Anatomy

E-BOOK
ANATOMY

นางสาววรกมล เสรีรัตน์
รหัสนักศึ กษา 6417701001016

หลักการเรียน
Anatomy

รักในวิชา

ขยันอ่านหนังสือ

มุ่งมานะว่าต้องสำเร็จ

อดทน

ให้กำลังใจตัวเองเป็น

คำนำ

หนั งสือเล่มนี้ เป็นส่วนหนึ่ งของรายวิชากายวิภาคศาสตร์ ชั้นปีที่ 1 โดยมี
จุดประสงค์ เพื่อได้ทบทวนในรายวิชากายวิภาคศาสตร์ จำคำศัพท์ ตำแหน่ ง
ต่างๆ ได้เข้าใจยิ่งขึ้น เนื่ องจากวิชากายวิภาคศาสตร์เป็นวิชาพื้นฐาน ทำให้ต้อง
หมั่นอ่าน ทำความเข้าใจอยู่เสมอ

ในการจัดทำหนั งสืออิเล็กทรอนิ กส์ครั้งนี้ ผู้จัดทำขอขอบคุณอาจารย์ใน
รายวิชากายวิภาคศาสตร์ทุกท่าน ที่ให้ความรู้ แนวทางการศึกษา และเพื่อนๆ
ทุกคนที่ให้คำปรึกษา และช่วยเหลือมาโดยตลอด ผู้จัดทำหวังว่าหนั งสือเล่มนี้
จะเป็นประโยชน์ แก่ผู้อ่าน

สารบัญ

บทที่ หน้ า
บทที่ 1 เซลล์ เนื้ อเยื่อ และผิวหนั ง 1-16
บทที่ 2 ระบบต่อมไร้ท่อ
บทที่ 3 ระบบสืบพันธุ์ การปฏิสนธิ และการเจริญ 17-25
เติบโตในภาวะปกติของร่างกาย
บทที่ 4 ระบบกระดูก 26-30
บทที่ 5 ระบบกล้ามเนื้ อ
บทที่ 6 ระบบย่อยอาหาร 31-36
บทที่ 7 ระบบทางเดินปัสสาวะและอวัยวะเพศชาย 37-53
บทที่ 8 ระบบหายใจ 54-60
บทที่ 9 ระบบไหลเวียนโลหิต
บทที่ 10 ระบบประสาท 61-66
61-71

72-78
79-88

บทที่ 1
เซลล์ เนื้ อเยื่อ และผิวหนั ง







1

Cell (เซลล์)

เซลล์(cell)หมายถึง หน่วยสิ่งมีชีวิตที่
เล็กที่สุด ประกอบด้วย 3 ส่วนสำคัญ
-cell membrane เยื่อหุ้มเซลล์
-cytoplasm ไซโทพลาสซึม
-nucleus นิวเคลียส

ที่มาของภาพhttps://www.thoughtco.com/all-
about-animal-cells-373379



Cell membrane

เยื่อหุ้มเซลล์ อยู่บริเวณนอกสุดของเซลล์
หุ้มเซลล์ไว้ ทำหน้าที่คัดกรองสารผ่านเข้าออก
เซลล์ จึงมีคุณสมบัติเป็นเยื่อเลือกผ่าน
(semipermeable membrane)

คำศัพท์ ที่มาของ
-cell เซลล์ ภาพhttps://biologywise.com/cell-
-cell membrane เยื่อหุ้มเซลล์
-cytoplasm ไซโตพลาสซึม membrane-structure-function
-nucleus นิวเคลียส
-semipermeable เยื่อเลือกผ่าน 2

Nucleus

นิวเคลียส ทำหน้าที่ควบคุมลักษณะทางพันธุกรรม ที่มาของภาพhttps://silviapvadi.wordpress.com/2015/04/21/cell-
ประกอบไปด้วย nucleus/
-nuclear membrane เยื่อหุ้มนิวเคลียส
-nuclear pore หลุมบริเวณ เยื่อหุ้มนิวเคลียส
-nucleolus เส้นใย DNA สังเคราะห์ RNA โดย DNA
-chromatin เส้นใย DNA จับกับโปรตีน

Cytoplasm

เป็นที่อยู่ของ cytosol และ
organelle

Oganelle

ที่มาของภาพhttps://www.zmescience.com/science/how- ออร์แกเนลล์ (organelle) เป็น
cytoplasm-keeps-your-cells-up-and-running/ เหมือนอวัยวะภายในเซลล์ ประกอบด้วย
ส่วนต่างๆดังนี้

คำศัพท์ 3
-nuclear membrane เยื่อหุ้มนิวเคลียส
-nucleolus นิวคลีโอลัส
-nuclear pore หลุมในนิวเคลียส
-chromatin โครมาทิน
-cytosol ไซโตซอล
-organelle ออร์แกเนลล์

Mitochondia

เยื่อหุ้ม 2 ชั้นข้างนอกเรียบข้างในพับ
ทบ เป็นแหล่งผลิตพลังงานสูง เปลี่ยน
อาหารให้อยู่ในรูป ATP

ที่มาของ
ภาพhttps://www.hydrovoltage.com/2019/06

/09/ความสำคัญของไมโตคอนเดร/

Endoplasmic reticulum

ที่มาของ ลักษณะเป็นร่างแหเอนโดพลาซึม แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
ภาพhttp://cellkrunong.blogspot.com/2018/09/ Rough endoplasmic reticulum ชนิดขรุขระ มีไรโบโซมเกาะ
หน้าที่ ลำเลียงโปรตีนจากไรโบโซม สำหรับส่งออกไปเซลล์
endoplasmic-raticulum.html Smooth endoplasmic reticulum ชนิดเรียบ ไม่มีไรโบโซม
หน้าที่ สร้างไขมัน ฮอร์โมน

คำศัพท์
-mitochondria ไมโทคอนเดรีย
-adenosine triphosphate(ATP)สารให้พลังสูงแก่เซลล์
-endoplasmic reticulum ร่างแหเอนโดพลาสซึม
-rough Endoplasmic reticulum ร่างแหชนิดขรุขระ
-smooth endoplasmic reticulum ร่างแหชนิดเรียบ

