P5teacher กับดักแมลงวัน กิจกรรม STEM

เคร่อื งดัก

แมลงวัน

ระดบั ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี 5 เวลา 9 ชั่วโมง

สาระส�ำคญั

การสร้างสิ่งของเคร่ืองใช้ตามกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม เป็นขั้นตอนการท�ำงานเพ่ือสร้างสิ่งของ
เครื่องใช้หรือวิธีการอย่างใดอย่างหนึ่งเพ่ือแก้ปัญหาหรือสนองความต้องการของมนุษย์ และใช้ความรู้ทาง
วทิ ยาศาสตรเ์ กยี่ วกบั โครงสรา้ งหรอื รปู รา่ งของสงิ่ มชี วี ติ กบั การดำ� รงชวี ติ ในแหลง่ ทอ่ี ยู่ สมบตั ขิ องวสั ดชุ นดิ ตา่ ง ๆ
ความสมั พันธ์ระหวา่ งสิ่งมีชวี ิตกบั สิ่งมชี ีวิตและส่ิงไม่มีชวี ิต การใช้ความรคู้ ณติ ศาสตรเ์ ก่ยี วกบั การบนั ทึกกิจกรรม
หรอื เหตกุ ารณต์ า่ ง ๆ ทรี่ ะบุเวลาและอา่ นตารางเวลา การเขยี นแผนภูมิแท่ง การเขยี นและการอา่ นบนั ทกึ รายรบั
รายจ่าย การใช้ความรู้ทางด้านเทคโนโลยีสารสนเทศในการค้นหาข้อมูลและใช้ความรู้ในการออกแบบและ
เทคโนโลยี โดยถา่ ยทอดความคดิ เปน็ ภาพรา่ ง ซง่ึ องคค์ วามรจู้ ากศาสตรต์ า่ ง ๆ เหลา่ นี้ ทำ� ใหส้ ง่ิ ของเครอื่ งใชห้ รอื
วธิ ีการท่ีถูกคิดคน้ ขนึ้ น้นั มีประสิทธภิ าพการท�ำงานทดี่ ยี ิ่งขน้ึ

ตวั ชี้วัดตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน

วทิ ยาศาสตร์ คณติ ศาสตร์ เทคโนโลย*ี
1. สรา้ งสิ่งของเครือ่ งใช้ตาม
1. ส�ำรวจและบรรยายโครงสรา้ งหรอื 1. อ่านและเขียนบันทึก
รปู ร่างของสิง่ มีชีวิตทีเ่ หมาะสมต่อการ กจิ กรรมหรือเหตุการณ์ ความสนใจอย่างปลอดภยั
ด�ำรงชวี ติ ในแหลง่ ทอี่ ยู่ ทีร่ ะบุเวลา โดยกำ� หนดปัญหาหรือความ
2. ส�ำรวจและอธิบายความสัมพันธ์ 2. เขยี นแผนภูมิรปู ภาพและ ต้องการ รวบรวมขอ้ มลู
ระหวา่ งสง่ิ มีชีวติ กบั สง่ิ มชี วี ิตและสงิ่ แผนภมู ิแทง่ เลอื กวิธีการ ออกแบบ
ไม่มีชีวิตในแหลง่ ทีอ่ ยู่เดียวกนั โดยถา่ ยทอดความคิดเปน็
3. ทดลองและอธิบายสมบัตขิ องวัสดชุ นิด ภาพร่าง ลงมอื สรา้ งและ
ต่างๆ เกีย่ วกบั ความยืดหยุน่ ความแข็ง ประเมนิ ผล
ความเหนียว การน�ำความรอ้ น การนำ� 2. ใช้คอมพิวเตอร์ในการหา
ไฟฟา้ และความหนาแนน่ ขอ้ มูล

50 สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)
กระทรวงศึกษาธกิ าร

หมายเหต:ุ *ตวั ชว้ี ดั เทคโนโลยี (T) ในทนี่ จี้ ะรวมตวั ชว้ี ดั สาระการออกแบบและเทคโนโลยี และสาระเทคโนโลยสี ารสนเทศ
และการสอ่ื สาร ในขณะท่ีวศิ วกรรมศาสตร์ (E) ไมไ่ ดป้ รากฏในหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน แต่กระบวนการ
ออกแบบเชิงวิศวกรรม สามารถเทียบเคียงได้จากกระบวนการเทคโนโลยใี นตัวช้ีวดั สาระการออกแบบและเทคโนโลยี

