TU LAW E-Magazine Issue 3 Year 1

ฤทัยชนก วัฒนสินธุ์ กัญจน์ จิรวุฒิพงศ์ ชวินทร์ อินทรักษ์ ปิ ยบุตร บุญอร่ามเรือง เผ่าพันธ์ ชอบนํ้ าตาล ประเสริฐ ป้ อมป้ องศึก ISSUE 3 YEAR 1 | September 2023

2 Editorial

Contents TU LAW News Law Time Law Data Think Forward Training and Professional Development with TU LAW Study Says Opinion People in Law Law for All อััปเดตข่่าวสารจาก TU LAW เร็็ว ง่่าย ทั่่�วถึึง กฎหมายจะไม่่เหมืือนเดิิม อีีกต่่อไปด้้วย Legal Tech นวััตกรรมโลกอนาคต • AGENDA นัักกฎหมายสายเทคโนโลยีี… แถวนี้้�มัันเถื่่�อน…ถ้้าไม่่แน่่ จริิงอยู่่ไม่่ได้้ จริิงหรืือไม่่? • คุุณโมกข์์พิิศุุทธิ์์� รตารุุณ ความคาดหวัังต่่อบทบาท เทคโนโลยีีในระบบกฎหมาย • คุุณเผ่่าพัันธ์์ ชอบน้ำ�ำตาล เส้้นทางการเตรีียมความพร้้อม ในการรัับมืือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber resilience) ของประเทศไทย: เข้้าใจ อุุปสรรค และค้้นหาวิิธีีแก้้ ไข • อาจารย์์ปวีีร์์ เจนวีีระนนท์์ หลัักสููตรอบรมพััฒนาบุุคลากร ทางกฎหมายในสาขาต่่าง ๆ ทั้้�งระยะสั้้�นและระยะยาว จาก LETEC จากผู้้ให้้สู่่ผู้้รัับ • คุุณธวััช ดำำสอาด • คุุณธีีรภััทร ถวััลย์์วรกิิจ ประวััติิศาสตร์์ ของการกำำกัับ Technology • อาจารย์์ประเสริิฐ ป้้ อมป้้ องศึึก 6 18 22 10 32 36 40 14 Disrupt or Develop? ทลายหรืือจุุดประกายบทบาท ‘เทคโนโลยีี’ ต่่อกฎหมาย จากวัันนี้้�ถึึงอนาคต • คุุณชวิินทร์์ อิินทรัักษ์์ • รศ. ดร.ปิิยบุุตร บุุญอร่่ามเรืือง • คุุณกััญจน์์ จิิรวุุฒิิพงศ์์ • นางสาวฤทััยชนก วััฒนสิินธุ์์24

4 Editorial

บทบรรณาธิิการ 5 บทบรรณาธิิการ กลัับมาพบกัับ E-Magazine กัันอีีกครั้� ้ง โดยฉบัับนี้้�เป็็น ฉบัับที่� 3 ่ ปีีที่� 1 เ ่ดืือนกัันยายน พ.ศ. 2566 ในปััจจุุบััน เทคโนโลยีีมีีเข้้ามามีีบทบาทในชีีวิิตของคนทั่่�วไป มากขึ้�้น หลายภาคส่่วนเริ่่� มมีีการนำำเทคโนโลยีีมาใช้้ใน การบริิหารจััดการ หรืือการนำำ AI มาใช้้ในกระบวนการ ดำำเนิินงาน ไม่่ว่่าจะเป็็นทางด้้านการเงิินการธนาคาร ด้้านการศึึกษา ด้้านกฎหมาย รวมไปถึึงกระบวนการ ยุุติิธรรม ประเด็็นที่�จะ่พููดคุุยใน E-Magazine ฉบัับนี้้� จึึงมีีเรื่่�องที่�เ่กี่่�ยวข้้องกัับ “Law Tech เทคโนโลยีี ในกระบวนการทางกฎหมาย” โดยเราจะพาทุุก ท่่านไปพููดคุุยแลกเปลี่่�ยนความคิิดกัับศิิษย์์เก่่าของ คณะนิติิศาสตร์์ มธ. ซึ่ง�่ทำำ งานในภาคส่่วนต่่าง ๆ เริ่่� มด้้วยคอลััมน์์ “Think Forward” ที่�่พููดถึึงเทคโนโลยีี เข้้ามายกระดัับกระบวนการยุุติิธรรมไทย ไปฟัังมุุมมอง ของรองเลขาธิิการประธานศาลฎีีกา เกี่่�ยวกัับบทบาท เทคโนโลยีีในระบบศาลไทยทั้้�งในปััจจุุบััน ไปจนถึึง อนาคต และคอลััมน์์ “People in Law” ที่�่พููดถึึงสมดุุล ระหว่่างการบัังคัับใช้้กฎหมายและเทคโนโลยีี รวมไปถึึง การกำกัำ ับดููแลเทคโนโลยีีผ่่านแง่่มุุมมองของนัักกฎหมาย การบิินและอวกาศ และยัังมีีคอลััมน์์ “Opinion” ที่�พาไ ่ ป พููดคุุยกัับศิิษย์์เก่่า 4 ท่่าน ตััวแทนวงการกฎหมายไทย ใน ประเด็็นบทบาท “เทคโนโลยีี” ต่่อกฎหมายในปััจจุุบัันถึึง อนาคตจะเป็็นอย่่างไร นอกจากนี้้�ยัังมีีคอลััมน์์อื่่�น ๆ อีีกมากมายที่�่ชวนติิดตาม ไม่่ว่่าจะเป็็นคอลััมน์์ “Law Time” ที่�ไ่ด้้ศิิษย์์เก่่าใน แบ่่งปัันประสบการณ์์เกี่่�ยวกัับการเป็็นนัักกฎหมาย ในงานสายเทคโนโลยีี ยัังมีีคอลััมน์์ “Law Data” ที่�่ จะพาทุุกคนไปทำำความรู้้จัักกัับ Legal tech ที่�เข้้า ่ มายกระดัับวงการกฎหมายในด้้านต่่างๆ และใน คอลััมน์์ “Study Says” ที่�ไ่ด้้ยกงานวิิจััยที่�่น่่าสนใจ ของคณะนิิติิศาสตร์์ มาเล่่าสู่่กัันฟััง นอกจากที่�่ทุุก ท่่านได้้รัับทราบถึึงข่่าวสารและกิิจกรรมต่่าง ๆ ของ คณะนิิติิศาสตร์์ ผ่่านคอลััมน์์ “TU Law News” แล้้วนั้้�น ทางกองบรรณาธิิการได้้เชิิญผู้้สนัับสนุุนทุุน การศึึกษา ผ่่านกองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์เพื่่�อพััฒนา การศึึกษาของคณะนิติิศาสตร์์ และผู้้ที่�ไ่ด้้รัับทุุนการศึึกษา มาพููดคุุยในคอลััมน์์ “Law for All” อีีกด้้วย การจััดทำำ E-Magazine ฉบัับนี้้� กองบรรณาธิิการตั้้�งใจ ที่�จะใ ่ห้้ทุุกท่่านได้้รัับความรู้้ และข้้อมููลที่�่น่่าสนใจ ในประเด็็นเทคโนโลยีีในกระบวนการทางกฎหมายใน ปััจจุุบััน กองบรรณาธิิการ TU LAW E-Magazine คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์

6 TU LAW News TU LAW News งานวัันรพีี ประจำำปีี 2566 7 August 2023 คณะนิิติิศาสตร์์ ได้้มีีการจััดงานวัันรพีี ประจำำปีี 2566 โดยในเวลา 07.45 - 08.30 น. เป็็นการประกอบพิิธีีสัักการะ เจ้้าพระยาอภััยราชาสยามานุุกููลกิิจ การประกอบพิิธีีสงฆ์์ ณ บริิเวณคอมมอนรููม คณะนิิติิศาสตร์์ ท่่าพระจัันทร์์ โดยมีีรองศาสตราจารย์์ ดร. ปกป้้อง ศรีีสนิิท คณบดีีคณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ เป็็นประธานในพิิธีี และเวลา 09.00 - 09.30 น. พิิธีีสัักการะพระเจ้้าบรมวงศ์์เธอ กรมหลวงราชบุุรีีดิิเรกฤทธิ์์ ณ ศาลฎีีกา โ �ดยมีีผู้้บริิหาร อาจารย์์พิิเศษ เจ้้าหน้้าที่่� และนัักศึึกษาคณะนิิติิศาสตร์์เข้้าร่วมพิ่ ิธีี อ่่านข่่าวเพิ่่� มเติิมได้้ที่่� https://cutt.ly/4wjfDAG1 โครงการห้้องปฏิิบััติิการกฎหมาย (Special Law Lab//YLPE : Young Lawyers-Police Engagement) 16-25 August 2023 สำำนัักงานตำำรวจแห่่งชาติิ ร่่วมกัับคณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ เปิิดโครงการ “ห้้องปฏิิบััติิการ กฎหมาย”(Special Law Lab//YLPE : Young Lawyers-Police Engagement) สานต่่อ สร้้างนัักกฎหมาย รุ่่นใหม่่ ร่่วมกัันแลกเปลี่่�ยน เรีียนรู้้งานตำำรวจตั้้� งแต่่ต้้นทางสร้้างแนวร่่วมป้้องกัันภััยทางออนไลน์์ และการสืืบสวน ยุุคใหม่่ โดยมีีผู้้บััญชาการตำำรวจแห่่งชาติิ ผู้้บััญชาการตำำรวจสอบสวนกลาง โฆษกสำำนัักงานตำำรวจแห่่งชาติิ พร้้อมด้้วย คณบดีีคณะนิิติิศาสตร์์ รองคณบดีีฝ่่ายบริิหาร ผู้้ช่่วยคณบดีีฝ่่ายการนัักศึึกษา และนัักศึึกษาคณะ นิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ ชั้้�นปีีที่่� 2-4 ที่่�เข้้าร่่วมโครงการ จำำนวน 24 คน เข้้าร่่วมพิิธีี โดยผู้้บััญชาการ ตำำรวจแห่่งชาติิ เป็็นผู้้กล่่าวเปิิดพิิธีีฯ และบรรยายพิิเศษ อ่่านข่่าวเพิ่่� มเติิมได้้ที่่� https://cutt.ly/0wjfALLP

TU LAW News 7 แสดงความยิินดีีกัับนัักศึึกษาคณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ August 2023 • การแข่่งขัันโครงการแข่่งขัันการกล่่าวสุุนทรพจน์์ระดัับปริิญญาตรีีประจำำปีี พ.ศ.2566 จััดโดยสภาทนายความ ในวัันที่่� 7 สิิงหาคม 2566 ณ ห้้องประชุุมชั้้�น 4 สภาทนายความ โดยมีีตััวแทนนัักศึึกษาจากคณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ได้้แก่่ นายวุุฒิิชััย บุุญเกื้้�อ และนางสาวบุุญธาทิิพย์์ จััตตุุรััส นัักศึึกษาชั้้�นปีีที่่� 3 ได้้รัับ”รางวััล ชนะเลิิศ” การแข่่งขัันการกล่่าวสุุนทรพจน์์ระดัับชั้้�นปริิญญาตรีี ภาคภาษาไทย โดยมีีอาจารย์์ อััครวััฒน์์ เลาวััณย์์ศิิริิ เป็็นอาจารย์์ผู้้คุุมทีีม • การแข่่งขัันตอบปััญหากฎหมายเนื่่�องในวัันรพีี ประจำำปีี 2566 รอบคััดเลืือก กทม. ระดัับชั้้�นอุุดมศึึกษา จััดโดย ศาลยุุติิธรรม ในวัันที่่� 19 สิิงหาคม 2566 โดยทีีมตััวแทนจากคณะนิิติิศาสตร์์ ได้้แก่่ นายกษิิดิิศน์์ เพชรคำำ และนาย อรรณพ เบาใจ นัักศึึกษาชั้้�นปีีที่่� 4 ได้้รัับรางวััล “รองชนะเลิิศอัันดัับที่่� 2” ซึ่�่งมีี อาจารย์์ ดร.ญาดา เดชชััย เธีียร ประสิิทธิ์์� ผู้้ช่่วยคณบดีีฝ่่ายกิิจการนัักศึึกษา คณะนิิติิศาสตร์์ มธ. และ อาจารย์์ชวิิน อุ่่นภััทร อาจารย์์ประจำำคณะ นิิติิศาสตร์์ มธ. เป็็นผู้้ควบคุุมทีีม • การแข่่งขัันตอบปััญหากฎหมายด้้านการคุ้้มครองข้้อมููลส่วนบุุ่คคลระดัับอุุดมศึึกษา (PDPA Challenge 2023 by Krungthai x PDPC) จััดขึ้้�นระหว่่างวัันที่่� 25 – 27 สิิงหาคม 2566 ณ ศููนย์์ฝึึกอบรมธนาคารกรุุงไทย เขาใหญ่่ จัังหวััด นครราชสีีมา โดยมีีตััวแทนมหาวิิทยาลััยต่่างๆ จำำนวน 28 แห่่งจากทั่่� วประเทศเข้้าร่่วมแข่่งขััน โดยทีีมตััวแทนจาก คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ได้้แก่่ นางสาวนิิสา อุุดมดััน และนายศิิริิชััย บุุญสถิิตธรรม นัักศึึกษาชั้้�น ปีีที่่� 4 ศููนย์์ลำำ ปาง นัักศึึกษาชั้้�นปีีที่่� 4 ศููนย์์ลำำ ปาง และนางสาวดิิษย์์ลดาพร โสมจะบก นัักศึึกษาชั้้�นปีีที่่� 3 ศููนย์์รัังสิิต ได้้รัับ “รางวััลชนะเลิิศ” ซึ่�งมีีอา ่จารย์์ชวิิน อุ่่นภััทร อาจารย์์ประจำำ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์เป็็นผู้้ ควบคุุมทีีม • การแข่่งขัันตอบปััญหากฎหมายเนื่่�องในวัันรพีี ประจำำปีี 2566 รอบชิิงชนะเลิิศ ระดัับอุุดมศึึกษา จััดโดยศาล ยุุติิธรรม ในวัันที่่� 2 กัันยายน 2566 โดยมีีทีีมตััวแทนจากคณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ศููนย์์ลำำ ปาง ได้้แก่่ นายณััฐวีีร์์ เนีียมมีี และนางสาววิิรััญชนา พิิศเกาะ นัักศึึกษาชั้้�นปีีที่่� 4 ได้้รัับ ”ถ้้วยรางวััลรองชนะเลิิศอัันดัับที่่� 2” โดยมีี ผู้้ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ตามพงศ์์ ชอบอิิสระ รองคณบดีีศููนย์์ลำำ ปาง และอาจารย์์ประจำำ คณะนิิติิศาสตร์์ มธ. อาจารย์์วรรษมน คุุณอมรพงศ์์ อาจารย์์ประจำำ คณะนิิติิศาสตร์์ มธ. เป็็นผู้้ควบคุุมทีีม

8 TU LAW News คณะผู้้บริิหารคณะนิิติิศาสตร์์ และ คณะผู้้แทนจากกองทุุนส่่งเสริิมการพััฒนาตลาดทุุน (CMDF) เข้้าพบเพื่่�อหารืือ การทำำกิิจกรรมทางวิิชาการร่่วมกััน โดยมีี คุุณชนัันต์์ ชาญชััยณรงค์์ ผู้้จััดการกองทุุนส่่งเสริิมการพััฒนาตลาดทุุน (CMDF) คุุณบุุศรา ไตรทิิพย์์เจริิญชััย รองผู้้จััดการกองทุุนส่่งเสริิมการพััฒนาตลาดทุุน (CMDF) และ คุุณฉััตรชััย ทิิศาดลดิิลก ผู้้ช่่วยผู้้จััดการ หััวหน้้าฝ่่ายวิิจััย สายงานวางแผนกลยุุทธ์์องค์์กร ตลาดหลัักทรััพย์์แห่่งประเทศไทย ร่่วมหารืือทางวิิชาการร่่วมกัันกัับ รองศาสตราจารย์์ ดร.ปกป้้อง ศรีีสนิิท คณบดีีคณะนิิติิศาสตร์์ ศาสตราจารย์์ ดร.ประสิทธิ์์�ปิวิาวััฒนพานิิช รองคณบดีีฝ่่ายวิิชาการ และ รองศาสตราจารย์์ ดร.นิิลุุบล เลิิศนุุวััฒน์์ ต้้อนรัับคณะผู้้แทนจากกองทุุนส่่งเสริิมการพััฒนาตลาดทุุน (CMDF) 12 September 2023 อ่่านข่่าวเพิ่่�มเติิม งานวัันรพีี ประจำำปีี 2566 อ่่านข่่าวเพิ่่�มเติิม โครงการห้้องปฏิิบััติิการกฎหมาย อ่่านข่่าวเพิ่่�มเติิม งานแสดงมุุทิิตาจิิต สแกน QR เพื่่�ออ่่านข่่าวเพิ่่�มเติิม

TU LAW News 9 คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ และกรีนี พีีซ ประเทศไทย ได้้มีีการจััดงานสัมมนัาทางวิิชาการ เรื่่�อง “UN Ocean Treaty : ถอดบทเรีียนกระบวนการยกร่่างสนธิิสััญญาพหุุภาคีี”ภายใต้้โครงการ “งานแสดงมุุทิิตาจิิตต่่อ ศาสตราจารย์์ ดร. จุุมพต สายสุนทรุ เนื่่�องในโอกาสเกษีียณอายุุราชการ” ณ ห้้อง 402 คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ ศููนย์์รัังสิิต เวลา 08.30 -13.30 น. โดยได้้รัับเกีียรติิจากศาสตราจารย์์ ดร. ประสิิทธิ์์�ปิิวาวััฒนพานิิช รองคณบดีีฝ่่ายวิิชาการ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ กล่่าวเปิดิงาน องค์์ปาฐกได้้แก่่ศาสตราจารย์์ ดร. จุุมพต สายสุนทรุ อาจารย์์ประจำำ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ และมีีวิิทยากรร่วม่บรรยาย 3 ท่่าน ได้้แก่่ 1. ผู้้ช่ว่ยศาสตราจารย์์ ดร. นพร โพธิ์์พั�ฒนชััย อาจารย์์ประจำำ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ 2. คุุณณิิชนันท์ั ์ ตััญธนาวิิทย์์ หัวัหน้้าโครงการรณรงค์์ด้้านทะเลและมหาสมุทรุ กรีนี พีีซ ประเทศไทย 3. คุุณทรงชััย ชััยปฏิิยุุทธ รองอธิิบดีีกรมสนธิสัิ ัญญาและกฎหมาย กระทรวงการต่่างประเทศ รวมถึึงอาจารย์ฐิ์ ิติิรัตน์ั ์ ทิิพย์สั์มัฤทธิ์์กุ�ุล อาจารย์์ประจำำ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ รัับหน้้าที่่�ผู้้ดำำ เนิิน รายการ โดยงานสััมมนานี้้�ได้้รัับความสนใจจากอาจารย์์ และนัักศึึกษา คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ เข้้าร่วม่งานได้้แก่่ ผู้้ช่ว่ยศาสตราจารย์์ ดร. ลลิิล ก่่อวุุฒิิกุุลรัังสีี ผู้้อำำนวยการศููนย์์กฎหมายระหว่่างประเทศ อาจารย์์ ดร.ภาคภููมิิ โลหวริิตานนท์์ ผู้้อำำนวยการศููนย์์กฎหมายทรััพยากรธรรมชาติิและสิ่่� งแวดล้้อม เข้้าร่่วมงานสััมมนา วิิชาการนี้้� รัับชมงานสัมมนัาย้้อนหลัังได้้ทาง https://cutt.ly/UwcUnEZB งานแสดงมุุทิิตาจิิตต่่อ ศาสตราจารย์์ ดร. จุุมพต สายสุุนทร เนื่่�องในโอกาสเกษีียณอายุุราชการ 18 September 2023

10 Think Forward Think Forward

How Technology Empowers the Court System เมื่่�อเทคโนโลยีีเข้้ามายกระดัับกระบวนการยุุติิธรรมไทย 11 How Technology ในปีี 2564 มีีคดีีที่�เข้้าสู่่�การพิิจารณากว่ ่ ่า 1 ล้้านคดีี และคดีีที่�่ค้้างการพิิจารณาคดีีจากปีีก่่อนหน้้ามากถึึง 2 แสนคดีี แต่่ถ้้าเอาเทคโนโลยีีมาช่่วยแบบเต็็มตััว พร้้อมไหมที่�จะเ ่ห็็นคดีีถููกตััดสิินโดยผู้้พิิพากษาที่�เ่ป็็น AI ? พร้้อมไหมถ้้าระบบข้้อมููลทั้้� งหมดของศาลจะถููกเก็็บเป็็นระบบ Blockchain ? กระบวนการยุุติิธรรม และคนไทยพร้้อมแล้้วหรืือยัังกัับการเปลี่่�ยนแปลง ของระบบศาลไทย? พููดคุุยกัับ คุุณเผ่่าพัันธ์์ ชอบน้ำ ำ ตาล รองเลขาธิิการสำำนัักงาน ศาลยุุติิธรรม ในฐานะ CIO ของสำำนัักงานศาลยุุติิธรรม ถึึงบทบาท เทคโนโลยีีในระบบศาลไทยทั้้� งในปััจจุุบััน ไปจนถึึงอนาคต ในปััจจุุบัันระบบยุุติิธรรมไทยมีีการเอาเทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วยด้้าน ไหนบ้้าง? “ที่�่ผ่่านมา การติิดต่่อราชการกัับศาลต้้องเดิินทางมาเองและติิดต่่อกััน Empowers the Court System เมื่่�อเทคโนโลยีีเข้้ามายกระดัับ กระบวนการยุุติิธรรมไทย คุุณเผ่่าพัันธ์์ ชอบน้ำ�ำตาล (โต้้ง) รองเลขาธิิการสำำนัักงานศาลยุุติิธรรม How Technology Empowers the Court System เมื่่�อเทคโนโลยีีเข้้ามายกระดัับกระบวนการยุุติิธรรมไทย 32