4

Golgi complex

อยู่ติด ER มีลักษณะเป็นถุงทำหน้าที่
เติมคาร์โบไฮเดรตและไขมันให้แก่โปรตีนที่
รับมาจาก RER ไปยังนอกเซลล์

ที่มาของ
ภาพhttps://sites.google.com/site/plantnaru/swn-
prakxb-laea-xwaywa-phayni-sell/golgi-apparatus

ที่มาของภาพhttps://www.greelane.com/th/วิทยาศาสตร์ Ribosome
เทคโนโลยีคณิตศาสตร์/วิทยาศาสตร์/ribosomes-meaning-
เป็นออแกเนลล์ที่เล็กที่สุด
373363/ -กลุ่มไรโบโซมติดกับ mRNAจะสร้าง
โปรตีนเพื่อเป็นเอนไซม์ในเซลล์
-จับกันเป็นสายโพลีไรโบโซมที่ผนัง RER
สร้างโปรตีนเพื่อส่งออกนอกเซลล์

คำศัพท์
-golgi complex กอลจิ คอมแพล็กซ์
-ribosome ไรโบโซม

5

Lysosome

เป็นเนื้อเยื่อชั้นเดียว ลักษณะเป็น
ถุงทำหน้าที่ย่อยสลายเซลล์ที่ตายแล้ว
และทำลายสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่
ร่างกาย

ที่มาของภาพhttps://www.shutterstock.com/th/image-
vector/lysosome-hydrolytic-enzymes-membrane-cell-

vector-1581491311

Centriole

มีลักษณะเป็นหลอดรวมตัวกัน
ทำหน้าที่สร้างเส้นใยสปินเดิล (spindle
fiber) เพื่อยึดติดกับโครโมโซม

ที่มาของ
ภาพhttps://sites.google.com/site/cce

llplanet/sell-phuch-1/centriole

คำศัพท์
-lysosome ไลโซโซม
-centriole เซนทริโอล
-spindle fiber เส้นใยสปินเดิล

6

การลำเลียงสารเข้าออกเซลล์
(Cell transportation)

แบ่งได้ 2 แบบ
-passive transportation
การลำเลียงโดยไม่ใช้พลังงาน
-active transportation
การลำเลียงโดยใช้พลังงาน


ที่มาของภาพhttps://ngthai.com/science/27711/diffusion/

Active transport

เป็นการลำเลียงสารจากความเข้ม
ข้นต่ำไปหาความเข้มข้นสูง โดยใช้
พลังงานจาก ATP

ที่มาของภาพhttps://byjus.com/biology/active-
transport/

คำศัพท์
-passive transport แพร่โดยไม่ใช้พลังงาน
-active transport ลำเลียงโดยใช้พลังงาน

7

passive transport

-simple diffusion ที่มาของภาพhttps://examples.yourdictionary.com/main-
แพร่จากความเข้มข้นสูงไปสู่ความเข้มข้นต่ำ difference-between-osmosis-and-diffusion-in-
(การได้กลิ่นน้ำหอม) biology.html
-faciliteated diffusion การแพร่แบบมี
โปรตีนเป็นตัวพา (carrier)
-osmosis เป็นการแพร่ของของเหลวหรือน้ำ
ผ่านเยื่อเลือกผ่าน แพร่จากความหนาแน่นน้ำ
มากไปสู่ความหนาแน่นน้ำน้อย

ที่มาของภาพhttps://sites.google.com/site/biology5481136033/bth-thi/4-4

คำศัพท์
-simple diffusion แพร่แบบธรรมดา
-faciliteated diffusion แพร่แบบมีตัว
พา
-osmosis การออสโมซิส

8

Tissue (เนื้ อเยื่อ)

คือกลุ่มเซลล์ที่มีโครงสร้าง
ทำหน้าที่เหมือนกันมารวมตัว
กัน มี 4 ประเภท

ที่มาของภาพhttps://www.health4senior.com/health/health-
knowledge/เซลล์-เนื้อเยื่อ-และอวัย/

Epithelial tissue

Connective tissue

ที่มาของภาพhttp://blog.bru.ac.th/wp- Muscle tissue
content/uploads/bp-attachments/36011/บทที่-3-เยื่อ Nervous tissue

บุผิวและเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน.pdf

คำศัพท์ 9
-epithelial tissue เนื่อเยื่อบุผิว
-connective tissue เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน
-muscle tissue เนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ
-nervous tissue เนื้อเยื่อประสาท

Epithelial tissue

ทำหน้าที่เกี่ยวกับ -protection
-absorbtion
-secreation

แบ่งตามรูปร่าง
-squamous epithelium รูปร่างแบนบาง
-coboidol epithelium รูปร่างลูกบาศก์
-columnar epithelium รูปร่างสูงมากกว่ากว้าง

แบ่งตามจำนวนชั้นเซลล์
-simple epithelium เซลล์เรียงชั้นเดียว
-psudo stratified epithelium เซลล์เรียงบนเยื่อ
รองรับฐาน
-stratified epithelium เซลล์เรียงหลายชั้น

ที่มาของภาพhttps://th.wikipedia.org/wiki/เนื้อเยื่อบุผิว

Nervous tissue

ที่มาของภาพ เนื้อเยื้อประสาท ทั้งที่อยู่ในสมอง
https://sites.google.com/site/thenervoussyst ไขสันหลัง หรือระบบประสารทส่วนปลายจะ
ประกอบด้วยเซลล์ 2 ชนิด คือ เซลล์
embcnpy/neuxyeuxprasathย ประสาท (nerve cells)และเซลล์ค้ำจุน
(supporting)

คำศัพท์
-squamous epithelium รูปร่างแบนบาง
-coboidol epithelium รูปร่างลูกบาศก์
-columnar epithelium รูปร่างสูงมากกว่ากว้าง
-simple epithelium เซลล์เรียงชั้นเดียว
-psudo stratified epithelium เซลล์เรียงบนเยื่อรองรับฐาน
-stratified epithelium เซลล์เรียงหลายชั้น
-nerve cell เซลล์ประสาท

