anyflip 172

[วนั ท]่ี สรรพคุณของ สุดา
สมนุ ไพรใกลต้ วั

[ชื่อเร่ืองรองของเอกสาร]

mansai

[ช่อื บรษิ ทั ]

สรรพคุณของสมุนไพรใกล้ตวั

เพญ็ ศรี นนั ทสมสราญ
จากจดหมายข่าวชมรม
ผสู้ ูงอายุ มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น

พืชสมุนไพรเป็นพชื ท่ีคนไทยรู้จกั กนั มานาน และ
มีการนามาใชเ้ ป็นเคร่ืองยา อาหาร เคร่ืองสาอาง และอื่น ๆ
การประกอบอาหารมีการใชพ้ ชื สมนุ ไพร เคร่ืองเทศ และผกั สวนครัว มาใชใ้ นชีวิตประจาวนั
จานวนหลายชนิด เช่น ขงิ ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด กะเพรา โหระพา ใบแมงลกั
การปลกู พืชสมุนไพรที่เป็นไมล้ ม้ ลกุ หรือผกั สวนครัว ทาไดเ้ ช่นเดียวกบั การปลูกพชื ทวั่ ๆ
ไป แตส่ ิ่งสาคญั คอื สรรพคุณที่จะนามาประยกุ ตใ์ ชก้ บั ชีวิตประจาวนั และเป็นภมู ิปัญญาไทยท่ีมี
ความสาคญั และมีเทคนิคการใช้ ผเู้ ขียนหวงั วา่ คงจะเป็นประโยชน์พอสมควรต่อผอู้ ่านซ่ึงเป็น
ผบู้ ริโภคที่ไดใ้ กลช้ ิดกบั ตน้ ไมใ้ บหญา้ พืชสมุนไพรใกลต้ วั ที่จะนาเสนอมีดงั น้ี
1. กระเจ๊ยี บแดง
กระเจี๊ยบแดง มีช่ือเรียกอื่นๆ เช่น กระเจ๊ียบเปร้ียว (ภาคกลาง) ส้มพอเหมาะ ผกั เก็ง
เคง็ (ภาคเหนือ) สม้ พอดี (ภาคอีสาน) ส้มตะเลงเครง (ตาก) ใบสม้ มา่ (ระนอง) ส้มปู
(เง้ียว-แม่ฮ่องสอน)
สรรพคุณ :
- เมล็ด เป็นยาแกอ้ ่อนเพลีย บารุงกาลงั บารุงธาตุ แกด้ ีพิการ ขบั ปัสสาวะ
- ท้งั ต้น เป็นยาฆา่ ตวั จี๊ด เตรียมโดยนามาใส่หมอ้ ตม้ น้า 3 ส่วน เคย่ี วไฟใหง้ วดเหลือ 1 ส่วน
ผสมกบั น้าผ้ึงคร่ึงหน่ึง รับประทานวนั ละ 3 เวลา หรือรับประทานน้ายาเปลา่ ๆ จนหมด
- กลีบเล้ียง ชงกบั น้ารับประทานเพ่อื ลดความดนั ลดไขมนั ในเสน้ เลือด ทาแยม

2. กระเจ๊ยี บเขยี ว
กระเจี๊ยบเขยี ว มีช่ือเรียกอ่ืนๆ เช่น มะเขือทวาย มะเขือมอญ

สรรพคุณ :
- ผลแห้ง ป่ นนามาชงกบั น้า กินบาบดั โรคกระเพาะอาหาร มีเพคตินและสารเมือกช่วย

เคลือบกระเพาะอาหาร แกไ้ อ บารุงกาลงั
- ผลอ่อน เป็นยาหล่อล่ืน ใชใ้ นโรคหนองใน
- ดอก ลดไขมนั ในเลือด ลดอุณหภูมิในร่างกาย แกก้ ระหายน้า



3. กระชาย
กระชาย มีช่ืออื่นๆ เช่น วา่ นพระอาทิตย์ (กรุงเทพฯ) ละแอน (ภาคเหนือ)