12 Think Forward ด้้วยกระดาษ ไม่่ว่่าจะยื่่�นคำำ ฟ้้อง คำำร้้อง คำำขอก็็ต้้องมา เองทั้้� งนั้้�น แต่่ตอนนี้้�วิิธีีการดัังกล่่าวค่่อย ๆ ถููกแทนที่�่ด้้วย เทคโนโลยีีดิิจิิทััล ปััจจุุบัันศาลยุุติิธรรมสามารถทำำ ให้้ ประชาชนดำำเนิินคดีีบางประเภทได้้โดยที่�ไ่ม่่ต้้องเดิิน ทางมาศาลเลย สามารถยื่่�นทางออนไลน์์ได้้ ไต่่สวนทาง ออนไลน์์ผ่่านแอปพลิิเคชัันและศาลออกคำำสั่่�งที่�เ่ป็็น เอกสารอิิเล็็กทรอนิิกส์์ได้้ด้้วย ตอนนี้้�ศาลยุุติิธรรมมีีระบบอิิเล็็กทรอนิิกส์์ที่�ใ่ห้้บริิการ ประชาชน 2 ระบบหลััก ๆ ที่คิ�่ดิว่าจะ่อำำนวยความสะดวก ให้้ให้้ประชาชนได้้ดำำเนิินชีีวิิตประจำำวัันได้้ง่่ายขึ้้�นโดย ใช้้เทคโนโลยีี ระบบแรกคืือระบบที่�่ประชาชนสามารถ ยื่่�นคำำ ฟ้้อง ยื่่�นเอกสาร หรืือรัับเอกสารผ่่านช่่องทาง Online หรืือระบบ E-filing ซึ่�่งหน่่วยงานราชการ บางแห่่งก็็มีีระบบนี้้� อีีกระบบหนึ่่�งคืือระบบการพิิจารณาคดีีออนไลน์์ที่�่ อำำนวยความสะดวกให้้ประชาชนขึ้้�นศาลได้้โดยไม่่ ต้้องเดิินทางมาที่�ศา ่ล ด้้วย 2 ระบบนี้้� จะทำำ ให้้เรื่่�อง การดำำเนิินคดีีไม่่ใช่ภาระใหญ่ ่ ่ของประชาชน ลดค่่าใช้จ่่ ้าย ลดระยะเวลาลงได้้มาก” มีีเงื่่� อนไขในการพิิจารณาหรืือไม่่ว่่าคดีีแบบไหน สามารถใช้้การพิิจารณาออนไลน์์ได้้? “เราต้้องกลัับไปดููกฎหมาย สิ่่� งที่�่ท้้าทายอย่่างหนึ่่�งเวลา ที่�เราจะเ ่ ปลี่่�ยนวิิธีีการทำำ งาน(Model) โดยเฉพาะด้้าน การพิิจารณาคดีี สิ่่� งแรกที่�เรา ่ต้้องดููก่่อนคืือกฎหมาย แล้้วค่่อยมาหาเทคโนโลยีี ต้้องดููกฎหมายก่่อนว่่า กฎหมายให้้ทำำ อะไรได้้บ้้าง ทำำ ได้้แค่่ไหน แล้้วค่่อยมาหา เทคโนโลยีีที่�เข้้า ่กัับกฎเกณฑ์์ในเรื่่�องนั้้�น ๆ กฏหมายที่�่สำำคััญเกี่่�ยวกัับเรื่่�องนี้้�คืือข้้อกำำหนดของ ประธานศาลฎีีกาว่่าด้้วยวิิธีีพิิจารณาคดีีอิิเล็็กทรอนิิกส์์ เขีียนหลัักการกว้้าง ๆ ไว้้ว่่า ต้้องพิิจารณา 2 เรื่่�องคืือ ความสามารถของคู่่�ความว่่า สามารถใช้้เทคโนโลยีีหรืือ ระบบเทคโนโลยีีในการดำำเนิินคดีีได้้หรืือไม่่ อีีกเรื่่�อง หนึ่่�งคืือต้้องดููว่่าการนำำเทคโนโลยีีมาใช้้ในการพิิจารณา คดีีแทนวิิธีีการเก่่าจะทำำ ให้้สิิทธิิในการสู้้คดีีของคู่่�ความ ลดลงหรืือไม่่ คืือจะเอาเทคโนโลยีีมาใช้้ในการพิิจารณา คดีีต้้องไม่่เสีียความเป็็นธรรมด้้วย ต้้องตอบโจทย์์ 2 เรื่่�องนี้้�ให้้ได้้ก่่อน ถึึงจะเอาระบบ การพิิจารณาคดีีแบบอิิเล็็กทรอนิิกส์์เข้้ามาใช้้ได้้ แต่่ว่่า ถ้้าเป็็นการดำำเนิินคดีีอาญาอาจจะยัังมีีข้้อจำำกััดในแง่่ ของกฎหมายอยู่่�พอสมควร เช่่น การพิิจารณาคดีีอาญา ต้้องพิิจารณาต่่อหน้้าจำำเลย การพััฒนาเทคโนโลยีีใน การดำำเนิินคดีีของศาลยุุติิธรรมตอนนี้้�ก็็เลยไปได้้ไกลใน ขอบเขตของคดีีทางแพ่่งมากกว่่าคดีีอาญา” ข้้อดีขีองการนำำ เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้? “มีีข้้อดีีเยอะมาก ศาลยุติุิธรรมในฐานะหน่่วยงานราชการ ที่�่ต้้องให้้บริิการประชาชน มีีเป้้าหมายหนึ่่�งที่�่ตรงกัันกัับ หน่่วยงานราชการอื่่�นคืือต้้องบริิการประชาชนให้้ได้้รัับ ความสะดวกรวดเร็ว็ ประหยัดั ซึ่งเค�่ รื่่�องมืือที่ทุ�ุ่กหน่่วยงาน นำมำ าใช้ต้ อบโจทย์ดั์ ังกล่่าวก็คื็ ือเทคโนโลยีี แต่่หลัักการที่�่สำคัำ ัญของศาลยุุติิธรรมนอกจากโจทย์์ ดัังกล่่าวแล้้วเรายัังต้้องนำำเทคโนโลยีีมาใช้้ให้้เกิิดความ เป็็นธรรมกัับคู่่�ความด้้วยการออกแบบการทำำงานทางคดีี โดยใช้้เทคโนโลยีีต้้องเกิดิความสะดวก รวดเร็ว็ และเสียค่่ ีา ใช้้จ่่ายน้้อยแก่่ทุุกฝ่่าย ถ้้าเอาเทคโนโลยีีมาใช้้แล้้วหาจุุด สมดุุลเรื่่�องตรงนี้้�ไม่่ได้้ เช่่น เอาเทคโนโลยีีมาใช้้แล้้วฝ่่าย หนึ่่�งได้้รัับความสะดวก รวดเร็็ว และประหยััดขึ้้�นมาก แต่่อีีกฝ่่ายหนึ่่�งไม่่สะดวกเลย ทำำงานยาก ใช้้เวลานานขึ้้�น แล้้วเสีียค่่าใช้้จ่่ายมากขึ้้�น ก็็จะไม่่ใช่่ทิิศทางการพััฒนา ที่�่ยั่่ง�ยืืนหรืือคุ้้มค่่า” อุปุสรรค หรืือความท้้าทาย? “ต้้องเข้้าใจว่าการใ ่ช้้เทคโนโลยีีในมุมขุองศาลเป็็นการเอา เทคโนโลยีีเข้้ามาใช้้ในฐานะเป็็นวิธีิีพิิจารณาคดีี ในขณะที่�่ หน่่วยงานอื่่�นอาจเอาเทคโนโลยีีเข้้ามาทำำ ให้ทำ้ ำ งานได้้เร็ว็ มากขึ้้�น หรืือบริิการประชาชนให้้ได้้รัับความสะดวก แต่่

How Technology Empowers the Court System เมื่่�อเทคโนโลยีีเข้้ามายกระดัับกระบวนการยุุติิธรรมไทย 13 ลัักษณะเฉพาะของศาลเป็็นการเอาเทคโนโลยีีมาใช้้เพื่่�อ ดำำเนิินคดีีที่�มีี ่คู่่�ความ และท้้ายที่สุ�่ดุจะต้้องมีี มีีคนได้้คนเสียี มีีคนชนะคนแพ้้คดีี การใช้้เทคโนโลยีีกัับการทำำงานของ ศาลจึึงมีีลัักษณะเฉพาะคืือต้้องให้้เกิดิความเป็็นธรรมด้วย้ สิ่่�งที่�เ่ป็็นความท้้าทายเรื่่�องแรกคืือ ความคุ้้นชิินของ ผู้้เกี่่�ยวข้้อง ในการดำำเนิินคดีีสมััยใหม่่ของเราตั้้�งแต่่มีี ประมวลกฎหมายวิธีิีพิิจารณาความมา เป็็นการดำำเนิินการ ภายใต้้เทคโนโลยีีเก่่า ก็คื็ ือเทคโนโลยีีกระดาษ ซึ่งใ�่ช้กั้ ันมา นานจนตกผลึึกทั้้งระบบแ�ละวิธีิคิีดิในการทำำงาน รวมไปถึึง การเรียีนการสอนกฎหมาย เรียีกว่าเ่ ป็็น เป็็น Ecosystem ในระบบการทำำงานแบบเดิมิ เพราะฉะนั้้น�ถ้้าจะเอาเทคโนโลยีีที่�เ่ป็็นวิธีิีการใหม่่เข้้ามาใช้้ เราก็ต้็ ้องทำำ Ecosystem ใหม่่ ซึ่ง�่ประกอบไปด้วย้หลาย ๆ อย่่างทั้้งกฎเกณฑ์์ ค �วามเข้้าใจ เครื่่�องมืือต่าง ๆ ซึ่่ง�่สิ่่งเห�ล่่า นี้้คื�ือความท้้าทาย ที่�่ต้้องสร้้างให้้เกิิดขึ้้�นให้้ได้้ เพื่่�อให้้เกิิด รููปแบบการทำำ งานแบบใหม่่ (New Model) ขึ้้น�มา” AI มาเป็็นผู้้พิิพากษา ประเทศไทยจะมีีโอกาสไหม? “อัันนี้้�ก็็ต้้องถามชาวบ้้านก่่อนว่่ารัับได้้ไหม ถ้้าจะเอา AI มาพิิจารณาตััดสิินคดีีแทนผู้้พิิพากษาที่�เ่ป็็นมนุุษย์์ ความเห็็นส่่วนตััวของผมคิิดว่่าวัันนี้้�คนทั่่�วไปน่่าจะยััง ไม่่พร้้อมที่�จะใ ่ห้้หุ่่�นยนต์์มาชี้้�ชะตากรรมของตััวเขา แต่่ ถ้้าเราถอยหลัังไปขั้้�นนึึงลองให้้เอาหุ่่�นยนต์์ AI มาเป็็นที่�่ ปรึึกษาด้้านกฎหมาย เช่น เอา AI ่มาพััฒนา Platform ที่�ใ่ห้้ ชาวบ้้านที่�ไ่ม่่รู้้กฎหมายมาปรึึกษาปัญัหากฎหมายเบื้้�องต้้น ผมว่า่ถ้้าเป็็นแบบนี้้น่่ �าจะเหมาะกัับประเทศไทยในขณะนี้้� เพราะ Painpoint หนึ่่�งของกระบวนการยุุติิธรรมของ ประเทศไทยคืือ การเข้้าถึึงกระบวนการยุุติิธรรมของ ประชาชน ทำำ ไมเราไม่่ทำำ ให้้มีีแหล่่งข้้อมููลใหญ่แห่ ล่่งหนึ่่�ง ใส่่ AI เข้้าไป แล้้วเปิิดให้้ประชาชนเข้้ามาปรึึกษาหรืือ หาความรู้้เบื้้�องต้้นจาก Platform นี้้� เพื่่�อให้้เขาสามารถ มีีข้้อมููลหรืือแนวทางเบื้้�องต้้นในการต่่อสู้้คดีีได้้อย่่าง ถููกต้้อง ผมมองว่่าถ้้าเอา AI มาเป็็นผู้้พิิพากษาวัันนี้้� ยัังเร็็วไป แต่่ถ้้าเอามาเป็็นที่�่ปรึึกษาด้้านกฎหมายอาจจะ ได้้รัับความยอมรัับมากกว่า”่ ความคาดหวัังของระบบศาลไทยในอนาคต “ผมคิิดว่่า เทคโนโลยีีที่�ศา ่ลจะนำำมาใช้้ในการพิิจารณา คดีีต้้องสามารถที่�จะรอง ่รัับกัับข้้อพิิพาทและพยาน หลัักฐานลัักษณะใหม่่ ๆ ในอนาคตได้้ อย่่างเช่่น ตอน นี้้�เรามีีข้้อพิิพาทเรื่่�องทางออนไลน์์เยอะมาก หลัักฐาน ทุุกอย่่างอยู่่�ในโลกไซเบอร์์เป็็นหลัักฐานอิิเล็็กทรอนิิกส์์ ทั้้�งสิ้้�น คงแปลกประหลาดถ้้าเวลาที่�เ่กิิดข้้อพิิพาท เป็็นคดีีแล้้ว กลัับต้้องย้้อนไปใช้้หลัักฐานกระดาษ มัันเข้้า กัันไม่่ได้้ หลัักฐานและวิิธีีการดำำเนิินคดีีต้้องสอดคล้้องกััน ต่่างประเทศเลยมีีแนวคิิดว่่า วิิธีีการที่�เอา ่มาจััดการ กัับข้้อพิิพาทต้้องเข้้ากัันได้้ ข้้อพิิพาทเรื่่�องราวที่�เ่กิิด ขึ้้�นบนโลกอิินเทอร์์เน็็ตก็็ควรจััดการด้้วยวิิธีีการทาง อิิเล็็กทรอนิิกส์์ อย่่างเช่่น ประเทศจีีนมีีศาลอิินเทอร์์เน็็ต ก็็มาจากแนวคิิดทำำนองนี้้� การพััฒนาเทคโนโลยีีของศาล ศาลต้้องไปพร้้อม ๆ กัับ ภาพรวมการพััฒนาเทคโนโลยีีของประเทศ ศาลต้้อง ติิดตามภาพรวมของประเทศว่่า ประชาชนหรืือภาค ธุุรกิิจเขาใช้้อิิเล็็กทรอนิิกส์์หรืือเทคโนโลยีีในรููปแบบ ไหนดำำเนิินการในชีีวิิตประจำำวัันหรืือทำำธุุรกิิจและมีี แนวโน้้มจะเกิิดข้้อพิิพาทแบบไหนจากวิิถีีชีีวิิตนั้้�น ศาล ก็็ต้้องเตรีียม Platform บุุคลากร และผู้้พิิพากษา ให้้ สามารถมารองรัับข้้อพิิพาทที่�จะเ ่กิิดจากการใช้้ชีีวิิต แบบใหม่่แบบนั้้�นด้้วย” ฝากถึึงนัักกฎหมายรุ่่นต่่อไป “สำำหรัับน้้องธรรมศาสตร์์ สมััยที่�่ผมเป็็นนัักศึึกษา ได้้ยิิน คำำว่่า “ฉัันรัักธรรมศาสตร์์ เพราะธรรมศาสตร์์สอน ให้้ฉัันรัักประชาชน” ผมตีีความเองว่่าหมายถึึงเวลา ทำำ อะไรแล้้วให้้นึึกถึึงคนอื่่�นที่�เ่ดืือดร้้อน ธรรมศาสตร์์ สอนเราให้้คิิดถึึงคนอื่่�น โดยเฉพาะเมื่่�อเราเป็็นนััก กฎหมายที่�่ลัักษณะของวิิชาชีพีเป็็นการทำำงานที่�เ่กี่่�ยวกัับ ความเดืือดร้้อนของคนอื่่�น ยิ่่ง�ต้้องคิิดถึึงคนอื่่�นให้ม้ าก ๆ”

14 People in Law

กฎหมายไม่่ฉุุดรั้้�ง นวััตกรรมไม่่ล้ำำ�เส้้น สมดุุลระหว่่างการบัังคัับใช้้กฎหมายและเทคโนโลยีี 15 ข้้อมููลจากสำำ นัักงานสถิิติิแห่่งชาติิแสดงให้้เห็น็ ว่่า กว่่า 90% ของคนไทยมีีโทรศััพท์์ใช้้ และเข้้าถึึงอิินเทอร์์เน็็ต จาก ในอดีีตที่่�เทคโนโลยีีเป็็นเรื่่�องไกลตััว มาตอนนี้้�คนกลัับใช้้ เทคโนโลยีีในทุุก ๆ วััน และมีีการพััฒนาเทคโนโลยีีออกมา ใหม่่อยู่่เรื่่�อย ๆ เมื่่�อเทคโนโลยีีกำำลัังเติิบโตอย่่างรวดเร็็ว การกำำกัับดููแล ทางกฎหมายก็็ต้้องเปลี่่�ยนแปลงไปจากเดิิมแต่่จะมาก น้้อยแค่่ไหน การกำำกัับดููแลทางกฎหมายที่่�เหมาะสมใน การทำำ ให้้เทคโนโลยีีเติิบโตไปพร้้อมกัับความสงบ เรีียบร้้อยของสัังคม และความสมดุุลในการกำำกัับดููแลไม่่ให้้ เป็็นการปิิดกั้้�นนวััตกรรม ควรเป็็นอย่่างไร ในคอลััมน์์นี้้�ร่่วมรัับฟัังความเห็็นจาก อาจารย์์ประเสริิฐ ป้้อมป้้องศึึก ถึึงมุุมมองการกำำกัับดููแลเทคโนโลยีีผ่่าน แง่่มุมมุองของนัักกฎหมายการบินิและอวกาศ ความสััมพัันธ์์ระหว่่างกฎหมายและเทคโนโลยีี? “ ในมุุมมอ งขอ งผม เทคโนโ ลยีีก็็คืือทุุ กสรรพสิ่่�ง การประดิิษฐ์์คิิดค้้นสิ่่�งของต่่าง ๆ ที่่�ผ่่านมาตั้้�งแต่่อดีีต ถึึงปััจจุุบััน เป็็นเรื่่�องของเทคโนโลยีีที่่�ดีีขึ้้�นเป็็นลํําดัับไป แต่่สิ่่� งที่่�เราคํํานึึงถึึงกัันในช่่วงเวลานี้้�ก็็คืือ เทคโนโลยีีที่่�มีี ลัักษณะที่่�จะเปลี่่�ยนแปลงสัังคมและวิิถีีชีวิีิตผู้้คน เทคโนโลยีีในมุุมผมแบ่่งออกเป็็น 2 แบบ แบบแรกมีี ลัักษณะ Progressive คืือ เข้้ามาทํําให้้สิ่่�งที่่�มีีอยู่่ดีีขึ้้�น ซึ่�่งอาจไม่่ได้้กระทบต่่อสัังคมมากเหมืือนคอมพิิวเตอร์์ ที่่�มีีรุ่่นใหม่่เข้้ามาเรื่่�อย ๆ แต่่พื้้�นฐานของเทคโนโลยีีแบบ นี้้�ก็็ไม่่ได้้ทำำ ให้้สัังคมแตกต่่างไปจากเดิิมมากนััก กัับอีีก แบบมีีลัักษณะ Disruptive ที่่�พููดถึึงกัันเยอะมาก เพราะ เป็็นเทคโนโลยีีที่่�มีีลัักษณะที่่�ทํําให้้โครงสร้้างสัังคม และเศรษฐกิิจเปลี่่�ยนไป ทำำ ให้้เกิิดรููปแบบบธุุรกิิจใหม่่ ๆ ขึ้้�นมา และธุุรกิิจแบบเดิิมอาจล้้มหายไป ซึ่�งเป็็ ่ นสิ่่� งที่่�สัังคม ให้้ความสนใจอยู่่ในตอนนี้้� กฎหมายนั้้�นเกี่่�ยวข้้องกัับชีีวิิตเป็็นอยู่่ของผู้้คนโดยทั่่�วไป กฎหมายไม่่ฉุุดรั้้�ง นวััตกรรมไม่่ล้ำำ�เส้้น สมดุุลระหว่่างการบัังคัับใช้้กฎหมายและเทคโนโลยีี 15 กฎหมายไม่่ฉุุดรั้้�ง นวัั ตกรรมไม่่ล้ำำ � เส้้น เมื่่�อเทคโนโลยีีเข้้ามาเปลี่่�ยนชีีวิิตสัังคมและเศรษฐกิิจ กฎหมายก็็จะต้้องปรัับเปลี่่�ยนไปตามสัังคมนั้้�นด้้วย ดัังนั้้�น กฎหมายไม่่ได้้เปลี่่�ยนไปเพราะเทคโนโลยีี เทคโนโลยีส่ี ่งผล ต่่อสัังคมก่่อน แล้้วกฎหมายค่่อยเปลี่่�ยนตามสัังคมที่่�เปลี่่�ยน ไปอีีกทีี” กฎหมายตามไม่ทั่ ันเทคโนโลยีีจริิงไหม? “จริิง เรื่่�องแรกคืือ เรามีีกฎหมายที่่�มัันตายตััว กฎหมายที่่� มองสัังคมเป็็นภาพนิ่่� ง เพราะเขีียนกฎหมายตามภาพนิ่่� ง ที่่�เราเห็็น ถ้้าผู้้ร่่างกฎหมายมองสัังคมในลัักษณะที่่�เป็็น พลวััตร และออกแบบกฎหมายสํําหรัับรองรัับสัังคม ที่่�เป็็นพลวััตร กฎหมายก็็จะยึึดหยุ่่นสามารถเผชิิญกัับ ความเปลี่่�ยนแปลงได้้ในระดัับหนึ่่�ง นอกจากนี้้� การที่่�สัังคม มีีรููปแบบกิิจกรรมใหม่่ๆ เกิิดขึ้้�นจากเทคโนโลยีี ก็็อาจเป็็น กรณีที่่�ไม่มี่ ีกฎหมายเฉพาะเรื่่�องนั้้�น ๆ ด้้วย เรื่่�องที่่�สองก็็คืือว่่า แนวคิิดทางกฎหมายของเราในอดีีต มัันมีีปััญหาตรงที่่�ว่่าเราไม่่รู้้จัักกฎหมายที่่�เอามาใช้้กัับเรื่่�อง การกํํากัับดููแล เรามีีแต่่กฎหมายอาญา กฎหมายแพ่่ง หรืือกฎหมายมหาชน ที่่�มีีแนวคิิดประมาณยุุคสงครามโลก ครั้้� งที่่�สอง กฎหมายก็็เลยไม่่เท่่าทัันกัับกัับเทคโนโลยีีตาม ความเป็็นจริิง อัันนี้้�ไม่่ต้้องเทคโนโลยีีสมััยใหม่่ เทคโนโลยีี เก่่าก็็เป็็นอย่่างนี้้�เหมืือนกััน 30 อาจารย์์ประเสริิฐ ป้้ อมป้้ องศึึก (หล้้า) สมดุ ุ ลระหว่่างการบัังคัับใช้้กฎหมายและเทคโนโลยีี

