เครื่องแต่งกายกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย

เครื่องแตง่ กายกลมุ่ ชาติพนั ธ์ุในประเทศไทย

มอญ

กลมุ่ ชาติพนั ธุ์มอญ เปน็ ชนเผา่ พน้ื เมอื งที่ แขนยาว คอกลม เอวสั้�น กระดุมุ 5 เม็ด็ ผ้า้ ถุงุ
มีประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมท่ีย่ิงใหญ่ใน ลายดอนชัยั มีสี ไบหรือื ผ้า้ ขาวม้า้ ซึ่่�งการแต่่งตััว
ภมู ิภาคนี้มายาวนาน เช่่นนี้�ในอดีตี เป็็นการแต่ง่ ตััวเฝ้า้ กษััตริิย์์ สาเหตุุ
การแต่่งกายของชาวมอญมีีอััตลัักษณ์์ ของการใส่่สไบเพื่�อแสดงถึึงการคารวะพระสงฆ์์
เฉพาะตััวคือื ในอดีีตผู้�ชายจะใส่่เสื้�อข้้างนอก หรืือผู้�อาวุโุ สนั่�นเอง

Indigenous Costumes in Thailand 51

52

เครื่องแต่งกายกลุ่มชาตพิ ันธใ์ุ นประเทศไทย

มานิ

มานิ เปน็ ชนเผา่ พืน้ เมืองท่ีมิ ปี ระชากร
ขนาดเล็ก อาศยั อยู่ในปา่ ในเขตเทอื กเขาทาง
ภาคใต้ของประเทศไทย โดยเฉพาะในจังหวัด
สตูล พัทลุง และตรัง ด�ำรงชพี ด้วยการหาของ
ปา่ และล่าสตั วเ์ ป็นอาหาร จงึ มวี ิถีชีวติ ท่เี รียบ
ง่าย ชอบแบ่งปัน แต่ไม่สะสมอาหารและ
ส่ิงของ
ชาวมานิ เลา่ ให้ฟังวา่ สมยั ก่อนนุ่งใบไม้
เปลือกไม้ หรือตะใครน่ �้ำที่เกาะเปน็ ผนื อยตู่ าม
ก้้อนหินิ ส่่วนร่่างกายท่อ่ นบนจะเปลืือยเปล่่า
ทั้�งหญิิงและชาย ประธาน ดิศิ ราพงศ์์ (2535)
บนั ทึกไวว้ ่า “เขานุง่ ดว้ ยใบชิง โดยน�ำเอาใบชิง
มาตัดทอนเปน็ สามเหลี่ยมยาวรี แล้วนำ� มาพับ
เสียบไว้กบั เชือกหวายทม่ี ดั เอวอยู่ โดยปลาย
ดา้ นเรียวกดปดิ อวยั วะเพศพอดี แล้วผา่ นวก
ข้นึ มาเหนบ็ ไว้ดา้ นหลังที่บ้ันเอว แต่ร่างทอ่ น
บนเปลือยเปลา่ ” ปจั จบุ นั ชาวมานทิ ุกกลมุ่ จะ
รจู้ กั นุ่งห่มเสื้อผ้าแลว้

Indigenous Costumes in Thailand 53

54

เคร่อื งแตง่ กายกล่มุ ชาติพันธุใ์ นประเทศไทย

ลเวือะ

ลเวืือะ หรืือบางครั้�งอาจเรียี กว่่าลััวะ เป็็น สีีขาวสลัับสีีน้ำำ��เงิินและมีีพู่�ประดัับด้้ายหลากสีี
ชนเผ่่าพื้�นเมืืองดั้�งเดิิมที่�ตั้�งถิ่�นฐานอยู่�ใน ห้้อยไปพาดไว้ท้ี่�ไหล่ด่ ้้านใดด้้านหนึ่ง�่ ที่่�ข้า้ งเอวจะ
อาณาจัักรล้้านนามาก่่อนการตั้�งเมืืองเชีียงใหม่่ มีีมีีดที่่�ด้้ามทำำ�มาจากงาช้้างเหน็็บไว้้ในฝัักเงิินและ
เคยมีีอาณาจัักรที่�รุ่�งเรือื งมายาวนาน จนกระทั่�ง มีี�ีพู่�ประดัับด้้ายหลากสีีห้้อยลงมาถึึงระดัับหััวเข่่า
ราว พ.ศ. 1200 ในสมัยั ขุุนหลวงวิลิ ัังคะ เป็น็ ผู้้�นำำ� ผ้ชู าย ลเวือะ นิยมโพกหวั ดว้ ยผ้าสชี มพหู รอื สีแดง
คนสุุดท้้ายก็ล็ ่่มสลายไป ปัจั จุบุ ัันมีีชาวลเวือื ะ
อาศัยั อยู่�หนาแน่น่ ในเขต อ.ฮอด และ แม่่แจ่่ม
จ.เชีียงใหม่่ และ อ.แม่ล่ าน้อ้ ย จ.แม่่ฮ่่องสอน
การแตง่ กายของผู้หญิงลเวือะ จะสวมเส้ือ
ทรงกระบอกแขนสนั้ สีขาวหรือสีดำ� ตรงกลาง
ด้านหน้าและหลังมีรอยตะเข็บยาว ที่ปลายแขน
ขลบิ ดว้ ยผ้าสีแดง นุง่ ผ้าถุงทรงกระบอกสีด�ำลาย
มัดหมีส่ แี ดงสลับขาว สวมปลอกแขนสีขาวหรอื สี
ฟา้ หรอื น�ำ้ เงิน สวมก�ำไลข้อมอื เงนิ ขดเปน็ เกลียว
สว่ นท่ีแขง้ สวมปลอกผ้าสนี ำ้� เงนิ เข้ม และสะพาย
ถุงยา่ ม นอกจากน่ย้ี งั สวมใส่เครื่องประดบั สรอ้ ย
คอเมด็ เงินและเหรียญเงิน พร้อมด้วยสรอ้ ยคอ
ลูกปดั หลากสีและใสต่ ้มุ หูเงิน
การแต่งกายของผชู้ ายลเวอื ะ จะสวมเสอื้
สขี าวแขนทรงกระบอกยาวไมม่ ลี วดลาย ไม่ปิด
หนา้ อก และกางเกงทรงกระบอกสขี าวทีป่ ลายขา
มีีรอยปัักด้้วยด้้ายสีีส้้มและน้ำำ��เงิินหรืือสีีเขีียว
สะพายถุุงย่า่ ม ส่ว่ นที่�คอจะสวมสร้้อยร้้อยลููกปัดั