กะแอน ขงิ ทราย (แม่ฮ่องสอน) จี๊ปูชีพู (เง้ียว-แม่ฮ่องสอน) เป๊ าะส่ี (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
สรรพคุณ :

- เหง้า เป็นยาแกโ้ รคปากเปื่ อย ปากเป็นแผล ปากแหง้ ขบั ระดูขาว ขบั ปัสสาวะ รักษาโรคบิด
แกป้ วดมวนทอ้ ง
- ราก (นมกระชาย) มีรสเผด็ ร้อน ขม มีสรรพคุณคลา้ ยโสม แกก้ ามตายดา้ น บารุงความรู้สึกทางเพศ
ทาใหก้ ระชุ่มกระชวย โดยใชน้ มกระชายตาและหวั ดองสุรา

จากการทดลอง พบวา่ ใชส้ ารสกดั แอลกอฮอลแ์ ละคลอโรฟอร์มมีฤทธ์ิตา้ นเช้ือรา
ที่ทาใหเ้ กิดโรคผิวหนงั และแผลในปากไดด้ ีพอสมควร

4. กระถิน
กระถิน มีชื่ออ่ืนๆ เช่น กระถ่ิน (ภาคกลาง) บุหงาอินโดนีเซีย (กรุงเทพฯ)

กระถินหอม ดอกคาใต้ คาใตม้ อนคา (ภาคเหนือ) มอนคา (เง้ียว-แม่ฮ่องสอน) ถิน (ภาคใต)้ บหุ งา
เซียม (มลาย-ู ภาคใต)้ บหุ งาละสะมะนา (มลาย-ู ปัตตานี) เกากรึนอง (กะเหร่ียง-กาญจนบรุ ี)

สรรพคุณ :
- ราก มีรสเฝื่อนฝาด กินเป็นยาอายวุ ฒั นะ ทาแกพ้ ษิ แมลงสัตวก์ ดั ตอ่ ย ตม้ น้าอม
แกป้ วดฟัน แกอ้ กั เสบ
- ยาง เขา้ ยาแกไ้ อ บรรเทาอาการระคายคอ
- ใบอ่อน ตาพอกแกแ้ ผลเร้ือรัง
- ดอก ชงดื่ม แกอ้ าหารไม่ย่อย ดองเหลา้ ด่ืม แกป้ วดทอ้ ง

5. กล้วยนา้ ว้า
กลว้ ยน้าวา้ มีชื่อเรียกอ่ืนๆ เช่น กลว้ ยมะลิออ่ ง (จนั ทบุรี) กลว้ ยใต้ (เชียงใหม่

,เชียงราย) กลว้ ยออ่ ง (ชยั ภูมิ) กลว้ ยตานีอ่อง (อบุ ลราชธานี)
สรรพคณุ :

- ผลดิบ ใชร้ ักษาอาการทอ้ งเสียและบิด
- ผลสุก เป็นยาระบายอ่อน ๆ
- หัวปลี เป็นยาแกร้ ้อนใน กระหายน้า โรคโลหิตจาง บารุงน้านม แกโ้ รคเกี่ยวกบั ลาไส้ ลดน้าตาล
ในเส้นเลือด

6. กะเพรา
กะเพรา มีช่ือเรียกอ่ืน ๆ เช่น กะเพราขน กะเพราขาว

กะเพรา (ภาคกลาง) กอมกอ้ กอมกอ้ ดง (เชียงใหม)่ อีตไู่ ทย (ภาคอีสาน)
สรรพคุณ :
- ใช้ท้งั ต้น เป็นยาขบั ลม แกป้ วดทอ้ ง

