การพัฒนาการคิดüิเคราะĀ์ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 โดยการจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) เรื่อง ÿารละลาย ผู้üิจัย นางÿาüชลิตา üิริยะมั่งมี ที่ปรึกþา อาจารย์พงþ์พันธุ์ ýรีต้นüงý์ อาจารย์คณิÿร ต้นÿีนนท์ ปริญญา ครุýาÿตรบัณฑิต ÿาขาüิชาüิทยาýาÿตร์ทั่üไปและเคมี Āมายเลขโทรýัพท์ 0621019751 อีเมล [email protected] บทคัดย่อ การüิจัยครั้งนี้มีüัตถุประÿงค์เพื่อýึกþาและเปรียบเทียบการคิดüิเคราะĀ์ของนักเรียนชั้น มัธยมýึกþาปีที่ 4 เรื่อง ÿารละลาย ก่อนเรียนและĀลังเรียน ที่ได้รับการเรียนรู้แบบทํานาย-ÿังเกตอธิบาย (POE) กลุ่มตัüอย่างที่ใช้ในการüิจัยครั้งนี้ เป็นผู้เรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 โรงเรียนขนาดใĀญ่แĀ่งĀนึ่ง ÿํานักงานเขตพื้นที่การýึกþามัธยมýึกþา Āนองคาย จังĀüัดĀนองคาย ภาคเรียนที่ 2 ปีการýึกþา 2566 จํานüน 1 Ā้องเรียน จํานüนผู้เรียน 41 คน ซึ่งได้มาจากการÿุ่มแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในงานüิจัยประกอบด้üย 1) แผนการจัดการเรียนรู้แบบทํานาย-ÿังเกตอธิบาย (POE) เรื่องÿารละลาย 2) แบบทดÿอบทักþะการคิดüิเคราะĀ์ ซึ่งมีค่าคüามยากง่าย (p) อยู่ ระĀü่าง 0.53-0.80 ค่าอํานาจจําแนก (r) อยู่ระĀü่าง 0.27-0.74 และค่าคüามเชื่อมั่นเท่ากับ 0.83 ผลการüิจัยพบü่า ผลการýึกþาและเปรียบเทียบทักþะการคิดüิเคราะĀ์ ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 ที่ได้รับ การจัดการเรียนรู้แบบทํานาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) พบü่า นักเรียนมีคะแนนเฉลี่ยก่อนเรียนเท่ากับ 4.27 คิดเป็นร้อยละ 14.23 และคะแนนĀลังเรียนมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 21.07 คิดเป็นร้อยละ 70.24 และ เมื่อเปรียบเทียบคะแนนก่อนเรียนและĀลังเรียน โดยการทดÿอบแบบทีไม่อิÿระ พบü่า นักเรียนมี ทักþะการคิดüิเคราะĀ์Āลังเรียนÿูงกü่าก่อนเรียนอย่างมีนัยÿําคัญทางÿถิติที่ระดับ .01
1 คüามÿำคัญและคüามเป็นมาของปัญĀา üิทยาýาÿตร์มีบทบาทÿำคัญยิ่งในÿังคมโลกปัจจุบันและอนาคต เพราะüิทยาýาÿตร์เกี่ยüข้อง กับทุกคนในชีüิตประจำüัน ดังนั้นทุกคนจึงจำเป็นต้องได้รับการพัฒนาใĀ้รู้üิทยาýาÿตร์ เพื่อที่จะมี คüามรู้คüามเข้าใจในธรรมชาติและเทคโนโลยีÿามารถนำคüามรู้ไปใช้อย่างมีเĀตุผล ÿร้างÿรรค์ และ มีคุณธรรม (กระทรüงýึกþาธิการ, 2551) การจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (Predict-Observe-Explain: POE) เป็น เทคนิคการÿอนĀนึ่งที่มีประÿิทธิภาพที่จะÿ่งเÿริมใĀ้นักเรียนได้แÿดงคüามคิดเĀ็นและอภิปราย เกี่ยüกับแนüคิดทางüิทยาýาÿตร์ นักเรียนได้ÿืบเÿาะĀาคüามรู้ด้üยตนเอง ÿามารถพัฒนา คüามÿามารถในการคิดอย่างมีüิจารณญาณและคüามเข้าใจกระบüนการทางüิทยาýาÿตร์ของนักเรียน ได้ เป็นüิธีÿอนที่ครูจะÿร้างÿถานการณ์ขึ้นมาใĀ้นักเรียนได้ทำนายÿิ่งที่จะเกิดขึ้นด้üยการใช้ทักþะ กระบüนการทางüิทยาýาÿตร์มาทำนาย