Indigenous Costumes in Thailand 55

56

เคร่ืองแต่งกายกลมุ่ ชาติพันธใ์ุ นประเทศไทย

ละหู่

ชาวละหูใ่ นประเทศไทยมีหลายกลุ่มยอ่ ย เชน่ ชดุ แตง่ กายของผู้หญงิ : ตัวเสื้อใชผ้ า้ สโี ทนมดื
ละหูญ่ ิ ละห่นู ะ ละหูแ่ ซแล ละหู่ฟู่ ละหูฌ่ ี (ละหู่บะกวิ มกั นิยมสีดำ� หรอื นำ�้ เงนิ ทรงเสื้อมสี องแบบคอื เสื้อแบบ
และบะ่ หลา) ละหู่แฮะกะ ละหู่ละบา เปน็ ต้น ชาวละหู่ ยาวครง่ึ ตัวถงึ เอวและแบบยาวถึงน่อง มีทง้ั ผา่ หนา้ ตรง
แต่ละกลุ่มย่อยมีเครื่องแต่งกายท่ีมีเอกลักษณ์เฉพาะ และป้ายขา้ ง นยิ มปา้ ยมาดา้ นข้างขวา มีการเย็บประดบั
กลมุ่ มีการตกแตง่ เสือ้ ผ้าด้วยผ้าหลากหลายสี เย็บปกั ทสี่ าบเสือ้ หรือชายเส้อื ดว้ ยผ้าชนิ้ เลก็ ๆ เยบ็ ติดกนั และ
เปน็ ลวดลายทสี่ วยงาม รปู แบบของเคร่อื งแตง่ กายจะ ปักเย็บเส้นด้ายด้วยสีตา่ ง ๆ เปน็ ลวดลายหลากหลาย
แตกต่างกนั ไปในแต่ละกลุม่ และประดบั ดว้ ยเม็ดโลหะเงนิ และสะพายย่าม ชดุ แต่ง
ชุดุ แต่่งกายของผู้�ชาย: ตัวั เสื้�อใช้้ผ้า้ พื้�นสีีโทน กายทอ่ นลา่ งของผ้หู ญงิ มที ้ังสวมผ้าถงุ และสวมกางเกง
มืดื นิิยมเป็็นสีีดำำ�หรืือสีนี ้ำำ��เงินิ ลักั ษณะยาวถึึงสะโพก ท้ังชายและหญิงจะใช้นิยมโพกหัวด้วยผ้าสีด�ำ
ทรงกระบอกแขนยาว มีทีั้�งผ่่าหน้า้ และป้้ายข้า้ ง นิิยม เย็บปักด้วยลวดลายและประดับด้วยเม็ดเงินสวยงาม
ป้า้ ยไปด้้านขวาของผู้�สวมใส่่ เย็บ็ ปักั สาบเสื้�อและชาย ส่วนเดก็ จะนยิ มสวมหมวกผา้ นอกจากนี้ผูช้ ายละหู่ยงั
เสื้�อด้้วยเส้้นด้า้ ยสีตี ่า่ ง ๆ ประดับั ด้้วยเม็็ดโลหะเงินิ นิยมเจาะหูด้านขวา ใส่ต่างหเู งนิ ใสห่ ว่ งเงินที่คอ กำ� ไล
กางเกงผู้�ชายใช้้ผ้้าพื้�นสีีโทนมืืดเช่่นเดีียวกัับเสื้�อ มือเส้นกลม สว่ นผหู้ ญงิ จะเจาะหทู ้งั สองข้าง ใส่ต่างหู
ขากางเกงยาวถึึงน่่องหรืือข้้อเท้้าที่่�มีีทั้�งแบบเป้้าสั้�นและ เงินแบบห้อยลายขดก้นหอย ใสห่ ่วงเงินทค่ี อ ใสส่ รอ้ ย
เปา้ ยาว มผี ้าคาดเอว คาดมดี ดาบ และสะพายย่าม บาง ลูกปัดสขี าวทรี่ อ้ ยเป็นพวงชิดล�ำคอ ใสก่ �ำไลเงินท่ีข้อมอื
กลุ่มมีถุงนอ่ งผา้ สเี ดยี วกบั เส้ือผ้าสวมใส่ดว้ ย ทง้ั สองข้าง และคาดเข็มขัดเงิน

ละหแู่ ซแล ละหบู่ ะ่ หลา

ละห่นู ะ 57

Indigenous Costumes in Thailand

58

เคร่อื งแตง่ กายกลุม่ ชาตพิ นั ธ์ใุ นประเทศไทย

ลาวเวียง

ลาวเวยี ง หรอื อาจเรียกว่าลาวกลาง
กระจายตัวอยู่ในพ้ืนท่ีภาคกลางหลายจังหวัด
ของประเทศไทย เช่น จังหวัดชัยนาท
นครสวรรค์ ลพบรุ ี สระบุรี เป็นตน้
การแต่่งกายของลาวเวีียง สวมใส่่เสื้�อผ้า้
เย็บ็ ด้ว้ ยผ้า้ ไหม เพราะอาชีพี ดั้�งเดิมิ ปลููกหม่่อน
เลี้�ยงไหม ทอผ้้า นำำ�มาตััดเย็็บเสื้�อผ้า้ ใช้ก้ ัันเอง
เ สื้ � อ ข อ ง ผู้ � ห ญิิ ง แ ล ะ ผู้ � ช า ย ล า ว เวีี ย ง เ น้้ น โ ท น
สีคี รามหรือื สีีน้ำำ��เงินิ โดยผู้�หญิิงนุ่�งผ้า้ ซิ่�นที่่�มีี
ลวดลายสวยงามและมีีผ้้าสไบเฉีียงพาดไหล่่
เกล้้าผมมวย ส่ว่ นผู้�ชายนุ่�งผ้า้ โสร่ง่ ที่่�ทำำ�จาก
ผ้า้ ไหม ปัจั จุุบันั นิยิ มแต่่งกายแบบชุุดดั้�งเดิมิ
เฉพาะในวันั สำำ�คัญั ทางศาสนา งานบุญุ และ
โอกาสสำำ�คัญั ๆ เช่่น วันั สงกรานต์์ วันั สารทลาว
การต้้อนรัับแขกหรือื บุคุ คลสำำ�คััญ ผู้�หลักั ผู้้�ใหญ่่
ของบ้้านเมืือง เป็็นต้้น

Indigenous Costumes in Thailand 59

60

เครือ่ งแต่งกายกลุ่มชาตพิ นั ธุใ์ นประเทศไทย

ลาวแง้ว

ลาวแงว้ ได้ต้งั ชมุ ชนที่กระจายตัวอยู่ การแต่่งกายผู้�หญิงิ ในอดีีตนุ่�งผ้้าโจง
ใ น พ้ื น ที่ ภ า ค กล า ง ห ล า ย จั ง ห วั ด ข อ ง กระเบนหลากสีี แต่ป่ ัจั จุุบัันนุ่�งผ้า้ ซิ่�นสีีพื้�น
ประเทศไทย เช่น จังหวดั ลพบุรี สระบรุ ี บานเย็น็ มีลี วดลายหลากสีี สวมเสื้�อคอ
สงิ ห์บุรี และชัยนาท เปน็ ต้น กระเช้้าเข้า้ รูปู แขนเสื้�อยาว และมีอี ีกี แบบ
การแตง่ กายผชู้ าย นงุ่ กางเกงทรง หนึ่่�งเป็็นเสื้�อแขนทรงกระบอกสีีขาวยาวถึึง
กระบอกสดี �ำ สวมเสอื้ แขนยาวสีขาว มผี ้า ขอ้ ศอก ซึ่งจดั เป็นชดุ สุภาพ เหมาะส�ำหรับ
คาดเอวทที่ อดว้ ยลวดลายหลากสี และ งานมงคลและร่วมงานประเพณีทั่วไป
สะพายยา่ ม

Indigenous Costumes in Thailand 61

62

เครื่องแต่งกายกลมุ่ ชาติพันธ์ใุ นประเทศไทย

ลาวคร่งั

ลาวครั่�ง (หรือื อาจเรีียกลาวคั่�ง) เป็น็ องค์์ความรู้�ในการนำำ�วััตถุุดิิบจากธรรมชาติิ
กลุ่่�มชาติิพัันธุ์�ที่�อาศััยอยู่�ในพื้�นที่�ทาง มาย้้อมสีผี ้า้ ด้ว้ ย เช่น่ นำำ�ขมิ้�นมาย้้อมสีีเหลือื ง
ภาคกลางของประเทศไทย เช่น่ จังั หวััด สีีดำำ�จากน้ำำ��มะเกลืือผสมกัับตะไคร่่น้ำำ��
ก�ำแพงเพชร นครสวรรค์ สุพรรณบรุ ี สีีครามได้้จากต้้นครามผสมกัับปููนกิินหมาก
นครปฐม ชยั นาท และอทุ ยั ธานี เป็นตน้ เป็นต้น
การแต่่งกายของลาวครั่�ง ปััจจุบุ ััน
ผู้ �หญิิงใส่่เสื้ �อแขนยาวทรงกระบอกตััดเข้้ารููป
นุ่�งผ้า้ ซิ่�นต่อ่ ตีีนจก ผืืนผ้า้ ซิ่�นทอมืือแทรกด้ว้ ย
ลายมัดั หมี่� ใส่เ่ สื้�อทำำ�จากผ้า้ ไหมแขนยาวทรง
กระบอก และมีผี ้้าสไบลวดลายประณีีต
สวยงาม ส่ว่ นผู้�ชายสวมเสื้�อแขนยาวทรง
กระบอกเช่น่ เดีียวกััน แต่่ไม่น่ ิิยมตัดั เข้้ารููป
เหมืือนผู้�หญิิง ใส่่กางเกงขายาว เครื่�องแต่ง่
กายส่่วนใหญ่่ทำำ�มาจากผ้้าฝ้้ายและไหมเป็็น
ด้ว้ ยวิธิ ีีการจกและมัดั หมี่ี่�� มีีผ้า้ ซิ่�นต่่อตีนี จก
และมัดั หมี่�เป็็นเอกลัักษณ์์ที่�โดดเด่น่ เสื้�อส่่วน
ใหญ่่จะย้อ้ มสีีแดงที่�ได้จ้ ากธรรมชาติิ เหมืือน
สีีครั่�ง มีีการทอผ้้าขาวม้า้ 5 สีี นอกจากนี้้�ยัังมีี