สาระการเรียนรู้

วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ เทคโนโลยี

- ส่ิงมชี วี ิตทัง้ พชื และสตั วม์ ีโครงสร้างหรอื รปู รา่ ง - การอ่านและการเขียน - อนิ เทอร์เน็ต เปน็ เครอื ข่าย
ลกั ษณะที่เหมาะสมต่อการดำ� รงชีวิตในแตล่ ะ บนั ทกึ กิจกรรมทรี่ ะบุ คอมพิวเตอรห์ ลาย ๆ เครอื
แหลง่ ทอี่ ยู่ กลมุ่ สงิ่ มชี วี ติ ประกอบดว้ ย สง่ิ มชี วี ติ เวลา การอ่านตาราง ข่ายท่ีเช่ือมโยงกนั ทั่วโลก ซ่ึง
หลาย ๆ ชนิดอาศัยอยูด่ ว้ ยกนั ในแหล่งทอ่ี ยู่ เวลา ให้บรกิ ารต่าง ๆ เช่น สืบค้น
เดยี วกัน - การเขียนแผนภมู แิ ทง่ ขอ้ มลู ตดิ ตอ่ สื่อสาร
- สง่ิ มชี ีวิตมคี วามสมั พนั ธ์กับสิ่งมีชีวิต เช่น - การค้นหาขอ้ มูลจาก
เปน็ อาหาร เปน็ ท่อี ยอู่ าศัย และสิ่งมชี ีวติ มีความ อินเทอรเ์ นต็ ควรใช้คำ� ท่ี
สมั พันธก์ ับสง่ิ ไมม่ ีชีวิต เช่น เปน็ ท่ีอย่อู าศยั เปน็ สอดคลอ้ งกับข้อมูลท่ีตอ้ งการ
ท่หี ลบภยั เป็นทเ่ี ลีย้ งดลู กู อ่อน ความสมั พนั ธ์ และเลือกแหลง่ ขอ้ มลู ท่ีน่า
ดังกล่าวลว้ นเพอ่ื การด�ำรงชีวิต เชือ่ ถือ
- วัสดุบางชนดิ แขง็ เพราะทนตอ่ แรงขดู ขดี - กอ่ นน�ำขอ้ มูลไปใช้หรือ
หรอื เหนยี วเพราะแตกหรือขาดยาก ทนต่อ เผยแพร่ควรตรวจสอบขอ้
แรงกระท�ำ บางชนิดยดื หยนุ่ เพราะสามารถ เทจ็ จรงิ ด้วยการวิเคราะห์
เปลย่ี นแปลงรปู รา่ งและกลับสภาพเดมิ ได้เม่อื มี แยกแยะ เปรยี บเทียบข้อมูล
แรงมากระทำ� บางชนดิ นำ� ความรอ้ นและไฟฟา้ ได้ เพ่ือให้ไดข้ ้อมลู ทน่ี ่าเชอ่ื ถือ
เราสามารถนำ� วัสดุมาใชป้ ระโยชน์แตกต่างกัน
เช่น ใชเ้ ชอื กเพื่อลากส่งิ ของ ใชโ้ ลหะท�ำสายไฟ
และพลาสติกท�ำปลอกหุ้มสายไฟ และอนื่ ๆ

สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (สสวท.) 51
กระทรวงศกึ ษาธิการ

กรอบแนวคดิ T: เทคโนโลยี
• การคน้ หาขอ้ มลู จาก
S: วทิ ยาศาสตร*์ อนิ เทอร์เน็ต
• สงิ่ มีชีวติ กับส่ิงแวดลอ้ ม
• สมบัตขิ องวัสดุ

เครื่องดกั แมลงวนั

E: วศิ วกรรมศาสตร์ M: คณิตศาสตร์
• กระบวนการออกแบบเชงิ วศิ วกรรม • การเขยี นบันทึกกจิ กรรมหรอื เหตกุ ารณ์
(การสร้างเครอื่ งดกั แมลงวัน) • การเขยี นแผนภมู ิแท่ง


* เป็นวิชาหลักในการน�ำกิจกรรมนี้

จดุ ประสงค์ของกจิ กรรม

1. สบื ค้นและอธิบายพฤตกิ รรมและการด�ำรงชวี ติ ของแมลงวัน
2. ออกแบบและสรา้ งเครอื่ งดักแมลงวนั จากวัสดุทีเ่ หมาะสม
3. น�ำเสนอขอ้ มลู จากการส�ำรวจโดยใช้แผนภูมแิ ท่ง