16 People in Law People in Law มีีเรื่่�องหนึ่่�งที่่�เป็็นปััญหาโดยเฉพาะกฎหมายไทย คืือนิิยม ใช้้หลััก “One Size Fits All” มองของทุุกอย่่างเหมืือนกััน และจะบัังคัับให้้ใช้้เครื่่�องมืือทุุกอย่่างเหมืือนกันั ในเรื่่�องการ บิินนั้้�น เราทราบทั่่�วไปว่่าอากาศยานนั้้�นมีีหลายประเภท มาก ๆ เช่่น ว่่าวก็็เป็็นอากาศยานแบบหนึ่่�ง โคมลอยก็็ เป็็นอากาศยานแบบหนึ่่�ง โดรนก็็เป็็นอากาศยานแบบ หนึ่่�ง แต่่กฎหมายไทยบัังคัับวิิธีปี ฏิิบััติิอย่่างเดีียวกัันสำำหรัับ อากาศยานทุุกประเภท ซึ่�่งทำำ ให้้เกิิดผลทางกฎหมายที่่� แปลกประหลาด ผมเปรีียบเทีียบเรื่่�องการทํํากัับข้้าวแล้้วกััน กฎหมายบอก ว่่าถ้้าคุุณจะทํํากัับข้้าว คุุณต้้องใช้้เครื่่�องมืือในห้้องครััว ของคุุณให้้ครบทุุกเครื่่�องมืือไม่่ว่่าคุุณจะทํําอะไร พอคุุณ จะไปทํําบะหมี่่� คุุณต้้องใช้้เครื่่�องมืือทุุกอย่่างในห้้องครััว ในการต้้มบะหมี่่� มัันก็็เป็็นไปไม่่ได้้ แต่่กฎหมายการเดิิน อากาศของไทยเขีียนอย่่างนี้้�จริิง ๆ การแก้้ปััญหาเรื่่�องนี้้� กลายเป็็นเรื่่�องยุ่่งยากมากอย่่างไม่่น่่าเชื่่�อ ถ้้านัักกฎหมาย เข้้าใจพื้้�นฐานของเทคโนโลยีีการบิิน กฎหมายก็็อาจจะ ไม่่เป็็นปััญหาอย่่างที่่�เป็็นอยู่่ขณะนี้้ก็� ็ได้้” มากมาย เปิิดโอกาสให้ป้ระชาชนคิิดค้น้ยานทางอากาศตาม แต่่จิินตนาการของตน โดยจะเน้น้ กฎเกณฑ์์กลางเพื่่�อความ ปลอดภััย มากกว่่าจะเน้น้ ว่่าต้้องมีีใบอนุุญาตต่่าง ๆ นานา การแบ่่งกฎหมายเป็็น 2 แดนอย่่างนี้้� ทำำ ให้้กฎหมายมีี ความยืืดหยุ่่น มีีความเข้้าอกเข้้าใจ ทำำ ให้้คนสามารถ ประดิิษฐ์์คิิดค้้น และสร้้างเทคโนโลยีีได้้มากขึ้้�น แต่่เมื่่�อไร ที่่�ต้้องการนำสิ่่ ำ� งประดิิษฐ์์นั้้�นมาให้้บริิการต่่อสาธารณชน ก็็จะมีีความเคร่่งครััดขึ้้นต�ามลำดัำ ับ เช่น่ ระยะเริ่่มต้� ้น อาจใช้้ ระบบจำำกััดความรัับผิิด จนเทคโนโลยีมีีความนิ่่งแ�ล้ว้ก็็กลัับ มาใช้้ระบบความรัับผิิดตามปกติิ เป็็นต้้น อีีกทั้้� งยัังมีีระบบ ใบอนุุญาตเพิ่่มขึ้้�นม�าอีีกจำำนวนมากด้้วย อย่่างไรก็็ดีี กฎหมายการบิินของไทย เรามัักจะเข้้าใจว่่า มีีดิินแดน Compliance อย่่างเดีียว เราไม่่เข้้าใจดิินแดน Innovation บางครั้้ง�ก็็ได้ยิ้นินัักร่่างกฎหมายอธิิบายว่่า ที่่�เป็็น เช่นนี้้ ่ � เพราะเขามองว่่าประเทศไทยมิิใช่ป่ระเทศนัักประดิิษฐ์์ เราเป็็นเพีียงประเทศผู้้บริิโภค นัักร่่างกฎหมายจึึงไม่ต้่ ้องการ สร้้างกฎหมายสำำหรัับนัักประดิิษฐ์์ ซึ่�งเป็็ ่นเรื่่�องนิิติินโยบาย ของฝ่่ายนิิติิบััญญััติิอัันส่่งผลเป็็นการกดไม่่ให้้เกิิดสัังคม สร้้างสรรค์์ไปในตัวั” ภาครััฐต้้องเปิิดทางให้้นวััตกรรมเติิบโต? “ในการทํํา Innovation คุุณต้้องปล่่อยให้้เขาคิิดสารพััด ความคิิดให้มั่่ ้� วกัันเต็็มที่่� เพราะเราต้้องการความสร้้างสรรค์์ ในการคิิดค้้นเทคโนโลยีี เราไม่่ต้้องการเทคโนโลยีีแบบ เดีียว เราไม่่รู้้ด้้วยว่่าสุุดท้้ายอัันไหนจะชนะ ต้้องให้้เกิิด การแข่่งขััน เพื่่�อทํําให้้มัันดีีขึ้้�น เทคโนโลยีีก็็จะเปลี่่�ยนไป เรื่่�อย ๆ แต่่ถามว่่าต้้องมีี Standard ไหม มัันก็็ยัังต้้องมีี แต่่ไม่จำ่ ำ เป็็นต้้องเป็็นมาตรฐานที่่�รััฐกำหนำดเสมอไป เอกชนเขาก็็มีีมาตรฐานของเขาเอง อาจเป็็น Industrial Standard ซึ่�่งก็็ถืือเป็็นการกำกัำ ับดููแลเหมืือนกััน เช่่น มาตรฐานการผลิิตสายชาร์ต์ โทรศััพท์์มืือถืือ ภาครััฐก็็ไม่่ได้้ เข้้าไปกำหนำ ดว่่าจะต้้องเป็็นหัวัแบบไหน เพราะการออกกฎ ของภาครััฐจะทํําให้้ไม่่เกิิด Innovation ขึ้้นม�า แต่่เมื่่�อเอกชน แข่่งกัันพััฒนาถึึงที่่�สุุดแล้้ว รััฐอาจกำหนำดแบบมาตรฐาน แบบเดีียวก็็เป็็นไปได้้ ขึ้้น�อยู่่กัับความเหมาะสม ถ้้าเอกชนทำำ ได้้ดีีอยู่่แล้้วรััฐก็็ต้้องปล่่อยให้้เขาทํํา แล้้วถ้้า เขาทํําได้้ไม่่ค่่อยดีีรััฐถึึงค่่อยใช้้มาตรการเข้้าไปช่่วย แต่่ อาจจะเริ่่� มต้้นด้้วยมาตรการที่่�ไม่่ใช่่กฎหมายก่่อนก็็ได้้ เช่่น นวััตกรรมกัับกฎหมาย: 2 ดิินแดนที่่คู่�ขนาน่กััน “กฎหมายการบินขิองประเทศสหรััฐอเมริิกา เขาสร้้างแดน ทางกฎหมาย 2 แดนคู่่ขนานกันั แดนแรกเน้น้ Compliance ซึ่�่งเป็็นกฎหมายการบิินที่่�เรารู้้จัักกัันอย่่างเป็็นทางการ เป็็นการออกกฎเกณฑ์์มาให้ทุุ้กคนทํําตามกฎ โดยจะเกี่่�ยวกัับ ความเสี่่�ยงต่่อสาธารณชน ส่่วนอีีกแดนหนึ่่�ง จะเน้้น Innovation ซึ่�่งเป็็นส่่วนที่่�เรา ไม่ค่่อยรัับรู้้ แล้ว้กฎหมายระหว่่างประเทศก็็จะไม่พูู่ดเรื่่�องนี้้� ด้้วย ที่่�ไม่พูู่ดถึึงก็็เพราะว่่ามันั เป็็นเรื่่�องของกฎหมายภายใน ของแต่่ละประเทศ เป็็นเรื่่�องของคุุณว่่าคุุณจะส่่งเสริิม นวัตักรรมภายในประเทศของคุุณอย่่างไร กฎหมายในส่วนนี้้ ่� จะมีีความยึึดหยุ่่น ไม่่ได้้เรีียกร้้องว่่าจะต้้องมีีใบอนุุญาตอะไร

กฎหมายไม่่ฉุุดรั้้�ง นวััตกรรมไม่่ล้ำำ�เส้้น สมดุุลระหว่่างการบัังคัับใช้้กฎหมายและเทคโนโลยีี 17 ไปพููดคุุย ไปเจรจา ไปให้้ข้้อมููลแลกเปลี่่�ยนข้้อมููล แล้้วถ้้า ไม่่ได้้จริิง ๆ ก็็อาจใช้ม้าตรการทางแพ่่ง ทางปกครอง และทาง อาญาเข้้ามา ซึ่งแ�่ล้ว้แต่่จะออกแบบเพื่่�อความเหมาะสม ขอยกตัวัอย่่างคดีีคนซื้้�อกาแฟแล้วทำ้หำ กใส่ข่า แล้ว้เรีียกร้้อง ได้้เงิินเป็็นร้้อยล้้าน หากรััฐคิิดแต่่จะออกคำสั่่ ำ� งหรืือกฎทาง ปกครอง ให้้ร้้านทุุกร้้านเปลี่่�ยนเครื่่�องทํํากาแฟหรืือห้้ามใช้้ เครื่่�องผลิิตกาแฟแบบนั้้�น ร้้านกาแฟก็็ต้้องเปลี่่�ยนเครื่่�องทํํา กาแฟทั่่� วโลกจะหมดกี่่�พันล้ั ้าน แล้้วความอร่่อยกาแฟลดลง ประชาชนก็็อาจจะไม่่พอใจอีีก ที่่�สำำคััญกฎทางปกครองแบบ นั้้น�มันก็ั ็จะบิิดเบืือน Innovation ของสัังคม เราก็็จะไม่มี่ ีเรื่่�อง สิิทธิบัิตัรเรื่่�องฝาครอบกาแฟที่่�ออกแบบมาบรรเทาการหก ของกาแฟร้้อน ซึ่ง�่มีหีลากหลายรููปแบบ การใช้ม้าตรการทาง แพ่่งกรณีนี้้�จะส่่งสััญญาณว่่าถ้้าเกิิดเหตุุแบบเดีียวกันอีั ีกร้้าน กาแฟจะโดนปรัับอีีกร้้อยล้้าน แล้้วก็็ปล่่อยให้้ธุุรกิิจคิิดค้้น กันั เอาเองว่่าจะแก้ปั้ ัญหายัังไง ในขณะที่่ก็�คุ้้ม็ครองผู้้เสีียหาย ไปด้้วย ก็็จะกระตุ้้นให้้เกิิดการสร้้างสรรค์์เทคโนโลยีีและวิิธีี ปฏิิบััติิทางธุุรกิิจที่่�เหมาะสม ทั้้� งนี้้คำ�สั่่ ำง�หรืือกฎทางปกครอง อาจทำำ ได้้เพีียงห้้ามทำสิ่่ ำง�หนึ่่�งสิ่่งใด แ �ต่่ไม่ส่ามารถสั่่� งให้้เกิิด นวัตักรรมได้้โดยตรง” ระดัับการกำกัำ ับดููแลที่่�เหมาะสม? “อัันนี้้�ก็็อาจจะเป็็นความเข้้าใจไม่่ตรงกัันระหว่่างตััวผมกัับ ตััวนัักกฎหมายหลายหลายท่่าน เวลาผมพููดคํําว่่ากํํากัับ ดููแล ผมไม่่ได้้พููดว่่ามันคืื ัอกฎหมายอย่่างเดีียว Regulation อาจแบ่่งเป็็น License Regulation ก็คืื ็อการกํํากัับดููแลแบบ มีีใบอนุุญาตกัับ Unlicense Regulation ก็็คืือการกํํากัับ ดููแลแบบไม่่ต้้องมีีใบอนุุญาต แต่่กํํากัับดููแลผ่่านกฎทาง ปกครอง หรืือกำกัำ ับดููแลแบบที่่�ไม่่ใช่่กฎหมายก็็ได้้ ถ้้าเราไปเปิิดตํําราว่่าด้้วยเรื่่�องการกํํากัับดููแลเราจะเห็็นว่่า มัันมีีวิิวััฒนาการของมััน แต่่นัักกฎหมายไทยจะคิิดว่่า Regulation เท่่ากัับการมีีใบอนุุญาต การมีีใบอนุุญาต มัันจึึงเป็็นจุุดเริ่่�มต้้นของการกํํากัับดููแลเป็็นวิิธีีคิิดของ นัักกฎหมายไทยในอดีีตจนถึึงปััจจุุบััน คนที่่�พููดเรื่่� อง การกํํากัับดููแลจํํานวนมาก ก็็จะคิิดก่่อนว่่า การกํํากัับดููแล ต้้องตั้้�งต้้นด้้วยใบอนุุญาตก่่อน แล้้วถ้้าไม่่มีีใบอนุุญาต ก็็ไม่มี่ ีการกํํากัับดููแลเลย แต่่สำำหรัับผมไม่่ใช่่ ความหมายของคํําว่่า Regulation ในปััจจุุบัันมััน กว้้างขวางขึ้้�นแล้้ว ไม่่ใช่่แค่่เรื่่�องใบอนุุญาต ไม่่ใช่่เรื่่�องของ กฎทางปกครองอย่่างเดีียว มัันคืือการใช้้เครื่่�องมืือต่่าง ๆ ไม่่ว่่าจะเป็็น “State Influence” การแทรกแซงจากทางรััฐ หรืือ “Social and Economic Influence” พฤติิกรรม ต่่าง ๆ นานาในสัังคม เพื่่�อที่่�จะขัับเคลื่่�อนสัังคม ให้้บรรลุุ เป้้าหมายของที่่�รััฐต้้องการ เพราะฉะนั้้�นความหมายของ Regulation ในปััจจุุบัันมัันจึึงไม่่ใช่่แค่่เรื่่�องกฎหมายอย่่าง เดีียวแล้้ว เราอาจจะได้้ยิินยุุทธศาสตร์์การกำกัำ ับดููแล หลายแบบ เช่่น Self-regulation, Meta Regulation, Nudge Regulation, Disclosure Regulation, Risk-based Regulation, Incentive-based Regulation เป็็นต้้น ถ้้าเรามีีความเข้้าใจเรื่่�อง Regulation แบบนี้้� เวลานำมำ าใช้้ กัับเรื่่�องเทคโนโลยีี ก็็จะยึึดหยุ่่นมากขึ้้น� มีอีีกประเด็็นหนึ่่�ง ที่่�ประเทศไทยยัังขาดอยู่่ คืือ การกำหนำด นโยบายหรืือเป้้าหมายที่่�ควบคู่่ไปกัับการกำกัำ ับดููแล ขอยก ตััวอย่่าง เรื่่�องการพััฒนาโดรน หลายประเทศจะกำหนำด นโยบายเป้้าหมายก่่อน เช่น่ ประเทศเกาหลีีใต้้ ออกนโยบายว่่า ภายในสิิบปีี จะต้้องมีีโดรนแท็็กชี่่บิ�นิ ได้้ระยะ 300 กิิโลเมตร ภายในเวลา 1 ชั่่ว� โมง เมื่่�อมีนี โยบายเช่นนี้้ ่ �แล้ว้ทุุกภาคส่วน่ ที่่�เกี่่�ยวข้้องทั้้�งภาครััฐและภาคเอกชนก็็จะไปดำำเนิินการ ในส่่วนที่่�เกี่่�ยวข้้องต่่อไป ทั้้�งในแง่่ปฏิิบััติิการและในการ สร้้างกฎเกณฑ์์เพื่่�อกำกัำ ับดููและและอำนวำยการกิิจกรรม ดัังกล่่าว ถ้้าเราไม่มี่นี โยบายเป้้าหมายแบบนี้้� บรรดากฎหมาย และมาตรการกำกัำ ับดููแลต่่าง ๆ ก็็จะเป็็นไปตามมีตีามเกิิด โดยสรุุปแล้้ว นัักกฎหมายรุ่่นใหม่่ควรมีีทััศนคติิว่่า การออกแบบ ใช้้ และตีีความกฎหมาย ล้้วนอยู่่กัับสัังคม ที่่�มีีพลวััตร โดยควรระมััดระวัังปััญหา “One Size Fits All” ทั้้�งนี้้� การผลัักดัันสัังคมให้้ก้้าวไปพร้้อมเทคโนโลยีี ที่่�เปลี่่�ยนแปลงเป็็นนิิจ ก็็ควรขึ้้�นต้้นด้้วยการสนใจประเด็็น เชิิงนโยบายในการใช้้ประโยชน์์กัับความเปลี่่�ยนแปลงนั้้�น แล้้วพิิจารณาเลืือกใช้้เครื่่�องมืือทางกฎหมายในฐานะที่่�เป็็น ส่่วนหนึ่่�งของการอำนวำยการหรืือสนัับสนุุนความก้้าวหน้้า ตามที่่�คาดหวััง”

18 Law Time คุุณโมกข์์พิิศุุทธิ์์� รตารุุณ (โมกข์์) เคยสงสััยกัันไหมว่่านัักกฎหมายสายเทคโนโลยีี (Tech Lawyer) ทำำ อะไรกัันบ้้าง ต้้องแข็็งแกร่่งเบอร์์ไหนถึึงจะ อยู่่ในวงการนี้้�ได้้ หรืือมีีอะไรที่่�ควรคำำนึึงเป็็นพิิเศษเมื่่�อ ผู้้อ่่านอยากจะเข้้ามาลองสััมผััสวงการนี้้�ดูู…วัันนี้้� ผู้้เขีียน มีคำี ำตอบแบบกว้้าง ๆ มาให้้พิิจารณากัันครับั มัันคืืออะไร ๆ ผมก็็สงสััย ๆ บ้้านผมเรีียกว่่า…. “Tech Lawyer” ต้้องยอมรับั ในเบื้้�องต้้นก่่อนว่่ากฎหมายและเทคโนโลยีมีี จุุดร่ว่มเดีียวกััน คืือ เป็็นสิ่่ง� ที่่�เกี่่�ยวพัันกัับชีีวิิตคนในสัังคม ทั้้�งทางตรงและทางอ้้อม อาทิิ เรื่่�องใกล้้ตััวอย่่างข้้อมููล ส่่วนบุุคคลที่่�มนุุษย์์ทุุกคนต้้องมีีชื่่�อของตััวเอง หรืือการ ใช้้จ่่ายผ่่าน mobile banking ที่่�แพร่่หลายในปััจจุุบััน ดัังนั้้�น การมีนัีกกัฎหมายมาช่ว่ยประสานรอยต่่อระหว่่าง สองสิ่่� งนี้้�จึึงจำำ เป็็นอย่่างยิ่่� ง ในการนี้้� นัักกฎหมายสาย เทคโนโลยีีที่่�ผู้้เขีียนพอจะจำำแนกเป็็นกลุ่่มสำคัำ ัญ ๆ มีดัี ังนี้้� นัักกฎหมาย สายเทคโนโลยีี… แถวนี้้�มัันเถื่่�อน…ถ้้าไม่่แน่่จริิง อยู่่ไม่่ได้้ จริิงหรืือไม่่? 50

นัักกฎหมายสายเทคโนโลยีี…แถวนี้้�มัันเถื่่�อน…ถ้้าไม่่แน่่จริิงอยู่่ไม่่ได้้ จริิงหรืือไม่่? 19 • กลุ่่ม Law Firm หรืือ Consulting Firm : นักกัฎหมาย กลุ่่มนี้้�จะทำำหน้้าที่่�เป็็น “ที่่�ปรึึกษา” ให้้กัับผู้้ประกอบ ธุุรกิิจหรืือหน่่วยงานรััฐต่่าง ๆ ซึ่�่งมีีทั้้�งงานการให้้ ความเห็็นทางกฎหมายที่่�รวมทั้้�งข้้อกฎหมายหรืือ แนวทางการแก้้ไข การขอใบอนุุญาตการประกอบธุุรกิิจ ต่่าง ๆ นอกจากนี้้ยั�ังมีีงานที่่�เกี่่�ยวกัับการร่่าง แก้้ไข เจรจา สััญญาต่่าง ๆ หรืือการว่่าความในชั้้�นศาลด้้วย อนึ่่�ง งาน ในกลุ่่มนี้้�จะค่่อนข้้างแบ่่งเป็็นฝ่่ายตามความชำำนาญ อย่่างชััดเจน เช่่น กฎหมายด้้านหลัักทรััพย์์ กฎหมาย ด้้านเทคโนโลยีีสารสนเทศ และลููกความจะต้้องนำำเอา ความเห็็นของเราไปประกอบการตััดสิินใจต่่อด้้วยตนเอง ดัังนั้้�น หากทำำงานผิิดพลาดก็็อาจมีีความเสี่่�ยงที่่�เราหรืือ สัังกััดของเราจะเสีียชื่่�อเสีียง หรืือลููกความไม่่ใช้้บริิการ เราต่่อได้้ • กลุ่่ม In-house Lawyer หรืือฝ่่ายกฎหมายของ หน่ว่ยงานรััฐ : นักกัฎหมายกลุ่่มนี้้�จะทำำหน้้าที่่�เป็็น “ฝ่่าย กฎหมาย” ให้้กัับองค์์กร ซึ่�่งอาจเปรีียบได้้ว่่าพนัักงาน ทุุกฝ่่ายและผู้้บริิหารขององค์์กรจะเป็็นลููกความของเรา โดยเราจะทำำงานแบบครบวงจร ไม่่ว่่าจะเป็็นการให้้ คำำปรึกึษาทางกฎหมายทั่่� วไปขอใบอนุุญาตประสานงาน เจรจากัับหน่่วยงานกำำ กัับดููแลต่่างๆ สิ่่�งที่่�สำคัำ ัญคืือ เราจะมีีส่่วนร่่วมในทางปฏิิบััติิกัับเนื้้�องานค่่อนข้้าง มากจึึงจะได้้เรีียนรู้้งานเชิิงลึึก นอกจากนี้้� ยัังมีีงานด้้าน การแสดงความคิิดเห็็นในร่่างกฎหมายใหม่่ ๆ ซึ่�่งในสาย งานด้้านเทคโนโลยีีจะมีีค่่อนข้้างบ่่อย รวมถึึงงานร่่าง หรืือแก้้ไขทบทวนและบัังคัับใช้้นโยบายต่่าง ๆ ภายใน องค์์กรของตััวเอง เรีียกได้้ว่่า “เป็็นทุุกอย่่างให้้เธอแล้้ว” จะเห็็นได้้ว่่างานในกลุ่่มนี้้�จะค่่อนข้้างมีีส่่วนได้้ส่่วนเสีีย กัับองค์์กรพอสมควร หากเกิิดการตััดสิินใจที่่�ผิิดพลาด อาจมีีความเสี่่�ยงให้้องค์์กรถููกดำำเนิินคดีีตามกฎหมายได้้ และเราก็็อาจถููกลงโทษทางวิินััยต่่ออีีกทอดหนึ่่�งได้้ • กลุ่่ม Regulator : นัักกฎหมายกลุ่่มนี้้�จะมีีหน้้าที่่� เป็็น “ผู้้พิิทัักษ์์กฎหมาย” ซึ่�่งจะมีีบทบาทตั้้� งแต่่การร่่าง การแก้้ไขกฎหมายที่่�ตนกำำ กัับดููแล โดยอาจมีีการจััดรัับ ฟัังความคิิดเห็็นต่่อผู้้เกี่่�ยวข้้องด้้วย การให้้คำำปรึึกษา แก่่ประชาชนทั่่�วไปหรืือองค์์กรภายใต้้กำำ กัับดููแล การตรวจสอบการปฏิิบััติิตามกฎหมาย รวมถึึงงานด้้าน การบัังคัับใช้้กฎหมาย กล่่าวคืือ การกล่่าวโทษหรืือปรัับ หรืือเสนอให้้ดำำเนิินคดีีตามกฎหมาย จากประสบการณ์์ ผู้้เขีียนพบว่่านัักกฎหมายที่่�ทำำ งานในองค์์กรประเภท นี้้�จะค่่อนข้้างเป็็นที่่�ต้้องการในตลาดแรงงานเอกชน นัักกฎหมายสายเทคโนโลยีี…แถวนี้้�มัันเถื่่�อน…ถ้้าไม่่แน่่จริิงอยู่่ไม่่ได้้ จริิงหรืือไม่่?