10 -supporting เซลล์ค้ำจุน

Connective tissue

พบมากสุดในร่างกาย มีลักษณะตัว
เซลล์แลเส้นใยอยู่ระหว่างเซลล์
(matrix)ทำหน้าที่คงรูปร่างให้อวัยวะ มี
4 ประเภท

ที่มาของภาพhttps://www.dreamstime.com/illustration/connective-
tissue.html

Connective tissue proper

-dense connective tissue
อยู่รวมกันจนทึบ พบตาม tendon และ
ligament
-loose connective tissue
ทำหน้าที่เชื่อมหนังกับกล้ามเนื้อ

ที่มาของภาพhttps://laboratoryinfo.com/connective- Cartilage
tissue-types-functions/
กระดูกอ่ออนพบบริเวณที่
กระดูกเสียดสีกัน

คำศัพท์ 11
-connective tissue proper
เนื้อเยื่อเกี่ยวพันสมบูรณ์
-dense connective tissue
เนื้อเยื่อเกี่ยวพันชนิดทึบ
-loose connective tissue
เนื้อเยื่อเกี่ยวพันชนิดโปร่งบาง
-cartilage กระดูกอ่อน

Bone

เป็นเซลล์กระดูก osteocyte
อยู่ในลาคูนา

ที่มาของภาพhttps://ichi.pro/th/rabb-khxng-
rangkay-rea-khorng-kraduk-141606479402857

Blood

ที่มาของภาพhttps://sites.google.com/a/hatyaiwit.ac.th/circulatory-system/the- เลือด (Blood) ประกอบด้วย 2 ส่วน
circulatory-system-and-its-components/invertibrate คือ ส่วนที่เป็นของเหลว 55 เปอร์เซ็นต์
ซึ่งเรียกว่า น้ำเลือด(plasma)และ
ส่วนที่เป็นของแข็งมี 45 เปอร์เซ็นต์
ซึ่งได้แก่ เซลล์เม็ดเลือดและเกล็ดเลือด

ของเหลว

น้ำเลือด ส่วนประกอบของ เลือด ที่เป็น
ของเหลว โดยปกติจะมีลักษณะเป็นสีเหลืองใส แต่
ถ้าพบ ไขมันก็จะเห็นเป็นสีขาว มีสัดส่วนคิดเป็น
ร้อยละ 55 ในเลือด

ที่มาของภาพhttps://sirikorn5652.files.wordpress.com/2014/01/1249755542.jpg ของแข็ง

คำศัพท์ -red blood cell ทำหน้าที่จับกับออกซิเจนเพื่อไป
-bone กระดูก เลี้ยงเนื้อเยื่อ และนำคาร์บอนไดออกไซด์มาฟอกที่
-plasma น้ำเลือด ปอด
-red blood cell เม็ดเลือดแดง -white blood cell ทำหน้าที่ทำลายเชื้อโรค
-white blood cell เม็ดเลือดขาว -platelets ทำให้เลือดแข็งตัว
-platelets เกร็ดเลือด
12

Muscle tissue

ประกอบด้วย 3 ชนิด
1.smooth muscle พบที่อวัยวะภายใน
เช่น ผนังอาหาร มีลักษณะหัวแหลมท้าย
แหลม หดตัวช้า แต่หดได้นาน ทำงานนอก
อำนาจจิตใจ ควบคุมโดยประสาทอัตโนมัติ

ที่มาของภาพhttps://medlineplus.gov/ency/imagepages/19841.htm

2.skeleton muscle พบที่แขนขาเป็น
กล้ามเนื้อขนาดใหญ่ ทำหน้าที่เกี่ยวกับการ
เคลื่อนไหว มีลักษณะเป็นทรงกระบอก
ทำงานภายใต้อำนาจจิตใจควบคุมโดยระบบ
ประสาท

ที่มาของภาพhttps://www.lifelinecelltech.com/smooth-muscle-cells-key- 3.cardiac muscle พบที่กล้ามเนื้อหัวใจ
regulators-in-cardiovascular-disease/ มีลักษณะเป็นทรงกระบอก ทำงานนอก
อำนาจจิตใจควบคุมโดยระบบประสาท
อัตโนมัติ

คำศัพท์ 13
-smooth muscleกล้ามเนื้อเรียบ
-skeleton muscle กล้ามเนื้อยืดลาย
-cardiac muscleกล้ามเนื้อหัวใจ

Skin (ผิวหนั ง)

ผิวหนัง เป็นอวัยวะที่มีขนาด
ใหญ่ปกคลุมร่างกายคิดเป็น
16% ของน้ำหนักตัว มี 3 ชั้น

ที่มาของภาพhttps://ngthai.com/science/17234/integumentarysystem/

Epidermis

ที่มาของภาพhttps://www.unsam.edu.ar/tss/el-tejido-de- ชั้นหนังกำพร้า ประกอบด้วยเซลล์ 4 ชนิด
la-piel-sintetica/ -keratinocyte มี 85% ของชั้นนี้ สร้าง
keratin ได้เซลล์ชั้นบนที่ตายแล้ว
คำศัพท์ -melanocyte สร้างเมลานินในการสร้างเม็ดสี
-skinผิวหนัง -langerhans cell เกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกัน
-epidermis หนังกำพร้า -merkel cell เกี่ยวกับรับความรู้สึก
-keratinocyteเซลล์เคราติโนไซด์
-langerhans cell ระบบภูมิคุ้มกัน 14
-merkel cell เกี่ยวกับรับความรู้สึก

Dermis

หนังแท้ เป็นชั้นที่อยู่ใต้หนัง
กำพร้า เป็นที่อยู่ของ collagen
และ elastin

Hypodermis ที่อยู่ของภาพhttp://www.idoctorhouse.com/library/physiology-skin/

อยู่ใต้ชั้นหนังแท้ ทำหน้าที่สะสมไขมัน
อยู่ใต้ผิวหนังและรักษาความอบอุ่นให้
ร่างกาย