วสั ดอุ ุปกรณ์ จำ� นวนต่อกลุม่ ที่ รายการ จำ� นวนตอ่ กลุ่ม
1 ม้วน 5 เทปกาว 1 ม้วน
ท่ี รายการ 2 ขวด 6 กรรไกร 1 เลม่
1 เชอื กฟาง 7 คัตเตอร์ 1 อนั
2 ขวดนำ�้ พลาสติก
3 เศษวสั ดุเหลือใช้อ่นื ๆ
4 วัสดุหรือสารลอ่ แมลงวนั

52 สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)
กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

แนวการจัดกจิ กรรมการเรยี นรู้

ข้ันระบปุ ญั หา

1. กจิ กรรมน�ำเข้าส่บู ทเรยี น
1.1 ครจู ดั กจิ กรรมการเรยี นรทู้ บทวนความรเู้ ดมิ และกระตนุ้ ใหน้ กั เรยี นเกดิ ความสนใจในการเรยี นรู้ โดย
ครูพูดคุยกบั นกั เรยี นเกยี่ วกับปัญหาทเี่ กิดจากแมลงวนั ตามสถานท่ตี ่าง ๆ เชน่ โรงอาหาร บา้ นของนักเรียน จาก
นน้ั คณุ ครูพานกั เรยี นไปดโู รงอาหารหรอื บริเวณอน่ื ในโรงเรียนทม่ี ีแมลงวนั

2. กจิ กรรมระบปุ ัญหา
2.1 ครใู ห้นกั เรียนแต่ละกล่มุ ชว่ ยกนั วิเคราะห์ปญั หาจากสภาพพน้ื ท่ีจริงทีไ่ ดส้ �ำรวจ
2.2 ครูและนักเรยี นร่วมกันสรุปกรอบของปัญหา โดยใหน้ ักเรียนเขยี นข้อความสนั้ ๆ เกยี่ วกับปญั หาที ่
พบ โดยนกั เรียนอาจก�ำหนดปัญหาท่ีพบในสถานการณไ์ ดด้ ังนี้
“มีแมลงวันจ�ำนวนมากในโรงอาหาร อาจเป็นสาเหตุของการเกิดโรคต่าง ๆ จึงต้องการวิธีก�ำจัด
แมลงวันใหห้ มดไปจากโรงอาหาร”

ขั้นรวบรวมข้อมลู และแนวคิดทีเ่ ก่ยี วขอ้ งกับปญั หา
3. ครูให้นักเรียนรวบรวมข้อมูลท่ีเกี่ยวข้องกับแมลงวัน เช่น ลักษณะรูปร่างของแมลงวัน ที่อยู่อาศัยของ
แมลงวัน พฤติกรรมของแมลงวัน เชน่ การกินอาหาร การเคลอ่ื นท่ี การสืบพนั ธ์ุ รวมทง้ั โรคทเี่ กดิ จาก
แมลงวนั ซงึ่ อาจศกึ ษาจากตำ� รา วารสาร อนิ เทอรเ์ นต็ ระดมสมองหรอื สอบถามผมู้ ปี ระสบการณ์ โดยครู
อาจแจกใบกจิ กรรมซง่ึ กำ� หนดหวั ขอ้ (ใบกจิ กรรมท่ี 1) เพอ่ื ใหน้ กั เรยี นไดข้ อ้ มลู ครอบคลมุ ปญั หาทต่ี อ้ งการ
แกไ้ ข ซง่ึ นกั เรียนอาจมวี ธิ ีการแก้ปัญหาหลายแนวทาง เช่น ใชถ้ งุ น้ำ� หรือแผ่นซีดี สร้างเคร่ืองดกั จับ การ
ใชส้ ารเคมี การใชไ้ มต้ บ การใช้กาวดัก
4. ครใู หน้ กั เรยี นบนั ทกึ รายละเอยี ดการแกป้ ญั หาตามวธิ กี ารขา้ งตน้ ในรปู แบบของแผนทค่ี วามคดิ (concept
map) และน�ำเสนอข้อมลู
5. ครูน�ำวิธีการตามข้อ 3 มาเขียนไว้บนกระดาน จากน้ันครูและนักเรียนอภิปรายร่วมกันโดยใช้ค�ำถาม
ดังตอ่ ไปนี้
5.1 วิธกี ารทน่ี ักเรียนสืบค้นมา วิธีใดเปน็ การไล่และวิธีใดเป็นการกำ� จดั แมลงวนั
(แนวคำ� ตอบ การใชถ้ ุงน้ำ� หรือแผ่นซีดี เป็นการไล่แมลงวัน เครื่องดักจับ การใชส้ ารเคมี การใช้ไม ้
ตบและการใชก้ าวดกั เปน็ การกำ� จัดแมลงวนั )
5.2 ถ้าตอ้ งการให้แมลงวันหมดไปจากโรงอาหาร เราควรกำ� จัดหรือไล่แมลงวนั เพราะเหตใุ ด
(แนวคำ� ตอบ การกำ� จดั แมลงวัน เพราะเป็นการลดจำ� นวนแมลงวันใหค้ ่อย ๆ หมดไป)
5.3 การสรา้ งเคร่ืองดกั จบั แมลงวนั มีข้อดีและข้อเสยี อยา่ งไร
(แนวค�ำตอบ ขอ้ ดี ไม่ต้องใชส้ ารเคมที �ำใหไ้ มเ่ ปน็ อนั ตรายต่อมนุษย์ ใชง้ านสะดวก ข้อเสีย ตอ้ งม ี
ความรูแ้ ละมีเครอื่ งมือ อุปกรณ์ส�ำหรบั การสรา้ งเครื่องดักจับแมลง)
5.4 การใชส้ ารเคมฆี ่าแมลงวันมขี อ้ ดแี ละขอ้ เสียอยา่ งไร
(แนวค�ำตอบ ขอ้ ดี ท�ำให้แมลงวันตายอย่างรวดเรว็ ข้อเสยี เปน็ อนั ตรายตอ่ มนุษย์)

สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) 53
กระทรวงศกึ ษาธิการ

5.5 การใชไ้ ม้ตบแมลงวันมขี ้อดีและข้อเสยี อยา่ งไร
(แนวค�ำตอบ ข้อดี ไม่ต้องใช้สารเคมีจึงไม่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ ข้อเสีย ท�ำให้เสียเวลา
แมลงวันจะตายและร่วงหลน่ ลงทำ� ให้บรเิ วณนั้นสกปรก)
5.6 การใชก้ าวดักแมลงวนั มีขอ้ ดแี ละข้อเสียอยา่ งไร
(แนวคำ� ตอบ ข้อดี ใช้งานง่าย แมลงวันมาติดเยอะ ขอ้ เสยี ทำ� ให้บรเิ วณโรงอาหารไมส่ ะอาด)
6. ครใู หน้ กั เรยี นอภปิ รายกนั ในกลมุ่ เพอ่ื เลอื กวธิ กี ารกำ� จดั แมลงวนั ซง่ึ นกั เรยี นอาจใชห้ ลายวธิ รี ว่ มกนั เพอื่ ให้
เกดิ วธิ กี ารกำ� จดั แมลงวนั วธิ ใี หมไ่ ด้ ครชู ใ้ี หน้ กั เรยี นเหน็ วา่ วธิ กี ารทเี่ ลอื กจะตอ้ งไมเ่ ปน็ อนั ตรายตอ่ มนษุ ย์
หรอื สงิ่ แวดลอ้ ม
ขนั้ ออกแบบวธิ กี ารแกป้ ัญหา
7. ครูให้นักเรียนแต่ละกลุ่มออกแบบช้ินงานโดยใช้ความรู้ที่ได้จากการรวบรวมข้อมูลและการอภิปราย
ร่วมกนั โดยใหน้ กั เรยี นทำ� การรา่ งภาพทแ่ี สดงสว่ นประกอบ เชน่ วสั ดุ สมบตั ขิ องวสั ดแุ ละขนาดของวสั ดุ
ท่ีจะนำ� มาใช้เป็นสว่ นประกอบตา่ ง ๆ ในการสร้างเครื่องดกั แมลงวนั ขนาดและหน่วยวัดของเครอื่ งดัก
แมลงวนั สำ� หรบั น�ำไปสร้างเป็นช้นิ งานจริง (ใบกิจกรรมที่ 2)
ขั้นวางแผนและด�ำเนินการแก้ปญั หา
8. ครใู หน้ กั เรยี นแตล่ ะกลมุ่ วางแผนการสรา้ งเครอ่ื งดกั แมลงวนั ตามทไ่ี ดอ้ อกแบบไว้ จากนนั้ ดำ� เนนิ การสรา้ ง
ตามแผน
ขน้ั ทดสอบ ประเมนิ ผล และปรับปรุงแกไ้ ขวิธกี ารแก้ปญั หาหรอื ชิ้นงาน
9. ครใู หน้ กั เรยี นทดสอบเครอ่ื งดกั แมลงวนั ทส่ี รา้ งขน้ึ วา่ สามารถแกป้ ญั หาไดต้ ามทต่ี อ้ งการหรอื ไม่ โดยนำ� ไป
ตดิ ต้ังท่ีโรงอาหารหรือบรเิ วณท่ีครูพานักเรยี นไปสำ� รวจในครัง้ แรก
10. ครูใหน้ กั เรียนบันทึกจ�ำนวนแมลงวันทด่ี ักได้ในแต่ละวนั ลงในตารางตัวอย่างดา้ นลา่ ง

ชอ่ื กลุ่ม ..........................................................................................................................
สถานที่ดักแมลงวนั .............................................................................................................
สาร/อุปกรณ์/อาหารทใี่ ช้ลอ่ แมลงวนั ................................................................................