Indigenous Costumes in Thailand 63

64

เครื่องแตง่ กายกลุ่มชาตพิ ันธุ์ในประเทศไทย

ลีซู

ชุมชนลีซูส่วนใหญ่ตั้งกระจายตัวอยู่ใน ผ้าพื้นสีดำ� ล้วน ทรงกางเกงมีลกั ษณะเป้ายาวและ
พืน้ ทีส่ งู ทางภาคเหนอื ของประเทศไทย อาศัยอยู่ ขายาวถึงน่อง และในชว่ งปีใหมแ่ ละเทศกาล
หนาแนน่ ทีส่ ุดทจ่ี งั หวัดเชยี งใหม่ ชาวลีซูถอื วา่ ส�ำคัญ ๆ นยิ มสวมเส้อื คลุมแขนกุดยาวระดับเอว
เป็นชนเผ่าพื้นเมืองกลุ่มหน่ึงท่ีมีชุดแต่งกายสีสัน ท่ีประดบั ดว้ ยเครือ่ งเงินทบั อกี ชัน้ ใสต่ ่างหูและ
สดใสและสวยงาม สร้อยคอเครื่องเงิน สวมหมวกผ้าสีด�ำที่ประดับ
ชุดแต่งกายของผู้ชาย: จะสวมใส่เสื้อแขน ด้วยเส้นไหมพรมและลูกปดั หลากสี สวมถงุ นอ่ ง
ทรงกระบอกยาว 2 ชนั้ ซึง่ ช้นั นอกเป็นผ้าฝา้ ย ผ้าสีโทนร้อนที่เย็บปักลวดลายบริเวณขอบล่าง
หรอื ก�ำมะหยี่สีดำ� ส่วนผ้าช้ันในใชส้ ีฟ้าหรอื ขาว สะพายย่ามทอทป่ี ระดบั ดว้ ยเคร่ืองเงนิ คาด
คอเสอื้ มลี ักษณะกลม ตวั เสอ้ื ผ่าหนา้ ป้ายเฉยี ง เข็มขัดเงินและหางประดับท่ีท�ำจากผ้าและพู่ไหม
ดา้ นข้างขวา ส่วนกางเกงผู้ชายใช้ผา้ พ้ืนสเี ขยี ว พรมทรงกลมหลากสโี ทนร้อน
หรอื สฟี า้ สดใส ทรงกางเกงมลี ักษณะเป้ายาวและ
ขายาวถงึ นอ่ ง และในชว่ งปีใหม่และเทศกาล
ส�ำคัญ ๆ นยิ มสวมใสเ่ ส้ือที่ประดับดว้ ยเครอ่ื งเงิน
โพกหัวด้วยผืนผ้าสีขาวหรือสวมหมวกผ้าสีด�ำ
สวมถุงน่องสีด�ำเย็บขอบล่างด้วยผ้าสีโทนเย็นสด
สะพายยา่ มทอท่ีประดบั เครื่องเงนิ และหาง
ประดบั ทท่ี ำ� จากผา้ และไหมพรมหลากสี
ชดุ แต่งกายของผูห้ ญิง: ตัวเสือ้ ใชผ้ ้าพนื้ สี
โทนเย็นสดใส มักนิยมสีเขียวหรือสีฟ้า ทรงเสอ้ื จะ
ปา้ ยขา้ งด้านขวา ตัวเสื้อยาวถึงนอ่ ง โดยต้ังแตเ่ อว
ลงไปผา่ ข้างทงั้ สองดา้ น มกี ารเยบ็ ประดบั บริเวณ
ไหล่เสื้อดว้ ยแถบผา้ หลากสี ส่วนกางเกงผ้หู ญงิ ใช้

Indigenous Costumes in Thailand 65

66

เครื่องแตง่ กายกลุ่มชาติพนั ธุ์ในประเทศไทย

อ่าขา่

ชาวอ่า่ ข่่าในประเทศไทย มีีจำำ�นวนประชากร ส่วนชุดแต่งกายของผู้ชายจะมีลวดลายและลักษณะ
ประมาณ 80,000 คน ส่่วนใหญ่ต่ั้�งชุุมชนกระจายอยู่�ใน แตกต่างไปตามกลุ่มยอ่ ยเช่นกัน และมอี งคป์ ระกอบ
ภาคเหนืือ อาศัยั อยู่�หนาแน่น่ ที่่�สุุดในจัังหวััดเชีียงราย หลักของชุดที่เหมอื นกัน คอื ผ้าโพกหวั เสอ้ื กางเกง
ซึ่่ง� มีอี ยู่� 8 กลุ่่�มย่่อย ได้แ้ ก่่ กลุ่่�มอู่�โล้้ (Uq Lor) อู่�ชยูู เข็มขัด และยา่ ม มเี ครอื่ งเงนิ เป็นเครอื่ งประดบั แต่
(Uq Coe) อู่�เบี่�ยะ (Uq Byaq) หน่่าคะ (Naq Kar) ตกแต่งไม่มากเทา่ ของสตรี ส�ำหรบั ชดุ แตง่ กายของเดก็
อาจ้อ้ (A Jawr) อาเค้อ้ (A Ker) อู่่�พีี (Uq Pi) และปยะ น้นั จะไม่มอี งคป์ ระกอบหลักบางส่วน เช่น เดก็ ผู้หญงิ
(Pyavq) จะไมม่ เี สื้อชัน้ ในสายเดียวและผา้ คาดเอว ซึ่งจะเรมิ่ ใส่
ชุดแต่งกายของสตรีชาวอ่าข่าแต่ละกลุ่มย่อยมี ได้เมอื่ เข้าสู่วัยรนุ่ แล้ว สว่ นเด็กผูช้ ายจะสวมหมวกผ้า
ลวดลายและลักษณะแตกต่างกัน แต่มีองคป์ ระกอบ จนกว่าจะเข้าสู่วัยรุ่นจึงค่อยเปลี่ยนมาใช้ผ้าโพกหัว
หลักของชุดแตง่ กายทเี่ หมือนกันทกุ กลมุ่ คือ หมวก เสอื้ เหมือื นผู้�ใหญ่่
คลุม เสือ้ ช้นั ในสายเดยี ว กระโปรง ผา้ คาดเอว (ซึ่งด้าน
ในของผ้าคาดเอวน้ันจะท�ำกระเป๋าลับไว้ใส่ของส�ำคัญ
เวลาออกนอกบา้ น) และถุงน่อง โดยทุกกลุ่มจะมีเครอ่ื ง ชุดเด็กหญงิ อ่เู บย่ี ะ