ระบบประสาทและอวัยวะรับ
ความรู้สึกผิวหนัง

ที่มาของภาพhttp://www.antmedic.com/receptors-in- -free nerve ending
the-skin/touch-and-pressure-receptors/ รับความเจ็บปวด ร้อน เย็น
-meissiner's corpuscle
รับสัมผัสเบาๆ
-pacinian corpuscle รับแรง
กดสั่นสะเทือน

คำศัพท์ 15
-dermis หนังแท้
-hypodermis ชั้นไขมัน
-free nerve ending
รับความเจ็บปวด ร้อน เย็น
-meissiner's corpuscle
รับสัมผัสเบาๆ
-pacinian corpuscle รับแรงกดสั่นสะเทือน

อวัยวะที่มีต้นกำเนิดจากผิวหนัง

Hairs ผม/ขน
-hair shaft ปกปิดไม่ให้สิ่งสกปรกเข้าผิวหนัง
-hair root ที่ยึดเกาะขน/ผม
-hair follicle เป็นที่อยู่ของรูขุมขน

Sweat glands ต่อมเหงื่อ
-eccrine sweat gland พบได้ทั่ว
ร่างกาย
apocrine sweat gland พบเฉพาะรักแร้
และอวัยวะเพศ
Sebaceous gland ต่อมไขมัน
ทำหน้าาที่เคลือบผมและผิวหนังให้ชุ่มชื้น

ที่มาของภาพhttps://europepmc.org/article/med/31608304 Nail เล็บ
-nail plate แผ่นเล็บ
-nail matrix สร้างแผ่นเล็บ
-nail bed เนื้อเยื่อใต้แผ่นเล็บ

ที่มาของภาพ https://www.havilahserum.com/ทำไมรากผมถึงต้องการการ/

16

บทที่ 2
ระบบต่อมไร้ท่อ

17

Hypothalamus

เป็นโครงสร้างของสมองที่อยู่
ใต้ทาลามัส (thalamus) แต่
เหนือก้านสมอง (brain stem)
ทำหน้าที่เชื่อมโยง การทำงาน
ของระบบประสาทและระบบต่อม
ไร้ท่อ

ที่มาของภาพwww.brainmadesimple.com

ออร์โมนจากไฮโพทาลามัส

ที่มา : http://goo.gl/O9ixN
-Anti-diuretic hormone (ADH)
-Corticotropin-releasing hormone (CRH)

-Gonadotropin-releasing hormone (GnRH)

-Growth hormone-releasing hormone (GHRH) or
growth hormone-inhibiting hormone (GHIH)
-Oxytocin
-Prolactin-releasing hormone (PRH) or prolactin-
inhibiting hormone (PIH)
-Thyrotropin releasing hormone (TRH)

คำศัพท์
-hypothalamus ไฮโพทาลามัส
-thalamus ทาลามัส
-brain stem ก้านสมอง
-releasing กระตุ้น

18 -inhibiting ยับยั้ง

Pituitary gland

ต่อมใต้สมองมีลักษณะกลมคล้าย
ถั่ว อยู่ในแอ่ง sella turcica ของ
กระดูก sphenoid อยู่ใต้ไฮโพทาลามัส
มีอยู่ 2 ส่วน anterior pituitary และ
posterior pituitar

Anterior pituitary ที่มาhttp://agogefit.com/guest-post-julie-carlisle/

-pars distalis ใหญ่สุด ที่มา;https://radiopaedia.org/articles/pituitary-gland
-pars tuberalis เป็นท่อ
-pars intermedia อยู่ตรงกลาง

Posterior pituitary
-pars nervosa
-infundibular stalk

19

Thyroid gland

ต่อมไทรอยด์ฝังอยู่บริเวณ
หลอดลมคอ มีสองกลีบเชื่อมด้วย
isthmus เป็นต่อมไร้ท่อที่ใหญ่ที่สุด
ทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมน T3 T4 และ
แคลซิโทนิน

ที่มาhttp://thyroidbydear.lnwshop.com/article/13/ต่อมไทรอยด์คืออะไร

ภาวะความผิดปกติ ที่มาhttps://hellokhunmor.com/สุขภาพ/
อาการของโรค/คอพอก-goiter/
- goiter คอพอก
-hypothyroidism คำศัพท์
ไทรอยด์มากเกินไป - goiter คอพอก
-hyperthyroidism -hypothyroidism ไทรอยด์มากเกินไป
ขาดไทรอยด์ -hyperthyroidism ขาดไทรอยด์
-isthmus ส่วนเชื่อม
-larynx กล่องเสียง

20 -trachea หลอดลม

Pancreas

ตับอ่อน ประกอบด้วยกลุ่ม
เซลล์ที่กระจัดกระจาย เรียกว่า
islets of langerhans ตั้งอยู่
ด้านบนซ้ายของช่องท้องอยู่ด้าน
หลังกระเพาะ

ที่มาhttps://www.siamhealth.net/public_h
tml/Disease/GI/pancreatitis.html

Islets of langerhans

ที่มาhttp://www.thaigoodview.com/node/92711 -alpha cell สร้าง glucagon เพิ่ม
น้ำตาลในเลือด
-beta cell สร้าง insulin ลดระดับ
น้ำตาลในเลือด
-delta สร้างฮอร์โมน somatostasin

21

Adrenal gland

ก้อนเนื้อสีเหลืองวางอยู่แนวกลางตัวหลังเยื่อบุช่องท้องอยู่ติดด้าน
บนค่อนไปทางด้านหน้าของขั้วบนของไต มี 2 ส่วน ต่อมหมวกไตส่วน
นอกและต่อมหมวกไตส่วนใน

Adrenal cortex

-zona glomerulosa
สร้างและหลั่ง aldosterone ควบคุมน้ำ
-zona fasciculata
หลั่ง cortisol
-zona reticularis
หลั่ง androgens

ที่มาhttps://sites.google.com/site/endocrinegland58205516/cad-tha-doy- Adrenal medulla
1/adrenal-gland