20 Law Time อย่่างมาก เนื่่�องจากประสบการณ์์ที่่�ได้้จากงานใน ลัักษณะนี้้�ค่่อนข้้างเฉพาะทาง แต่่การทำำ งานในองค์์กร ประเภทนี้้�อาจเสี่่�ยงต่่อการถููกวิิพากษ์์วิิจารณ์์จากหน่่วย งานอื่่�น ๆ หรืือประชาชนพอสมควรเพราะเป็็นการออก หรืือบัังคับั ใช้ก้ฎหมายที่่จำ�ำ กััดสิิทธิิเสรีีภาพของประชาชน เสีียส่ว่ นใหญ่่ ทัักษะกัันตายของเหล่่า Tech Lawyer ทัักษะดัังต่่อไปนี้้�เป็็นสิ่่�งที่่�พึึงมีีติิดตััวไว้้ก่่อนหรืือ ขณะที่่�จะเข้้ามาในวงการนี้้� เนื่่�องจากเป็็นทัักษะขั้้�น พื้้�นฐานที่่�จะใช้้ต่่อยอดการทำำ งานได้้อย่่างราบรื่่� น ลดแรงต้้านจากความกดดััน ความขััดแย้้งต่่าง ๆ ทั้้� งจาก ภายในและภายนอกองค์์กร • ความรู้้พื้้�นฐานของเทคโนโลยีี : เราควรเข้้าใจ หลัักการพื้้�นฐานของเทคโนโลยีนั้้ ี�น ๆ เพื่่�อให้้เราสามารถ วิิเคราะห์์หรืือตีีความข้้อกฎหมายที่่�บัังคัับใช้้ได้้อย่่าง รอบด้้าน อาทิิ หลัักการทำำงานพื้้�นฐานของลายมืือชื่่�อ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ เพราะเกี่่�ยวข้้องกัับเรื่่�องนิิติิกรรมสััญญา โดยตรง หรืือการทำำงานของ blockchain ที่่�เป็็นรากฐาน ของ smart contract ที่่�อาจถููกใช้้งานทางด้้านกฎหมาย อย่่างแพร่่หลายในอนาคต เป็็นต้้น • กฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้อง : เราต้้องสามารถทราบได้้ว่่าใน เรื่่�องหนึ่่�ง ๆ นั้้�นมีีกฎหมายที่่�เกี่่�ยวข้้องอะไรบ้้าง รวมถึึง อััพเดตกฎหมายนั้้�นอย่่างสม่ำ ำ เสมอ อาทิิ เรื่่�องข้้อมููลส่ว่น บุุคคลที่่�มีีทั้้�งกฎหมายว่่าด้้วยการคุ้้มครองข้้อมููลส่่วน บุุคคลที่่�เป็็นมาตรฐานขั้้�นต่ำ ำ และข้้อกำำหนดเฉพาะของ หน่่วยงานกำำ กัับดููแลเฉพาะภาคอุุตสาหกรรม เช่่น ภาค การเงิินการธนาคาร ภาคธุุรกิิจหลัักทรัพย์ั ์ เป็็นต้้น • ความรู้้เขารู้้เรา : เราต้้องเข้้าใจองค์์ประกอบต่่าง ๆ ของผลิิตภััณฑ์์และระบบงานภายในองค์์กรของเรา รวมถึึงเข้้าใจ “จุุดยืืน” ในองค์์กรของเราเพื่่�อกำำหนด ทิิศทางการดำำเนิินงานที่่�ชััดเจน เช่่น หน่่วยงานกำำ กัับ ดููแลต้้องการใช้้อำำนาจเพื่่�อคุ้้มครองสิ่่� งที่่�กฎหมายที่่�ให้้ อำำนาจกำำหนดไว้้ ส่ว่นองค์์กรธุุรกิิจต้้องการกำำ ไร ต้้องการ การเติิบโต มีีความสามารถในการแข่่งขัันด้้วยผลิิตภััณฑ์์ ใหม่่ๆ ได้้เสมอภายใต้้การปฏิิบัติั ิตามกฎหมาย ในทางกลัับกััน หากเราจำำ เป็็นจะต้้องติิดต่่อกัับ หน่่วยงานอื่่�นๆ เราก็็ควรจะต้้องรู้้จุุดยืืนของฝั่่�งตรงข้้าม เพื่่�อใช้้ประกอบการหารืือร่่วมกััน เช่่น การเจรจาสััญญา การรัับฟัังความคิิดเห็็นกฎหมาย หรืือการหารืือเพื่่�อ ตีีความกฎหมายกัับหน่ว่ยงานกำำ กัับดููแล เป็็นต้้น ความท้้าทาย…เรื่่�องง่่าย ๆ ที่่�ไม่ง่่ายเท่่าไหร่่ เมื่่�อเทคโนโลยีีถููกพััฒนาขึ้้�นอย่่างก้้าวกระโดด ดัังนั้้�น ความท้้าทายใหม่่ๆ จึึงเกิิดขึ้้�นกัับทุุกวงการรวมถึึงวงการ กฎหมายด้้วย ผู้้เขีียนจะขอยกตััวอย่่างความท้้าทาย ที่่�เกิิดขึ้้�นและอาจเพิ่่�มมากขึ้้�นในอนาคตให้้ทุุกท่่าน พิิจารณา ดัังนี้้�

นัักกฎหมายสายเทคโนโลยีี…แถวนี้้�มัันเถื่่�อน…ถ้้าไม่่แน่่จริิงอยู่่ไม่่ได้้ จริิงหรืือไม่่? 21 • ช่่องว่่างทางกฎหมาย : เนื่่�องจากเทคโนโลยีีพััฒนา อย่่างรวดเร็็วและผุุดขึ้้�นราวดอกเห็็ด ดัังนั้้�น รััฐจึึง ไม่่สามารถออกกฎหมายตามได้้อย่่างทัันท่่วงทีี จึึงอาจ มีีเทคโนโลยีีหลายตััวที่่�ถููกสร้้างขึ้้�นมาโดยยัังไม่่มีี กฎหมายกำำ กัับดููแล ซึ่�ง่ก็็อาจเกิิดทั้้� งผลดีีต่่อองค์์กรธุุรกิิจ ที่่�สามารถสร้้างผลิิตภััณฑ์์ใหม่่ ๆ ขึ้้�นมาโดยไม่่มีีข้้อจำำ กััด แต่่ก็็อาจสร้้างเรื่่�องปวดหััวไม่่น้้อยให้้แก่่หน่่วยงานกำำ กัับ ดููแลที่่�ต้้องเร่่งพิิจารณาความเหมาะสมในการเข้้าไป กำำ กัับดููแลต่่อไป • ความรู้้ความเข้้าใจที่่�แตกต่่างกัันในตััวเทคโนโลยีี : ด้้วยความรวดเร็็วในการพััฒนาของเทคโนโลยีีนี้้�ทำำ ให้้ ความรู้้ความเข้้าใจขององค์์กรที่่�เกี่่�ยวข้้องนั้้�นไม่่เท่่ากััน และก่่อให้้เกิิดความขัดัแย้้งหรืือข้้อจำำ กััดทางความคิิดอััน จะนำำพาไปสู่่ภาวะสุุญญากาศของอุุตสาหกรรม เช่่น ไม่่สามารถออกผลิิตภััณฑ์์ใหม่่ได้้ทั้้�งที่่�ไม่่มีีกฎหมาย ห้้ามไว้้ หรืือมีีการใช้้บัังคัับกฎหมายที่่�คลาดเคลื่่�อนจาก สิ่่� งที่่�ควรจะเป็็น อาทิิ การตีีความกว้้างกว่่าตััวบทหรืือ อำำนาจที่่�มีี • พื้้�นที่่�แห่่งการตีีความ : เนื่่�องจากเทคโนโลยีีมัักจะ สร้้างประเด็็นใหม่่ ๆ ให้้นัักกฎหมายต้้องคอยคลี่่�คลาย อยู่่บ่่อยครั้้� ง และกฎหมายก็็มัักจะตกเป็็นจำำ เลยว่่าเป็็น ตััวขััดขวางความก้้าวหน้้าทางเทคโนโลยีีหรืือธุุรกิิจ ดััง นั้้�น การหาจุุดร่่วมกัันเพื่่�อให้้เกิิด “Win-Win Situation” ขึ้้�นในการบริิหารงานภายในองค์์กร หรืือระหว่่างภาครััฐ และเอกชน เพื่่�อให้้สามารถเดิินหน้้าต่่อไปได้้โดยที่่�ไม่่มีี ฝ่่ายใดเสีียเปรีียบจนเกิินไป นอกจากนี้้� บริบิทของเทคโนโลยีีเปลี่่�ยนแปลงได้้เสมอ จึึง อาจไม่มี่ สิ่่ ี งใ�ดถููกหรืือผิดิ เสมอไป ดัังนั้้�น การเข้้าใจบริบิท ที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปและนำำมาประกอบการใช้้และตีีความ กฎหมายจึึงเป็็นสิ่่ง� ที่่�สำคัำ ัญมาก • ความน่่าเชื่่�อถืือของเทคโนโลยีี : เนื่่�องจากมนุุษย์์ ในปััจจุุบัันค่่อนข้้างฝากชีีวิิตไว้้กัับเทคโนโลยีีเสีียมาก อย่่างเทคโนโลยีี Artificial Intelligence (AI) ที่่�เข้้ามามีี บทบาทในชีีวิิตเราอย่่างมากแล้้วนั้้�น แต่่สิ่่� งที่่�เราต้้อง ตระหนัักเสมอ คืือ ความน่่าเชื่่� อถืือของข้้อมููลหรืือ ผลลััพธ์์ที่่�ได้้จากสิ่่�งเหล่่านี้้� เช่่น การหาข้้อมููลผ่่าน Chat GPT ซึ่�่งเราคงต้้องเรีียนรู้้ที่่�จะกำำ กัับดููแลมััน ตามความเสี่่�ยงที่่�เหมาะสมต่่อไป อย่่างน้้อยที่่�สุุดเรา ก็็ควรสร้้างความน่่าเชื่่�อถืือให้้ตนเองเพื่่�อให้้ลููกความ หรืือผู้้เกี่่�ยวข้้องมั่่�นใจในตััวเรามากกว่่าเทคโนโลยีี ที่่�ใคร ๆ ก็็เข้้าถึึงได้้จากทุุกที่่�และทุกุเวลา สรุุปครบ จบในสามบรรทััด มาถึึงจุุดนี้้�แล้้วผู้้เขีียนก็็หวัังว่่าผู้้อ่่านจะเห็็นภาพรวม ของนัักกฎหมายสายเทคโนโลยีีมากขึ้้�น ซึ่�่งผู้้เขีียนมอง ว่่าหน้้าที่่�สำคัำ ัญที่่�สุุดของนัักกฎหมายสายนี้้� คืือ การเป็็น “สะพาน” ที่่�ใช้้เชื่่�อมโยงระหว่่างกฎหมาย ธุุรกิิจ และ เทคโนโลยีีให้้สามารถเดิินหน้้าไปด้้วยกัันอย่่างราบรื่่�น ภายใต้้โลกที่่�เปลี่่�ยนแปลงไปอย่่างรวดเร็ว็

22 Law Data เร็็ว ง่่าย ทั่่�วถึึง กฎหมายจะไม่่เหมืือนเดิิมอีีกต่่อไป ด้้วย Legal Tech นวััตกรรมโลกอนาคต THE AGENDA ข้้อมููลจาก Future Market Insights แสดงให้้เห็็นว่่า ในปีี 2022 อุุตสาหกรรม Legal Tech มีีมููลค่่าตลาดสููง ถึึง 29.8 พัันล้้านดอลลาร์์สหรััฐ หรืือประมาณ 1 ล้้าน ล้้านบาท และมีีแนวโน้้มที่่�จะเติิบโตขึ้้�นเรื่่�อย ๆ โดย คาดว่่าในปีี 2032 จะมีีมููลค่่ามากถึึง 69.7 พัันล้้าน ดอลลาร์์สหรััฐ หรืือประมาณ 2.4 ล้้านล้้านบาท เติิบโตกว่่า 2 เท่่าในระยเวลาแค่่ 10 ปีีเท่่านั้้�น . สิ่่� งที่่�ทำำ ให้้ตลาด Legal Tech เติิบโตมาอย่่างต่่อเนื่่�อง เป็็นเพราะการนำำเทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วย สามารถยก ระดัับการทำำ งานในวงการกฎหมายได้้อย่่างมาก โดยมีี ด้้านที่่�เด่่น ๆ อยู่่ 3 ด้้านหรืือ 3S ด้้วยกััน คืือ ด้้านความเร็็ว (Speed) ทำำ ให้้การทำำงานรวดเร็็วมากขึ้้�น ใช้้เวลาไม่่ถึึง 1 นาทีีจากที่่�เคยใช้้กว่่าครึ่่�งวััน ด้้านความง่่าย (Simplify) ทำำ ให้้ง่่ายและสะดวกมากขึ้้�น ลดขั้้�นตอนที่่�ไม่่จำำเป็็น ด้้านความทั่่�วถึึง (Spread) ทำำ ให้้กฎหมายเข้้าถึึง คนทั่่� วไปได้้มากขึ้้�นกว่่าเดิิม ในคอลััมน์์นี้้�พาทุุกคนไปทำำความรู้้จัักกัับ Legal Tech ที่่� เข้้ามายกระดัับวงการกฎหมายในด้้านต่่าง ๆ กััน 22 Law Data

เร็็ว ง่่าย ทั่่�วถึึง กฎหมายจะไม่่เหมืือนเดิิมอีีกต่่อไป 23 ถ้้าคุุณเป็็ นทนายความ? หมดปัญหาเรื่องการ Research ข้อมูลต่าง ๆ ที่ยุ่งยาก และกินระยะเวลานาน เพราะ “Alexi” โปรแกรมที่จะ ช่วยให้นักกฎหมายและทนายความสามารถหาข้อมูล ได้อย่างรวดเร็ว เพียงแค่ป้อนคำำถามเข้าไประบบก็จะ ประมวลผลบนฐานข้อมูล แล้วทำำออกมาเป็นเอกสารได้ อย่างง่ายดาย มีีปัั ญหาเรื่่�องการตรวจสััญญา? ไม่่ต้้องทนอ่่านสััญญาจนปวดตา “Lawgreex” คืือ โปรแกรม AI ที่่�จะเข้้ามาช่่วยวิิเคราะห์์สััญญาต่่าง ๆ ได้้เป็็นอย่่างดีี ทั้้�งประเมิินความเสี่่�ยงของข้้อความใน สััญญา พร้้อมแนวทางการแก้้ไขในเวลาเพีียงไม่่กี่่�นาทีี ถ้้าคุุณเป็็ นคนทั่่�วไป? ไม่่ต้้องกัั งวลถ้้าเกิิ ดปััญหาแล้้วไม่่รู้้ข้้อกฎหมาย “DoNotPay” แอปพลิิเคชัันบนสมาร์์ตโฟนที่่�เป็็น Chatbot ให้้คำำปรึึกษาทางด้้านกฎหมายให้้แก่่บุุคคล ทั่่�วไป ได้้ตั้้�งแต่่สอบถามเรื่่�องทั่่�วไป ไปจนถึึงการทำำ เอกสารคำำฟ้้อง อยากร่่างสััญญา? ไม่่ต้้องเสีียเงิินจ้้างทนายความให้้ยุ่่งยาก “EasySign” Legal Tech ของคนไทย รวบรวม Template ของสััญญา ต่่าง ๆ ไว้้ให้้หมดแล้้ว เพื่่�อให้้คนทั่่�วไปสามารถเข้้าถึึง และนำำ ไปใช้้ในชีีวิิตประจำำวัันได้้ง่่ายขึ้้�น ไม่่อยากไปศาล? การไปศาลที่่�ใช้้ระยะเวลานาน และมีีค่่าใช้้จ่่ายสููงจะเป็็น แค่่ทางเลืือกในอนาคต “SmartSettle One” โปรแกรม ที่่�เปิิดโอกาสให้้คู่่พิิพาทต่่อรองและเจรจากัันได้้โดยไม่่ ต้้องเข้้าสู่่ระบบศาล แถมยัังสร้้างแรงจููงใจโดยโปรแกรม การให้้รางวััลกัับฝ่่ายที่่�ยิินยอมมากกว่่าอีีกด้้วย ทั้้�งหมดนี้้�เป็็นเพีียง Legal Tech บางส่่วนที่่�หยิิบยกมา เท่่านั้้�น ในปััจจุุบัันยัังมีี Legal Tech อีีกมากที่่�ได้้รัับความ นิิยมในวงการกฎหมาย แต่่เพีียงเท่่านี้้�ก็็ทำำ ให้้เห็็นแล้้วว่่า Legal Tech เข้้ามาทำำ ให้้วงการกฎหมายมีีความรวดเร็็ว สะดวก และทำำ ให้้กฎหมายเข้้าถึึงคนได้้มากขึ้้�นจริิง ๆ เร็็ว ง่่าย ทั่่�วถึึง กฎหมายจะไม่่เหมืือนเดิิมอีีกต่่อไป 23

24 Opinion DISRUPT OR DEVELOP ? ทลายหรืือจุุดประกาย บทบาท ‘เทคโนโลยีี’ ต่่อกฎหมาย จากวัันนี้้�ถึึงอนาคต ปฎิิเสธไม่่ได้้ว่่าการเปลี่่�ยนแปลง อย่่างก้้าวกระโดดของเทคโนโลยีี สร้้างความเปลี่่�ยนแปลงไปทั่่�วโลก ส่่งผลอย่่างมากต่่อสัังคม และ กระบวนการยุุติิธรรมของไทย ทั้้�งในแง่่บวกและแง่่ลบ

Disrupt or Develop? ทลายหรืือจุุดประกายบทบาท ‘เทคโนโลยีี’ ต่่อกฎหมายจากวัันนี้้�ถึึงอนาคต 25 ในแง่่บวก เทคโนโลยีีเข้้ามาส่่งเสริิมความรวดเร็็ว ปลอดภััย และเพิ่่�มการเข้้าถึึงความรู้้หรืือทรััพยากร จำำ เป็็นได้้มากขึ้้�น เช่่น การใช้้ Chatbot ให้้คำำ ปรึึกษาแก่่ เหยื่่�อความรุุนแรงในครอบครััว การสร้้างแพลตฟอร์์ม สััญญาออนไลน์์ เป็็นต้้น ในแง่่ลบนั้้�น การมีีเทคโนโลยีี ตามมาด้้วยอาชญากรรม ไซเบอร์์ที่่�สร้้างความเสีียหายทางเศรษฐกิิจได้้นัับ ล้้านล้้านบาท เทคโนโลยีีที่่พั�ัฒนาอย่่างรวดเร็็ว ยังล้ำั ำ หน้้า ขอบเขตความสามารถของกฎหมาย จนกล่่าวกััน ว่่า “กฎหมายตามไม่่ทัันเทคโนโลยีี” ทั้้�งในฝั่่�งการนำำ กฎหมายมากำำกัับควบคุุมเทคโนโลยีี และในฝั่่�งการนำำ เทคโนโลยีีมาประยุุกต์์ใช้้ในการทำำงานด้้านกฎหมาย บทบาท “เทคโนโลยีี” ต่่อกฎหมาย ในปััจจุุบัันถึึงอนาคต จะเป็็นอย่่างไร ? 4 ศิิษย์์เก่่าคณะนิิติิศาสตร์์ ตััวแทน วงการกฎหมายไทย จะมาร่่วมพููดคุุยถึึงประเด็็นนี้้�กััน

