E-book

ACT LEARNING SPACE

การเขียนโปรแกรมดว้ ย

โปรแกรม Scratch (อ่านว่า สะ – แครช) เป็นโปรแกรมภาษา
ท่ีผเู้ รยี นสามารถสร้างชน้ิ งานได้อยา่ งงา่ ย เชน่ นทิ านที่สามารถโต้ตอบ
กับผอู้ า่ นได้ ภาพเคลอ่ื นไหว เกมดนตรี และศิลปะ และเมื่อสร้างเป็น
ชิ้นงานเสร็จแล้ว สามารถนาชิ้นงานที่สร้างสรรค์นี้ แสดง และ
แลกเปล่ียนความคดิ เห็นร่วมกับผู้อื่นบนเว็บไซต์ได้ ทาให้ผู้เรียนได้
เรียนรู้หลักการทางคณิตศาสตร์ และแนวคิดการโปรแกรมไปพร้อมๆ
กับการคิดอย่างสรรค์สรรค์ มีเหตุผล เป็น ระบบ และเกิดการทางาน
ร่วมกัน

การเรียนรู้ Scratch..เป็นพื้นฐานสาคัญที่จะนาไปใช้ประโยชน์
(utilize to learn more advanced languages) ในการเรียนรู้
ภา ษ า ใ นระด ับ สูงขึ้น เช่น Ruby,PHP,andPython..เป็นต้น
นอกจากนี้การเรียนรู้หรือการจัดการเรียนรู้ด้วย Scratch ยังเป็นการ
พฒั นาทักษะการเรียนรทู้ ่จี าเปน็ สาหรับศตวรรษที่ 21 ด้วยการเรียนรู้
ที่จะออกแบบงาน (how..to..design)..การคิดวิเคราะห์ (think
critically)การร่วมมือช่วยเหลือกัน (collaborate) การสื่อสาร
(communicate) และการโปรแกรมภาษาคอมพิวเตอร์ (program in
a computer language)

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย
ตอนที่ 1-รูจ้ กั โปรแกรมภาษา Scratch

สว่ นประกอบหลกั ของโปรแกรม

1. แถบเมนเู ครอ่ื งมอื

2. เคร่อื งมอื เวที (Stage Toolbar)

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

3. ข้อมลู ของเวที หรอื ตวั ละครทถ่ี กู เลอื ก (Sprite Header Pane)

4. กลมุ่ บลอ็ ก (Block Palette)
5. บลอ็ กในกลมุ่ ทเ่ี ลอื ก
6. พนื้ ทท่ี างาน (Script Area)
7. เวที (Stage)
8. รายการตวั ละคร และเวทที ใ่ี ชใ้ นโปรเจกตป์ จั จบุ นั (Sprites Pane)

รูจ้ ักโปรเจกต์

โปรเจกต์ใน Scratch
มโี ครงสรา้ ง 3 สว่ นประกอบด้วย
1. เวที (Stage)
2. ตัวละคร (Sprite)
3. สคริปต์ (Script)

เวที (Stage)

เวทีมีความกวา้ ง 480 หนว่ ย สงู 360 หนว่ ย ในแต่ละโปรเจกต์มีเวทีเดียว
จึงมีช่ือเดยี วและไม่สามารถเปลี่ยนช่ือได้ เวทีใช้แสดงผลการท างานของสคริปต์
(Script) เสียง (Sound) หรอื พื้นหลงั (Background)ได้ และพน้ื หลังท่จี ะแสดง
บนเวทีจะต้องมีขนาดไม่เกินขนาดของเวที (480 X 360) ถ้าพื้นหลังที่ใช้มีขนาด
ใหญ่กว่าโปรแกรม Scratchจะลดขนาดพน้ื หลงั นั้นอัตโนมัตเิ พอ่ื ใหพ้ อดีกับขนาด
ของเวที

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

การบอกตาแหนง่ ใดๆ บนเวทจี ะบอกโดยใชค้ า่ (x, y) เช่น ตาแหน่งกลางเวที จะมคี ่า (x, y) เป็น (0, 0)