เงินและลูกปัดเป็นเคร่ืองประดับหลักของชุดแต่งกาย

ชุดเด็กหญิงอชู่ ยู อู่เบ่ยี ะ

Indigenous Costumes in Thailand ชุดเด็กชายอาจอ้

67

68

เครอ่ื งแต่งกายกลมุ่ ชาติพนั ธุใ์ นประเทศไทย

อิ้วเม่ยี น

อิว้ เมยี่ น หรืออาจเรียกวา่ “เมยี่ น” มี แผ่นเงนิ ส่ีเหล่ียม ทาผมด้วยข้ผี ้ึง พันด้วยผา้ สีแดง
ประชากรราว 50,000 คน ชาวเม่ยี นสว่ นใหญจ่ ะ และพนั ทบั ดว้ ยผ้าสีน�ำ้ เงินปนด�ำ
นบั ถอื เทพยดา วญิ ญาณบรรพบรุ ษุ และวญิ ญาณ ผชู้ ายจะสวมเส้อื สีดำ� อกไขวแ้ บบเสอื้ คน
ท่ัวไป ทุกบา้ นจะมีห้งิ บูชาบรรพบุรุษ และมคี วาม จีน ตดิ กระดมุ คอและรกั แรเ้ ปน็ แนวลงไปถงึ เอว
เชอ่ื ในเรื่องท่อี ย่เู หนือธรรมชาติและสิง่ ศกั ดิส์ ิทธ์ิ เสื้อยาวคลุมเอว น่งุ กางเกงขายาวสดี �ำ กางเกงตดั
การแต่งกาย ชาวเมย่ี นให้ความส�ำคญั กบั เย็บด้วยผ้าฝ้ายทอมือยอ้ มสีครามหรอื สีดำ� คนรุ่น
การแต่งกายท่เี หมาะสมในการท�ำพธิ ีกรรม โดย เก่ายังสวมเส้ือกำ� มะหยใ่ี นงานพิธี แต่เมอ่ื อายุมาก
แตล่ ะพธิ ีกรรมจะมีชดุ ท่ีแตกต่างกัน เช่น ชุดเขา้ ขนึ้ เส้ือของผชู้ ายเมี่ยน กจ็ ะลดสีสนั ลงทกุ ทจี น
พิธีบวช (กว๋าตัง) ชุดแต่งงาน เป็นตน้ เรียบสนทิ
ผู้หญิงนุ่งกางเกงด้วยผ้าสีน้�ำเงินปนด�ำ ชาวเม่ียนมีชื่อเสียงในเรื่องการตีเคร่ือง
ด้านหน้าจะปักลวดลายละเอียดตั้งแต่เอวถึง เงนิ รูปแบบเครือ่ งประดบั แตล่ ะชนิ้ เป็นงานฝีมอื
ปลายขา ใสเ่ สื้อคลุมสีดำ� ยาวถึงข้อเท้า ผ่าดา้ น ปราณตี สวยงาม เมอื่ มงี านประเพณีผ้หู ญิงเม่ยี น
หน้าตลอดและติดไหมพรมสีแดงที่อกเสื้อรอบคอ จะประดับเครือ่ งเงินกันอย่างเต็มท่ี
ลงมาถึงหน้าทอ้ ง ผ่าด้านข้าง อกเสือ้ กลดั ตดิ ดว้ ย

Indigenous Costumes in Thailand 69

70

เคร่อื งแต่งกายกลุม่ ชาตพิ นั ธุใ์ นประเทศไทย

อูรักลาโว้ย

เปน็ ชนเผ่าพนื้ เมอื งทีต่ ั้งถน่ิ ฐานอยใู่ น ด้วยความท่ีมีวิถีชีวิตผูกพันกับทะเลและ
ประเทศไทยมายาวนาน ก่อนทีจ่ ะรวบรวมแผ่น อาศัยอยบู่ นเรอื เปน็ หลกั ชาวอูรักลาโว้ยดง้ั เดมิ
ดนิ และประชากรเปน็ รฐั ชาติ เพ่ือคงความเปน็ ไม่ได้มเี ครอ่ื งแตง่ กายมากชิ้น หรือมเี ครอ่ื งประดับ
เอกราชจากการล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก ตกแตง่ เหมือนชนเผ่าพื้นเมอื งกล่มุ อนื่ ๆ ในสมยั
พวกเขาเข้ามาต้ังถิ่นฐานดั้งเดิมอยู่บริเวณหมู่ กอ่ นนน้ั ผชู้ ายจะนงุ่ โสรง่ สว่ นผูห้ ญิงจะใส่ผา้ ซ่นิ
เกาะลนั ตา จงั หวัดกระบ่ี และกระจายตัวออกไป กระโจมอก สมัยตอ่ มาเมื่อมาปักหลักสรา้ งฐานอยู่
ตามหมู่เกาะต่าง ๆ ในแถบทะเลอนั ดามนั ท่เี ป็น ตามชายฝัง่ แบบถาวร ไดป้ ระยุกต์เอาชุดแต่งกาย
อาณาเขตของประเทศไทย แบบมลายูและบางส่วนได้รับอิทธิพลมาจาก
ตามประวัตศิ าสตร์ที่สืบคน้ ได้ในหลาย ๆ อินเดยี มาเป็นของตนเอง สวมใสผ่ า้ ถุง เสื้อลาย
ภาคสว่ น สรุปไดว้ า่ “ซาตั๊ก” หรอื เกาะลันตา ดอกไมส้ ีสนั โดดเด่นดูตระการตา นิยมเกลา้ มวย
จงั หวัดกระบ่ี ถอื เปน็ แผ่นดนิ แหง่ แรกท่ชี าวอูรัก ผมและทัดดอกไม้ มีการสวมใส่เคร่ืองประดับ ท่ี
ลาโวย้ ลงหลักปักฐาน ก่อนทจี่ ะแยกยา้ ยขยาย ส่วนใหญ่ถักร้อยจากเปลือกหอยและไข่มุกชนิด
ถนิ่ ฐานไปยังพ้ืนท่อี น่ื ๆ เกาะลนั ตาจงึ เปรียบ ตา่ ง ๆ
เสมือนเมืองศนู ยก์ ลางของชาวอรู ักลาโวย้

Indigenous Costumes in Thailand 71

72

เครอื่ งแต่งกายกลุ่มชาตพิ นั ธใุ์ นประเทศไทย

โซท่ ะวึง

โซ่่ทะวึึง เป็น็ กลุ่่�มชาติพิ ัันธุ์�ที่�มีจำำ�นวน คดิ รูปสิงห์ รูปช้าง ลายแมงมุม ลายกาบ
ประชากรขนาดเล็ก็ ประมาณ 2,500 คน แกว้ เปน็ ต้น สมัยก่อนนั้นจะมีการยอ้ มสเี อง
อาศยั อยูใ่ นจงั หวัดสกลนคร โดยใช้สคี รามและเปลอื กไม้ แตใ่ นปัจจบุ ัน
ผู้ชายจะใสเ่ สอื้ คอกลมสคี ราม และ จะชื้อสีย้อมผ้ามาย้อมให้ออกมาเป็นสีต่างๆ
นงุ่ กางเกงขากว๊ ยสีคราม สว่ นผูห้ ญิงสวมใส่ และชุดแต่งกายจะประดับไปด้วยเครื่องเงิน
เสอ้ื สคี รามแบนสามสว่ น และนงุ่ ผ้าซ่ินลาย เชน่ เข็มขดั กำ� ไลขอ้ มอื กำ� ไลข้อเทา้ ตา่ งหู
มดั หมี่ เสอื้ ผา้ ของชาวโซ่ทะวึงจะมีการถกั จะใช้สวมใสช่ ุดแตง่ กายในโอกาสต่าง ๆ เชน่
ทอที่มลี วดลายทีเ่ ปน็ เอกลักษณ์ เชน่ ผ้าลาย งานวัด งานแตง่ งานศพ เปน็ ตน้

Indigenous Costumes in Thailand 73

74

เครือ่ งแตง่ กายกลุ่มชาตพิ นั ธุ์ในประเทศไทย

ไตหย่า่

ผู้้�ชายไตหย่่าจะสวมกางเกงสีีดำำ�หรืือสีีครามคล้้าย
กางเกงขาก๊๊วย เสื้�อสีเี ดีียวกับั กางเกง เรีียกว่า่ เสื้�อฮีี
ลักั ษณะเป็็นเสื้�อคอจีีนแขนยาว ผ่า่ หน้้าติดิ กระดุมุ ผ้้า
ปลายแขนแต่่งด้้วยแถบผ้้าสีแี ดงหรือื สีฟี ้้า สวมหมวกผ้า้
ทรงกลมกลางศีีรษะโล่่ง ติิดพู่่�ห้้อยด้า้ นข้า้ งซ้า้ ย ใน
ปััจจุุบัันมีีการปรัับรููปแบบของเสื้ �อเพื่ �อใส่่ในช่่วงอากาศ
ร้อ้ น เป็็นแบบเสื้�อแขนกุุดตกแต่ง่ ด้้วยเม็็ดเงินิ
ส่่วนเครื่�องแต่ง่ กายผู้�หญิิง จะสวมผ้้าซิ่�น 2 ผืนื
ซ้อ้ นกันั เป็น็ ผ้้าพื้�นสีีดำำ� ประดับั ด้้วยผ้า้ ริ้�วสีีต่า่ ง ๆ เย็็บเป็น็
แถบรอบชายผ้า้ ซิ่�น ขณะสวมใส่่จะรั้�งผ้า้ ซิ่�นด้า้ นซ้า้ ยขึ้�น
ปล่่อยชายด้า้ นขวาห้อ้ ยต่ำำ��ลงมา นอกจากชายเสื้�อและผ้า้
ซิ่�นจะประดัับด้้วยริ้�วผ้้าสีีต่า่ ง ๆ แล้้ว ยัังใช้้เม็็ดเงิินสอย
เย็บ็ ติดิ กัับชายเสื้�อ สาบเสื้�อ และขอบแขนเป็็นลวดลาย
ต่า่ ง ๆ อีีกด้ว้ ย