26 Opinion บทบาทเทคโนโลยีีในระบบกฎหมาย ณ ปััจจุุบััน? “ปััจจุุบัันคงปฏิิเสธไม่่ได้้ว่่าเทคโนโลยีีได้้เข้้ามามีี บทบาทสำำคััญในระบบกฎหมาย โดยเราน่่าจะได้้ยิิน คำำว่่า LegalTech มากขึ้้�นเรื่่�อย ๆ เนื่่�องจากเทคโนโลยีี ได้้เข้้ามาทำำ ให้้กลไกการทำำงานของระบบกฎหมายมีี ประสิิทธิิภาพมากขึ้้�นในหลายด้้าน อย่่างในประเทศเรา ก็็มีีการนำำ เทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วยสร้้างการมีีส่่วนร่่วมของ ประชาชนในการเสนอกฎหมาย และในบางประเทศ ก็็มีีการนำำ เทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วยขัับเคลื่่�อนกลไก ท า งกฎหมายใ นภาพใ หญ่่ เ ช่่ นกัั น เ ช่่ น ก า รนำำ Blockchain มาใช้้ในการเลืือกตั้้� ง” บทบาทของเทคโนโลยีีกัับกฎหมาย ในภาคการเงิิน? “ในฝั่่�งภาครััฐที่่�ผ่่านมาอาจเน้้นให้้ความสำคัำ ัญกัับ กำลัำ ังคนในการกำกัำ ับดููแลผู้้ประกอบธุุรกิิจ เนื่่�องจาก กฎเกณฑ์์ของภาคการเงิินมีีความซัับซ้้อน และต้้องบังคัับ ใช้้อย่่างระมััดระวััง เพราะอาจส่่งผลต่่อประชาชนจำำ นวน มาก แต่่ปััจจุุบัันเริ่่� มมีีการนำำ เทคโนโลยีีอย่่าง Artificial Intelligence มาใช้้ร่่วมด้้วย ทำำ ให้้ตรวจจัับการฝ่่าฝืืน กฎเกณฑ์์ได้้รวดเร็็วและค่่อนข้้างแม่่นยำำรวมถึึงสามารถ ที่่�จะคาดการณ์์เหตุุการณ์์ในอนาคตได้้ด้้วย ทำำ ให้้ ช่่วยป้้องกัันเหตุุร้้ายที่่�อาจจะเกิิดขึ้้�นได้้อย่่างทัันการณ์์ ซึ่่�งคืือ Supervisory Technology หรืือ SupTech” “ส่่วนในฝั่่�งผู้้ประกอบธุุรกิิจก็็มีีเจ้้าหน้้าที่่� Compliance ดููแลว่่าธุุรกิิจเขาปฏิิบััติิตามกฎเกณฑ์์หรืือไม่่ และเริ่่� ม มีีการนำำ Regulatory Technology หรืือ RegTech เข้้ามาช่่วยเหมืือนกััน นอกจากนี้้� ในฝั่่�งประชาชนเอง เทคโนโลยีีก็็ช่่วยสร้้างความเชื่่�อมั่่�นในการทำำธุุรกรรม ทางการเงิิน อย่่างเมื่่�อก่่อนการชำำระหนี้้�ต่่างตอบแทน อาจต้้องเชื่่�อใจบุุคคลที่่�สามให้้เข้้ามาดููแลทรััพย์์สิิน ที่่�จะส่่งมอบ แต่่พอเทคโนโลยีีพััฒนาไปไกลและมีี ความเป็็นกลางสููง ก็็สามารถเข้้ามาแทนที่่�ได้้โดยไม่่ต้้อง พึ่่�งพาบุุคคลที่่�สามอีีกต่่อไป” พััฒนาการในอนาคต? “ในภาคการเงิินอย่่างธนาคาร ลููกค้้าบางกลุ่่มอาจยััง ยึึดติิดการไปทำำธุุรกรรมที่่�สาขา ต้้องเจอพนัักงานหน้้า เคาน์์เตอร์์ ทำำ ให้้เกิิดสาขาตามตึึกต่่าง ๆ มากมาย แต่่ จะเห็็นได้้ว่่าหลายธนาคารก็็เริ่่�มทยอยปิิดสาขาหรืือ ย้้ายสาขาไปอยู่่บนห้้าง อีีกทั้้� งแข่่งขัันกัันพััฒนา Mobile Banking ให้้สามารถทำำธุุรกรรมได้้รวดเร็็วและสะดวก ขึ้้�นกว่่าเดิิม” “นอกจากนี้้� เราคงได้้ยิินข่่าวเกี่่�ยวกัับ Virtual Bank ที่่�จะ เกิิดขึ้้�นในไทย ซึ่่�งจะทำำ ให้้การทำำธุุรกรรมต่่าง ๆ อยู่่บน โทรศััพท์์มืือถืือแบบ End-to-end และช่่วยตอบโจทย์์ วิิถีีชีีวิิตของผู้้คนที่่�กำำลัังเปลี่่�ยนแปลงไป ทำำ ให้้กฎหมาย ที่่�เกี่่�ยวข้้องก็็อาจต้้องเปลี่่�ยนแปลงและซัับซ้้อนตามไป ด้้วย เทคโนโลยีีก็็น่่าจะยิ่่� งมีีบทบาทในกฎหมายของภาค การเงิินมากขึ้้�นอีีกในอนาคตอัันใกล้้” อุุปสรรคที่่�เกิิดขึ้้�น? “เมื่่�อก่่อนเราอาจจะแบ่่งการดำำเนิินธุุรกิิจกัับการใช้้ เทคโนโลยีีแยกเป็็นภาคส่่วนต่่าง ๆ ได้้ชััดเจน แต่่ปััจจุุบััน ข้้อมููลถืือเป็็นปััจจััยสำคัำ ัญในการพััฒนาเทคโนโลยีีเพื่่�อ ต่่อยอดบริิการทางการเงิิน หรืือ “Data is the new oil” ทำำ ให้้เราเห็็นภาคการเงิินต้้องการรวบรวมและ เชื่่�อมโยงข้้อมููลจากภาคส่่วนอื่่�นในวงกว้้างมากขึ้้�น เช่่น การที่่�ผู้้ให้้บริิการทางการเงิินนำำ ข้้อมููลพฤติิกรรม ลููกค้้าซึ่่�งไม่่ได้้เกี่่�ยวกัับการเงิินมาประกอบการพิิจารณา ปล่่อยสิินเชื่่�อ” “อุุปสรรคก็็คืือ แม้้จะมีีความพยายามในการปรัับปรุุง กฎหมายให้้เกิิดการเชื่่�อมโยงข้้อมููลระหว่่างภาคส่่วนกััน คุุณชวิินทร์์ อิินทรัักษ์์ (หนึ่่�ง) นิิติิกรอาวุุโส ธนาคารแห่่งประเทศไทย 50

Disrupt or Develop? ทลายหรืือจุุดประกายบทบาท ‘เทคโนโลยีี’ ต่่อกฎหมายจากวัันนี้้�ถึึงอนาคต 27 ได้้ แต่่เทคโนโลยีีจะช่่วยให้้เกิิดการเชื่่�อมโยงข้้อมููลอย่่าง แท้้จริิงได้้อย่่างไร เพราะแต่่ละภาคส่่วนอาจมีีกฎเกณฑ์์ เฉพาะที่่�ยึึดถืือแตกต่่างกัันออกไป รวมทั้้�งต้้องอาศััย งบประมาณและกำำลัังคนที่่�มีีความเชี่่�ยวชาญด้้าน เทคโนโลยีี และการสร้้างความเชื่่�อมั่่�นให้้กัับเจ้้าของ ข้้อมููล หากเป็็นข้้อมููลส่่วนบุุคคล ซึ่่�งอาจต้้องใช้้เวลาสััก ระยะในการปิิด Gap ดัังกล่่าว” ฝากอะไรถึึงนัักกฎหมายรุ่่นใหม่่ “นัักกฎหมายควรเรีียนรู้้สัังคมและติิดตามข้้อมููล ข่่าวสารความเป็็นไปของโลกไปพร้้อมกัับการเรีียน รู้้กฎหมายด้้วย เพราะกฎหมายไม่่ใช่่แค่่ตััวบทหรืือ ลายลัักษณ์์อัักษร แต่่เป็็นสิ่่� งที่่�มีีชีีวิิตจิิตใจและพััฒนาไป พร้้อมกัับสัังคม สามารถช่่วยยกระดัับชีีวิิตความเป็็นอยู่่ ของผู้้คนให้้ดีีขึ้้�นได้้” บทบาทเทคโนโลยีีในระบบกฎหมาย ณ ปััจจุุบััน? “ผมอยากให้้มองเทคโนโลยีีว่่า มัันอยู่่กัับเรามาตลอด และก็็มีีของใหม่่มาตลอด มัันวนมาเรื่่�อย ๆ ยัังไงเราก็็ จะต้้องได้้ใช้้มััน ในทางกฎหมายเราก็็ใช้้เทคโนโลยีีมา ตลอด คืือกระดาษก็็ถืือเป็็นเทคโนโลยีีอย่่างหนึ่่�ง พอมีี กระดาษเราก็็มาใช้้คอมพิิวเตอร์์ ตอนนี้้�เราก็็กํําลัังจะไป เข้้าสู่่ยุุคที่่�จะใช้้ AI” 42 รองศาตราจารย์์ ดร.ปิิ ยบุุตร บุุญอร่่ามเรืือง (บีี) อาจารย์์ประจำำคณะนิิติิศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย “เทคโนโลยีีเหล่่านี้้�จะเป็็นตััวช่่วย แต่่ว่่ามัันไม่่ได้้เปลี่่�ยน แก่่นสาระของเรื่่�อง แก่่นสาระของเรื่่�องมัันก็็เหมืือนเดิิม มัันแค่่มีีวิิธีีการที่่�อาจจะช่่วย อาจจะทํําให้้มัันสะดวกขึ้้�น สุุดท้้ายแล้้วแค่่เปลี่่�ยนเทคโนโลยีีไป แต่่บทบาทของมััน ก็็ยัังเหมืือนเดิิม” กฎหมายตามไม่่ทัันเทคโนโลยีีจริิงไหม? “เรามัักจะเข้้าใจว่่าเทคโนโลยีีมัันนํํากฎหมาย กฎหมาย ต้้องวิ่่�งตามเทคโนโลยีี แต่่มัันไม่่ได้้เป็็นอย่่างนั้้�นแบบ 100% หลายกรณีีกฎหมายก็็เป็็นตััวกํําหนดเทคโนโลยีี เหมืือนกััน เพราะว่่ากฎหมายเป็็นอย่่างนี้้� เทคโนโลยีี เลยต้้องพััฒนาตามกฎหมาย” “เช่่น PDPA ก็็เป็็นกฎหมายที่่�กำำ หนดให้้เทคโนโลยีีต้้อง ทํําเหมืือนกััน พอกฎหมายกำำ หนด เทคโนโลยีีก็็ต้้องมานั่่� ง ดููเรื่่�องนี้้�แล้้วว่่าจะจััดการยัังไง จะทํําแบบไหน มัันไม่่ได้้ เกิิดจากตััวเทคโนโลยีีโดยตรงแต่่กฎหมายเป็็นตััว กํําหนดให้้ทำำดัังนั้้�นกฎหมายและเทคโนโลยีีจึึงเป็็นสิ่่� ง ที่่�อยู่่คู่่กัันและมีีผลต่่อกัันมาตลอด” กฎหมายเปลี่่�ยนตามเทคโนโลยีี? “ผมยกตััวอย่่างเช่่น กฎหมายแพ่่งเรื่่�องสััญญา สััญญา จะเกิิดขึ้้�นเมื่่�อเสนอสนองต้้องตรงกััน รุ่่นก่่อนที่่�เป็็น กระดาษแบบส่่งจดหมาย เวลาส่่งคํําเสนอ ถ้้ายัังไม่่ถึึง

28 Opinion คุุณกััญจน์์ จิิรวุุฒิิพงศ์์ (กััน) นัักวิิจััยสถาบัันวิิจััยเพื่่�อการพััฒนาประเทศไทย ทีีดีีอาร์์ ไอ 55 บทบาทเทคโนโลยีีในระบบกฎหมาย ณ ปััจจุุบััน? “เทคโนโลยีีพอมัันเกิิดขึ้้�นมาใหม่่ มีีคนพััฒนาขึ้้�นมา เรื่่�อย ๆ มัันก็็เหมืือนมากระทบให้้กฎหมายถููกตั้้� งคํําถาม ใหม่่ เพราะเทคโนโลยีีทํําให้้พฤติิกรรมของคนเปลี่่�ยน ไป พอพฤติิกรรมคนเปลี่่�ยนไป กฎหมายเองก็็จะถููกตั้้�ง คํําถามว่่า ยัังปรัับใช้้ได้้อยู่่ไหม หรืือมีีความจํําเป็็นต้้อง ปรัับปรุุงหรืือเปล่่า ซึ่่�งส่่วนใหญ่่ตอนนี้้�เราก็็เริ่่�มเห็็นว่่า วิิธีีการคิิดหรืือ ระบบกฎหมายแบบเดิิมก็็จะเริ่่� มคิิดไม่่ออกว่่าต้้องทำำ อย่่างไร เพราะกฎหมายเดิิมไม่่ได้้ถููกออกแบบมาใน โลกที่่�มีีเทคโนโลยีีเหมืือนในปััจจุุบััน ดัังนั้้�นผมเลยรู้้สึึก ว่่าเทคโนโลยีี มัันมีีอิิทธิิพลต่่อการเปลี่่�ยนแปลงของ ระบบกฎหมายอย่่างมีีนััยสํําคััญ และมัันก็็เชื่่�อมถึึงกัันมา ตลอด” ปลายทาง เราสามารถเปลี่่�ยนใจได้้แต่่ต้้องภายในระยะ เวลาที่่�เขายัังไม่่ได้้รัับ และเขายัังไม่่ได้้สนองกลัับมา สถานการณ์นี้้ ์ �เป็็นสถานการณ์ที่่ ์ �เรียีกว่่า “ปััญหาความช้้า” เพราะเทคโนโลยีีก่่อนหน้้านี้้�มัันช้้า กฎหมายเลยต้้อง เขีียนรองรัับเรื่่�องความช้้าเอาไว้้” “แต่่พอเป็็นดิิจิิทััลปััญหาแบบที่่�เราพููดนี้้�มัันไม่่มีีแล้้ว ปััญหามัันจะเป็็นว่่า กดซื้้�อของไปแล้้วเป็็นสััญญาได้้ ไหม ถ้้ามืือพลาดไปโดนปุ่่มสั่่� งซื้้�อจะถืือว่่าสััญญาเกิิดขึ้้�น ไหม เรื่่�องเหล่่านี้้�ที่่�เกิิดมาแทนปััญหาก่่อนหน้้านี้้�เพราะ ปััจจุุบัันมัันไม่่มีีปััญหาความช้้าแล้้ว กฎหมายที่่�เขีียนก็็ จะเขีียนมารองรัับแก้้ ‘ปััญหาความเร็็ว’ แทน” เทคโนโลยีีในระบบศาล? “ศาลทํํางานด้้วยกระดาษมานาน ซึ่่�งการทำำงานด้้วย กระดาษก็็น่่าจะหมดยุุคแล้้ว แต่่ปััญหาคืือจะเปลี่่�ยนยััง ไง ความจริิงศาลไทยค่่อนข้้างมีีความพร้้อมแล้้ว แต่่อาจ จะยัังทํําไม่่ได้้แบบ 100% เพราะว่่ามัันไม่่ได้้เป็็นแค่่ที่่� ศาลแต่่เป็็นที่่�คนด้้วย เทคโนโลยีีไม่่ใช่่ประเด็็น ประเด็็น จะเป็็นเรื่่�องคนมากกว่่าว่่า จะทํําให้้คนใช้้ ใช้้ยัังไง ที่่�ศาล เปลี่่�ยนไปเร็็วยากเพราะว่่ามัันต้้องพาทุุกคนไปด้้วย” “ยกตัวอย่างเช่น อย่าง ลายมือช่อ ืถ้าสมมุติเราพิจารณา คดีทางออนไลน์แล้วให้ค่ความลูงนามออนไลน์ แบบ ไหนที่จะเรียกว่าโอเคตามกฎหมาย มันเป็นปัญหาที่ว่า เรายังไม่สามารถกําหนดมาตรฐานเร่ืองนี้ที่คนเข้าใจ แล้วตรงกันได้ พอเราไม่สามารถกําหนดมาตรฐานแล้ว รู้เข้าใจตรงกันได้ มันก็เกิดข้ึนได้ยาก” ฝากอะไรถึึงนัักกฎหมายรุ่่นใหม่่ “Character ของนัักกฎหมายคืือ ตอนคนรัักกััน ไม่่มีี ใครเห็็นนัักกฎหมายหรอก แต่่ตอนคนทะเลาะกััน นัักกฎหมายถึึงจะโผล่่ออกมา แล้้วตอนนั้้�นนัักกฎหมาย ก็็ต้้องมาคิิดว่่าจะแก้้ปััญหายัังไง? นัักกฎหมายก็็ไป หยิิบสััญญา ไปหยิิบ พ.ร.บ. ไปหยิิบกฎหมายมาอ่่าน แล้้วก็็บอกว่่าเพราะมัันเป็็นอย่่างนี้้�เพราะคำำนั้้�น คำำนี้้�” “มัันคืือการที่่�เราไปเน้้นหลัังปััญหา แต่่ถ้้านัักกฎหมาย มาทํําอะไรที่่�เน้้นในเชิิงก่่อนเกิิดปััญหามากขึ้้�น ปััญหา ก็็จะไม่่เกิิด ซึ่่�งนี่่�เป็็นปััญหาเชิิงโครงสร้้าง ไม่่ใช่่ปััญหา ว่่าคนตั้้�งใจจะเล่่นคํํา แต่่กฎหมายควรจะทํํามาในเชิิง ป้้องกัันมากขึ้้�น ก็็ฝากนัักกฎหมายว่่ามัันยัังมีีมุุมตรงนี้้�ที่่� เรายัังขาดอยู่่ แล้้วเทคโนโลยีีใหม่่ที่่�เข้้ามามัันก็็ช่่วยชี้้�ให้้ เราเห็็นประเด็็นนี้้�ชััดเจนยิ่่� งขึ้้�น”

