สศค. ภายใต้ความรับผิดชอบ
ของส่วนพัฒนาทรัพยากรบุคคล สานักเลขานุการกรม ซ่ึงมีวัตถุประสงค์หลักเพ่ือเป็นสถาบันฝึกอบรม
ของ สศค. ในการจัดกิจกรรมถ่ายทอดความรู้และเป็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างบุคลากรของ สศค.
จากรุ่นสรู่ ุ่นในทุกสานัก/ศูนย์/กลุ่ม โดยมพี ธิ ีเปดิ โรงเรียนอย่างเป็นทางการเม่ือวนั ที่ 8 กรกฎาคม 2556

หลักสูตร โรงเรียน สศค. ได้มีการพัฒนาหลักสูตรอย่างต่อเนื่องเร่ือยมา ในปีงบประมาณ
พ.ศ. 2556 – 2557 มีการจัดฝึกอบรมโดยกาหนดหลักสูตร อย่างน้อย 3 หลักสูตรต่อปี เช่น
หลักสูตรเรียนรู้สู่กูรูเศรษฐกิจ, หลักสูตรการเจรจาการค้าสินค้า, หลักสูตรความรู้เบ่ืองต้นเก่ียวกับ
อัตราแลกเปลี่ยน และหลักสูตรสนธิสัญญาและกระบวนการจัดทาสนธิสัญญาตามกฎหมายระหว่าง
ประเทศและตามกฎหมายภายในของไทย เปน็ ตน้

จุลสารจดหมายเหตุ สศค. : 01

โรงเรยี น สศค.
กา้ วแรกสู่การเปน็ บุคลากรที่มศี ักยภาพ

ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2558 ได้มีการจัดทามาตรฐานหลักสูตรกลางของโรงเรียน
สศค. ซ่ึงประกอบด้วยองค์ความรู้ของทุกสานัก/ศูนย์/กลุ่ม และหลักสูตรเพิ่มเติมซึ่งเป็นความรู้
พื้นฐานที่จาเป็นต่อการปฏิบัติงาน และในปีงบประมาณ พ.ศ. 2561 ได้มกี ารเพ่ิมกิจกรรมถ่ายทอด
ความรจู้ ากการไปศึกษาฝึกอบรมในต่างประเทศของข้าราชการให้กับบุคลากรของ สศค.

ปัจจุบันการอบรมแบ่งเป็น 3 หลักสูตร คือ หลักสูตรกลาง หลักสูตรเพิ่มเติม และกิจกรรม
ถ่ายทอดความรู้จากการไปศึกษาฝึกอบรมในต่างประเทศของข้าราชการ ซึ่งแต่ละปีจะมีการเปล่ียนแปลง
ตามความเหมาะสม โดยมีรายละเอยี ดของหลกั สูตร ดงั นี้

• หลักสูตรกลาง เป็นหลักสูตรที่มีความสาคัญเน่ืองจากเป็นหลักสูตรมาตรฐาน
ท่ีรวบรวมองค์ความรู้ท่ีกล่ันกรองจากการปฏิบัติงานของบุคลากรในแต่ละด้านของทุกสานักใน สศค.
และองค์ความรู้ดังกล่าวไม่มใี นทฤษฎีหรือตาราเรียนของสถาบันการศึกษาต่าง ๆ โดยมเี ป้าหมายเพ่ือ
สร้างพื้นฐานความรู้ความเข้าใจที่จาเปv็น ในการปฏิบัติงานตามหน้าท่ีและภารกิจที่ได้รับมอบหมาย
ใน สศค. ใหแ้ กบ่ คุ ลากรทุกคน

• หลักสูตรเพม่ิ เติม เปน็ หลกั สตู รความรพู้ ื้นฐานทจ่ี าเปน็ ต่อการปฏิบัติงานให้ถูกตอ้ ง
ตามแบบแผนหรือระเบียบของทางราชการ รวมถึงความรู้เกีย่ วกับสิทธิประโยชน์ของข้าราชการ เช่น
หลักสูตรการเขียนหนังสือราชการและการจดบันทึกรายงานการประชุม หลักสูตรพระราชบัญญัติ
ขอ้ มลู ขา่ วสารของราชการ พ .ศ.2540 หลักสตู รการสอ่ื สารยุคดิจทิ ัล และสทิ ธิจาก กบข. เป็นตน้

• กิจกรรมถ่ายทอดความรู้จากการไปศึกษาฝึกอบรมในต่างประเทศของข้าราชการ
มีวัตถุประสงค์ท่ีสาคัญ 2 ประการ คือ เพ่ือให้ข้าราชการที่มีโอกาสได้ไปศึกษาฝึกอบรมในต่างประเทศ
ได้มาถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ใหม่จากการไปศึกษาฝึกอบรมดังกล่าวให้กับเพื่อนร่วมงาน
และเพอ่ื เตรียมความพร้อมให้กับขา้ ราชการที่ สศค .จะสง่ ไปศึกษาฝกึ อบรมในสถาบนั ฝึกอบรมช้ันนา
ในตา่ งประเทศ