Indigenous Costumes in Thailand 75

76

เครือ่ งแต่งกายกล่มุ ชาติพันธ์ุในประเทศไทย

ไทขาวลาวพุทธ

ไทขาวลาพุทธ ส่วนใหญอ่ าศยั อย่ใู น ผชู้ าย จะนุง่ กางเกงผ้าทอขาก๊วย
พ้นื ที่อำ� เภอบา้ นไร่ จังหวดั อทุ ยั ธานี สวมเสือ้ ผา้ ทอสขี าว เคียน (มดั ) เอวด้วยผ้า
คณุ ศภุ มาส จนั ทอน ชาวไทขาวลาว ขาวม้าลายตาหมากรุก ปลายท้ังสองด้าน
พทุ ธ จากอำ� เภอบ้านไร่ จงั หวดั อุทัยธานี ได้ นิยมปักลายรูปสัตวต์ ่าง ๆ เช่น ชา้ ง ม้า เสอื
อธิบายลกั ษณะเครือ่ งแต่งกายไว้วา่ ผหู้ ญงิ เปน็ ตน้ เม่ือเข้าไรก่ จ็ ะเปล่ียนเสื้อเปน็
จะนงุ่ ผา้ ซิน่ ตนี แดง สวมใส่เส้อื ผ้าไหมสขี าว สนี ้�ำเงินหรอื สคี รามเช่นเดียวกับผ้หู ญงิ แลว้
สำ� หรบั ไปงานบญุ หรือโอกาสส�ำคัญตา่ ง ๆ นำ� ผ้าขาวมา้ มาโพกหวั แทน
พาดไหล่ด้วยสไบสีขาวลายตมุ้ ปลายทั้งสอง สเี ส้อื ผา้ หลักทใ่ี ช้มี 5 สี ได้แก่ สแี ดง
ด้านนยิ มปกั ลายพญานาค ปจั จุบนั มกี าร สดี �ำ สขี าว สเี หลอื ง และสเี ขยี ว โดยแต่ละสี
ประยุกต์สีสไบเป็นสีครีมหรือโทนสีที่เข้มขึ้น จะมคี วามหมายเฉพาะ เชน่ สแี ดง หมายถึง
สมัยกอ่ น ถ้าเขา้ ไร่ ทำ� สวน หรือท�ำนา จะ สพี ระอาทิตย์ บ่งบอกวา่ ตนเองมถี ิน่ ฐานเดมิ
เปลี่ยนเส้อื เปน็ ผา้ ไหมสีครามหรือสดี ำ� อยทู่ างฝงั่ ซา้ ยของแม่น�้ำโขง เป็นตน้

Indigenous Costumes in Thailand 77

78

เครื่องแตง่ กายกลุ่มชาติพนั ธุใ์ นประเทศไทย

ไทเขนิ

ไทเขนิ เรียกตนเองว่า “ขนึ ” โดย เป็นเส้ือปั๊ดซึ่งตัดเย็บจากผ้าแล้วบุด้วยฟองน�้ำ
สนั นิษฐานวา่ ตง้ั ชื่อตามแมน่ ้�ำขนึ ซึง่ ไหลผา่ น แผ่นบางหรือผ้าก�ำมะหย่ีท่ีมีคุณสมบัติป้องกัน
เมืองเชียงตุงจากตะวันตกขึ้นไปทางเหนือแล้วจึง อากาศหนาวได้ และ “เส้ือปดั๊ ไหมจนี ” จะตัด
ไหลลงใตแ้ ปลกจากแมน่ ำ้� สายอ่นื จึงเรียกแม่น�ำ้ เยบ็ จากผ้าแพรเนื้อดี ซึ่งโดยมากมีไวส้ ำ� หรับเจ้า
นัน้ ว่า “ขึน” (ทำ� นองค�ำวา่ ขดั ขืน หรือ ฝนื ) ด้วย นายชั้นสงู ผ้าซ่นิ ทนี่ ยิ มใชส้ วมใสใ่ นเทศกาลหรือ
เหตุนี้พลเมืองท่ีอาศัยอยู่ตามสองฝั่งน้�ำจึงเรียก งานพิธกี ารตา่ ง ๆ นนั้ มสี ว่ นประกอบของ
ตนเองวา่ “ขึน” หรือ “ไตขึน” โครงสร้างอยู่ 3 สว่ นดว้ ยกันคือ หัวซิ่นหรอื เอว
ผู้หญิงชาวไทเขินนิยมสวมเส้ือที่เรียกว่า ซิ่น เปน็ การน�ำแถบผ้ามาต่อเขา้ กบั ตวั ซ่นิ ส่วนที่
“เส้อื ปด๊ั ” เป็นเส้ือทม่ี ีลักษณะโครงสรา้ งเป็นเสือ้ อยดู่ า้ นบน ถา้ หากสวมหรอื นุ่งผ้าซิ่น สว่ นหวั ซ่ิน
แบบผ่าหน้าแต่สาบเสื้อด้านขวาจะมีรูปร่างเป็น จะอยูบ่ รเิ วณชว่ งเอว ซึง่ โดยมากจะใช้ผา้ ฝ้าย
ลักษณะชายธง และจะยาวกว่าอีกด้านหนงึ่ เวลา เพราะจะคงรปู และระบายอากาศไดด้ กี วา่ ตวั ซ่ิน
สวมจะต้องดึงส่วนเป็นชายธงเบี่ยงหรือป้ายข้าม หรือกลางซิน่ คอื สว่ นดา้ นกว้างของผา้ ทอผนื ท่ีนำ�
ไปทบั อีกฟากหน่ึง ซึง่ ตรงกับค�ำวา่ “ปัด๊ ” นั่นเอง มาทำ� เปน็ ผ้าซิน่ ถา้ หากสวมหรอื นุ่งอยู่ “ตัวซิ่น”
จากนั้นจะมัดยึดด้วยเชือกผูกกว้างประมาณคร่ึง หรือ “กลางซนิ่ ” คอื สว่ นท่อี ยู่บริเวณบนสะโพก
เซนติเมตร ยาวประมาณ 30 เซนติเมตร ซึ่งเชอื ก ลงมาถงึ บรเิ วณเข่า ซึ่งจะเปน็ ส่วนทมี่ ีลวดลายท่ี
ท่อนแรกเย็บติดกับชายเสื้อด้านหนึ่งและปลาย เกิดจากการทอ โดยทวั่ ไปแล้วการทอลายผา้ ของ
เชือกอีกท่อนเย็บติดที่ตัวเส้ือด้านข้างอีกจุดหน่ึง ชาวไทเขิน จะมลี วดลายตัดขวางเทา่ นั้น ซึ่งเรยี ก
เส้อื ป๊ัด มกั ตัดเยบ็ ใหพ้ อดีกับรปู รา่ งผู้สวมใส่ และ วา่ “ลายมุข” หางซ่ิน หรือส่วนตีนซ่ิน เปน็
ชายเสื้อด้านลา่ งจะสนั้ อยปู่ ระมาณบน้ั เอว ส่วนท่ตี อ่ จากตัวผา้ ซิน่ ลงไปดา้ นล่างสุด มีความ
โดยมากเสื้อปั๊ดมักใช้สวมใส่ในงานที่เป็น กวา้ งประมาณ 1 ฟุต ทำ� ดว้ ยผา้ ฝ้ายสดี �ำหรอื สี
พิธกี ารและมีอยหู่ ลายประเภท ทงั้ น้เี พื่อใหเ้ หมาะ แดง
สำ� หรบั การใชง้ านตามฤดกู าล เช่น “เส้อื ปด๊ั นวม”