Disrupt or Develop? ทลายหรืือจุุดประกายบทบาท ‘เทคโนโลยีี’ ต่่อกฎหมายจากวัันนี้้�ถึึงอนาคต 29 ความเชื่่�อมโยงของเทคโนโลยีี และกฎหมาย? “คืือพวกเราประชาชนใช้้เทคโนโลยีีใหม่่ ๆ หลายอย่่าง ใช้้จนแทบจะเป็็นส่่วนหนึ่่�งของชีีวิิตประจํําวัันเราไปแล้้ว ผมหยิิบยกมาตััวอย่่างมา 3 เรื่่�องคืือ Spotify, Airbnb และก็็ Grab หรืือ Uber ตััวอย่่างพวกนี้้� เป็็นตััวอย่่าง ที่่�ดีีเลยที่่�จะสะท้้อนให้้เห็็นว่่า เทคโนโลยีีมัันเข้้ามามีี บทบาทในสัังคม ในวิิถีีชีีวิิตของคน แล้้วพอเทคโนโลยีี เริ่่� มเข้้ามา Disrupt เนี่่�ย นัักกฎหมายอยู่่ตรงไหน และ เทคโนโลยีีกัับระบบกฎหมาย เชื่่�อมโยงและกระทบต่่อ กัันยัังไงบ้้าง อัันแรก Spotify นัักกฎหมายก็็เข้้ามามีีบทบาทในเรื่่�อง ว่่าจะทำำยัังไงให้้สามารถโน้้มน้้าวเจ้้าของลิิขสิิทธิิเพลง มาปล่่อยเพลงให้้กัับทางแพลตฟอร์์มได้้ ซึ่่�งก็็ต้้องหามุุม ใหม่่ในกฎหมาย หาสััญญาแบบใหม่่ในกฎหมายระหว่่าง เจ้้าของลิิขสิิทธิ์์� กัับ Platform ตรงกลางที่่�มัันอาจจะยััง ไม่่เคยมีี Airbnb ก็็เป็็นอีีกหนึ่่�งตััวอย่่างที่่�ชััดเจน ในต่่างประเทศ สิ่่�งหนึ่่�งที่่�เขาค่่อนข้้างกัังวลเป็็นพิิเศษเลยก็็คืือเรื่่�อง Affordable Housing หรืือการทำำ ให้้ราคาบ้้านหรืือที่่� อยู่่ไม่่แพงเกิินไป พอมีีคนหัันมาซื้้�อบ้้านเพื่่�อปล่่อยเช่่า มากขึ้้�นหน่่วยงานกํํากัับดููแลเขาก็็เริ่่� มกัังวลว่่า บ้้านจะ แพงขึ้้�นหรืือเปล่่า? พวกคนที่่�ไม่่ได้้มีีฐานะร่ำ ำ รวยจะถููก ผลัักออกไปอยู่่ข้้างนอกมากขึ้้�นไหม ? สิ่่� งนี้้�คืือสิ่่� งที่่�เข้้า มา challenge กฎหมายและวิิธีีการกํํากัับดููแลแบบเดิิม ๆ Grab กัับ Uber มัันก็็คืือเรื่่�องแท็็กซี่่�ดั้้�งเดิิม แล้้วก็็ วิินมอเตอร์์ไซค์์ มัันก็็มีีกฎหมายเข้้ามากํํากัับดููแล การที่่� เราจะเป็็นรถบริิการได้้ก็็ต้้องมีีมาตรฐานในระดัับหนึ่่�ง มาตรฐานในที่่�นี้้�ก็็มีีตั้้�งแต่่ตััวคนขัับ ไปจนถึึงคุุณภาพ ของรถ รถต้้องไม่่เก่่าเกิิน เป็็นต้้น แล้้วก็็จะต้้องมีีการ ซื้้�อสิิทธิิในการให้้ตนเองสามารถบริิการได้้เหมืือนอย่่าง เสื้้�อกั๊๊�กของวิินมอเตอร์์ไซค์์ แต่่ Grab กัับ Uber เนี่่�ย คนขัับไม่่ต้้องผ่่านกระบวนการซื้้�อสิิทธิิก็็ได้้ รถธรรมดา ก็็สามารถวิ่่� งได้้ด้้วย มัันก็็เลยเป็็นความท้้าทายต่่อไปว่่า กฎหมายจะเข้้ามากำำกัับดููแลระบบใหม่่ ๆ นี้้�ยัังไง” ความท้้าทายของประเทศไทย? “ข้้อแรกคืือในมุุมของการกํํากัับดููแล เทคโนโลยีีทํําให้้ ปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นซัับซ้้อนมากขึ้้�นเยอะเลย เพราะเราจะ แก้้ปััญหากัับเรื่่�องเล็็ก ๆ ก็็ต้้องไปคุุยกัับหลายคน ต้้อง ไปคุุยกัับ Platform มัันมีีช่่องทางในการสื่่�อสารมากขึ้้�น เพราะฉะนั้้�นคนออกแบบกฎหมายก็็ต้้องคํํานึึงถึึงตรงนี้้� ว่่า เราจะแก้้ปััญหาสิ่่� งหนึ่่�ง เราจะต้้องไปออกกฎหมาย กฎหมายอะไรรัับรอง แล้้วมัันเหมาะสมกัับบริิบท นั้้�นหรืือเปล่่า? Platform คืือคนที่่�จะต้้องรัับบทใน การแก้้ปััญหาทั้้�งหมดหรืือป่่าว เราจะออกแบบยัังไง? มัันคืือการหาจุุดที่่�เหมาะสมในการออกแบบกฎหมาย หรืือปรัับใช้้กฎหมายในโลกที่่�มัันซัับซ้้อนมากขึ้้�น ข้้อสองคิิดว่่าเรื่่�องการบัังคัับใช้้เองก็็สำำคััญ กลุ่่มคน Regulator จะต้้องปรัับตััวให้้พร้้อมที่่�จะมีีความเข้้าใจ ในโลกเทคโนโลยีี แล้้วต้้องสามารถเข้้ามามีีบทบาทช่่วย กัันแก้้ปััญหากัับสัังคมได้้อย่่างมีีประสิิทธิภิาพ แล้้วก็็การ กํํากัับดููแลเรื่่�องนี้้�มััน ซัับซ้้อนมากขึ้้�นเรื่่�อย ๆ จน มัันไม่่ใช่่ เรื่่�องของรััฐอย่่างเดีียว ไม่่ใช่่เรื่่�องของเอกชนอย่่างเดีียว แต่่อาจจะเป็็นเรื่่�องของภาคประชาสัังคม ฝั่่�งประชาชน ด้้วย มัันเป็็นเรื่่�องที่่�เราจะต้้องทํํางานด้้วยกัันต่่อไป” ฝากอะไรถึึงนัักกฎหมายรุ่่นใหม่่ “ก็็ฝา กว่่ า ส่่ว นตัั วคิิ ดว่่ า เ ท ค โ น โ ล ยีี เป็็นเ รื่่� องที่่� น่่าสนใจ แล้้วก็็บางคนอาจจะมองว่่ามัันห่่างออกไปจาก นัักกฎหมาย แต่่จริิง ๆ แล้้วไม่่ใช่่เลย ทุุกวัันนี้้�กฎหมาย เข้้าไปแตะเทคโนโลยีีหลายด้้านมาก เพราะฉะนั้้�น การที่่�เราเป็็นนัักกฎหมายที่่�เข้้าใจทั้้�งเทคโนโลยีี แล้้ว ก็็กฎหมายเนี่่�ย จะเป็็นประโยชน์์ต่่ออนาคตอย่่างมาก แน่่นอน หน้้าตาของนัักกฎหมายจะเป็็นยัังไงในอนาคต มัันก็็ขึ้้�นอยู่่กัับสิ่่� งที่่�มัันกํําลัังเกิิดขึ้้�นในสัังคมตอนนี้้�”

30 Opinion เทคโนโลยีควรเข้ามามีบทบาทในระบบ กฎหมายอย่างไร? “ในมุมของนักกฎหมายบทบาทที่เทคโนโลยีควรเข้ามา อำำนวยความสะดวกในระบบกฎหมาย อาจแยกออกได้ เป็นหลักๆประมาณ 3 ข้อ ข้้อ 1. ประโยชน์์ในเรื่่�องข้้อมููล data อัันดัับแรกเลยคืือ จากที่่�เราเห็็นได้้ในปััจจุุบััน เทคโนโลยีีทำำ ให้้เราเข้้าถึึง ข้้อมููลได้้ง่่ายและสะดวกมากขึ้้�นเรื่่�อยๆ โดยในอนาคต มองว่่าหากเทคโนโลยีีพััฒนาอย่่างต่่อเนื่่�อง เชื่่�อว่่า การเข้้าถึึงข้้อมููลก็็จะยิ่่� งง่่ายขึ้้�น สะดวกขึ้้�น และที่่�สำำคััญ คืือเป็็นข้้อมููลที่่�ถููกต้้องน่่าเชื่่�อถืือ ข้อ 2. จากข้อแรกคือ เมื่อเรามีข้อมูลที่ถูกต้องน่าเช่ือถือ แล้วและ มีระบบ data analytics ที่ดี สิ่ง ที่เทคโนโลยี จะเข้ามาช่วยได้ หนึ่งนในนั้นคิดว่าคือการลดดุลพินิจใน การใช้กฎหมาย การจะลดดุลพินิจในการใช้กฏหมาย ได้ ต้องมีข้อเท็จจริงที่ยุติ เทคโนโลยีสามารถรวบรวม ข้อมูลจากแหล่งต่างๆที่น่าเช่ือถือ มาทำำการวิเคราะห์ ยุติข้อเท็จจริงได้ ซึ่งจ ะเป็นการช่วยลดข้อโต้แย้งในการ ใช้ดุลพินิจดังกล่าว ข้้อ 3. ถ้้าพููดในมุุมของการทำำงานในหน่่วยงานราชการ การเชื่่�อมโยงข้้อมููลระหว่่างหน่่วยงานต่่างๆ ตามอำำนาจ ในทางกฎหมายที่่�มีี เทคโนโลยีีจะมีีบทบาทในการช่่วย ลดความผิิดพลาดและเพิ่่� มประสิิทธิิภาพในการทำำงาน ลดความซ้ำ ำ ซ้้อนในการทำำงาน และทุุกคนมีีข้้อมููลที่่� อััปเดตถููกต้้ อง เป็็ นปััจจุุบัันอยู่่ใ นมืือเหมืือนกัั น เป็็นข้้อมููลที่่�ทุุกฝ่่ายยอมรัับได้้ และเป็็นข้้อมููลที่่�น่่าเชื่่�อถืือ อีีกเรื่่�องหนึ่่�งคืือพี่่�มองว่่า เทคโนโลยีีสามารถช่่วยลดการ คอร์์รััปชัันได้้ด้้วย เพราะพอมีีเทคโนโลยีี มัันก็็จะลด การติิดต่่อระหว่่างคนกัับคน ลดการใช้้ดุุลพิินิิจ ซึ่่�งจะ ช่่วยการลดการคอร์์รััปชั่่�นได้้ แต่่ว่่าจากที่่�พููดมาทั้้� งหมด สิ่่�งที่่�ต้้องคำำนึึงถึึงก็็คืือทุุกอย่่างต้้องมีีกฎหมายให้้อํํา นาจไว้้ด้้วย แล้้วเราก็็ต้้องระวัังเรื่่�องข้้อมููลส่่วนบุุคคล PDPA และการกำำกัับดููแลการนำำ ข้้อมููลไปใช้้ หรืือ Data Governance ด้้วย” เทคโนโลยีีกัับสรรพากร? “คืือสรรพากรพยายามพััฒนาตรงนี้้�มาโดยตลอด ซึ่่�ง ระบบอิิเล็็กทรอนิิกส์์ที่่�สรรพากรพััฒนามัันก็็จะมีีหลาย ระบบเยอะแยะมาก ยกตััวอย่่างเช่่น ระบบยื่่�นแบบ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ e-Filling, e-Tax Invoice เป็็นตััวอย่่าง ของระบบที่่�สรรพากรพยายามพััฒนาขึ้้�นมาเพื่่� อ อํํานวยความสะดวกให้้กัับผู้้เสีียภาษีีในการติิดต่่อกัับ กรมสรรพากร ในอนาคตจะมีีการพััฒนาที่่�ครบในทุุกมิิติิมากขึ้้�น คืือ สรรพากรจะมีีขาที่่�สรรพากรต้้องติิดต่่อกัับผู้้เสีียภาษีี ด้้วย ซึ่่�งจะต้้องพััฒนาแบบค่่อนข้้างรอบคอบนิิดนึึง เพราะว่่ามัันจะเป็็นขาที่่�ไปกระทบสิิทธิิของประชาชน อย่่างเช่่น ออกหมายเรีียก ยึึดอายััด ซึ่่�งก็็คืืออยู่่ใน ระหว่่างการพููดคุุยภายในว่่า จะพััฒนาไปถึึงตรงนั้้�น ยัังไงได้้บ้้าง” เทคโนโลยีีจะเข้้ามายกระดัับ ระบบภาษีียัังไง? กรมสรรพากรเดิินหน้้าสู่่หน่่วยงานราชการดิิจิิทััล มาโดยตลอด ระบบอิิเล็็กทรอนิิกส์ต่์ ่างๆที่่�กรมสรรพากร พััฒนามีีเยอะแยะมากมาย ไม่่ว่่าจะเป็็นระบบ e-Filing, e-Tax Invoice and e-Receipt, e-Withholding Tax, e-Donation เป็็นต้้น ซึ่่�งเป็็นตััวอย่่างการอำำนวยความ สะดวกให้ผู้เ้สียภีาษีีติิดต่่อกัับกรมสรรพากรผ่่านช่่องทาง อิิเล็็กทรอนิิกส์์ และอีีกมากมายหลายระบบ โดยล่่าสุุด กรมสรรพากรได้้เดิินหน้้ามีีนโยบายให้้ระบบจััดเก็็บภาษีี ของประเทศไทยเป็็นอิิเล็็กทรอนิิกส์์ 100% โดยคาดว่่า ภายใน ปีี 2571 น่่าจะเห็็นเป็็นรููปธรรมที่่�ชััดเจนมากขึ้้�น คุุณฤทััยชนก วััฒนสิินธุ์์ (พริิม) นิิติิกรกรมสรรพากร 56

Disrupt or Develop? ทลายหรืือจุุดประกายบทบาท ‘เทคโนโลยีี’ ต่่อกฎหมายจากวัันนี้้�ถึึงอนาคต 31 ซึ่่�งถ้้าถามว่่าเทคโนโลยีีเข้้ามามีีประโยชน์์ในด้้านการจััด เก็็บภาษีีของกรมสรรพากรอย่่างไร ขอแบ่ง่ออกเป็็น 3 ข้้อ คืือ 1. ช่่วยในการจััดเก็็บภาษีีอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ เป็็น เหมืือนการใช้้เทคโนโลยีีเข้้ามามีีบทบาทในการตรวจ สอบภาระภาษีี เช่่น กรมสรรพากรมีีการเชื่่�อมโยง ข้้อมููลกัับกรมที่่�ดิินและหน่่วยงานอื่่�นๆเพื่่�อจััดเก็็บภาษีี อย่่างถููกต้้องและรวดเร็็วมากขึ้้�น มีีเรื่่�องใบกำำกัับภาษีี หรืือใบรัับอิิเล็็กทรอนิิกส์์ สามารถ Crosscheck ยอด ซื้้�อขายได้้ เป็็นทั้้�งการอำำนวยความสะดวกให้้กัับผู้้เสีีย ภาษีีและช่่วยเจ้้าหน้้าที่่�กรมสรรพากรในการทำำงานให้้ รวดเร็็วมากขึ้้�น มีี AI ช่่วยตรวจจัับภาษีี เช่่น การขายสิินค้้า ออนไลน์์ ก็็จะมีีเทคโนโลยีีที่่�เรีียกว่่า Web Scraping ดึึงข้้อมููลจากหน้้าเว็็บไซต์์ นำำ ข้้อมููลไปวิิเคราะห์์ต่่อไป มีีกฎหมายธุุรกรรมลัักษณะเฉพาะ ที่่�สถาบัันการเงิิน ต้้องนำำ ส่่งข้้อมููลให้้กรมสรรพากร กรณีีมีี Transaction ถึึงตามที่่�กฎหมายกำำ หนด โดยกรมสรรพากรก็็จะนำำ ข้้อมููลเหล่่านี้้�ไปวิิเคราะห์์ต่่อไป มีีระบบการแลกเปลี่่�ยน ข้้อมููลระหว่่างประเทศ Exchange of Information เพื่่�อ ประโยชน์์ในการจััดเก็็บภาษีีของแต่่ละประเทศ 2. ช่่วยอำำนวยความสะดวกต่่อผู้้เสีียภาษีี ทำำ ให้้ภาษีีเป็็น เรื่่�องง่่าย เพื่่�อเพิ่่� มความสมััครใจในการเสีียภาษีี ระบบ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ที่่�กรมสรรพากรนำำ มาช่่วยอำำนวยความ สะดวกมีีเยอะแยะมากมาย เช่่น ระบบ e-filing การ ยื่่�นแบบออนไลน์์ e-Tax Invoice e-Withholding Tax ที่่�ได้้กล่่าวไปก่่อนหน้้า ทั้้�งนี้้� ตอนนี้้�กรมสรรพากรมีี นโยบาย One RD ซึ่่�งต้้องการพััฒนาให้้ระบบทุุกอย่่าง ของกรมสรรพากรเชื่่�อมโยงข้้อมููลระหว่่างกััน ให้ผู้เ้สียภีาษีี สามารถตรวจสอบข้้อมููลได้้ครบถ้้วน โดยจััดการฐานข้้อมููล ผู้้เสีียภาษีีให้้อยู่่ในฐานเดีียวกัันทั้้� งหมด ก็็อยู่่ในระหว่่าง การพััฒนาอย่่างต่่อเนื่่�องค่่ะ 3. ลดการใช้้ดุุลพิินิิจ ยกตััวอย่่าง เทคโนโลยีีเข้้ามาช่่วย เรื่่�องการคืืนภาษีีเร็็ว เนื่่�องจากระบบอิิเล็็กทรอนิิกส์์ สามารถประเมิินผลได้้ ดัังนั้้�น หากเข้้าหลัักเกณฑ์์ตามที่่� กำำหนด ผู้้ประกอบการเหล่่านั้้�นก็็จะถููกจััดอยู่่ในกลุ่่มดีี จะได้้คืืนภาษีีเร็็ว ซึ่่�งลดขั้้�นตอนการปฏิิบััติิงานแบบ Analog อุุปสรรคของการนำำ เทคโนโลยีี มาใช้้ ในระบบภาษีี? “ถ้้าอุุปสรรคพี่่�มองว่่าอัันนี้้�คืือจะเป็็นทั้้�งสองฝั่่�งเลย ทั้้�ง ฝั่่�งภาครััฐ แล้้วก็็ฝั่่�งผู้้ประกอบการ ก็็คืือในเรื่่�องของ ต้้นทุุน คืือการที่่�จะพััฒนาระบบใดระบบหนึ่่�งได้้ มััน ต้้องใช้้ต้้นทุุนที่่�ค่่อนข้้างสููง แต่่ทางฝั่่�งภาครััฐอาจจะ ไม่่เป็็นไรมาก แต่่ว่่าฝั่่�งของผู้้ประกอบการมัันก็็อาจจะมีี ผู้้ประกอบการรายย่่อย แบบ SME ที่่�เขาอาจจะแบบไม่่ ได้้มีีต้้นทุุนที่่�มากพอที่่�จะมาออกแบบระบบ ตรงนี้้�สรรพากรก็็พยายามที่่�ช่่วยแก้้ปััญหาในเรื่่�องของ ตรงนี้้�ด้้วย ตอนนี้้�สรรพากรจะมีีตััวละครตััวหนึ่่�งขึ้้�นมา ซึ่่�งเป็็นเอกชนเรีียกว่่า Service Provider ซึ่่�งเป็็นเหมืือน ตััวแทนของผู้้เสีียภาษีี เช่่น เหมืือนเวลาเราเป็็นร้้านค้้า ที่่�ไม่่ได้้มีีเงิินในการพััฒนาระบบ บริิการของเอกชน ตรงนี้้�เขาจะเป็็นตััวแทนของร้้านค้้า จััดทํําแล้้วก็็นํําส่่ง ใบกํํากัับให้้กัับกรมสรรพากรแทนร้้านค้้า เพราะการทำำ ระบบตรงนี้้�ค่่อนข้้างที่่�จะต้้องใช้้ต้้นทุุนเยอะมาก แต่่ก็็ยััง มีีอุุปสรรคอยู่่นิิดนึึงตรงที่่�ว่่าเหมืือนร้้านค้้าก็็ไม่่อยากให้้ ใครเห็็นข้้อมููลการเงิินของเขา เขาก็็เลยยัังไม่่ค่่อยอยาก เข้้ามาใช้้ตรงนี้้�กััน” ฝากถึึงนัักกฎหมายรุ่่นต่่อไป “ฝากถึึงน้้อง ๆ ที่่�เรีียนนิิติิรุ่่นต่่อไปในมุุมนัักกฎหมาย พี่่�มองว่่ากฎหมายมัันมีีจุุดประสงค์์ในการร่่างกฎหมาย แต่่ละตััว เพราะงั้้�นการตีีความกฎหมายที่่�เราควรจะทํํา ก็็คืือ การตีีความตามเจตนารมณ์์ของกฎหมายที่่�มีีถ้้า สมมุุติิเราเป็็นนัักกฎหมายแต่่เราหาช่่องว่่างในกฎหมาย ที่่�ไม่่ได้้ถููกต้้องตามเจตนารมณ์์เพื่่�อหาหนทางใน การพลิิกแพลงอะไรสัักอย่่าง พี่่�ว่่ามัันไม่่ใช่่เป็็นการใช้้ สิ่่� งที่่�เราแบบได้้เรีียนมาอย่่างถููกต้้อง แต่่ถ้้าในมุุมรุ่่นพี่่�รุ่่นน้้องฝากถึึงน้้อง ๆ พี่่�ก็็มองว่่า การที่่� เราเรีียนกฎหมายมาจริิง ๆ มัันก็็ไม่่ได้้จํําเป็็นที่่�จบไปแล้้ว จะต้้องไปทํํางานในสายกฎหมายโดยตรงเท่่านั้้�น ถึึงแม้้ เราจะเรีียนกฎหมายมาแต่่ว่่าเราก็็สามารถไปใช้้ความรู้้ ที่่�มีีในด้้านอื่่�น ๆ ได้้เหมืือนกััน อยากให้้ทุุกคนได้้ใช้้ชีีวิิต ตามที่่�ตััวเองมีีความสุุขมากกว่่า แบบใช้้ชีีวิิตตามที่่� ตััวเองมีีความสุุข”

32 Law for All ทนายความและหุ้้�นส่่วน สำำนัักงานกฎหมาย Tilleke & Gibbins เหตุุผลในการเลืือก สนัับสนุุนกองทุุน นิิติิธรรมพััฒน์ ์ กองทุุน นิิติิธรรมพััฒน์ ์ กองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ คณะนิิติิศาสตร์์ จััดตั้้�งเพื่่�อพััฒนา การศึึกษา โดยเป็็ นทุุนการศึึกษา ของนัักศึึกษา ทุุนอาจารย์์ และทุุน พััฒนาคณะนิิติิศาสตร์์ ในด้้านอื่่�น ๆ 32 Law for All 32 คุุณธวััช ดำำ�สอาด (วััช)

กองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ 33 การให้้ทุุนการศึึกษานั้� ้นเชื่่� อกัันว่่าเพื่่� อสนัับสนุุนให้้ ผู้้ที่่�ขาดแคลนทุุนทรััพย์์ได้้มีีโอกาสศึึกษาเล่่าเรีียน และ ได้้มีีจิิตสำำนึึกที่ ่� จะทำำงานรัับใช้้สัังคม กล่่าวโดยเฉพาะ คณะนิิติิศาสตร์์ คืือการคาดหวัังให้้ผู้้รัับทุุนสำำนึึก ต่่อหน้้าที่่�ในอัันที่ ่� จะต้้องช่่วยกัันสร้้างสัังคมที่ ่� มนุุษย์์ เท่่าเทีียมกัันภายใต้้กฎหมาย ที่่�กล่่าวมาข้้างต้้นไม่่ได้้เป็็นเหตุุผลที่ ่� ผมสนัับสนุุน กองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์แต่่อย่่างใด เพราะจิิตสำำนึึก ไม่่ควรที่ ่� จะเกิิดขึ้้�นเพราะมีีข้้อผููกพััน และที่ ่� สำำคััญคืือ ผู้้ที่่�รัับทุุนจำำนวนไม่่น้้อยกระทำำการตรงข้้ามกัับสิ่่�งที่ ่� กองทุุนคาดหวััง นัักกฎหมายจำำนวนมากทั้� ้งในภาครััฐ และภาคเอกชนใช้้และตีีความกฎหมายเป็็นเครื่่�องมืือ ทางการเมืือง รัับใช้้ผู้้มีีอำำนาจแม้้เพื่่�อกระทำำ การในสิ่่� งที่ ่� ตรงข้้ามกัับสิ่่� งที่่�ตนได้้รัับการศึึกษาอบรมมา ผมสนัับสนุุนกองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ด้้วยความเชื่่�อว่่า จะมีีผู้้รัับทุุนซึ่�่งมีีจิิตสำำนึึกเป็็นทุุนเดิิมอยู่่แล้้วที่ ่� จะใช้้วิิชา กฎหมายที่่�ได้้รัับการศึึกษาอบรมมาสร้้างสัังคมที่ ่� มนุุษย์์ เท่่าเทีียมกัันภายใต้้กฎหมาย เพีียงแต่่เขาขาดแคลน ทุุนทรััพย์์ และผมเชื่่�อว่่าในสัังคมเรามีีคนที่่�มีีจิิตสำำนึึก ที่่�ว่่ามาอยู่่ไม่่น้้อย LAW FOR ALL กองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ 33