และคล่ืนไส้อาเจียน
- รากและต้น มีรสเผด็ ร้อน แกพ้ ิษตา

รูปถ่ายน้ี โดย ไมท่ ราบผเู้ขียน ลขิ สิทธ์ิของ CC BY- ซาง แกไ้ ขส้ นั นิบาต แกท้ อ้ งข้ึน ทอ้ งอืด ทอ้ งเฟ้อ บารุงธาตุ
- ใบ มีรสเผด็ ร้อน บารุงไฟธาตุ แกป้ วดทอ้ ง ขบั ผายลม ทาใหเ้ รอ แกจ้ ุกเสียด

แกค้ ลื่นไส้อาเจียน น้าค้นั จากใบกินขบั เหงื่อ แกไ้ ข้ ขบั เสมหะ ทาผิวหนงั แกก้ ลากเกล้ือน ใบสด
หรือแหง้ ชงกบั น้าร้อน ด่ืมบารุงธาตุ ขบั ลมในเดก็ อ่อน

- เมลด็ มีรสเผด็ กินบารุงเน้ือหนงั ใหช้ ุ่มช้ืน

7. ขมนิ้ ชัน
ขมิ้นชนั มีชื่ออื่นๆ เช่น ขมิ้น (ภาคกลาง, ภาคใต)้ ขมิ้นแกง ขมิน้ หยวก ขมิน้ หวั

(เชียงใหม)่ ข้หี มิน้ (ภาคใต)้
สรรพคุณ :

- เหง้าสด เป็นยารักษาโรคเหงือกบวมเป็นหนอง รักษาแผลสด แกโ้ รคกระเพาะ แกไ้ ข้
คลงั่ เพอ้ แกไ้ ขเ้ ร้ือรัง ผอมเหลือง แกโ้ รคผิวหนงั แกท้ อ้ งร่วง แกบ้ ิด พอกแผล แกเ้ คลด็ ขดั ยอก
ขบั ผายลม คุมธาตุ หยอดตา แกต้ าบวม ตาแดง ทาแกแ้ ผลถลอก แกโ้ รคผิวหนงั ผนื่ คนั แก้
ทอ้ งอืดเฟ้อ รักษาแผลในกระเพาะอาหาร

- เหง้าแห้ง บดเป็นผงเคีย่ วกบั น้ามนั พชื ทาน้ามนั ใส่แผลสด ผสมน้า ทาผิว แกเ้ มด็ ผดผนื่ คนั
สารสกดั จากเหงา้ แหง้ ป้องกนั ออกซิเดชน่ั ชะลอความแก่ของผวิ หนงั ทาครีมทาผวิ

8. ข่า
ข่า มีช่ือเรียกอื่นๆ เช่น กฎุกโรหินี (ภาคกลาง) ข่าตาแดง ข่าหยวก ขา่ หลวง

(ภาคเหนือ) เสะเออเคย สะเอเชย (กะเหร่ียง-แม่ฮ่องสอน)
สรรพคุณ :
- เหง้าแก่สดหรือแห้ง มีรสเผด็ ร้อน ขม แกอ้ าการทอ้ งอืด ทอ้ งเฟ้อ และปวดทอ้ ง

ใชร้ ักษาโรคผิวหนงั (เกล้ือน) แกโ้ รคบิด แกป้ วดเจ็บเสียดทอ้ ง แกท้ อ้ งอืดเฟ้อ แกไ้ ฟลวก น้าร้อน

ลวก แกล้ มพษิ และโรคลมป่ วง แกส้ ันนิบาตหนา้ เพลิง ตากบั น้ามะขามเปี ยกและเกลือใหส้ ตรีกิน
หลงั คลอดเพอื่ ขบั น้าคาวปลา

- หน่อ มีรสเผด็ ร้อน หวาน แกล้ มแน่นหนา้ อก บารุงไฟธาตุ

9. ขงิ
ขิง มีชื่อเรียกอ่ืนๆ เช่น ขงิ แกลง ขงิ แดง (จนั ทบุรี) ขงิ เผือก (เชียงใหม่) สะเอ

(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
สรรพคุณ :