ให้ catecholamine (ตอนกลัวสุดขีด)

คำศัพท์
-adrenal gland ต่อมหมวกไต
-adrenal cortex ต่อมหมวกไตส่วนนอก
-adrenal medulla ต่อมหมวกไตส่วนใน

22

Parathyroid gland

ต่อมแบนรูปกลมรีสีน้ำตาลอมเหลืองเล็กมากอยู่
ด้านหลังของต่อมไทรอยด์ มี 4ต่อม ข้างละ 2 ต่อม

ฮอร์โมน

ควบคุมระดับแคลเซียมในร่างกาย
ทำให้แคลเซียมในเลือดเพิ่มขึ้น แต่
ฟอสเฟสต่ำลง มีผลต่อกระดูก

โรคที่เกี่ยวข้อง ที่มาhttps://sites.google.com/site/hxrumo
nmnusy602/sar-phanthukrrm
โรคขาดวิตามินดี
-rickets ในเด็ก คำศัพท์
-osteomalacia ในผู้ใหญ่ -parathyroid gland
-rickets โรคกระดูกอ่อน
-osteomalacia โรคกระดูกน่วม
23

Pineal gland

มีลักษณะอวัยวะเล็กๆสีน้ำตาลแดง อยู่เหนือสมองส่วนกลาง
อยู่ใต้ spleniun ทำหน้าที่ยับยั้งอวัยวะสร้างเซลล์สืบพันธุ์ไม่ให้
ทำงานเร็วและยับยั้งต่อมไร้ท่ออื่นๆ

ฮอร์โมน

ผลิต melatonin
เกี่ยวข้องกับการหลับตื่น

ที่มาhttp://www.bknowledge.org/link/page/health/files/12.html

ที่มาhttps://www.nksleepcenter.com/melatonin-for-insomnia/

24

Thymus gland

อยู่ใน ระบบน้ำเหลือง อยู่บริเวณหลังกระดูกหน้าอก
(sternum) โดยจัดเป็นอวัยวะน้ำเหลืองที่พบได้เพียงช่วงวัย
หนึ่งเท่านั้น

ฮอร์โมน

สร้างฮอร์โมนไทโมซิน
thymosin มีผลต่อการเจริญ
เติบโต ของ T-lymphocyte
เกี่ยวข้องกับการสร้างภูมิคุ้มกัน

ที่มาhttp://www.digitalschool.club/digitalschool/scien
ce1_2_2/science9_4/more/thymus_4.php

ที่มาhttps://sites.google.com/site/rabbtxmri
thxpo/-txm-thi-mas

25

บทที่ 3
ระบบสืบพันธุ์ การปฏิสนธิ การเจริญ

เติบโตในภาวะปกติของร่างกาย

26

โครงสร้างและหน้ าที่ของ
ระบบสื บพันพุ์เพศหญิง

อวัยวะสื บพันธุ์
ภายนอก

ที่มาhttps://www.slideshare.net/patelkrupaparesh/ 1.mons pubis
external-genitalia มีลักษณะผิวหนังนูนอยู่บนกระดูก
หัวหน่าวของขาหนีบ เมื่อวัยรุ่นจะมี
คำศัพท์ ขนปกคลุม
-mons pubis เนินหัวหน่าว 2.labia majora
-labia majora แคมใหญ่ เป็นกลีบของเนื้อนูนยาว มี 2 กลีบ
-labia minora แคมเล็้ก ทำหน้าที่ป้องกันอวัยวะต่างๆที่อยู่
ภายใน
3.labia minora
กลีบนูนเล็กสีแดง เล็กกว่าแคมใหญ่
มี 2 กลีบ ทำหน้าที่ล้อมรอบและ
ปกปิดรูเปิดของท่อปัสสาวะและช่อง
คลอด

27

4.clitoris
เป็นก้อนเนื้อเล็กๆอยู่ตอนบน
ของแคมเล็ก หน้าที่คือรับ
ความรู้สึกทางเพศ

5.vestibule ที่มาhttps://hamara1150.wordpress.com/2014/01
เป็นช่องระหว่างแคมเล็กทั้ง 2 กลีบ /09/ช่องคลอด/
เป็นส่วนที่อยู่นอกสุดของช่องคลอด
จะมีเยื่อพรหมจารีย์ ปิดอยู่ มีช่อง
เปิดของท่อปัสสาวะ และช่องเปิด
ของช่องคลอดรวมอยู่

6.bartholine's gland
เป็นต่อมรูปไข่ มี 2 ต่อม ตั้งอยู่ส่วน
ล่างของแคมใหญ่มีท่อมาเปิดที่
vestubule ทำหน้าที่สร้างน้ำเมือก

7.hymen ที่มาhttps://www.blockdit.com/posts/60
เป็นเยื่อที่ยืดหดได้ปิดปาก 3160429664610bcab06cf4
ช่องคลอด
คำศัพท์
-clitoris ปุ่มกระสัน
-vestibule เวสติบูล
-bartholin's gland ต่อมสร้างเมือก
28 -hymen เยื่อพรหมจรรย์

อวัยวะสื บพันธุ์
ภายใน

1. รังไข่ (Ovary) เป็นอวัยวะที่สำคัญ
ที่สุดในระบบสืบพันธุ์เพศหญิง มีอยู่ 2
ข้างในช่องท้องน้อยยึดติดกับมดลูกโดย
เอ็น ส่วนด้านนอกยึดติดกับลำตัว ภายใน
รังไข่จะพบไข่มากมายประมาณ 3-4 แสน
ใบ รังไข่ทำหน้าที่ 2 อย่าง คือ สร้างไข่
และสร้างฮอร์โมนเพศหญิง

2. ท่อนำไข่ (Oviduct) เป็นท่อซึ่ง
ด้านหนึ่งติดกับมดลูก อีกด้านหนึ่งอยู่
ใกล้ๆ รังไข่ เป็นทางผ่านของไข่และ
อสุจิ ซึ่งจะพบกันประมาณ 1 ใน 3
ของท่อนำไข่