34 Law for All “การสนัับสนุนุเหล่่านี้สำ้�ำหรัับผม นัับเป็็นการส่่งต่่อแสงสว่่าง ที่ช่่ ่�วยให้้ผมสามารถค้้นหาตัวัเอง ในเส้นท้างอาชีีพสายกฎหมาย เพื่่�อเติิบโตเป็็นนัักกฎหมาย ที่มีีคว ่�ามรู้้ความสามารถ ตั้้ง�มั่่น�อยู่่บนความยุติุิธรรม ตลอดจนสร้้างประโยชน์์ให้้แก่่ สัังคมในอนาคต” คุุณธีีรภััทร ถวััลย์์วรกิิจ (บอส) สวััสดีีครัับ ขออนุุญาตแนะนำำตััวนะครัับ ผมชื่่�อนาย ธีีรภััทร ถวััลย์์วรกิิจ ปััจจุุบัันกำำลัังศึึกษาอยู่่ที่่�คณะ นิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ชั้� ้นปีีที่่� 4 รหััส 63 ครัับ โดยที่ ่� ผ่่านมานัับตั้� ้งแต่่ชั้� ้นปีีที่่� 1 ผมได้้รัับทุุนการ ศึึกษาจากกองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ เพื่่�อใช้้เป็็นค่่าใช้้จ่่าย ในการชำำระค่่าลงทะเบีียนเรีียนและชำำระค่่าหอพัักของ มหาวิิทยาลััย รวมถึึงเก็็บเงิินบางส่่วนสำำหรัับค่่าใช้้จ่่าย ในชีีวิิตประจำำวััน เช่่น ค่่าหนัังสืือเรีียน ค่่าอาหาร เป็็นต้้น ซึ่�่งทุุนดัังกล่่าวนั้� ้นมีีส่่วนช่่วยให้้การเรีียนมหาวิิทยาลััย ของผมเป็็นไปด้้วยความราบรื่่� นทั้� ้งยัังเป็็นการช่่วย 63 แบ่่งเบาภาระของครอบครััวเป็็นอย่่างมาก นัับเป็็น ส่่วนสำำคััญที่ ่� ทำำ ให้้การใช้้ชีีวิิตภายในมหาวิิทยาลััยนี้้� ไม่่มีีอุุปสรรคในเรื่่�องของภาระค่่าใช้้จ่่ายให้้ทางผมและ ครอบครััวต้้องวิิตกกัังวล ดัังที่ ่� ผมกล่่าวไว้้ข้้างต้้น ปััจจุุบัันผมกำำลัังศึึกษาอยู่่ชั้� ้น ปีีที่่� 4 ซึ่�่งเป็็นปีีสุุดท้้ายในรั้� ้วของมหาวิิทยาลััยแห่่งนี้้� ก่่อนที่ ่� จะก้้าวเข้้าสู่่ชีีวิิตการทำำงาน จากการศึึกษา เล่่าเรีียนตลอด 4 ปีีมานี้้�ทำำ ให้้ภาพเส้้นทางอาชีีพใน สายงานกฎหมายของผมมีีความชััดเจนมากขึ้้�น ได้้รู้้จััก ความต้้องการของตนเองว่่า ต้้องการเดิินไปในเส้้นทาง สายไหนจากหลากหลายเส้้นทางที่่�ให้้เลืือกเดิิน ซึ่�งเ่ส้้นทางเหล่่านี้้้�คงจะไม่่ราบรื่่�น หากปราศจากความ ช่่วยเหลืือจากกองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ โดยการสนัับสนุุน จากบรรดาภาครััฐ ภาคเอกชน และพี่่� ๆ ศิิษย์์เก่่า คณะนิิติิศาสตร์์ที่่�ในปััจจุุบัันทุุก ๆ ท่่านต่่างเป็็นผู้้มีี ความรู้้ ความเชี่ ่� ยวชาญในเส้้นทางของตนเอง การสนัับสนุุนเหล่่านี้้�สำำหรัับผมนัับเป็็นการส่่งต่่อ แสงสว่่างที่ ่� ช่่วยให้้ผมสามารถค้้นหาตััวเองในเส้้นทาง อาชีีพสายกฎหมายเพื่่�อเติิบโตเป็็นนัักกฎหมายที่่�มีี ความรู้้ ความสามารถ ตั้� ้งมั่่�นอยู่่บนความยุุติิธรรม ตลอด จนสร้้างประโยชน์์ให้้แก่่สัังคมในอนาคต ทั้� ้งนี้้�ผมมีี ความคาดหวัังว่่าเมื่่�อผมได้้ก้้าวไปในเส้้นทางของตััวเอง อย่่างมั่่�นคงแล้้วผมก็็จะกลัับมาช่่วยสนัับสนุุนกองทุุน นิิติิธรรมพััฒน์์ เพื่่�อส่่งต่่อแสงสว่่างที่ ่� ผมได้้รัับในวัันนี้้� ให้้แก่่รุ่่นน้้องคณะนิิติิศาสตร์์ ดัังที่่�ตนเองเคยได้้รัับจาก กองทุุนนิิติิธรรมพััฒน์์ เพราะนอกจากจะเป็็นการส่่งต่่อ โอกาสให้้แก่่รุ่่นน้้องที่ ่� จะเติิบโตเป็็นนัักกฎหมาย ในอนาคต ยัังเป็็นการจุุดประกายแสงสว่่างให้้แก่่ สัังคมที่ ่� กำำลัังมืืดมิิดเพื่่�อให้้มีีนัักกฎหมายที่ ่� ตั้� ้งมั่่�นบน ความยุุติิธรรม มีีความรู้้ ความเชี่ ่� ยวชาญสามารถสร้้าง คุุณประโยชน์์และช่่วยพััฒนาสัังคมให้้ก้้าวหน้้าได้้ใน อนาคต สุุดท้้ายนี้้� ผมขอถืือโอกาสขอบคุุณกองทุุนนิติิธรรมพััฒน์์ รวมไปถึึงพี่่� ๆ ศิิษย์์เก่่าคณะนิิติิศาสตร์์มหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ ตลอดจนหน่่วยงานต่่างๆทั้� ้งภาครััฐและ เอกชน ที่่�ได้้ให้้การสนัับสนุุนกองทุุนเพื่่�อส่่งต่่อโอกาส ให้้แก่่นัักศึึกษาคณะนิิติิศาสตร์์ รวมถึึงให้้การสนัับสนุุน ในด้้านวิิชาการให้้แก่่คณาจารย์์เพื่่�อสร้้างสรรค์์องค์์ ความรู้้ให้้แก่่ประเทศชาติิ เป็็นกำำลัังสำำคััญในการพััฒนา คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์แห่่งนี้้�ให้้มีี คุุณภาพยิ่่� งขึ้้�นไปอีีกครัับ

กองทุุน กองทุุนนินิิติิธรรมพััฒ ิติิธรรมพััฒน์น์์์ 35

36 Study Says อาจารย์์ปวีีร์์ เจนวีีระนนท์์ อาจารย์์ประจำำคณะ นิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ แบ่่งปัันมุุมมอง ของเขา และสะท้้อนถึึงประเด็็นว่่าประเทศไทยสามารถ ที่่�จะปรัับตััวอย่่างไรในการรัับมืือกัับลัักษณะภููมิิทััศน์์ ของภััยคุุกคามทางไซเบอร์์ที่่�พััฒนาอย่่างรวดเร็็ว บทความนี้้�สร้้างขึ้้�นจากงานวิิจััยล่่าสุุดของ Tech For Good Institute (TFGI) เกี่่�ยวกัับความพร้้อมในการ รับมืั ือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber Resilience) งานศึึกษาเรื่่�อง Towards a Resilient Cyberspace in Southeast Asia ได้้มีีข้้อเสนอเกี่่�ยวกัับกรอบ ค ว า ม พร้้อมในการ รัับมืื อ ภััยคุุกคามไซเ บ อ ร์์ (Cyber Resilience Framework) เพื่่�อส่่งเสริิมเศรษฐกิิจ ดิิจิิทััลที่่�ปลอดภััย มั่่�นคง และยืดืหยุ่่นในภููมิภิ าค โดยได้้ให้้ คำำนิิยาม กำำหนดความหมายของความพร้้อมในการ รัับมืือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber Resilience) หรืือ ยืืดหยุ่่นทางไซเบอร์์ ระบุุส่่วนที่่�สามารถทำำ ให้้ดีีขึ้้�นได้้ และแนะนำำการเพิ่่มการ�ลงทุุนในผู้คน กระ ้ บวนการ และ เทคโนโลยีี กรอบหรืือแนวทางดัังกล่่าวสามารถใช้้ใน การอ้้างอิิงเพื่่�อกำำหนดแผนงานทางไซเบอร์์ในอนาคตและ สนัับสนุุนกลยุุทธ์์ระยะยาว ในบริิบทของประเทศไทย กรอบหรืือแนวทางนี้้�สามารถนำำ ไปใช้้เพื่่� อพััฒนา นโยบายเชิิงปฏิิบััติิที่่�ส่่งเสริิมเศรษฐกิิจดิิจิิทััลที่่�ปลอดภััย และยืืดหยุ่่นได้้ ภููมิิทััศน์์ของความพร้้อมในการรัับมืือ ภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber Resilience) ในประเทศไทย เช่่นเดีียวกัับประเทศอื่่�น ๆ ในภููมิิภาค ประเทศไทยไม่่ อาจหลีีกเลี่่�ยงจากความเสี่่�ยง และความท้้าทายที่่�เกิิด จากภััยคุุกคามทางไซเบอร์์ จากข้้อมููลของธนาคารแห่่ง ประเทศไทย (ธปท.) เห็็นได้ว่้่าประเทศไทยมีีความเปราะบาง ในการรัับมืือทางไซเบอร์์ โดยเบื้้�องต้้นนั้้�นสาเหตุุมาจาก ในเรื่่�องของบุุคลากร ภาคการธนาคาร และการเงิินมีี ความก้้าวหน้้าอย่่างมากในด้้านความยืดืหยุ่่น อย่่างไรก็็ดีี ภาคส่่วนอื่่�น เช่่น อุุตสาหกรรมด้้านการดููแลสุุขภาพก็็ ยัังอยู่่ในระยะเริ่่� มต้้นของการพััฒนาการป้้องกััน เพื่่�อลด ช่่องว่่างในเรื่่�องของความพร้้อมในการรัับมืือภััยคุุกคาม ไซเบอร์์ (Cyber Resilience) ดัังกล่่าว ก็็มีีการริิเริ่่� ม เช่่น กรอบ Cyber Resilience Assessment Framework (CRAF) และโครงการยกระดัับทัักษะที่่�มีีเป้้าหมายเพื่่�อ เพิ่่� มขีีดความสามารถของประเทศไทย อย่่างไรก็็ตาม เพื่่�อขัับเคลื่่�อนประเทศไทยให้้ก้้าวไปข้้างหน้้าบนเส้้น ทางสู่่ความยืดืหยุ่่นทางไซเบอร์์ ผู้้มีส่ีว่นเกี่่�ยวของหลัักใน เรื่่�องเศรษฐกิิจดิิจิิทััลจะต้้องพิิจารณาสิ่่ง� ที่่�ต้้องดำำเนิินการ อย่่างเร่่งด่่วนตามลำำดัับความสำคัำ ัญ 1. การพััฒนานโยบายความปลอดภััยทางไซเบอร์์ และกรอบการกำำกัับดููแลที่่�เหมาะสม การพััฒนากลยุุทธ์์เกี่่�ยวกัับความปลอดภััยทางไซเบอร์์ ที่่�มีีประสิิทธิิภาพ และสามารถยืืดหยุ่่นปรัับเปลี่่�ยน ได้้มีีความสำคัำ ัญอย่่างยิ่่� งสำำหรัับประเทศไทย กลยุุทธ์์ นี้้�ควรสอดคล้้องกัับบรรทััดฐานสากล ส่่งเสริิมบทบาท ของผู้้ให้้บริิการด้้านไอทีีในการต่่อสู้้กัับภััยคุุกคามทาง ไซเบอร์์ และสร้้างระบบนิิเวศที่่�ส่่งเสริิมนวััตกรรม และ นำำเสนอทางออกในเรื่่�องของความปลอดภััยทางไซเบอร์์ ที่่�มีีประสิทธิภิาพ สำำหรับัผู้ใ้ห้บริ้ ิการโครงสร้้างพื้้�นฐานที่่� สำคัำ ัญ และผู้้เข้้าร่่วมในตลาด (market participants) ความท้้าทายนี้้�ไม่่ได้้เกิิดขึ้้�นเฉพาะในประเทศไทย แต่่ส่่ง ผลกระทบต่่อหลายประเทศทั่่� วโลก เส้้นทางการเตรีียมความพร้้อมในการรัับมืือ ของประเทศไทย: เข้้าใจอุุปสรรค และค้้นหาวิิธีีแก้้ ไข ภััยคุุกคามไซเบอร์ ์ (Cyber Resilience)

เส้้นทางการเตรีียมความพร้้อมในการรัับมืือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber resilience) ของประเทศไทย: เข้้าใจอุุปสรรค และค้้นหาวิิธีีแก้้ ไข 37 การออกกฎหมายเพื่่� อส่่งเสริิมความปลอดภััยทาง ไซเบอร์์เป็็นความท้้าทายที่่�สำำคััญ สิ่่�งสำำคััญคืือต้้อง จััดการกัับข้้อกัังวลเกี่่�ยวกัับการเข้้าถึึงข้้อมููลของรััฐบาล และสร้้างความมั่่�นใจว่่าระบบตรวจสอบ และถ่่วงดุุล เข้้มแข็็ง เพื่่�อป้้องกัันการเข้้าถึึงข้้อมููลที่่�ไม่่ได้้รัับอนุุญาต และอาจผิิดกฎหมาย การสร้้างสมดุุลอย่่างระมััดระวััง เป็็นสิ่่�งจำำเป็็น เพื่่�อให้้อำำนาจแก่่เจ้้าหน้้าที่่�อย่่างพอ เหมาะ เพื่่�อวััตถุุประสงค์์ด้้านความมั่่�นคงของชาติิ และ การบัังคัับใช้้กฎหมาย ในขณะเดีียวกัันก็็ป้้องกัันการ ใช้้อำำนาจอย่่างไม่่ถููกต้้องที่่�อาจจะเกิิดขึ้้�นได้้ ดัังนั้้�น รากฐานที่่�มั่่�นคงสำำหรัับเศรษฐกิิจดิิจิิทััลจึึงอยู่่ในกรอบ การกำำกัับดููแลที่่�ครอบคลุุม อุุตสาหกรรมต่่าง ๆ จำำเป็็น ต้้องมีีความเข้้าใจที่่�ชััดเจน และความมั่่�นใจเกี่่�ยวกัับ การบัังคัับใช้้กฎหมาย และมาตรการต่่าง ๆ ของรััฐบาล ความโปร่่งใสผ่่านการออกระเบีียบ กฎเกณฑ์์ หรืือแนว ปฏิิบััติิเป็็นสิ่่� งสำำคััญ ซึ่่�งความสมบููรณ์์ของนโยบายนั้้�น ต้้องใช้้เวลา และการประเมิินอย่่างสม่ำ ำ เสมอเป็็นสิ่่� ง จำำเป็็นเพื่่�อให้้แน่่ใจถึึงความเกี่่�ยวข้้อง และประสิิทธิิผล ที่่�ต่่อเนื่่�อง นอกจากนี้้� ทางการไทยควรพิิจารณานำำแนวปฏิิบััติิ หรืือมาตรฐานที่่�เป็็นที่่�ยอมรัับทั่่�วโลก เช่่นกรอบ NIST Cybersecurity Framework (CSF) และ TFGI’s Resilience Framework มาพััฒนาเป็็นกรอบแนวทาง ของตนเอง ซึ่่�งจะทำำ ให้้สามารถสร้้างกรอบการรัับมืือ และประเมิินความยืืดหยุ่่นของภาครััฐที่่�ครอบคลุุม การนำำกรอบเหล่่านี้้�ไปใช้้จะช่่วยให้้หน่่วยงานภาค รััฐของไทยมีีวิิธีีการที่่�สอดคล้้องกัันในการประเมิิน มาตรการรัับมืือทางไซเบอร์์ และระบุุ ประเด็็ น ที่่�น่่ากัังวล นอกจากนี้้� สิ่่� งสำคัำ ัญคืือต้้องปรัับกรอบให้้ สอดคล้้องกัับข้้อกำำหนด และมาตรฐานที่่�เกี่่�ยวข้้อง กัับไซเบอร์์อื่่�น ๆ รวมถึึงข้้อกำำหนด และมาตรฐาน ภายใต้้กฎหมายคุ้้มครองข้้ อมููลส่่วนบุุคคลของ สหภาพยุุโรป (the General Data Protection Regulation (GDPR)), the Security of Network and Information Systems (NIS) Directive และ มาตรฐานอื่่�น ๆ ที่่�บัังคัับใช้้ นอกเหนืือจากกรอบ NIST Cybersecurity Framework (CSF) และ TFGI’s resilience Framework แม้้ว่่าจะมีีเครื่่�องมืือทาง กฎหมายที่่�พััฒนาขึ้้�นในช่่วงหลายปีีที่่�ผ่่านมาซึ่่�งสะท้้อน ถึึงนโยบายความปลอดภััยทางไซเบอร์์ (เช่่น พระราช บััญญััติิว่่าด้้วยธุุรกรรมทางอิิเล็็กทรอนิิกส์์ พระราช บััญญััติิคุ้้มครองข้้อมููลส่่วนบุุคคล พระราชบััญญััติิ การรัักษาความมั่่�นคงปลอดภััยไซเบอร์์ เป็็นต้้น) และ ถููกบัังคัับใช้้กัับภาคส่่วนที่่�แตกต่่างกัันออกไป อย่่างไร ก็็ตาม ยัังไม่่เห็็นความพยายามในการที่่�จะทำำ ให้้ เครื่่�องมืือทางกฎหมายเหล่่านี้้�เป็็นอัันหนึ่่�งอัันเดีียวกััน ในการส่่งเสริิมยุุทธศาสตร์์ความมั่่�นคงปลอดภััยไซเบอร์์ แห่่งชาติิของประเทศไทยโดยรวม เพื่่�อปรัับปรุุงท่่าทีี ด้้านความมั่่�นคงปลอดภััยทางไซเบอร์์โดยรวมของ ประเทศไทย จำำเป็็นอย่่างยิ่่�งที่่�จะต้้องบููรณาการ และประสานเครื่่�องมืือทางกฎหมายที่่�มีีอยู่่ให้้เป็็นกรอบ การทำำงานที่่�เป็็นเอกภาพ นอกจากนี้้� การใช้้ประโยชน์์ จากแนวปฏิิบััติิที่่�เป็็นที่่�ยอมรัับทั่่�วโลกเป็็นสิ่่�งสำคัำ ัญ เพื่่�อหลีีกเลี่่�ยงความพยายามที่่�ซ้ำซ้ ำ ้อน เติิมเต็็มช่่องว่่าง ในแนวปฏิิบััติิด้้านความมั่่�นคงปลอดภััยทางไซเบอร์์ และเพิ่่�มขีีดความสามารถในเรื่่�องความพร้้อมใน การรับมืั ือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber Resilience) 2. การเสริิมสร้้างความร่่วมมืือระหว่่างภาครััฐ และ เอกชน และส่่งเสริิมความร่่วมมืือในประเทศ และ ต่่างประเทศ ประเทศไทยต้้องสร้้างสภาพแวดล้้อมของตลาดที่่�เปิิด กว้้างสำำหรัับผู้้ให้้บริิการเทคโนโลยีีที่่�เสนอแนวทาง การแก้้ปััญหา (Solutions) การรัักษาความปลอดภััยที่่� เส้้นทางการเตรีียมความพร้้อมในการรัับมืือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber resilience) ของประเทศไทย: เข้้าใจอุุปสรรค และค้้นหาวิิธีีแก้้ ไข