Indigenous Costumes in Thailand 79

80

เครือ่ งแตง่ กายกลมุ่ ชาตพิ นั ธุ์ในประเทศไทย

ไทญ้อ

ไทญ้้อ ส่่วนใหญ่ต่ั้�งชุมุ ชนอยู่�ในพื้�นที่�ภาค (ตีนจก) เข็มขัดลายชิดคาดเอว ใช้สไบไหมลาย
ตะวันั ออกเฉียี งเหนือื ของประเทศไทย แถบ ผ้าขาวม้าหรือสไบสีพาดไหล่ด้านซ้ายแบบเฉียง
จัังหวัดั หนองคาย สกลนคร นครพนม กาฬสินิ ธุ์� ปล่อยชายยาวท้ังด้านหน้าและด้านหลังให้ชาย
และสระแก้้ว เทา่ กนั เครอ่ื งประดบั สร้อยคอ ตุ้มหู สรอ้ ยข้อมอื
ผู้้�ชาย สวมเสื้�อคอกลมผ้้าย้้อมคราม หรือื เคร่ืองเงิน ผมเกลา้ มวยประดับดอกไมส้ ดหรือ
สีธี รรมชาติิ แขนสั้�นหรือื แขนยาว และชุุดแต่ง่ กาย ดอกไม้ประดิษฐ์ การแต่งกายส�ำหรับการ
สำำ�หรัับการแสดงหรือื การรำำ� จะใช้้เสื้�อคอพวง แสดงหรือร�ำน้นั สวมเสื้อแขนทรงกระบอกผา้
มาลััยสีีเขีียวสดหรืือสีีสดใส ใช้ส้ ไบลายผ้า้ ขาวม้า้ ฝ้ายยอ้ มสคี รามหรือสีชมพู (สบี านเยน็ ) คอกลม
หรือื สไบสีพี ัับครึ่ง�่ กลาง พาดไหล่ซ่ ้้ายและขวา ขลิบดำ� หรือน�้ำเงินเขม้ นุ่งผ้าถงุ ไหมสีน�้ำเงินมีเชิง
ปล่่อยชายสองข้้างไปด้้านหลัังให้้ชายเท่่ากััน (ตีนจก) เข็มขัดลายชดิ คาดเอว ใชส้ ไบไหม
นุ่�งผ้้าโจงกระเบนสีีน้ำำ��เงิินเข้้มหรืือกางเกงขาสาม สีน้�ำเงินพาดไหล่ด้านซ้ายแบบเฉียงปล่อยชาย
ส่ว่ น ใช้ส้ ไบสีีหรือื ผ้้าขาวม้า้ คาดเอว ปล่อ่ ยชาย ยาวท้ังด้านหน้าและด้านหลังให้ชายเท่ากัน
ข้า้ งซ้า้ ยด้า้ นหน้า้ เครื่�องประดัับสร้อ้ ยเงิิน ห้้อพระ เครอื่ งประดบั สรอ้ ยคอ ตุ้มหู สรอ้ ยข้อมอื เครอ่ื ง
และเครื่�องเงิินตามสมควร ใบหูทู ัดั ดอก ดาวเรืือง เงิน ผมเกล้ามวยประดับดอกไม้สดหรือดอกไม้
ด้้านซ้้าย ประดิษฐ์
ผู้หญิง สวมเสอื้ แขนทรงกระบอกผา้ ฝา้ ย
ยอ้ มครามหรอื ธรรมชาติ คอกลม นุง่ ผา้ ถุงมเี ชิง

Indigenous Costumes in Thailand 81

82

ไททรงด�ำ

ไททรงดำำ� เป็็นกลุ่่�มชาติพิ ัันธุ์�หนึ่่ง�
ในตระกูลู ภาษาไท-กะได เดิิมมีีชื่�อเรีียกว่่า
“ไทดำำ�” คนทั่�วไปคุ้�นเคยชื่�อลาวโซ่ง่ มีีชุุด
แต่ง่ กายสีีดำำ�หรือื ครามเข้้ม ผู้�หญิิงนิิยม
เกล้า้ มวยผมรูปู แบบต่า่ ง ๆ ปัักด้ว้ ยปิ่่�น
หรือื สักั ด้ว้ ยหวีี ซึ่่ง� เป็็นอัตั ลักั ษณ์์เฉพาะบ่ง่
บอกสถานภาพตามวััยต่่าง ๆ
ผู้้�ชายใส่่เสื้�อไท เป็น็ เสื้�อแขนยาวผ่่า
อกตลอดแนว นุ่�งกางเกงขาสามส่ว่ นหรือื
ขายาว เวลาออกนอกบ้า้ นจะใส่่เสื้�อสีขี าว
ไว้้ข้า้ งในเสื้�อไท แต่่พัับคอปกทับั คอเสื้�อไท
มีผี ้้าคาดเอวปักั สีสี ันั ต่า่ ง ๆ
ผู้้�หญิิงใส่่ “เสื้�อก้อ้ ม” ตัดั เย็บ็
กระชับั ลำำ�ตัวั คอจีีน แขนทรงกระบอก รัดั
ข้้อมือื เอวสั้�น ผ่่าอกตลอดแนว นุ่�งผ้้าซิ้�น
ฝ้้ายแกมไหมสีีดำำ�หรืือครามเข้ม้ มีีลายขาว
เป็น็ ริ้�วแนวดิ่�งจากเอวจรดตีนี ซิ่�น สำำ�หรัับ
ชุดุ แต่่งกายในงานพิิธีีกรรมสำำ�คัญั ๆ ทั้�ง
หญิิงและชายจะใส่่ “เสื้�อฮีี” ซึ่่ง� มีลี ัักษณะ
คล้้ายเสื้ �อคลุุม
83

84

เครอื่ งแต่งกายกลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ใุ นประเทศไทย

ไทพวน

ไทพวน เปน็ กล่มุ ชาตพิ นั ธุ์ทต่ี งั้ ชมุ ชน
กระจายตวั อยู่ทัง้ ในภาคเหนอื ภาคกลาง
แ ล ะ ภ า ค ต ะ วั น อ อ ก เ ฉี ย ง เ ห นื อ ข อ ง
ประเทศไทย เชน่ พิจติ ร อตุ รดติ ถ์ สุโขทัย
ลพบรุ ี สระบุรี ราชบรุ ี นครนายก เพชรบรุ ี
และอดุ รธานี เป็นต้น
ผู้หญิงจะใส่ผา้ ซนิ่ ตนี ตำ� แนะ เสื้อผา้
ฝ้ายสีกลม และมีผา้ สไบ สว่ นผู้ชายใสก่ างเกง
มีสายผูกเอว เดมิ นน้ั เส้ือผ้าจะยอ้ มสี
ธรรมชาติโดยใชค้ รามย้อม การทอผ้ากจ็ ะ
ทอดว้ ยกท่ี อมอื ซึง่ จะมลี ายท่เี ปน็ เอกลักษณ์
คือ ลายมดั หม่ี ลายตน้ ข้าว และทั่วไป มี
เครอ่ื งประดับ ประดบั บนเคร่อื งแตง่ กายไม่
วา่ จะเปน็ เครือ่ งเงินทีเ่ ปน็ สร้อยคอ หรือ
เข็มขดั นิยมสว่ มใสใ่ นงานมงคลและงาน
เทศกาลต่าง ๆ

Indigenous Costumes in Thailand 85

86

เคร่ืองแต่งกายกลุ่มชาติพันธ์ใุ นประเทศไทย

ไทโย้ย

ไทโย้ย เปน็ กลุม่ ชาตพิ ันธุ์หนึ่งท่ีต้ัง กระบอก มีผ้าขาวมา้ ตารางขาวด�ำคาดเอว
ชุมชนอยู่อาศัยในพื้นท่ีจังหวัดสกลนครและ ส่วนผู้หญิงจะสวมใส่เสื้อแขนยาวทรง
หนองคายของประเทศไทยประชากรส่วน กระบอก นุ่งผ้าซ่ินมดั หมี่ท่ีมหี วั ซน่ิ ตัวซนิ่
ใหญ่ยังใช้ภาษาตนเองอยู่และนับถือพุทธ และตีนซ่ินทม่ี ลี วดลายชดั เจน และมีผ้าสไบ
ศาสนา พรอ้ มท้ังยังถือปฏิบัตงิ านประเพณี ท่ีมีลวดลายสีสนั สวยงาม ซึง่ ส่วนใหญจ่ ะท�ำ
และพิธีกรรมตามความเชื่อด้ังเดมิ อยู่ มาจากผ้าฝ้ายท่ียอ้ มสีครามและสแี ดง (ได้
การแต่งกายของชาวไทโย้ย นยิ มใช้ จากสีเปลือกไมป้ ระดู่หรอื ไม้สีเสียด) และสี
ผ้าทอที่ท�ำจากฝ้ายหรือผ้าไหมย้อมสีคราม เหลืองทไี่ ดจ้ ากขม้ิน
โดยผชู้ ายสวมเสือ้ คอจีน แขนยาวทรง
กระบอก และนุ่งกางเกงขาวยาวถงึ นอ่ งทรง

