คู่มือการขุนเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาทู

คำนำ





ปลาทู เป็นปลาคู่ครัวและเป็นที่นิยมของคนไทยมาอย่างยาวนาน ด้วยที่ผ่านมาเป็นปลาทะเลราคาถูกและหาง่ายตาม
ท้องตลาด ดังพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

“ปลาทูก็เป็นของกินอร่อย เพราะตัวโต และมีจำนวนมาก”
บุญมี พิบูลย์สมบัติ จากบท “ข้าวต้มสามกษัตริย์” พระปิยมหาราชกับเมืองเพชร ฯ. 205-206
ปลาทูเป็นอาหารที่อยู่คู่คนไทยมานาน เป็นกระยาหารทรงโปรดของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและจาก
หลักฐานที่ปรากฏ จึงพบว่าพระองค์มีความสนพระทัยในความชุกชุมของปลาทู และบริเวณที่อาศัยของปลาทู พระองค์ทรงโปรด
เสวยปลาทูที่จับได้ที่จังหวัดเพชรบุรี จึงเป็นที่มาของการศึกษาค้นคว้าวิจัยเริ่มต้นโดยกรมประมงในงานสอบสวนปลาทู เมื่อปี พ.ศ.
2506-2508 และเป็นจุดเริ่มต้นของการประกาศใช้มาตรการปิดอ่าวในปัจจุบันเพื่ออนุรักษ์และรักษาปลาไว้ให้เป็นอาหารคู่คนไทย
ตลอดไป
ปัจจุบันปลาทูสามารถจับได้จากเครื่องมือประมงหลายชนิดและหลายเขตพื้นที่ในน่านน้ำไทย ปริมาณการจับปลาทูแต่ละ
ปีจึงเพิ่มมากขึ้น ทำให้ชาวประมงพัฒนาเครื่องมือทำการประมงปลาทูให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้นจนการจับปลาทูในทะเลเกินกำลัง
ผลิตของธรรมชาติ ส่งผลกระทบต่อทรัพยากรของปลาทูในน่านน้ำไทย ที่ปริมาณปลาทูที่จับได้ในพื้นที่อ่าวไทยช่วงปี 2533 ถึง
2557 มีผลจับระหว่าง 76,997-136,005 ตัน แต่หลังจากปี พ.ศ. 2557 ผลผลิตปลาทูลดลงอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในช่วงปี พ.ศ.
2557 ซึ่งมีปริมาณการจับ 128,835 ตัน ได้ลดลงเหลือเพียง 53,452 ตัน ในปี พ.ศ. 2558 (ลดลง 58.5 %) และตั้งแต่ปี 2558 ถึง
2561 ผลจับปลาทูยังคงลดลงอย่างต่อเนื่อง เฉลี่ยปีละ 19.7 % (มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2563) ถึงแม้ว่ากรมประมงได้ใช้
มาตรการป้องกันและแก้ไขปัญหาด้วยการห้ามจับปลาทูในฤดูวางไข่ เพื่อเป็นการอนุรักษ์พันธุ์ปลาทูในช่วงฤดูวางไข่แล้วก็ตาม ดัง
นั้น การวิจัยเพื่อพัฒนาการเพาะเลี้ยงปลาทู จึงจำเป็นต้องเข้ามามีบทบาทในการเพิ่มผลผลิต และทดแทนผลผลิตจากธรรมชาติ
คู่มือการขุนเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาทู เป็นการรวบรวมองค์ความรู้จากการศึกษาวิจัยจากหน่วยงานของกรมประมง ภายใต้
กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุนส่งเสริม ววน.) เรื่อง “โครงการปลาทูคู่ไทย:การวิจัยและพัฒนาทรัพยากร
สัตว์น้ำเศรษฐกิจของประเทศอย่างยั่งยืนตลอดห่วงโซ่คุณค่า เพื่อตอบโจทย์ท้าทายไทย” โครงการย่อยที่ 2 การวิจัยเพื่อพัฒนาการ
เพาะเลี้ยงปลาทู เพื่อเป็นจุดเริ่มต้นในการต่อยอดการเพาะ เลี้ยงปลาทูแก่ผู้ที่สนใจ นักวิชาการ เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง สถาบันการ
ศึกษา และเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงต่อไป



คณะผู้วิจัยโครงการย่อยที่ 2

บทนำ สารบัญ
การรวบรวมพันธุ์ปลาทูจากแหล่งธรรมชาติ
การขุนเลี้ยงพันธุ์ปลาทูในกระชังบ่อดินให้



การเตรียมบ่อ
การเตรียมและให้อาหาร

คุณภาพน้ำ
ต้นทุนในการขุนเลี้ยงเป็นพ่อแม่พันธุ์
การขุนเลี้ยงพันธุ์ปลาทูในบ่อผ้าใบ
การเตรียมบ่อ
การเตรียมและให้อาหาร
คุณภาพน้ำ
ต้นทุนในการขุนเลี้ยงเป็นพ่อแม่พันธุ์