1 2 3 4 5 รวม
วนั ที่ (....../…….../...….) (....../…….../...….) (....../…….../...….) (....../…….../...….) (....../…….../...….)

จำ� นวนแมลงวัน
(ตัว)

54 สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (สสวท.)
กระทรวงศึกษาธิการ

11. ครใู หน้ กั เรยี นปรบั ปรงุ แกไ้ ขเครอ่ื งดกั แมลงวนั ใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพเพมิ่ ขนึ้ โดยนกั เรยี นสามารถปรบั ปรงุ ได้
หลงั จากการทดลองใช้ในแตล่ ะวนั
12. ครใู ห้นกั เรียนปรับปรงุ แกไ้ ข น�ำไปทดลองใชแ้ ละใหบ้ นั ทึกผลการทดลองวา่ เครื่องดกั แมลงวนั ทีส่ ร้างขึน้
สามารถแก้ปญั หาได้หรอื ไม่ และนกั เรยี นมีความพงึ พอใจเพยี งใด

ขน้ั น�ำเสนอวธิ กี ารแกป้ ัญหา ผลการแกป้ ัญหา หรือช้ินงาน
13. ครูให้นักเรียนแต่ละกลุ่มน�ำเสนอผลงาน โดยน�ำเสนอผลการทดสอบจ�ำนวนแมลงวันท่ีดักจับได้เป็น
แผนภมู ิแทง่
14. ครแู ละนกั เรยี นอภปิ รายรว่ มกนั เพอ่ื สรปุ ประเดน็ และความรทู้ ไ่ี ดจ้ ากการสรา้ งเครอื่ งดกั แมลงวนั โดยครู
อาจใชค้ ำ� ถามดงั ต่อไปน้ี
14.1 นกั เรยี นไดค้ วามร้วู ทิ ยาศาสตรอ์ ะไรบ้างจากการทำ� กิจกรรมน้ี
(แนวคำ� ตอบ การสบื พนั ธ์ุ พฤตกิ รรมการกนิ อาหาร การบนิ ของแมลงวนั วธิ กี ารหรอื เครอื่ งมอื ทใ่ี ช้
ในการก�ำจดั แมลงวนั สมบัตขิ องวสั ดทุ ่ีนำ� มาใชท้ ำ� เครื่องดักแมลงวัน)
14.2 นักเรียนได้รบั ความรูค้ ณติ ศาสตรอ์ ะไรบา้ งจากการทำ� กจิ กรรมนี้
(แนวค�ำตอบ การอา่ นและการเขียนบนั ทกึ กจิ กรรมหรอื เหตกุ ารณต์ า่ ง ๆ ท่ีระบุเวลา การเขยี น
แผนภมู แิ ทง่ )

การวัดประเมินผล

1. ประเดน็ การประเมิน
1.1 การสบื ค้นและอธบิ ายพฤติกรรมและการด�ำรงชวี ิตของแมลงวัน
1.2 การออกแบบและสรา้ งเครือ่ งดกั แมลงวันจากวัสดทุ ่ีเหมาะสม
1.3 นำ� เสนอข้อมูลจากการสำ� รวจโดยใช้แผนภูมิแทง่
2. เครือ่ งมือการประเมิน
2.1 แบบมาตรประมาณค่า
2.2 แบบสังเกตพฤติกรรม

สอื่ และแหลง่ เรยี นรู้

1. http://www.volunteerspirit.org/node/5070 (12/6/2557)
2. http://get-rid-of-flies.blogspot.com/ (12/6/2557)
3. สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. หนงั สอื เรยี นรายวชิ าพนื้ ฐาน
การออกแบบและเทคโนโลยี ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ 5. กรงุ เทพมหานคร: โรงพมิ พค์ รุ สุ ภาลาดพรา้ ว, 2553
4. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ. หนังสือเสริมการเรียนรู้
การออกแบบและเทคโนโลยี กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลย.ี กรุงเทพมหานคร:
โรงพิมพ์ครุ สุ ภาลาดพร้าว, 2553.

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (สสวท.) 55
กระทรวงศกึ ษาธิการ