หน่วยที่ 6 การจัดสรรกำไร โดยตั้งสำรองตามกฎหมายและสำรองอื่น

เม่ือบริษทั ดำเนินงำนมำแลว้ มีผลกำไรสุทธิหรือขำดทุนสุทธิก็ตำม จะโอนเขำ้ บญั ชีกำไรสะสมแลว้ กำไรสะสมจะถูกจดั สรร
เพื่อจ่ำยเป็นเงินปันผลหรือนำไปต้งั สำรองตำมกฎหมำยและสำรองอื่นๆ กำรจ่ำยเงินปันผล จะตอ้ งเป็นไปตำมท่ีกฎหมำยกำหนด ซ่ึง
ผถู้ ือหุ้นบุริมสิทธิพิเศษหรือหุน้ สำมญั ในเรื่องเงินปันผลซ่ึงจำแนกได้4 ชนิด มีวิธีคำนวณเงินปันผลต่ำงกนั กำรแสดงในสมุดแยก
ประเภททวั่ ไป ส่วนงบแสดงกำรเปลี่ยนแปลงส่วนของผถู้ ือหุ้นแสดงในรูปของรำยงำน จะแสดงถึงกำรเพ่ิมกำไรสะสมดว้ ยกำไร
สุทธิประจำปี และลดยอดกำไรสะสมดว้ ยกำรจ่ำยเงินปันผลและจดั สรรสำรองต่ำงๆ

การริบห้นุ (Forfeiture of Share) หมายถึง การท่ีผจู้ องซื้อห้นุ ไม่ชาระค่า
หุ้นที่เหลือหลงั จากชาระงวดแรกไปไม่น้อยกว่า 25% ของมูลค่าหุ้นแล้ว
บริษทั จึงยกเลิกการจองห้นุ และนาห้นุ ท่ีถกู ริบออกขายทอดตลาดทนั ที

ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1121-1125 เม่ือผ้ถู ือห้นุ
ผิดนัดไม่มาชาระค่าหุ้นตามกาหนดเวลา บริษัทจะต้องดาเนิ นการตาม
ขนั้ ตอนดงั นี้

1. การเรียกให้ชาระค่าห้นุ แต่ละครงั้ ต้องแจ้งล่วงหน้าไม่น้อยกว่า 21 วนั โดยส่งคา
เตือนด้วยจดหมายลงทะเบียนไปรษณีย์ 2 ครงั้ ให้ผ้ถู ือห้นุ นาเงินค่าห้นุ พร้อมดอกเบีย้ ค่า
ห้นุ ค้างชาระมาชาระภายในกาหนดเวลา ณ สถานที่ที่ได้ระบุไว้ และคาเตือนดงั กล่าว
จะต้องระบุด้วยว่าถ้าผถู้ ือห้นุ ผิดนัดไม่มาชาระค่าห้นุ อีกบริษทั จะทาการริบห้นุ เสีย ถ้าใน
หนังสือเตือนให้มาชาระหนี้ค่าห้นุ ไม่ได้ระบุว่าจะริบห้นุ คณะกรรมการกจ็ ะทาการริบห้นุ
ไมไ่ ด้

1. การจดั สรรกาไรสะสม
2. การตงั้ สารองต่างๆ
3. การจ่ายเงินปันผล
4. การแสดงบญั ชีกาไรสะสม
5. การจดั ทางบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของผถู้ ือห้นุ

1. อธิบายและจดั สรรกาไรสะสมได้
2. อธิบายและตงั้ สารองต่างๆ ได้
3. อธิบายและจ่ายเงินปันผลได้
4. อธิบายและแสดงบญั ชีกาไรสะสมได้
5. อธิบายและจดั ทางบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของ ผถู้ ือห้นุ ได้