เĀมาะÿมกับÿังคมโลกในปัจจุบันที่มีการแลกเปลี่ยนอย่าง รüดเร็üทั้งทางด้านคüามรู้ ข่าüÿาร ข้อมูล รüมทั้งเทคโนโลยีต่าง ๆ มุ่งเน้นและใĀ้คüามÿำคัญต่อüิธี แÿüงĀาคüามรู้และจัดการกับคüามรู้ มีทักþะการคิด คüามÿามารถในการแก้ปัญĀาโดยผู้ÿอนช่üย อำนüยคüามÿะดüก ในการเรียนรู้ในด้านต่าง ๆ ใĀ้แก่ผู้เรียน และใช้แนüคüามคิดĀลักทาง üิทยาýาÿตร์และการทำงานของนักüิทยาýาÿตร์ ที่ใช้ýึกþาโลกธรรมชาติ (ÿถาบันÿ่งเÿริมการÿอน üิทยาýาÿตร์และเทคโนโลยี, 2555 : 405) จากข้อมูลดังกล่าü ผู้üิจัยจึงมีคüามÿนใจการพัฒนาการคิดüิเคราะĀ์ เรื่อง ÿารละลาย ด้üย การจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) ÿำĀรับนักเรียนชั้นมัธยมýึกþา ปีที่ 4 เพื่อจะ ช่üยÿ่งเÿริมÿนับÿนุนใĀ้นักเรียนมีการคิดüิเคราะĀ์ที่ÿมบูรณ์และเป็นนักเรียนที่มีคุณภาพยิ่ง üัตถุประÿงค์ของการüิจัย เพื่อýึกþาและเปรียบเทียบการพัฒนาการคิดüิเคราะĀ์ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 เรื่อง ÿารละลาย ก่อนเรียนและĀลังเรียน ที่ได้รับการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) เรื่อง ÿารละลาย ÿมมุติฐานของการüิจัย นักเรียนที่เรียนด้üยการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) เรื่อง ÿารละลาย มีการคิด üิเคราะĀ์Āลังเรียนÿูงกü่าก่อนเรียน
2 ขอบเขตของการüิจัย 1. ประชากรและกลุ่มตัüอย่าง 1.1 ประชากร ประชากรที่ใช้ในการüิจัยครั้งนี้ เป็นนักเรียนในโรงเรียนขนาดใĀญ่พิเýþ ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 จำนüน 614 คน จาก 18 Ā้องเรียน 1.2 กลุ่มตัüอย่าง กลุ่มตัüอย่างที่ใช้ในการüิจัยครั้งนี้ เป็นนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 ภาคเรียนที่ 2 ปีการýึกþา 2566 จำนüน 1 Ā้องเรียน จำนüนนักเรียน 41 คน ซึ่งได้มาจากการเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) 2. ตัüแปรในการüิจัย 2.1 ตัüแปรต้น ได้แก่ การเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย 2.2 ตัüแปรตาม ได้แก่ ทักþะการคิดüิเคราะĀ์ 3. เนื้อĀาที่üิจัย การüิจัยครั้งนี้ผู้üิจัยใช้เนื้อĀาจากĀลักÿูตรแกนกลางการýึกþาขั้นพื้นฐาน พุทธýักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง 2560) ÿาระเคมี เข้าใจĀลักการทำปฏิบัติการเคมี การüัดปริมาณÿาร Āน่üยüัด และการเปลี่ยนĀน่üย การคำนüณปริมาณของÿาร คüามเข้มข้นของÿารละลาย รüมทั้งการบูรณาการ คüามรู้และทักþะในการอธิบายปรากฏการณ์ในชีüิตประจำüันและการแก้ปัญĀาทางเคมี กลุ่มÿาระ การเรียนรู้üิทยาýาÿตร์และเทคโนโลยี üิชาเคมี1 รĀัÿüิชา ü31221 ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 เรื่อง ÿารละลาย โดยยึดเนื้อĀาในĀนังÿือเรียนรายüิชาüิทยาýาÿตร์เพิ่มเติมเคมี เล่ม 2 ของÿถาบันÿ่งเÿริม การÿอนüิทยาýาÿตร์และเทคโนโลยี โดยมีเรื่องย่อยดังนี้ 1. คüามเข้มข้นของÿารละลายในĀน่üยร้อยละ 2. คüามเข้มข้นของÿารละลายในĀน่üยล้านÿ่üนและพันล้านÿ่üน 3. คüามเข้มข้นของÿารละลายในĀน่üยโมลาริตี และโมแลริตี 4. คüามเข้มข้นในĀน่üยเýþÿ่üนโมล 5. การเตรียมÿารละลาย 6. ÿมบัติบางประการของÿารละลาย 4. ระยะเüลาüิจัย การüิจัยครั้งนี้ผู้üิจัยได้ทำการýึกþาโดยใช้กระบüนการüิจัยเชิงทดลองในภาคเรียนที่ 2 ปี การýึกþา 2566 โดยใช้เüลาในการทดลอง 18 ชั่üโมง ÿัปดาĀ์ละ 3 ชั่üโมง รüมทั้งĀมด 6 ÿัปดาĀ์