3. ช่องคลอด (Vagina) อยู่ระหว่าง ที่มาhttps://sites.google.com/site/rabbtangtangni/rabb-
ทวารหนัก กับปากท่อปัสสาวะ ผนัง subphanthu
ด้านในมีเยื่อเมือกบุอยู่ ยืดหดได้ดี ที่
ปากช่องคลอดมีกล้ามเนื้อหูรูด
สามารถบังคับได้

4. มดลูก (Uterus) มีขนาดกว้าง 2 นิ้ว ยาว 3 นิ้ว และ
หนา 1 นิ้ว อยู่ในช่องท้องน้อย ผนังยืดหดได้มากเป็นพิเศษ
และขยายตัวได้มากในเวลาตั้งครรภ์ ในระยะคลอด ฮอร์โมน
ออกซิโทซินจะกระตุ้นให้กล้ามเนื้อบริเวณนี้หดตัวอย่าง
รุนแรง ทำให้คลอดได้ง่ายขึ้น

29

การปฏิสนธิและการ
ฝังตัว

ท่อนำไข่เป็นท่อที่อยู่ระหว่างรังไข่กับมดลูก โดยปลายด้านที่อยู่ใกล้รังไข่
มีลักษณะเหมือนปากแตรและมีเนื้ อเยื่อลักษณะคล้ายนิ้ วมืออยู่ที่ปลายของ
ปากแตรหลังจากการตกไข่แล้วไข่ไม่สามารถเข้าไปในท่อนำไข่ได้ด้วยตัวเอง
แต่จะถูกเก็บเข้าไปโดยส่วนที่ เหมือนนิ้ วมือที่ปลายท่อนำไข่หลังจากนั้ นไข่จะ
ถูกส่งผ่านเข้าไปในท่อนำไข่ส่วนที่เรียกกันว่า ampulla ซึ่งไข่จะพบกับอสุจิ
และเกิดการปฏิสนธิขึ้น

ในความเป็นจริงมีอสุจิหลายตัวที่จะทำการปฏิสนธิกับไข่ แต่ตัวฟองไข่เอง
ก็มีเซลล์พี่เลี้ยงหุ้มอยู่หลายชั้น อสุจิแต่ละตัวจะพยายามชอนไชผ่านเซลล์
ปกป้องเหล่านั้ นจนถึงตัวไข่ เมื่อทะลุผ่านเซลล์ปกป้องเหล่านี้ ได้ทุกชั้น
เซลล์อสุจิจึงจะสามารถผสมกับไข่ที่อยู่ภายในได้ ทันทีที่อสุจิตัวแรกทะลุ
เข้าไปถึงไข่ได้สำเร็จ ชั้นปกป้องรอบๆฟองไข่ก็จะแปรสภาพป้องกันไม่ให้
อสุจิตัวอื่นเข้ามาในไข่ได้อีก

หลังการปฏิสนธิไข่และอสุจิจะรวมกันแปรสภาพเป็นตัวอ่อนระยะ
ต้น(zygote) และจะอยู่ในท่อนำไข่ประมาณ 3-4วัน ในระหว่างนั้ นจะมีการ
พัฒนาอย่างต่อเนื่ อง เมื่อตัวอ่อนเคลื่อนไปถึงมดลูกจะมีขนาด 20-40 เซลล์
ตัวอ่อนจะลอยอยู่ในมดลูกอีกประมาณ 2-3 วันก่อนที่จะฝังตัวกับผนั งมดลูก
ขบวนการนี้ เรียกว่าการฝังตัวของตัวอ่อน

ที่มาhttp://kullapat.com/index.php?
page=pagepreview&pagetype=1&pageids=12

30

บทที่ 4
ระบบกระดูก

31

องค์ประกอบสำคัญของ
ระบบโครงกระดูก

กระดูกอ่อน ทำหน้ าที่รองรับส่วนที่อ่อน ที่มาhttps://www.rehabcareclinic.co
Cartilage นุ่ มของร่างกาย เพื่อที่จะ m/blog-tag/osteoarthritis
ทำให้การเคลื่อนไหวได้
สะดวก ป้องกันการเสียดสี

ข้อต่อ คือส่ วนต่อระหว่าง
Joints กระดูกตั้งแต่สองชิ้นขึ้น
ไปมาต่อกัน เพื่อการ
เอ็น เคลื่อนไหวของร่างกาย
Tendon
ท่มาhttps://www.studyplan.co/2018/10/03/%E0%B8%82%E0%B9
กระดูก %89%E0%B8%AD%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%AD/
Bone
มีลักษณะเป็นเส้ นใย
เหนี ยว ช่วยยึดกระดูกกับ
กล้ามเนื้ อส่วนต่าง ๆ ไว้
ด้วยกัน

ที่มาhttps://telmagrant.com/10-
facts-tendons/

เป็นส่วนที่แข็งที่สุด ประกอบด้วย
กระดูกจำนวน 206 ชิ้น

32 ที่มาhttps://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%87%E0%B8%81
%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B

8%B8%E0%B8%A9%E0%B8%A2%E0%B9%8C

ลักษณะของกระดูก

1. กระดูกยาว ได้แก่ กระดูกแขน กระดูกขา
2. กระดูกสั้น ได้แก่ กระดูกข้อมือ กระดูกข้อเท้า
3. กระดูกแบน ได้แก่ กระดูกซี่โครง กระดูกอก
กระดูกสะบัก
4. กระดูกยาว รูปร่างไม่แน่ นอน ได้แก่ กะโหลก
ศีรษะ กระดูกสันหลัง กระดูกเชิงกราน
5. กระดูกลม
6. กระดูกโพรงกะโหลกศีรษะ

ที่มาhttps://sites.google.com/site/healthle ที่มาhttps://www.shutterstock.com/th/i
arningonline/types-of-bones mage-vector/types-bones-1119896258

33

มนุษย์มีกระดูกทั้งหมด 206 ชิ้น
แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