การจดั สรรกาไรสะสม คือ การแบ่งกาไรสะสมให้แก่ผ้ถู ือห้นุ ในรปู ของเงิน
ปันผล และตงั้ สารองตามที่กฎหมายกาหนด ถ้ามีเหลือกจ็ ะตงั้ เป็ นสารอง
ต่างๆ กาไรสะสมท่ีเหลือกจ็ ะสะสมไว้ปี ต่อไป บริษทั จะจดั สรรกาไรสะสม
ได้ต้องมียอดเครดิตในบญั ชีกาไรสะสม แม้ว่าบริษัทจะมีผลขาดทุนจาก
การดาเนิ นงานในปี ปัจจบุ นั กต็ าม บริษทั อาจจ่ายเงินปันผลได้ ถา้ บริษทั มี
กาไรสะสมยกมาจากปี ก่อนเป็ นจานวนเพียงพอการจดั สรรกาไรสะสมจึง
เป็นการกนั กาไรสะสมไว้เพอ่ื

1. การตงั้ สารองต่างๆ

2. การจ่ายเงินปันผล

สารอง (Reserve) คือ จานวนเงินที่กนั ออกจากบญั ชีกาไรสะสม เพ่ือตงั้ เป็นสารองต่างๆ ซ่ึง
จาแนกตามวตั ถปุ ระสงคไ์ ด้ 3 ประเภท คือ

1. การตงั้ สารองตามกฎหมาย ซึ่งกฎหมายกาหนดให้ทกุ ครงั้ ที่มีการประกาศจ่ายเงินปันผล
ต้องจดั สรรสารองตามกฎหมายอย่างน้อยหน่ึงในย่ีสิบส่วนของกาไรสทุ ธิ จนกว่าทนุ สารองนัน้
จะมีจานวนถึงหนึ่งในสิบของจานวนทนุ ของบริษทั หรอื มากกว่านัน้ แล้วแต่จะกาหนดไว้ใน
ข้อบงั คบั ของบริษทั (ตงั้ สารองรอ้ ยละ 5 ของกาไรสทุ ธิประจาปี จนกว่าจะครบร้อยละ 10 ของ
ทนุ จดทะเบียน)

2. การตงั้ สารองตามข้อผกู พนั ซึ่งตามมติของคณะกรรมการบริษทั ให้จดั สรรกาไรสะสม
ส่วนหนึ่งไว้เป็นสารองตามข้อตกลงของเจ้าหนี้ เช่น สารองเพ่ือไถ่ถอนห้นุ กู้ สารองเพื่อไถ่ถอน
ห้นุ บรุ ิมสิทธิ

3. การตงั้ สารองตามนโยบาย ซ่ึงตงั้ ตามนโยบายของคณะกรรมการบริษทั .ให้จดั สรร
กาไรสะสมส่วนหนึ่งเพื่อวตั ถปุ ระสงคใ์ นการดาเนินงาน.เช่น.สารองเพอื่ รบั ผลขาดทนุ ในภาย
หน้าสารองเพ่ือการขยายงาน สารองเพื่อรกั ษาระดบั เงินปันผล

เงินปันผล (Dividends) คือ เงินจากผลกาไรท่ีบริษทั ได้มาจากการ
ดาเนินงานซึ่งจ่ายให้แก่ผถู้ ือห้นุ ตามส่วนที่ผถู้ ือห้นุ ได้ส่งใช้ค่าห้นุ แล้ว
โดยการจ่ายเงินปันผลมีหลกั เกณฑด์ งั นี้

1. ต้องมีมติท่ีประชมุ ใหญ่จึงจะประกาศจ่ายเงินปันผล

2. จะจ่ายเงินปันผลได้เม่ือบริษทั มียอดเครดิตในบญั ชีกาไรสะสม
แม้ว่าปี ใดจะเกิดขาดทนุ กต็ าม กส็ ามารถประกาศจ่ายเงินปัน
ผลได้ ถ้ากาไรสะสมปี ก่อนๆ มีจานวนเงินเพียงพอ

3. การจ่ายเงินปันผลต้องคิดตามส่วนท่ีได้ส่งใช้ค่าห้นุ แล้วในห้นุ
หนึ่งๆ เว้นแต่จะได้ตกลงกนั ไว้เป็นอยา่ งอื่นในเรอื่ งห้นุ บรุ ิมสิทธิ