3 ประโยชน์ที่ได้รับ 1. ผู้เรียนมีการพัฒนาการคิดüิเคราะĀ์ ในüิชาเคมี เล่ม 2 เรื่อง ÿารละลายได้ถูกต้องมาก ยิ่งขึ้น 2. ได้เป็นแนüทางในการพัฒนาการคิดüิเคราะĀ์ด้üยการจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกตอธิบาย (POE) ไปพัฒนาการจัดกิจกรรมการเรียนรู้üิทยาýาÿตร์ในÿาระอื่นและระดับชั้นอื่น ๆ ต่อไป 3. ได้แผนการจัดการเรียนรู้ด้üยการจัดการเรียนรู้แบบการจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกตอธิบาย (POE) เพื่อใช้ÿำĀรับÿำĀรับการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ในüิชาเคมี เล่ม 2 เรื่อง ÿารละลาย ที่มีประÿิทธิภาพโดยผ่านกระบüนการüิจัยเพื่อตรüจÿอบคุณภาพ กรอบแนüคิดการüิจัย การüิจัยครั้งนี้ผู้üิใจÿนใจที่จะนำจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) มาใช้ในการ ÿอนüิชาเคมี กับนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 ในเนื้อĀาเรื่องÿารละลาย เพื่อพัฒนาการ คิดüิเคราะĀ์ของนักเรียน ÿามารถÿรุปตามกรอบแนüคิดในการüิจัย üิธีดำเนินการüิจัย 1. แบบแผนการüิจัย การüิจัยครั้งนี้มีแบบแผนการทดลอง (Experimental Design) กลุ่มเดียü ทดÿอบก่อนและĀลังทดลอง One Group Pretest – Posttest Design ตารางที่ 1 แบบแผนการüิจัย ÿอบก่อน ทดลอง ÿอบĀลัง T1 X T2 เทคนิคทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (Predict-Observe-Explain :POE) ทักþะการคิดüิเคราะĀ์ (Analytical Thinking)
4 ÿัญลักþณ์ที่ใช้ในแบบแผนการทดลอง T1 Āมายถึง การทดÿอบก่อนเรียน (Pretest) X Āมายถึง การจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) T2 Āมายถึง การทดÿอบĀลังเรียน (Posttest) 2. ประชากรและกลุ่มตัüอย่าง 2.1 ประชากร เป็นนักเรียนในโรงเรียนขนาดใĀญ่พิเýþ ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 จำนüน 41 คน จาก 18 Ā้องเรียน 2.2 เป็นนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ ภาคเรียนที่ 2 ปีการýึกþา 2566 จำนüน 1 Ā้องเรียน จำนüนนักเรียน 41 คน ซึ่งได้มาจากการเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) 3. เครื่องมือที่ใช้ในการüิจัย 3.1 แผนการการจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) เรื่อง ÿารละลาย จำนüน 6 แผน รüม 18 ชั่üโมง รüมทั้งĀมด 6 ÿัปดาĀ์ 3.2 แบบüัดการคิดüิเคราะĀ์เรื่อง ÿารละลาย ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 ซึ่งมีลักþณะเป็น แบบปรนัย 4 ตัüเลือก พร้อมอธิบายเĀตุผลเพิ่มเติม จำนüน 10 ข้อ 4. การเก็บรüบรüมข้อมูล 4.1 ดำเนินการทดÿอบก่อนเรียน