1. กระดูกแกนกลางของร่างกาย
(Axial skeletal) มีทั้งหมด 80 ชิ้น
ได้แก่

1. กระดูกกะโหลกศรีษะ (Cranium)
- กระดูกหน้ าผาก (Frontal bone) 1 ชิ้น
- กระดูกด้านข้างศรีษะ (Parietal bone) 2 ช้ิน
- กระดูกขมับ (Temporal bone) 2 ชิ้น
- กระดูกท้ายทอย (Occipital bone) 1 ชิ้น
- กระดูกขื่อจมูก (Ethmoid bone) 1 ชิ้น
- กระดูกรูปผีเสื้อ (Sphenoid bone) 1 ชิ้น

ที่มาhttps://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%
84%E0%B8%9F%E0%B8%A5%E0%B9%8C:Illu

_cranial_bones.jpg

2. กระดูกใบหน้ า (Bone of face)
- กระดูกสันจมูก (Nasal bone) 2 ช้ิน
- กระดูกกั้นช่องจมูก (Vomer) 1 ชิ้น
- กระดูกข้างในจมูก (Inferior concha) 2 ชิ้น
- กระดูกถุงน้ำตา (Lacrimal bone) 2 ชิ้น
- กระดูกโหนกแก้ม (Zygomatic bone) 2 ชิ้น
- กระดูกเพดาน (Palatine bone) 2 ชิ้น
- กระดูกขากรรไกรบน (Maxillary) 2 ชิ้น
- กระดูกขากรรไกรล่าง (Mandible) 1 ชิ้น

ที่มาhttp://easy-
anatomye.blogspot.com/20

16/02/cr-www.html

34

3.กระดูกหู (Bone of ear)
- กระดูกรูปฆ้อน (Malleus) 2 ชิ้น
- กระดูกรูปทั่ง (Incus) 2 ชิ้น
- กระดูกรูปโกลน (Stapes) 2 ชิ้น
4.กระดูกโคนลิ้น (Hyoid bone) 1 ชิ้น

ที่มาhttps://sites.google.com/site/healthlearningonlin
e/types-of-bones2/-axial-skeleton/-ossicles

ที่มาhttp://vignette1.wikia.nocookie.net/ranzcrpart1/images
/b/b7/412cba7efe1eaef32887421b8fa51a77.jpg/revision/late

st?cb=20150815015000

5. กระดูกสันหลัง (Vertebrae) 26 ชิ้น ได้แก่
- กระดูกสันหลังส่วนคอ (Cervical vertebrae) 7 ชิ้น
- กระดูกสันหลังส่วนอก (Thoracic veนrtebrae) 12 ชิ้น
- กระดูกสันหลังส่วนเอว (Lumbar vertebrae) 5 ชิ้น
- กระดูกกระเบนเหน็ บ (Sacrum) 1 ชิ้น
- กระดูกก้นกบ (Coccyx) 1 ชิ้น
6. กระดูกทรวงอก (Sternum) 1 ชิ้น
7. กระดูกซี่โครง (Rib) 24 ชิ้น

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8
%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B9%E0%B8
%81%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8

%AB%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%87

35 ที่มาhttps://sites.google.com/site/healthlear
ningonline/types-of-bones2/-axial-
skeleton/-ribs

2. กระดูกระยางค์
(Appendicular skeletal)
ประกอบด้วย กระดูก 126 ชิ้น
ได้แก่

1. กระดูกไหล่ (Shoulder girdle) ประกอบด้วย
- กระดูกไหปลาร้า (Clavicle) 2 ชิ้น
- กระดูกสะบัก (Scapular) 2 ชิ้น
2. กระดูกต้นแขน (Humerus) 2 ชิ้น
3. กระดูกปลายแขน (Bone of forearm) ประกอบด้วย
- กระดูกปลายแขนท่อนใน (Ulna) 2 ชิ้น
- กระดูกปลายแขนท่อนนอก (Radius) 2 ชิ้น

4. กระดูกข้อมือ (Carpal bone) 16 ชิ้น
5. กระดูกฝ่ามือ (Metacarpal bone) 10 ชิ้น

ที่มาhttps://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%A3% ที่มาhttps://sites.google.com/site/rabbkh
E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%B orngkraduk43/kraduk-thea
9%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8
6. กระดูกนิ้ วมือ (Phalanges) 28 ชิ้น
%84%E0%B9%8C 7. กระดูกเชิงกราน (Hip bone) 2 ชิ้น
8. กระดูกต้นขา (Femur) 2 ชิ้น
9. กระดูกหน้ าแข้ง (Tibia) 2 ชิ้น
10. กระดูกน่ อง (Fibula) 2 ชิ้น
11. กระดูกข้อเท้า (Tarsal bone) 14 ชิ้น
12. กระดูกฝ่าเท้า (Metatarsal bone) 10 ชิ้น
13. กระดูกนิ้ วเท้า (Phalanges) 28 ชิ้น

ที่มาhttps://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8
%94%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%89%E0%B8%A7
%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%97%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0

%B8%99%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%99

36

บทที่ 5
ระบบกล้ามเนื้ อ

37

กล้ามเนื้อ

กล้ามเนื้อ (muscle) มี 3 ชนิด

Skeletal muscles

กล้ามเนื้อลายมี 792 มัด มีลักษณะ ที่มาhttps://sites.google.com/site/healtheducation406/home/rabb-xwaywa-
เป็นทรงกระบอก มีนิวเคลียสหลายอัน khxng-rangkay/rabb-hx-hum-rangkay/hnang-thae/khwam-sakhay-khxng-rabb-
ทำงานภายใต้อำนาจจิตใจควบคุมโดย
ระบบประสาท phiwhnang/rabb-khorng-kraduk/khwam-sakhay-khxng-rabb-khorng-
kraduk/rabb-klam-neux/klam-neux-lay

Smooth muscles

ที่มาhttps://sites.google.com/site/healtheducation406/home/rabb- กล้ามเนื้อเรียบอยู่ภายในหลอดเลือด
xwaywa-khxng-rangkay/rabb-hx-hum-rangkay/hnang-thae/khwam- ผนังอาหาร มีลักษณะเป็นกระสวยเรียว
sakhay-khxng-rabb-phiwhnang/rabb-khorng-kraduk/khwam-sakhay- ยาว ทำงานภายนอกอำนาจจิตใจ
ควบคุมโดยระบบประสาทอัตโนมติ
khxng-rabb-khorng-kraduk/rabb-klam-neux/klam-neux-lay/klam-
neux-reiyb