38 Study Says เชื่่�อถืือได้สำ้ำหรับทั้้ง�รััฐบาล และโครงสร้้างพื้้�นฐานที่่สำ�คัำ ัญ การร่ว่มมืือกัันเป็็นสิ่่ง�สำคัำ ัญสู่่ความก้้าวหน้้า สิ่่ง� นี้้ต้�้องการ กฎระเบียบที่่�สอดคล้้องกัับรููปแบบธุุรกิิจในอุุตสาหกรรม ต่่าง ๆ เพื่่�อเสริิมสร้้างความปลอดภััยและความยืืดหยุ่่น (Resilience) รััฐบาลจำำเป็็นต้้องสร้้างความสััมพัันธ์์แบบ ร่ว่มมืือกับัผู้เ้ข้้าร่ว่ มในตลาด แสวงหาความเชี่่ยวช�าญของ เขา และเข้้าใจในความสามารถ และความเต็็มใจที่่�จะมีี ส่ว่นร่ว่ม นี่่�เป็็นสิ่่ง�สำคัำ ัญ ในขณะที่่รั�ัฐบาลดำำเนิินมาตรการ เพื่่�อป้้องกัันการโจมตีีทางไซเบอร์์ในอนาคต รวมถึึงการ ปรับั ใช้้โครงสร้้างพื้้�นฐานดิจิทัิลั การเพิ่่ม�ขีดีความสามารถ ด้้านข่่าวกรองภััยคุุกคาม และการปรัับปรุุงการป้้องกััน ปลายทาง (Endpoint Protection) นอกจากนี้้� ความร่ว่มมืือ ระหว่่างหน่วย่งานระหว่่างหน่วย่งานรััฐบาล และกระทรวง ต่่าง ๆ เป็็นสิ่่� งจำำเป็็น กฎระเบีียบสำำหรัับภาคส่่วนต่่าง ๆ เช่่น การธนาคาร การเงิิน การขนส่่ง และสาธารณููปโภค อาจแตกต่่างกัันไป ในขณะที่่�ผู้้ให้้บริิการด้้านไอทีีและ คลาวด์์ มัักจะดำำเนิินการในลัักษณะข้้ามหรืือหลายภาค ส่ว่น และเขตอำำนาจศาล การทำำ ให้้แน่่ใจถึึงความสอดคล้้อง ต้้องกัันของกฎระเบียบีเหล่่านี้้�เป็็นสิ่่ง�สำคัำ ัญเพื่่�อหลีีกเลี่่ย�ง ความขััดแย้้งที่่�อาจจะเกิิดขึ้้�นได้้ ประการสุุดท้้าย ความ ร่่วมมืือระหว่่างประเทศระหว่่างประเทศ พัันธมิิตร และ คู่่ค้้าที่่�มีีแนวคิิดเดีียวกัันมีีความสำคัำ ัญ เนื่่�องจากทางออก หรืือข้้อเสนอเกี่่�ยวกับัความปลอดภััยทางไซเบอร์์ และภััย คุุกคามอยู่่เหนืือพรมแดน (มีีลัักษณะที่่�เกี่่ยว�พัันกัันระหว่่าง ประเทศ) ความร่ว่มมืือในระดับันานาชาติิจึึงมีีความสำคัำ ัญ 3. ส่่งเสริิมทัักษะด้้านดิิจิิทััล และเพิ่่�มพููนความรู้้ทาง ไซเบอร์์ ความต้้องการมืืออาชีีพที่่�มีีทัักษะสููงในภาคส่่วน ความปลอดภััยทางไซเบอร์์ของไทย เน้้นย้ำ ำ ถึึงความ จำำเป็็นในการบ่่มเพาะความเชี่่�ยวชาญด้้านดิิจิิทััล และเพิ่่�มพููนความรู้้ทางไซเบอร์์ การเชื่่�อมช่่องว่่าง ของทัักษะผ่่านโปรแกรมการฝึึกอบรมด้้านความ ปลอดภััยทางไซเบอร์์ที่่�มีีการดำำเนิินการ ปรัับใช้้อย่่าง เหมาะสมเป็็นสิ่่�งจำำเป็็น และเพิ่่�มโอกาสที่่�ดีีในการ ลงทุุน นอกจากนี้้� การส่่งเสริิมการมีีส่่วนร่่วมของ ผู้้หญิิงในการศึึกษาด้้านวิิทยาการคอมพิิวเตอร์์ที่่� มากขึ้้�น ก็็สามารถช่่วยขยายกำำ ลัังคนได้้ นอกจาก นี้้� ควรมีีโอกาสสำำหรัับบุุคคลที่่�ทำำ งานมาถึึงช่่วงกลาง อาชีีพ (Mid-career Individuals) ในการเปลี่่�ยนสาย อาชีีพไปสู่่สายอาชีีพทางด้้านเทคโนโลยีีเช่่นเดีียวกัับ แนวโน้้มที่่�พบในประเทศสหรััฐอเมริิกา เพื่่�อให้้บรรลุุ เป้้าหมายเหล่่านี้้�รััฐบาลไทยควรลงทุุนในโครงการฝึึก อบรม และพััฒนาเพื่่�อเพิ่่ม�พููนความชำำนาญของบุุคลากร ด้้านไอทีีในหน่วย่งานภาครััฐ และโครงสร้้างพื้้�นฐานด้้าน ข้้อมููลที่่�สำคัำ ัญ (CII) การร่่วมมืือกัับผู้้ให้้บริิการบุุคคล ที่่�สาม และส่่งเสริิมการแบ่่งปัันความรู้้ระหว่่างหน่วย่งาน ที่่�เกี่่�ยวข้้องก็็มีีความสำคัำ ัญต่่อการพััฒนาทัักษะดิิจิิทััล และปรับั ปรุุงความรู้้ทางไซเบอร์์

เส้้นทางการเตรีียมความพร้้อมในการรัับมืือภััยคุุกคามไซเบอร์์ (Cyber resilience) ของประเทศไทย: เข้้าใจอุุปสรรค และค้้นหาวิิธีีแก้้ ไข 39 ในขอบเขตของการรัักษาความปลอดภััยทางไซเบอร์์ ทัักษะที่่�สำคัำ ัญสามประการได้้กลายเป็็นสิ่่�งสำคัำ ัญยิ่่�ง ประการแรก ความเชี่่�ยวชาญในการประมวลผลแบบ คลาวด์์ (cloud computing) เป็็นสิ่่� งที่่�ต้้องมีี เนื่่�องจาก มีีการพึ่่�งพาที่่�เก็็บข้้อมููลดิิจิิทััลเพิ่่� มขึ้้�น ทัักษะที่่�สำคัำ ัญ ที่่�สุุดประการที่่�สองคืือการวิิเคราะห์์ข่่าวกรองภััยคุุกคาม ซึ่่�งทำำ ให้้คนทำำงานสามารถ คาดการณ์์และตอบโต้้ภััย คุุกคามทางไซเบอร์์ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ ประการ สุุดท้้าย การประเมิินความเสี่่�ยงก็็มีีความสำคัำ ัญต่่อความ ปลอดภััยในโลกไซเบอร์์ เพื่่�อทำำความเข้้าใจ และลด ช่่องโหว่่ และภััยคุุกคามที่่�อาจเกิิดขึ้้�น 4. ให้้จััดสรรงบประมาณเพื่่�อเสริิมสร้้างความมั่่�นคง ปลอดภััยไซเบอร์์ของประเทศ รััฐบาลต้้องจััดสรรเงิินทุุนสำำหรัับงานต่่าง ๆ ที่่�จำำเป็็นต่่อ การบรรลุวัุัตถุุประสงค์์ดัังกล่่าวข้้างต้้น งานเหล่่านี้้�รวมถึึง แต่่ไม่่จำำกััดเพีียงการขยายบุุคลากรด้้านความปลอดภััย ทางไซเบอร์์ การเพิ่่� มความสามารถด้้านวิิทยาการข้้อมููล และข่่าวกรองภายในภาครััฐ และการจััดตั้้�งหน่่วยงาน เฉพาะหรืือหน่่วยงานป้้องกัันเพื่่�อตอบโต้้การโจมตีี ทางไซเบอร์์ รััฐบาลควรจััดลำำดัับความสำคัำ ัญและให้้ ความสำคัำ ัญในเรื่่�องของการลงทุุนในมาตรการรัักษา ความปลอดภััยทางไซเบอร์์ รััฐบาลไทยควรพิิจารณา แก้้ไขพระราชบััญญััติิการจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครััฐเพื่่�อให้้ เจ้้าหน้้าที่่�มีีความยืืดหยุ่่นมากขึ้้�นในการดำำเนิินโครงการ พััฒนาที่่�มีีประสิิทธิิภาพ นอกจากนี้้� แนวทางปฏิิบััติิ ที่่�ชััดเจนยัังจำำเป็็นเพื่่�อให้้แน่่ใจว่่ามีีการบัังคัับใช้้ กฎหมายเป็็นไปในทิิศทางเดีียวกััน สม่ำ ำ เสมอ และยััง เป็็นการสร้้างความมั่่�นใจแก่่ผู้ใ้ห้บริ้ ิการด้้านไอทีี โดยสรุุป เส้้นทางสู่่ความพร้้อมในการรับมืั ือภัยคุัุกคาม ไซเบอร์์ (Cyber resilience) ของประเทศไทยจำำเป็็น ต้้องมีีแนวทางที่่�ครอบคลุุม ซึ่่�งรวมถึึงการพััฒนา นโยบายและกรอบความปลอดภััยทางไซเบอร์์ ที่่�เหมาะสม ส่่งเสริิมความร่่วมมืือระหว่่างภาครััฐ และเอกชนโดยเน้้นที่่�การฝึึกฝนทัักษะด้้านดิิจิิทััล และให้้ความสำคัำ ั ญกัับการลงทุุนเพื่่�อเตรีียม การในด้้านความพร้้อมในการรัับมืือภััยคุุกคาม ไซเบอร์์ (Cyber Resilience) โดยใช้้มาตรการเหล่่านี้้� และส่่งเสริิมระบบนิิเวศความร่่วมมืือ ประเทศไทย จะสามารถทำำงานเพื่่� อมุ่่งสู่่เศรษฐกิิจดิิจิิทััลที่่� ปลอดภััย ซึ่่�งจะช่วย่ ให้้เกิิดสัังคมดิิจิิทััลที่่�ทุุกภาคส่ว่น เชื่่�อมั่่น� มุุมมอง และคำำแนะนำที่่ ำ �แสดงในบทความนี้้�เป็็นของ ผู้้เขีียนแต่่เพีียงผู้้เดีียว และไม่่จำำเป็็นต้้องสะท้้อนถึึง มุุมมอง และจุุดยืืนของ Tech for Good Institute การเข้้าถึึงงานวิิจััยของ TFGI ในเรื่่�องการรับมืั ือกัับภััย คุุกคามทางไซเบอร์์ ได้้ที่่� คลิิก บทความนี้้�ตีีพิิมพ์์เผยแพร่่ครั้้� งแรกทางเว็็บไซต์์ของ Tech For Good Institute สามารเข้้าถึึงได้้ที่่� คลิิก เกี่่�ยวกัับผู้้�เขีียน อาจารย์์ปวีีร์์ เจนวีีระนนท์์ เป็็นอาจารย์์ประจำำที่่�คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััย ธรรมศาสตร์์ ประเทศไทย เขายัังเป็็นนัักวิจัิัยที่่�ศููนย์์วิจัิัยว่่าด้วย้การเงิินทางเลืือก (Cambridge Centre for Alternative Finance (CCAF)) ที่่�คณะบริิหารธุุรกิิจ มหาวิิทยาลััยเคมบริดจ์ิ ์ (Judge Business School, University of Cambridge) ก่่อนหน้้านี้้� เขาดำำรงตำำแหน่่งเป็็นผู้เ้ชี่่ยวช�าญทางด้้านกฎเกณฑ์์เศรษฐกิิจดิิจิิทััล ของกลุ่่มธนาคารโลก (World Bank Group) เป็็นที่่�ปรึึกษาให้้กัับสำนัำ ักงาน พััฒนาธุุรกรรมทางอิิเล็็กทรอนิิกส์์ (ETDA) ในโครงการเกี่่�ยวกัับการกำกัำ ับดููแล เทคโนโลยีีเกิิดใหม่่ (เทคโนโลยีีบล็็อกเชน) และบริิการการพิิสููจน์์ยืืนยัันตััวตน ทางดิิจิิทััล นอกจากนี้้�เขายัังเป็็นอดีีตคณะกรรมการสมาคมฟิินเทคประเทศไทย 47 อาจารย์์ปวีีร์์ เจนวีีระนนท์์ (บููม)

40 Training and Professional Development with TU LAW ศููนย์์อบรมและให้้คำำ�ปรึึกษาทางกฎหมาย (Legal Training and Consultancy Center) คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ใช้้ชื่่� อย่่อว่่า “LeTEC” มีีภารกิิจหลัักในการรัับจััดอบรมพััฒนาบุุคลากรทาง กฎหมายในสาขาต่่าง ๆ ทั้้� งระยะสั้้�นและระยะยาวให้้แก่่ หน่่วยงานภาครััฐ รััฐวิิสาหกิิจ และภาคธุุรกิิจเอกชน รวมถึึงกลุ่่มผู้้บริิหาร นัักวิิชาการ บุุคคลทั่่�วไป หรืือ ผู้้ที่่�ต้้องการทัักษะชั้้�นสููงเฉพาะทาง โดยทางศููนย์์ฯ เน้้นการจััดอบรมที่่�มีีคุุณภาพและมาตรฐานด้้วย Training and Professional Development หลัักสููตรที่่�ทัันสมััย อัันเป็็นที่่�ยอมรัับกัันในสัังคม ซึ่�่งเป็็น หน่่วยงานที่่�ให้้บริิการวิิชาการแก่่สัังคมและสาธารณะ นอกจากนั้้�น ศููนย์์อบรมและให้้คำำ�ปรึึกษาทางกฎหมาย ยัังรัับออกแบบหลัักสููตรอบรมตามที่่�หน่่วยงานหรืือ บริิษััทต้้องการโดยคำำ�นึึงถึึงความต้้องการขององค์์กร และปรัับเปลี่่�ยนหลัักสููตรให้้สอดคล้้องกัับการดำำ�เนิิน งานและประกอบกิิจการที่่�เปลี่่�ยนแปลงอยู่่เสมอ เพื่่�อให้้ สามารถนำำ�ความรู้้ไปใช้้ในการปฏิิบััติิงานได้้

Training and Professional Development with TU LAW 41 โครงการอบรมหลัักสููตรประกาศนีียบััตร กฎหมายภาษีีอากร รุ่่�นที่่� 11 (Online) โครงการอบรมหลัักสููตรประกาศนีียบััตร กฎหมายภาษีีอากร รุ่่�นที่่� 12 (Online) โครงการอบรมหลัักสููตรประกาศนีียบััตร กฎหมายการค้้าระหว่่างประเทศ รุ่่�นที่่� 13 (hybrid (onsite – online)) โครงการอบรมหลัักสููตรประกาศนีียบััตร กฎหมายมหาชน รุ่่�นที่่� 54 (onsite) 2. 1. 3. 4. โครงการอบรมที่่�อยู่่�ระหว่่างดำำ เนิินการรัับสมััครอบรม วัันเวลาและสถานที่่�: - วัันที่่� 9 ตุุลาคม - 27 พฤศจิิกายน 2566 - ทุุกวัันจัันทร์์ถึึงวัันพฤหััสบดีี เวลา 17.30 – 20.30 น. - รวมจำำ�นวน 90 ชั่่� วโมง - ณ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ท่่าพระจัันทร์์ วััตถุุประสงค์์ เพื่่� อเพิ่่�มพููนความรู้้ความเข้้า ใจ เกี่่�ยวกัับกฎหมายภาษีีอากรให้้กัับนัักกฎหมาย นัักธุุรกิิจ และบุุคคลภายนอกผู้้ที่่�สนใจ เพื่่�อนำำ�ความรู้้ที่่�ได้้ไปใช้้ ในการทำำ�งานได้้อย่่างถููกต้้องและมีีประสิิทธิิภาพ มากยิ่่� งขึ้้�น สามารถมองเห็็นประเด็็นทางภาษีีและแก้้ไข ปััญหาได้้อย่่างทัันท่่วงทีี รวมถึึงเชื่่�อมโยงความสััมพัันธ์์ ระหว่า่งกฎหมายภาษีีและกฎหมายอื่่�น ๆ ได้้ วัันเวลาและสถานที่่�: - วัันที่่� 22 มกราคม - 13 มีีนาคม 2567 - ทุุกวัันจัันทร์์ถึึงวัันพฤหััสบดีี เวลา 17.30 – 20.30 น. - รวมจำำ�นวน 90 ชั่่� วโมง - ณ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ท่่าพระจัันทร์์ วััตถุุประสงค์์เพื่่�อเพิ่่� มพููนความรู้้ความเข้้าใจเกี่่�ยวกัับ กฎหมายภาษีีอากรให้้กัับนัักกฎหมาย นัักธุุรกิิจ และ บุุคคลภายนอกผู้้ที่่�สนใจ เพื่่�อนำำ�ความรู้้ที่่�ได้้ไปใช้้ใน การทำำ�งานได้้อย่่างถููกต้้องและมีีประสิิทธิิภาพมาก ยิ่่�งขึ้้�น สามารถมองเห็็นประเด็็นทางภาษีีและแก้้ไข ปััญหาได้้อย่่างทัันท่่วงทีี รวมถึึงเชื่่�อมโยงความสััมพัันธ์์ ระหว่่างกฎหมายภาษีีและกฎหมายอื่่�น ๆ ได้้ วัันเวลาและสถานที่่�: - วัันที่่� 21 มกราคม - 22 เมษายน 2567 - ทุุกวัันจัันทร์์, วัันพฤหััสบดีี เวลา 17.30 – 20.30 น. และวัันเสาร์์ เวลา 09.00 – 16.00 น. ขอทราบแผนดำำ เนิินการและรายละเอีียดเพิ่่�มเติิมได้้ที่่� : Website: www.letec.law.tu.ac.th Tel: 0-2613-2127, 0-2613-2965 E-mail: [email protected] Facebook: LeTEC.LawTU Line ID: @leteclawtu วัันเวลาและสถานที่่�: - วัันที่่� 18 มีีนาคม - 15 มิิถุุนายน 2567 - ทุุกวัันจัันทร์์ถึึงวัันศุุกร์์ เวลา 17.30 – 20.30 น. และวัันเสาร์์ เวลา 09.00 – 16.00 น. - ณ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ท่่าพระจัันทร์์ วััตถุุประสงค์์เพื่่�อเป็็นศููนย์์กลางในการให้้ความรู้้ และ เผยแพร่่ความคิิดและการศึึกษาค้้นคว้้าทางวิิชาการ เกี่่�ยวกัับกฎหมายมหาชน ผลิิตนัักกฎหมายในภาครััฐที่่�มีี ความเข้้าใจพื้้�นฐานในทางกฎหมายมหาชน ให้้มีีความรู้้ ความเข้้าใจในแนวความคิิดทางทฤษฎีีกฎหมายมหาชน และการบริหาิรงานภาครััฐในเชิิงระบบ ตลอดจนสามารถ นำำ�ความรู้้ความเข้้าใจดัังกล่่าวไปปรัับใช้้กัับการปฏิิบััติิ หน้้าที่่�ทางกฎหมายที่่�ตนรัับผิิดชอบอย่า่งมีีประสิิทธิิภาพ และประสิิทธิิผลยิ่่� งขึ้้�น เป็็นการตระเตรีียมบุุคลากรใน ภาครััฐ เพื่่�อรองรัับการเกิิดขึ้้�นขององค์์การและแนว ความคิิดทางกฎหมายมหาชนใหม่่ ๆ และยกระดัับ คุุณภาพผู้้ที่่� เป็็นนัักกฎหมายอยู่่แล้้วให้้มีีความรู้้ ทางกฎหมายเฉพาะด้า้นมากยิ่่ง�ขึ้้น� - ณ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ท่่าพระจัันทร์์ โดยจััดอบรมด้้วยรููปแบบผสม ระหว่่าง ออนไซต์์และออนไลน์์ วััตถุุประสงค์์เพื่่�อเพิ่่� มพููนความรู้้ความเข้้าใจให้้กัับ นัักกฎหมาย นัักธุุรกิิจ และบุุคคลภายนอกผู้้สนใจใน การดำำ�เนิินธุุรกิิจเกี่่ยวกั�ับการค้า้ระหว่า่ งประเทศ มีีโอกาส ฝึึกฝนทัักษะความรู้้ความเข้า้ใจ นำำ�ความรู้้ที่่�ได้้ไปใช้้ในการ ทำำ�งานได้้อย่่างมีีความมั่่�นใจและมีีประสิิทธิิภาพมากยิ่่� ง ขึ้้�น สามารถแก้้ไขปััญหาได้้อย่่างทัันท่่วงทีี และเชื่่�อม ความสััมพัันธ์์ระหว่่างบริิษััทต่่าง ๆ ที่่�ดำำ�เนิินธุุรกิิจด้้าน การค้้าระหว่่างประเทศด้้วยกััน

42 End Credit รายนามผู้้�จััดทำำ TU LAW e-Magazine คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อ เป็็นสื่่�อประชาสััมพัันธ์์ข่่าวสาร งานวิิจััย ผลงานวิิชาการ การสััมมนาวิิชาการ และ กิิจกรรมต่่าง ๆ ระหว่่างคณะกัับศิิษย์์เก่่า ศิิษย์์ปััจจุุบััน รวมทั้้� งประชาชนผู้้�สนใจ TU LAW e-Magazine โดยมีีกำำหนดออกเป็็นรายไตรมาส ฉบัับนี้้�เป็็นฉบัับที่่� 3 ปีีที่่� 1 ประจำำเดืือน กัันยายน พ.ศ. 2566 คณะกรรมการจััดทำำ TULAW e-Magazine มีีความยิินดีีเป็็นอย่่างยิ่่� ง ที่่�จะจััดส่่ง TU LAW e-Magazine ฉบัับต่่อไปให้้แก่่ท่่านในเดืือนธันวัาคม พ.ศ. 2566 รองศาสตราจารย์์ ดร.ณภััทร สรอััฑฒ์์ อาจารย์์ฐิิติิรััตน์์ ทิิพย์์สััมฤทธิ์์กุ�ุล อาจารย์์ปวีีร์์ เจนวีีระนนท์์ อาจารย์์สหรััฐ อกนิิษฐศาสตร์์ นายกษิิดิิศ อนัันทนาธร นายณ กััน เสริิมสุุข นางทััศนีีย์์ ศิิลปนรเศรษฐ์์ นายธนกร วงษ์์ปััญญา นายธีรกุีุล สุุวรรณไตรย์์ นางสาวนริินทร โนรัันด์์ นางสาวรััตนรัักษ์์ แซ่่ตึ๊�๊ง นายลืือสาย พลสัังข์์ นายศิิรวิิชญ์์ บุุญมา นางสาวศุุภลัักษณ์์ ไทยแท้้ นายสุุรพัันธ์์ ภัักษาแสวง นายอนุุวรรตน์์ รอดสุุข รองศาสตราจารย์์ ดร.ปิิยะบุุตร บุุญอร่่ามเรืือง อาจารย์์ประเสริิฐ ป้้อมป้้องศึึก คุุณเผ่่าพัันธ์์ ชอบน้ำ ำ ตาล คุุณกััญจน์์ จิิระวุุฒิิพงศ์์ คุุณชวิินทร์์ อิินทรัักษ์์ คุุณธวััช ดำำสอาด คุุณธีรีภััทร ถวััลย์์วรกิิจ คุุณฤทััยชนก วััฒนสิินธุ์์ About TU LAW E-Magazine | เกี่่�ยวกัับจุุลสาร Editorial Board Members | คณะกรรมการจััดทำำ Contributors | นัักเขีียนกิิตติิมศัักดิ์์� TU LAW E-Magazine Vol. 1 Issue 3

รายนามผู้้�จััดทำำ 43

"ความยุติธรรมนี้ ควรเป็ นยอดปรารถนา ของนักกฎหมายทุกคน" ศาสตราจารย์พิเศษ หยุด แสงอุทัย E-MAGAZINE