ตัวละคร

ตัวละครแต่ละตวั จะมีข้อมูลแตกต่างกัน โดยสามารถคลกิ ทีภ่ าพตัวละคร
ในพนื้ ท่แี สดงรายการตวั ละคร เพื่อดขู ้อมลู ตัวละครนน้ั เช่น ตัวละครปลา

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

ชอื่ ตัวละคร
โปรแกรมจะตัง้ ชอื่ ตวั ละครให้เป็น Sprite1, Sprite2, Sprite3… ตามลาดับ

ทส่ี ร้างขึ้นโดยอัตโนมตั ิ ถ้าต้องการเปลี่ยนชื่อตัวละครให้พิมพ์ชื่อใหม่บนแถบชื่อ
หมายเลข 1 ตามภาพด้านบน
ชุดตัวละคร

ชุดตัวละคร (Costumes)เป็นภาพของตวั ละคร ซงึ่ สามารถเปลย่ี นแปลงภาพ
เดมิ หรอื เพ่ิมภาพใหม่ และอาจเขียนสครปิ ตเ์ พมิ่ ใหก้ ับตวั ละครเปลี่ยนชดุ หรือให้
มองเหน็ เป็นการเคลือ่ นไหวในรปู แบบตา่ ง ๆ ตามตอ้ งการ

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

สครปิ ต์

สครปิ ต์คอื ชดุ คาส่งั สาหรบั ตวั ละครหรือเวที เพือ่ ส่งั ใหต้ ัวละครหรือเวทที างานตาม
วัตถุประสงคท์ ่ีต้องการโดยการเลอื กสคริปต์จากกลุ่มบลอ็ ก ซึง่ แบ่งเปน็ 8 กลุ่มดังน้ี

เม่อื คลิกท่กี ลุ่มบล็อกใด จะปรากฏบลอ็ กในกลุ่มนั้น บล็อกสาหรับตัวละคร
และเวทอี าจมีความแตกตา่ งกันเช่น กลุ่มบล็อก Motionของตัวละครจะมีบล็อก
ดงั รูปด้านซ้าย สว่ นรูปด้านขวาเปน็ ของเวทีซึ่งไม่มีบล็อก Motionเนื่องจากเวที
เคล่ือนท่ไี มไ่ ด้

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

การสงั่ ใหโ้ ปรเจกตเ์ รมิ่ ทางานและหยดุ ทางาน
การส่งั ให้โปรเจกต์เรม่ิ ทางานทาได้โดยคลิก ซงึ่ อยู่มมุ ขวาบนขวาของเวที โดยทกุ
สครปิ ตข์ องทกุ ตัวละครและเวที ท่เี ริ่มต้นสคริปตด์ ้วยบล็อก
จะเร่มิ ทางานพรอ้ มกนั และถ้าตอ้ งการหยดุ การทางาน ทั้งโปรเจกต์ ให้คลิก

การบนั ทกึ โปรเจกต์

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

กลุ่มบลอ็ กต่าง ๆ

บลอ็ ก Motion
กลุ่มบล็อก Motionประกอบด้วยบล็อกที่ใช้เพื่อกาหนดรูปแบบการ

เคลื่อนทใี่ ห้ตวั ละคร เช่น เคลอื่ นท่ีไปข้างหน้า หมุน ไปที่ตาแหน่งต่าง ๆ บน
เวที โดยสามารถก าหนดค่าของการเคลื่อนที่ได้ บล็อกในกลุ่มบล็อก
Motion ดงั ตาราง

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

บล็อก Looks
กลุ่มบล็อก Looks ใชส้ าหรบั การเขียนสคริปตเ์ พอื่ สง่ั ให้ตวั ละครหรอื เวที

แสดงคุณสมบัติตา่ ง ๆ เชน่ ตัวละครพดู เปลยี่ นชดุ ตัวละคร เปลย่ี นสตี ัวละคร
เปลี่ยนขนาดตัวละคร เปลี่ยนพ้นื หลัง บลอ็ กในกลมุ่ บล็อกLooks ของตัวละคร
ดงั ตาราง

บล็อกในกลุ่มบลอ็ ก Looks ของตวั ละคร

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

บลอ็ กในกล่มุ บล็อก Looks ของเวที

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

บลอ็ ก Sound
กลุม่ บลอ็ ก Soundทางานเก่ยี วกับการแสดงเสยี งตา่ ง ๆ ซ่งึ อาจเปน็ เสียงจาก