Cardiac muscles

คล้ายกล้ามเนื้อลายแต่ ที่มาhttps://sites.google.com/site/healtheducation406/home/rabb-xwaywa-khxng-
เส้นใยกล้ามเนื้อค่อนข้างสั้น

rangkay/rabb-hx-hum-rangkay/hnang-thae/khwam-sakhay-khxng-rabb-

phiwhnang/rabb-khorng-kraduk/khwam-sakhay-khxng-rabb-khorng-kraduk/rabb-

38 klam-neux/klam-neux-lay/klam-neux-reiyb/klam-neux-hawci

ส่วนประกอบสำคัญของ
กล้ามเนื้อ

โปรตีน ที่มาhttps://ammflollipop.wixsite.com/
giftedmathsite/muscle
คาร์โบไฮเดรต
https://writer.dek-d.com/gaodaza/writer/
ไขมัน view.php?id=1645584
ATP & ADI

ส่วนประกอบของกล้ามเนื้อตาม
ลักษณะทางกายภาพ

-เซลล์กล้ามเนื้อ
-เส้นใยกล้ามเนื้อ
-มัดกล้ามเนื้อ
-หลอดเลือดแดง
-หลอดเลือดดำ
-เส้นประสาท
-พังผืด
-เอ็น
-แผ่นพังผืดติดเอ็น

39

Origin & insertion

Origin จุดเกาะต้น เป็นจุดเกาะที่มีการเคลื่อนไหวน้อยสุด
insertion จุดเกาะปลาย เป็นจุดเกาะที่มีการเคลื่อนไหวมาก

ที่มาhttps://pin.it/6M4YL9w

40

Muscles of facial
expression

กล้ามเนื้อของศีรษะแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม
1.แสดงออกทางสีหน้า
-orbicularis oculi หลับตา
-orbicularis oris หุปปาก เม้มปาก
-frontal muscle ยักคิ้ว

ที่มาhttps://www.pravinia.net/17097
998/กล้ามเนื้อใบหน้าและลำคอ

2.แสดงเกี่ยวกับเคี้ยวอาหาร
-masseter ยกขากรรไกรหุบปาก
-temporalis ยกขากรรไกร
หุบปาก ถอยหลัง
-buccinator เคี้ยวอาหาร

ที่มาhttps://www.pravinia.net/17097998
/กล้ามเนื้อใบหน้าและลำคอ

41

Muscles
of Neck

Platysma
ทำหน้าที่ดึงริมฝีปาก
และมุมปาก

ที่มาhttps://mobilephysiotherapycli
nic.net/platysma-muscle/

Sternocleidomastoid
ถ้ากล้ามเนื้อทำงาน 2 มัดจะ
ก้มหัวคำนับ
ถ้า 1 มัด จะเอียงไปข้างที่
หดตัว

ที่มาhttps://www.howtorelief.com/sternocleidomastoid-origin-insertion-
nerve-supply-action/

42

Muscle of trunk

Muscle of back ที่มาhttps://pin.it/3Hatqhl

มีกล้ามเนื้อใหญ่สำคัญ 2 มัด และชั้น
ลึกที่สำคัญ 1 มัด

Latissimus dorsi

ดึงแขนมาข้างล่าง ไปข้างหลัง
และเข้าข้างใน

Trapezius

รั้งสะบักมาข้างหลัง ยกไหล่ขึ้น
รั้งศรีษะไปข้างหลัง

Elector spinae

ดึงกระดูกสันหลังให้ตั้งตรง

ที่มาhttps://pin.it/6DiA7Gk

43

Muscle of chest

-Pectoralis major

ทำหน้าที่ หุบ งอ และ
หมุนแขนเข้าข้างใน

-Pectoralis minor

ดึงไหล่ลง รั้งสะบักมา

ข้างล่าง

-Serratas anterior ที่มาhttps://pocketdentistry.com/pector
alis-major-myocutaneous-flap/
ยึดสะบักให้อยู่กับที่ ดึงสะบักไป

ข้างหน้าและข้างๆ

Muscle of respiration

ที่มาhttp://www.pw.ac.th/bodys -Diaphragm
ystem/ske/page/p4.html
ทำให้ช่องอกขยายโตขึ้น และ
ช่วยดันปอดให้ลมออกมา

-External intercostal

ยกซี่โครงขึ้น ทำให้ช่องอก
ขยายโตขึ้น

-internal intercostal

ทำให้ช่องอกลดลง

44

The muscle of
abdomen

ที่มาhttps://discover.hubpages.com/heal Rectus abdominis
th/Fitness-training-health-care
(มัดตรง) ช่วยในการคลอดบุตร
Internal oblique ถ่ายปัสสาวะ อาเจียน

ช่วยกดอวัยวะภายในช่องท้อง ช่วยใน External oblique
การหายใจ ช่วยไม่ให้อวัยวะภายใน
เคลื่อนที่ (มัดนอก) ช่วยในการหายใจออก
ป้องกันอวัยวะภายในไม่ให้เคลื่อนที่
Transverse abdominis
ที่มาhttp://goodhealth2life.blogspot.com/201
ช่วยกดอวัยวะภายในช่องท้อง 5/02/2.html
และช่วยในการหายใจออก

45

กล้ามเนื้อด้านหลังของท้อง

Psoas major Psoas minor

งอต้นขา หุบและหมุน งอต้นขา หุบและ
เข้าข้างใน หมุนเข้าข้างใน

Iiiacus muscle Quadratus
muscle
งอต้นขา หุบและหมุน
เข้าข้างใน ช่วยในการหายใจเข้า
พยุง diaphragm
ให้มั่นคง

ที่มาhttps://www.yoganatomy.com/psoas- 46
muscle-ultimate-guide/