- ราก มีรสหวาน เผด็ ร้อน ขม แกล้ ม บารุงเสียง แกพ้ รรดึก แกค้ อมีเสมหะ เจริญอาหาร
- เหง้า มีรสเผด็ ร้อน ใชเ้ หงา้ แก่ทบุ หรือบดเป็นผง ชงน้าดื่มแกค้ ล่ืนไส้อาเจียน แกจ้ ุกเสียด
แน่นเฟ้อ

- เหง้าสด ตาค้นั น้าผสมน้ามะนาวและเกลือเลก็ นอ้ ย จิบแกไ้ อ ขบั เสมหะ ขบั ลม
แกท้ อ้ งอืด จุกเสียดแน่นเฟ้อ คลื่นไส้อาเจียน แกห้ อบไอ ขบั เสมหะ แกบ้ ิด และเจริญธาตุ

- ต้น มีรสเผด็ ร้อน ขบั ลมในลาไส้ แกท้ อ้ งร่วง จุกเสียด

- ใบ มีรสเผด็ ร้อน แกฟ้ กช้า แกน้ ่ิว แกข้ ดั ปัสสาวะ แกโ้ รคตา ฆา่ พยาธิ

รูปถ่ายน้ี โดย ไม่ทราบผเู้ ขยี น ลขิ สิทธ์ิของ CC BY-SA-NC 10. แคบ้าน

แคบา้ นมีช่ือเรียกอื่นๆวา่ แคแคบา้ นดอกแดงแคขาว(ภาคกลาง) แคแดง(เชียงใหม่)

สรรพคณุ :

- ราก น้าค้นั จากรากผสมกบั น้าผ้งึ เป็นยาขบั เสมหะ

- เปลอื กต้น มีรสฝาด ใชร้ ักษาทอ้ งเดิน แกบ้ ิด มกู เลือด คมุ ธาตุ ถา้ กินมากทาให้

อาเจียน ใชเ้ ป็นยาฝาดสมานท้งั ภายนอกและภายใน ชะลา้ งบาดแผล

- ใบ มีรสจืดมนั แกไ้ ขเ้ ปล่ียนฤดู ไขห้ วดั ถอนพิษไข้ ดบั พษิ และถอนพิษอื่นๆ

- ยอดอ่อน ใชร้ ักษาไขห้ วั ลม

- ดอก มีรสหวานเยน็ แกไ้ ขเ้ ปลี่ยนฤดู

11. ชุมเหด็ เทศ
ชุมเห็ดเทศ มีชื่ออ่ืนเรียกวา่ ข้ีคาก ลบั

มืนหลวง หมากกะสิงเทศ (ภาคเหนือ)
ชุมเห็ดใหญ่ ตะสีพอ (กะเหรี่ยง-แมฮ่ ่องสอน)
สรรพคุณ :

- ฝัก มีรสเอียน แกพ้ ยาธิ เป็นยาระบายขบั
พยาธิตวั ตืด พยาธิไสเ้ ดือน
- ใบ เป็นยาถ่าย รักษาข้กี ลากและโรคผิวหนงั อ่ืนๆ
- ใบและดอก ทายาตม้ รับประทาน ขบั เสมหะในรายที่หลอดลม
อกั เสบ และแกห้ ืด
- เมลด็ มีกลิ่นเหมน็ รสเอียนเลก็ นอ้ ย ใชข้ บั พยาธิ แกต้ าซาง
แกท้ อ้ งข้นึ
แกน้ อนไมห่ ลบั
12. ตะไคร้
ตะไคร้ มีชื่อเรียกอ่ืนๆ เช่น จะไคร้ (ภาคเหนือ) ไคร (ภาคใต)้ ห่อวอตะไป่
(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) คาหอม (เง้ียว-แมฮ่ ่องสอน) หวั สิงโต (เขมร-ปราจีนบรุ ี)
สรรพคณุ :

- เหง้า มีรสหอมปร่า แกก้ ระษยั แกเ้ บ่ืออาหาร บารุงไฟธาตุ ขบั ลมในลาไส้ แก้
ขดั ปัสสาวะ แกน้ ่ิว ดบั กลิ่นคาว เจริญอาหาร