จุลสารจดหมายเหตุ สศค. : 11

โรงเรียน สศค.
กา้ วแรกสกู่ ารเปน็ บุคลากรทมี่ ีศักยภาพ

โดยหลกั สตู รกลางและหลกั สูตรเพ่มิ เตมิ ประกอบดว้ ย 23 รายวิชา ดงั ตอ่ ไปนี้

v

จุลสารจดหมายเหตุ สศค. : 12

โรงเรยี น สศค.
กา้ วแรกสกู่ ารเปน็ บคุ ลากรทม่ี ีศกั ยภาพ

ในช่วงปี พ.ศ. 2556-2557 กลุ่มเป้าหมายของผู้เข้าอบรม ได้แก่ ข้าราชการระดับ
ปฏิบัติการ ในปี พ.ศ. 2558 ได้ขยายกลุ่มเป้าหมายเพิ่มเติม ได้แก่ ข้าราชการระดับปฏิบัติการ
ระดับชานาญการ และผู้ท่ีสนใจ ต่อมาปี พ.ศ. 2562 จนถึงปัจจุบัน ได้ขยายกลุ่มเป้าหมายเพ่ิมเติม
อกี ครั้ง ไดแ้ ก่ ขา้ ราชการระดบั ปฏิบัตกิ าร พนักงานราชการ ลูกจ้างชัว่ คราว นักศกึ ษาฝึกงาน รวมถึง
บุคลากรท่ีสนใจ การขยายกลุ่มเป้าหมายเพิ่มเติมนั้น เนื่องจากได้รับกระแสตอบรับท่ีดี จึงมีการพัฒนา
หลักสูตรและขยายกลุ่มเป้าหมาย เพื่อให้มีความเหมาะสมสอดคล้องกับการดาเนินงานของ สศค.
ในปัจจุบนั

หลักสูตรของโรงเรียน สศค. จัดฝึกอบรมในช่วงเดือน
มกราคมถึงเมษายนของทุกปี ณ ห้องประประชุมป๋วย อ๊ึงภากรณ์
ชน้ั 7 สานักงานเศรษฐกจิ การคลัง โดยมีผู้เข้ารบั การฝกึ อบรม
เฉvล่ีย 40-60 คนต่อปี สาหรับหลักเกณฑ์การผ่านการฝึกอบรม
ผู้เข้ารับการฝึกอบรมจะตอ้ งมีระยะเวลาการฝึกอบรมไม่น้อยกว่า
ร้อยละ 80 ของระยะเวลาการฝึกอบรมทั้งหมด

โดยปกติการเรียนการสอนจะมีการอบรม ณ ห้องประชุมป๋วยอึ๊งภากรณ์ ชั้น 7
สานกั งานเศรษฐกิจการคลัง และเน่ืองจากสถานการณ์ Covid – 19 ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2564
จึงมีการปรับรปู แบบการเรียนการสอนใน 2 รูปแบบ คอื ให้มที ้ังการอบรม ณ ห้องประชุมป๋วย อึง๊ ภากรณ์
ชั้น 7 โดยให้มีการเว้นระยะห่างระหว่างกัน และเพ่ิมช่องทางการอบรมผ่านออนไลน์ด้วยโปรแกรม
WebEx เพื่อเป็นการลดความเสี่ยงของการแพร่ระบาดของโรค Covid – 19 ตามมาตรการป้องกัน
โรคของภาครฐั

จลุ สารจดหมายเหตุ สศค. : 13

โรงเรยี น สศค.
ก้าวแรกสกู่ ารเป็นบคุ ลากรท่ีมีศักยภาพ

และนค้ี ือส่ิงดี ๆ ที่ สศค. ไดจ้ ดั ใหม้ กี ารฝกึ อบรมหลกั สูตร
ของโรงเรียน สศค. เพื่อให้บุคลากรได้รู้จักองค์กรได้พัฒนา
ความรู้ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซ่ึงกันและกันระหว่างบุคลากร
ในแต่ละหน่วยงาน และนาความรู้ท่ีได้รับไปใช้ในการทางาน
และในชีวิตประจาวัน เป็นการพัฒนาศักยภาพของบุคลากร
ขององค์กรรุ่นต่อรนุ่ นาไปสู่การพัฒนาที่ยัง่ ยืนขององคก์ ร

ฉะน้ัน เม่ือทาความรจู้ ักหลักสูตรน้ีกนั ไปแล้ว จึงขอเรียนเชิญ
บุคลากรของ สศค. ทุกท่านท่ียังไม่เคยเข้ารับการฝึกอบรม
หรือบุคลากรท่ีสนใจทบทวนความรู้เก่ียวกับการปฏิบัติงาน
v ของ สศค. ในด้านต่าง ๆ เข้ารับการฝึกอบรมในหลักสูตร
ของโรงเรียน สศค. เพื่อก้าวเข้าสู่การเป็นบุคลากรท่ีมี
ศักยภาพขององค์กรต่อไป

สดุ ทา้ ยนี้ ขอขอบคณุ นางณชั กานต์ สวา่ งอารมณ์ ผู้อานวยการ
ส่วนพัฒนาทรัพยากรบุคคล และนายพิทักษ์ สุขสุราษฎร์
นักทรัพยากรบุคคลปฏิบัติการ สานักงานเลขานุการกรม
ทใ่ี หค้ วามอนเุ คราะห์ในการให้ข้อมลู ในครัง้ นี้

บรรณานกุ รม
เอกสารหลักสตู รโรงเรียนสานักงานเศรษฐกิจการคลัง ของสานกั งานเศรษฐกิจการคลัง. (เอกสารไมต่ ีพิมพ์เผยแพร่).