ไฟลท์ มี่ อี ยู่ หรอื ไฟลเ์ สียงท่บี ันทกึ โดยเครอ่ื งมือบันทึกเสียง (Sound Recorder)
ซึ่งอยู่ในโปรแกรม Scratchไฟล์เสียงจะมีส่วนขยายเป็น .wavหรือ .mp3
นอกจากน้ี ยงั มบลอ็ กท่ีสามารถกาหนดเสียงของเครื่องดนตรีชนิดต่าง ๆ ได้ กลุ่ม
บล็อก Sound มีดงั นี้

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

บลอ็ ก Pen
โปรแกรม Scratch มีกลุ่มบล็อก Pen ซ่ึงเปรยี บเสมือนปากกาทชี่ ว่ ยในการ

วาดรูปต่าง ๆ โดยสามารถกาหนดลกั ษณะปากกาได้ เช่น กาหนดสี ขนาดเส้น
การยกปากกา การวางปากกา กล่มุ บลอ็ ก Pen มีดังนี้

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

บล็อก Sensing
กลุม่ บลอ็ ก Sensing ใช้ตรวจสอบการรับรู้ต่าง ๆ เช่น การสมั ผสั เสียง

ระยะเวลา มีดังนี้

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

การส่ังงานแบบวนซ้า

การส่งั งานแบบวนซ้าใชส้ าหรบั เขียนสคริปตท์ ่ีส่ังให้การทางานซ้ากนั ไปมาหลายๆ รอบ
ใหพ้ ิจารณาสคริปต์ ท่ีส่ังให้ตัวละครเดนิ วนอยูบ่ นเวทีเปน็ รูปสีเ่ หลี่ยม โดยเคลอ่ื นที่ไป
ขา้ งหนา้ 50 ก้าว จากนน้ั หมนุ ทศิ ทวนเข็มนาฬิกา ไป 90 องศา ทาแบบนซี้ ้ากัน 4 รอบ
ดังนี้

สคริปตด์ ังกล่าวมีบล็อกท่ีใชค้ าสง่ั ซา้ กนั จานวนมาก ทาให้เสียเวลาในการแกไ้ ข เชน่
ถ้าต้องการใหต้ ัวละคร เดินเป็นรูปสีเ่ หลย่ี มทก่ี วา้ งขนึ้ กต็ อ้ งมกี ารแก้ไขสครปิ ตถ์ ึง 4
จุด ถา้ ใชก้ ารทางานแบบวนซ้า จะไดส้ คริปตท์ สี่ ั้นลง และทาความเขา้ ใจได้ง่ายขึน้ ดังน้ี

การควบคมุ ลาดับการทางานแบบวนซ้า มีหลายลกั ษณะ ตามแตล่ ะชนดิ ของบลอ็ ก
ควบคมุ เชน่

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย
การทางานแบบเง่อื นไข

การทางานแบบมีเงอ่ื นไข (Condition)เงอ่ื นไขใชก้ ารควบคุมทิศทางการ
ทางาน เพ่ือตดั สนิ ใจในการทางานอย่างใดอย่างหนึง่ บล็อกเงือ่ นไขมี 2แบบ ดงั น้ี

การวนซ้าแบบมีเง่ือนไข (Loop)
การทางานแบบวนซ้าโดยมีเงอื่ นไข ใช้ในการควบคมุ การทางานซา้ ตามเง่อื นไขที่
กาหนด โดยจะมีการตรวจสอบเง่ือนไขกอ่ นการท างานทกุ รอบ แบ่งเปน็ 2ลักษณะ คือ
การทาซา้ เม่อื เง่อื นไขเปน็ จรงิ (forever if ) และการทาซา้ จนกว่าเงือ่ นไขจะเปน็ จรงิ
(repeat until)

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย

นอกจากนี้ ยังมีบล็อกท่ีเปน็ คาสัง่ ใช้งานเฉพาะ โดยมกี ารตรวจสอบเงอื่ นไข
เชน่ บลอ็ ก wait until

การเขยี นโปรแกรมดว้ ย
จดบนั ทกึ เพ่มิ เตมิ