4. การประกาศจ่ายเงินปันผลทุกครงั้ ต้องจดั สรรกาไรสะสมไว้เป็ นทุน
สารองตามกฎหมายร้อยละ 5 ของกาไรสทุ ธิจนกว่าจะมีทนุ สารองร้อยละ 10
ของทนุ จดทะเบียนหรือมากกว่า แล้วแต่จะตกลงเป็นข้อบงั คบั ของบริษทั ใน
กรณีท่ีมีส่วนเกินมูลค่าห้นุ กฎหมายให้ถือส่วนเกินมูลค่าห้นุ เป็ นส่วนหนึ่ง
ของทนุ สารองตามกฎหมายด้วย

5. การประกาศจ่ายเงินปันผลต้องโฆษณาในหนังสือพิมพฉ์ บบั หนึ่งสอง
ครงั้ เป็นอย่างน้อย หรือส่งจดหมายไปยงั ผถู้ ือห้นุ ทกุ คน

6. คณะกรรมการอาจตกลงให้จ่ายเงินปันผลระหว่างกาลเป็ นครงั้ คราวก็
ได้ ถ้ามีกาไรพอสมควรท่ีจะจ่ายก่อนกาหนดจ่ายเงินปันผลประจาปี

7. เงินปันผลที่ค้างจ่ายจะคิดดอกเบีย้ จากบริษทั ไม่ได้

งบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของผ้ถู ือห้นุ ตามมาตรฐานการบญั ชี ฉบบั ที่
1 หมายถึง การแสดงถึงการเปลี่ยนแปลงของรายการต่างๆ ที่จดั อย่ใู นส่วน
ของผู้ถือหุ้น ได้แก่ทุนจดทะเบียนและเรียกชาระ ส่วนเกิ นมูลค่าหุ้น
ส่วนเกินทุนจากการตีราคาสินทรพั ย์ และกาไรสะสม เป็ นต้น โดยในแต่ละ
รายการในส่วนของผ้ถู ือห้นุ จะมีการแสดงจานวน ณ วนั ต้นงวดรายการ
เพ่ิมขึ้นและลดลงในระหว่างงวดและจานวน ณ วนั สิ้นงวด รวมทัง้ การ
จ่ายเงินปันผลและการตงั้ สารองต่างๆ จะต้องหกั ออกจากกาไรสะสมด้วย
เป็ นงบที่แสดงรายละเอียดของกาไรสะสม เช่นเดียวกบั บญั ชีกาไรสะสม
เพราะแสดงถึงการเปล่ียนแปลงส่วนของผ้ถู ือห้นุ ประกอบด้วยรายการ
ต่อไปนี้

1. กาไรหรือขาดทนุ สาหรบั งวด

2. รายได้และค่าใช้จ่ายสาหรบั แต่ละรายการของงวดที่รบั ร้โู ดยตรงไว้ใน
ส่วนของเจ้าของตามข้อกาหนดของมาตรฐานการบญั ชีฉบบั อื่น โดยให้
แสดงยอดรวมของรายการเหล่านัน้ ด้วย

3. ยอดรวมของรายได้และค่าใช้จ่ายสาหรบั งวดซ่ึงเป็นผลรวมของรายการ
ตามข้อ 1 และข้อ 2 พร้อมทงั้ แสดงจานวนท่ีจดั สรรให้กบั ผ้ถู ือห้นุ บริษัท
ใหญ่และผถู้ ือห้นุ ส่วนน้อยแยกจากกนั

4. ผลสะสมของการเปล่ียนแปลงนโยบายการบัญชีและการแก้ไข
ข้อผิดพลาดท่ีมีต่อแต่ละรายการในส่วนของเจ้าของตามข้อกาหนดของ
มาตรฐานการบญั ชี ฉบบั ที่ 8 เรื่องนโยบายบญั ชี การเปลี่ยนแปลงประมาณ
การทางบญั ชีและข้อผิดพลาด