- ใบ มีรสหอมปร่า แกไ้ ข้ ลดความดนั โลหิต
- ทง้ั ต้น มีรสหอมปร่า แกป้ วดทอ้ ง หืด ขบั ปัสสาวะ ขบั เหงื่อ
และบารุงธาตุ

13. ตาลงึ

รูปถ่ายน้ี โดย ไม่ทราบผเู้ ขียน ลิขสิทธ์ิของ CC BY-NC ตาลึง มีช่ือเรียกอ่ืนๆ เช่น ผกั แคบ(ภาคเหนือ) แคเด๊าะ(กะเหร่ียง-
แมฮ่ ่องสอน)

สรรพคุณ :

- ราก มีรสเยน็ แกต้ าข้นึ ฝ้า ดบั พิษท้งั ปวง แกไ้ ข้ แกอ้ าเจียน ตม้ น้ากินเป็นยาระบาย

- หัว มีรสเยน็ ดบั พิษท้งั ปวง

- ใบ มีรสเยน็ ปรุงเป็นยาดบั พษิ ร้อน เช่น ยาเขยี ว ใบสดตาใหล้ ะเอียด

14. ทับทิม
ทบั ทิม มีช่ือเรียกอ่ืนๆวา่ มะเก๊าะ(ภาคเหนือ) พลิ า(หนองคาย)

พลิ าขาว มะก่องแกว้ (น่าน) หมากจงั (เง้ียว-แม่ฮ่องสอน) เขียะลิ้ว(จีน)
สรรพคุณ :

- เปลอื กผลแก่ ตากแหง้ รักษาอาการทอ้ งร่วง ฝนกบั น้าขน้ ๆ
กินวนั ละ 1-2 คร้ัง กินมากเป็นอนั ตรายได้ หรือฝนกบั น้าทาแกน้ ้ากดั เทา้

- ราก ใชฆ้ ่าพยาธิตวั ตืด

- น้าทบั ทิม (จากเน้ือหุม้ เมลด็ ) ใชล้ ดความดนั โลหิต ใชร้ ่วมกบั บวั บก ลด
ภาวะโรคเหงือก

15. สะระแหน่
สรรพคณุ :
- ทั้งต้นสด กินเป็นยาขบั ลม ขย้ที าขมบั แกป้ วดหวั แกป้ วดทอ้ ง จุกเสียด
แน่นเฟ้อ ดมแกล้ ม ทาแกฟ้ กช้า บวม

16. บวั บก

บวั บก มีช่ือเรียกอื่น ๆ วา่ ผกั หนอก (ภาคเหนือ) ผกั แวน่ (ภาคใต)้

สรรพคณุ :

รูปถ่ายน้ี โดย ไม่ทราบผเู้ ขยี น ลิขสิทธ์ิของ CC BY-SA - ท้งั ต้น มีรสหอมเยน็ แกช้ ้าใน แกอ้ ่อนเพลีย ขบั ปัสสาวะ

รักษาบาดแผล แกร้ ้อนในกระหายน้า แกโ้ รคปวดศีรษะขา้ งเดียว (ไมเกรน) แกโ้ รคเร้ือน

แกก้ ามโรค แกต้ บั อกั เสบ บารุงหวั ใจ บารุงกาลงั

- ใบ มีรสขม เป็นยาดบั ร้อน ลดอาการอกั เสบบวม แกป้ วดทอ้ ง แกบ้ ิด แกด้ ีซ่าน

ใบตม้ กบั น้าซาวขา้ วกินแกน้ ่ิวในทางเดินปัสสาวะ ตาพอกหรือตม้ น้ากินแกฝ้ ี หนอง แกห้ ดั

ตม้ กบั หมเู น้ือแดงกินแกไ้ อกรน

- เมล็ด มีรสขมเยน็ แกบ้ ิด แกไ้ ข้ แกป้ วดศีรษะ

จดั ทาโดย สุดา