Indigenous Costumes in Thailand 87

88

เครื่องแตง่ กายกล่มุ ชาตพิ ันธ์ใุ นประเทศไทย

ไทยอง

ผู้้�ชาย สวมเสื้�อผ้า้ ฝ้า้ ยที่่�ตััดเย็บ็ ด้้วย
มืือ กางเกงเหมืือนกางเกงขาก๊๊วยเป้้าลึึกมีี
3 ตะเข็บ็ หรือื เตี่�ยว 3 ดูกู เสื้�อเป็็นเสื้�อตัวั สั้�น
ย้้อมด้้วยครามทั้�งเสื้�อและกางเกง จะมีผี ้้า
พาดบ่่าและผ้า้ โพกหััว หากไปทำำ�นาจะพก
ย่า่ มติิดตััวไปด้้วย
ผู้้�หญิงิ ทอผ้า้ ซิ่�นใส่่เองลวดลายที่�ทอ
เรียี กว่่าซิ่�นก่่านก๋า๋ ควาย หัวั ท้า้ ยของซิ่�น
เป็น็ สีแี ดงหรือื สีีดำำ�สลัับกันั ไป เสื้�อเป็็นเสื้�อ
ปั๊�ดรััดรูปู เอวสั้�น แขนกระบอก ตััดเย็บ็ ด้ว้ ย
มืือ ผ้า้ โพกหััวสีีขาวและชมพูู นิิยมการเกล้า้
มวยแล้้วเสีียบปิ่่�นปัักผมเป็็นเครื่�องประดัับ
เจาะหูดู ้ว้ ยด็อ็ กหูทู ำำ�จากเงิิน หรืือ ทองคำำ�
( ศูู น ย์์ เรีี ย น รู้� ช า ติิ พัั น ธุ์� ไ ท ใ น ล้้ า น น า
สถาบันั วิจิ ััยสังั คม มหาวิิทยาลัยั เชียี งใหม่่)

Indigenous Costumes in Thailand 89

90

เคร่อื งแตง่ กายกลมุ่ ชาตพิ นั ธุ์ในประเทศไทย

ไทล้ือ

เสื้�อผู้�ชายไทลื้�อ มีรี ูปู แบบคล้า้ ย “เสื้�อหม้้อฮ่อ่ ม” เป็็นการเรีียกรููปแบบผ้้าซิ่�นของชาวไทลื้�อที่่�อำำ�เภอเชีียงคำำ�
ของชาวไทยวน โดยมีลี ัักษณะคอกลม แขนยาวสีนี ้ำำ��เงิินเข้ม้ จัังหวััดพะเยา เช่น่ กันั การทอลวดลายมีลี ักั ษณะเป็็นลาย
หรืือสีดี ำำ� ผ่า่ หน้า้ แต่่สาบหน้้าด้า้ นซ้า้ ยทำำ�เป็็นผืืนผ้้าเย็บ็ ต่อ่ ขวางกว้า้ งประมาณครึ่่�งนิ้�ว มีลี ายคั่�นตกแต่่งเรีียกว่า่ “ลาย
ป้า้ ยเฉลียี งทัับหน้า้ อกด้้านขวา ยึึดด้้วยตะขอหรือื ติิดกระดุุม ดอกผัักแว่่น” “ซิ่�นก่า่ น” ของชาวไทลื้�อจัังหวัดั น่่าน มีกี าร
เงินิ ทั้�งส่่วนตรงใต้ว้ งแขนและเอว บางครั้�งอาจมีลี ักั ษณะ ผสมผสานกัับรููปแบบของกลุ่่�มคนไทยวนมากจนแยกกัันไม่่
พิเิ ศษ เอวลอย ขลิิบด้ว้ ยแถบผ้า้ สีตี ่่าง ๆ ออก แต่่จะมีีลัักษณะพิิเศษในการทอคืือ แทรกเส้้นด้า้ ยพุ่�งที่�
เสื้�อผู้�หญิิงของชาวไทลื้�อที่�ใช้้ในพิธิ ีีการ เรียี กว่า่ ย้้อมด้ว้ ยเทคนิิค “การมััดหมี่�” ที่�ชาวไทลื้�อทั่�วไปเรียี ก
“เสื้�อปั๊�ด” มีลี ักั ษณะแขนยาว ตัวั เสื้�อรััดรูปู เอวลอย มีีสาบ “มัดั ก่่าน” หรืือ “คาดก่่าน” ดังั นั้�นผ้้าซิ่�นที่�ได้้จาก
หน้้าเฉลีียงมาผููกติิดกัันด้้วยเส้้นด้้ายฝั้�นเป็็นเกลีียวหรืือทำำ� กระบวนการดังั กล่่าวจึึงเรียี กว่า่ “ซิ่�นก่า่ น” “ผ้้าซิ่�น
เป็็นแถบผ้า้ เล็ก็ ๆ ยึึดไว้ต้ รงมุุมด้้านซ้า้ ยหรืือขวาของลำำ�ตัวั เชีียงของ” ของชาวไทลื้�ออำำ�เภอเชียี งของ จัังหวััดเชีียงราย
บางทีใี ช้ก้ ระดุุมขนาดใหญ่่ หรืือแผ่่นเงินิ ดุุนลาย เป็น็ รููป ใช้้วิิธีีการทอประดัับลวดลายในผ้้าซิ่�นในรููปเรขาคณิิตกว้้าง
วงกลมหรืือรูปู ดอกไม้้สองด้้าน สามารถนำำ�มาคล้อ้ งเกี่�ยวกััน ประมาณ 4 นิ้�ว ลงบนผ้้าทั้�งผืืน
ไว้้เวลานุ่�ง ส่่วนปลายของชายเสื้�อจะทำำ�ยกลอยขึ้�นทั้�งสอง นิิยมใช้้เส้้นด้้ายสีเี หลือื ง สีีฟ้า้ เขีียว
ข้า้ ง และนิิยมขลิบิ สาบเสื้�อด้ว้ ยแถบผ้้าสีตี ่า่ ง ๆ ประดัับ และชมพูสู ด “ผ้า้ ซิ่�นทุ่�งหััวช้้าง”
กระดุุมเงิินเม็็ดเล็็กๆ เรียี งกััน เสื้�อปั๊�ดมักั ย้อ้ มให้้เป็็นสีดี ำำ� ของชาวไทลื้�อ อำำ�เภอทุ่�งหััวช้า้ ง
หรือื สีนี ้ำำ��เงินิ เข้ม้ นอกจากนี้้�ผู้้�หญิิงไทลื้�อ ยัังนุ่�งผ้้าซิ่�นที่่�มีี จังั หวััดน่า่ น ใช้้เทคนิคิ กา
ลักั ษณะเด่่นคือื ลวดลายจะอยู่�ตรงกลางเป็น็ ส่่วนใหญ่่ ตีีน รทอลายขวางลัักษณะเดียี วกับั
ซิ่�นมัักจะเป็็นสีพีื้�น ไม่่ว่า่ จะใส่่ในโอกาสใด ๆ ลวดลายขวาง “ซิ่�นต๋า๋ ” ของซิ่�นเมืืองเชียี งรุ่�ง
บนตัวั ซิ่�นจะเกิิดจากเส้น้ พุ่�ง โดยวิิธีีการเย็็บผ้้าเป็็นถุงุ สอง เมือื งพง และเมือื งลิิ
ข้้างติิดกััน ผ้้าซิ่�นของผู้�หญิิงไทลื้�อ เป็็นเครื่�องแต่ง่ กายที่่�มีี
การปรับั เปลี่�ยน ประยุุกต์์ และผสมผสานมากที่่�สุุด ปััจจุบุ ันั
เราจะเห็็นรููปแบบและการเปลี่ �ยนแปลงในหลายท้้องถิ่ �น
ดังั นี้� “ซิ่�นเมืืองพง” และ “ซิ่�นเมืืองลิิน” หรืือ “ซิ่�นต๋า๋ ” ของ
ชาวไทลื้�อที่่�อำำ�เภอเชียี งคำำ� จัังหวััดพะเยา เป็็นการเรีียกรููป
แบบผ้้าซิ่ �นตามชื่ �อหมู่่�บ้้านซึ่่�งตั้ �งขึ้ �นตามชื่ �อเมืืองที่ �ได้้อพยพ
มาจากเขตสิบิ สองปัันนาของประเทศจีนี ใช้้เทคนิคิ การทอ
ลายขวาง เรีียก “ซิ่�นตา” หรืือ “ซิ่�นต๋๋า” ซึ่ง�่ รููปแบบนี้้�ยังั คง
มีีการทออยู่�ที่�เมือื งเชียี งรุ่�งในเขตสิิบสองปันั นา สีเี ส้น้ ด้้ายที่�
นิิยมคืือ สีเี ขีียวและสีีชมพูสู ด “ซิ่�นลายดอกผัักแว่่น”