จุลสารจดหมายเหตุ สศค. : 14

April กิจกรรม สศค.

2 เมษายน 2564 2564

นางสาวกุลยา ตันติเตมทิ ผอู้ านวยการสานักงานเศรษฐกิจการคลงั
พรอ้ มด้วยนายพรชยั ฐรี ะเวช ที่ปรกึ ษาด้านเศรษฐกจิ การเงิน สานักงาน
เศรษฐกิจการคลงั รักษาราชการแทนรองปลดั กระทรวงการคลัง
ด้านบริหาร เข้าร่วมนาแจกนั ดอกไม้ถวายเบ้ืองหนา้ พระฉายาลักษณ์
และรว่ มลงนามถวายพระพรสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเดจ็
พระเทพรัตนราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจักรีสริ ินธร มหาวชริ าลงกรณวรราชภักดี
สิรกิ จิ การิณีพรี ยพฒั น รัฐสีมาคณุ ากรปิยชาติ สยามบรมราชกมุ ารี
เน่ืองในโอกาสวนั คลา้ ยวันพระราชสมภพ 2 เมษายน 2564 โดยมี
นายอาคม เตมิ พทิ ยาไพสิฐ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง
นายสันติ พรอ้ มพฒั น์ รฐั มนตรชี ่วยว่าการกระทรวงการคลัง
พร้อมคณะผบู้ ริหารระดบั สงู เขา้ ร่วมดังกล่าว ณ ศาลาสหทัยสมาคม
ในพระบรมมหาราชวัง เมื่อวันที่ 2 เมษายน 2564

จลุ สารจดหมายเหตุ สศค.: 15

May กิจกรรม สศค.

31 พฤษภาคม 2564 2564

นางสาวกลุ ยา ตันติเตมทิ ผู้อานวยการ
สานักงานเศรษฐกจิ การคลัง พรอ้ มด้วยคณะ
ผู้บรหิ าร และบุคลากรของสานกั งาน
เศรษฐกิจการคลงั รว่ มแสดงความยินดกี บั
นายพรชยั ฐรี ะเวช เนอื่ งในโอกาสได้รับ
พระราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งต้ังใหด้ ารง
ตาแหน่งรองปลัดกระทรวงการคลงั
ณ ห้องประชุม 301 ชน้ั 3
สานักงานเศรษฐกจิ การคลัง
เม่อื วนั ท่ี 31 พฤษภาคม 2564

จลุ สารจดหมายเหตุ สศค.: 16

June กจิ กรรม สศค.

2 มิถุนายน 2564 2564

นายอรรถพล อรรถวรเดช รองผ้อู านวยการ
สานักงานเศรษฐกจิ การคลงั เป็นประธานในการส่งมอบ
เงินสนบั สนุนและของบรจิ าคตามโครงการจติ อาสา
บาเพญ็ สาธารณประโยชน์ "มแี ลว้ แบง่ ปัน" เพือ่ เฉลมิ
พระเกยี รติเนอื่ งในโอกาสวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา
สมเดจ็ พระนางเจ้าฯ พระบรมราชนิ ี ประจาปี
พทุ ธศกั ราช 2564 ณ สถาบันเทคโนโลยีจติ รลดา
เมอ่ื วันที่ 2 มิถนุ ายน 2564

จลุ สารจดหมายเหตุ สศค.: 17

June กิจกรรม สศค.

29 มิถุนายน 2564 2564

นางสาวเกตสดุ า สปุ ระดษิ ฐ์ ท่ีปรกึ ษาดา้ นเศรษฐกจิ ระหวา่ งประเทศ สานักงานเศรษฐกจิ การคลงั
เปน็ ประธานมอบทุนส่งเสรมิ การศกึ ษาบตุ รของสมาชกิ สหกรณอ์ อมทรัพย์ สานักงานเศรษฐกิจการคลัง
ประจาปี 2564 ณ บรเิ วณ ชั้น 3 สานักงานเศรษฐกจิ การคลงั เมอื่ วันท่ี 29 มิถนุ ายน 2564

จุลสารจดหมายเหตุ สศค.: 18

ศนู ย์บริหารงานวิจยั และบรรณสารสนเทศ
สานกั งานเศรษฐกิจการคลงั กระทรวงการคลงั
ถนนพระรามที่ ๖ แขวงพญาไท เขตพญาไท กรุงเทพฯ ๑๐๔๐๐

โทรศพั ท์ ๐-๒๒๗๒-๙๐๒๐ ต่อ ๓๕๙๓

E-mail : [email protected]

Website : library.fpo.go.th

Facebook : ห้องสมดุ สานกั งานเศรษฐกิจการคลงั