Indigenous Costumes in Thailand 91

92

เครอ่ื งแต่งกายกลมุ่ ชาติพนั ธใุ์ นประเทศไทย

ไทแสก

ไทแสก หรือื ที่�เรียี กตนเองว่่า “แถรฺกฺ ” ยาวที่มีลักษณะคอกลมผ่าอกตลอดแนวและ
เป็็นชนเผ่่าพื้�นเมืืองอีีกกลุ่่�มชาติิพัันธุ์�หนึ่�่ง ติดกระดุม ผู้ชายจะใส่กางเกงแบบขากว๊ ย มี
ที่�อยู่�อาศััยหนาแน่่นที่่�จัังหวััดนครพนมใน ผ้าขาวม้าลายตาร่องสีขาวคาดเอวหรือผ้าสี
ภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือของประเทศไทย แดงพาดบา่ สว่ นผู้หญงิ จะใสผ่ ้าซน่ิ ทีม่ กี าร
นัับเป็็นกลุ่่�มชาติิพัันธุ์์�ที่่�มีีประชากรจำำ�นวน ตอ่ ชายตนี ซิ่นดว้ ยลายมุก ตกแต่งดว้ ยผ้า
น้อ้ ย และมีวี ััฒนธรรมและภาษาของตนเอง สไบสีแดง คาดเขม็ ขดั ผ้าปกั ดว้ ยดิ้นเงนิ ด้ิน
แต่่มีีการใช้น้ ้้อยลงอยู่�ในภาวะวิิกฤติิ ทอง สวมเครอ่ื งประดบั ทีเ่ ป็นสรอ้ ยคอลูก
ชดุ แต่งกายไทแสก ท�ำจากผ้าฝา้ ยทอ ประค�ำ สวมก�ำไลข้อมอื และขอ้ เทา้ นยิ ม
ด้วยมือยอ้ มสีดำ� มะเกลือหรอื สคี ราม และมี สวมใสใ่ นงานเทศกาลท่สี �ำคญั ๆ เชน่ งาน
ผ้าสไบสีแดงสดประดบั ผา้ ทอของไทแสกจะ บญุ เดอื นสาม งานต้อนรบั แขกบ้านแขกเมือง
ไมม่ ีลาย ท้งั ผ้ชู ายและผ้หู ญงิ จะใสเ่ สือ้ แขน เป็นต้น

Indigenous Costumes in Thailand 93

94

เครอื่ งแตง่ กายกลุม่ ชาตพิ นั ธใุ์ นประเทศไทย

ไทใหญ่

ไทใหญ่่ เรียี กตัวั เองว่า่ “ไต” การแต่ง่ กายของ การแต่่งกายแบบไทมาวไว้้ในผ้้านุ่�งชั้�นในทำำ�ให้้การแต่่ง
ชาวไทใหญ่่นั้�น ต้้องปรับั เปลี่�ยนรููปแบบตามยุุคสมััยและ กายแบบนี้้�ถูกู เรียี กว่า่ แบบ “ไตม่่าน” แต่่การแต่ง่ กาย
เหตุกุ ารณ์์ด้้วยปััจจัยั หลายอย่่าง บางครั้�งการแต่่งกาย แบบพิิธีีการชาวไทมาวเขตประเทศจีีนที่�เรีียกว่่า
ชุุดประเพณีีเป็็นการระลึึกถึึงความยิ่�งใหญ่่และขยาย “ไทเหนืือ” หรือื “ไตแข่”่ ยังั คงแต่ง่ ชุดุ ดำำ�ล้ว้ นหรืือสวม
พื้�นที่�ทางวััฒนธรรมของตนเอง เช่น่ กลุ่่�มชนชาติิไทใหญ่่ เสื้�อขาวหรืือสีีฟ้า้ เทา สวมผ้า้ ซิ่�นสีดี ำำ�ตามแบบดั้�งเดิิม
ใ น เ มืื อ ง ข อ น ท า ง ต อ น ใ ต้้ ข อ ง จีี น ที่� เรีี ย ก กัั น ว่่ า ทำำ�ให้้การแต่่งกายของชาวไทใหญ่่หรืือไทมาวในปััจจุุบััน
“ไตเหนือื ” แต่ช่ าวไทใหญ่่อื่�น ๆ เรียี กกลุ่่�มนี้้�ว่่า “ไตแข่่” จะแบ่่งออกตามรูปู แบบเป็็น ๒ กลุ่่�ม คือื “ไตม่่าน” และ
(คำำ�ว่่า “แข่่” หมายถึึง “คนจีีน”) ได้ร้ื้�อฟื้�นรููปแบบ “ไตแข”่
ประเพณีีการแต่่งกายแบบไทใหญ่่โดยเฉพาะในเทศกาล
ประเพณีีต่่าง ๆ เป็็นต้น้
ด้วยอทิ ธิพลด้านต่าง ๆ ท่ีสง่ ผลต่อความอยู่
รอดและการปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ทางการเมือง
เศรษฐกจิ สังคม และสง่ิ แวดลอ้ ม ทำ� ให้รปู แบบของการ
แต่งกายของชาวไทใหญ่มีการผสมผสานกับการแต่ง
กายของจีน และพมา่ อย่างหลีกเลยี่ งไมไ่ ด้ ในปจั จุบนั
พบว่าชาวไทใหญ่ในเมืองมาวโหลงในประเทศพม่าหรือ
ทีเ่ รยี กว่า “ไทมาว” เมือ่ ไปประกอบพธิ กี รรมทาง
ศาสนาจะแต่งกายแบบไทมาวประยุกต์ คอื สวมใส่ชดุ
เคร่ืองแต่งกายในรูปแบบผสมกับชุดเครื่องแต่งกาย
แบบพมา่ ทีเ่ รียกวา่ ชุด “มา่ น” สว่ นเครอ่ื งแตง่ กายตาม
แบบประเพณีไทมาวด้งั เดิม จะนำ� มาสวมใสเ่ ปน็ ชุดการ
แสดงต่าง ๆ เช่น ฟ้อนไต เท่านัน้
สำำ�หรัับรููปแบบการแต่่งกายแบบพิิธีีการของ
ชาวไทมาวในประเทศพม่่าไม่่แตกต่่างจากการแต่่งกาย
ในชีวี ิิตประจำำ�วันั คือื มีีการแต่่งตัวั แบบ “ม่่าน” หรืือ
แบบพม่่าแต่่ยัังซ่่อนผ้้ารััดเอวสีีแดงที่ �เป็็นสััญลัักษณ์์ของ

Indigenous Costumes in Thailand 95

ศููนย์์มานุุษยวิทิ ยาสิิรินิ ธร (องค์์การมหาชน)

20 ถนน บรมราชชนนีี เขตตลิ่�งชันั กรุุงเทพมหานคร 10170
Tel: 0-2880-9429, Fax: 0-2880-9332
Email: [email protected]

มูลู นิธิ ิิประสานความร่ว่ มมือื ของชนเผ่่าพื้้�นเมืืองในเอเชีีย (AIPP)

112 หมู่� 1 ต.สันั พระเนตร อ.สัันทราย จ.เชียี งใหม่่ 50210
Tel: +66 (0) 53 343 539, Fax: +66 (0) 53 343 540
Email: [email protected], [email protected]
Web site:www.aippnet.org

เครือขา่ ยส่อื ชนเผา่ พื้นเมือง (IMN)

188/1459 หมู่� 10 ต.สัันนาเม็ง็ อ.สันั ทราย จ.เชียี งใหม่่ 50210
Tel: 0-520-05373
Email: [email protected]
Web site: www.imnvoices.com
Facebook: imnvoices

ส�ำนักงานสภาชนเผ่าพื้นเมืองแห่งประเทศไทย

252 หมู่ 2 ต.สันทรายน้อย อ.สันทราย จ.เชียงใหม่ 50210
Tel: 08-6430-3930
Email: [email protected]