เรื่อง ÿารละลาย üิชาเคมี 2 ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 4.2 ดำเนินการจัดการเรียนรู้ตามแผนการการจัดการเรียนรู้แบบทำนาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) ที่ÿร้างขึ้นจำนüน 6 แผน จนกระทั่งเÿร็จÿิ้น 4.3 ดำเนินการทดÿอบĀลังเรียน เรื่อง ÿารละลาย üิชาเคมี 2 ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 โดย ใช้แบบทดÿอบฉบับเดียüกับแบบทดÿอบก่อนเรียน จากนั้นนำผลที่ได้ไปüิเคราะĀ์ข้อมูลทางÿถิติต่อไป 5. การüิเคราะĀ์ข้อมูล นำคะแนนผลการทดÿอบแบบüัดการคิดüิเคราะĀ์ก่อนเรียนและĀลังเรียน มาคิดคะแนน เป็นร้อยละ ค่าเฉลี่ย และÿ่üนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (S.D) แล้üนำคะแนนทั้งÿองมาเปรียบเทียบโดยใช้ ÿถิติ t-test Dependent ÿรุปผลการüิจัย ผลการýึกþาและเปรียบเทียบการคิดüิเคราะĀ์ ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 ที่ได้รับการ จัดการเรียนรู้แบบทํานาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) พบü่า นักเรียนมีคะแนนเฉลี่ยก่อนเรียนเท่ากับ 4.27 คิดเป็นร้อยละ 14.23 และคะแนนĀลังเรียนมีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 21.07 คิดเป็นร้อยละ 70.24 และเมื่อ เปรียบเทียบคะแนนก่อนเรียนและĀลังเรียน โดยการทดÿอบแบบทีไม่อิÿระ พบü่า นักเรียนมีการคิด üิเคราะĀ์Āลังเรียนÿูงกü่าก่อนเรียนอย่างมีนัยÿําคัญทางÿถิติที่ระดับ .01
5 อภิปรายผล จากการüิจัยครั้งนี้เพื่อýึกþาและเปรียบเทียบการคิดüิเคราะĀ์ ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 เรื่อง ÿารละลาย ก่อนเรียนและĀลังเรียน ที่ได้รับการเรียนรู้แบบทํานาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) ÿามารถอภิปรายผลได้ดังนี้ ผลการýึกþาและเปรียบเทียบการคิดüิเคราะĀ์ นักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 ที่ได้รับการ จัดการเรียนรู้แบบทํานาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) มีการคิดüิเคราะĀ์Āลังเรียนÿูงกü่าก่อนเรียนอย่างมี นัยÿําคัญทางÿถิติที่ระดับ .01 ซึ่งเป็นไปตามÿมมติฐานของการüิจัยที่ตั้งไü้ทั้งนี้อาจเป็นเพราะการ จัดการเรียนการÿอนแบบทํานาย-ÿังเกต-อธิบาย (POE) เรื่อง ÿารละลาย ที่ผู้üิจัยÿร้างขึ้นเป็นüิธีการ ÿอนที่มีคüามน่าÿนใจ มีการรับรองได้ü่ามีประÿิทธิภาพและนักเรียนที่เรียนตามแนüคิดนี้มีคüามรู้ เพิ่มขึ้นและคงทนในการเรียนรู้ÿอดคล้องกับงานüิจัยของณิชกมล โพธิรังÿิยากร (2562) ทำการพัฒนา แนüคิดทางüิทยาýาÿตร์ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 4 เรื่อง พันธะโคเüเลนต์โดยใช้รูปแบบการ ÿอนแบบทํานาย ÿังเกต อธิบาย (POE) ผลüิจัยพบü่า Āลังการจัดการเรียนรู้นักเรียนมีแนüคิดทาง üิทยาýาÿตร์ในระดับที่ 2 เพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน โดยนักเรียนมีแนüคิดทางüิทยาýาÿตร์ในระดับไม่มี แนüคิดจำนüนลดลงร้อยละ 79.63 และแนüคิดทางüิทยาýาÿตร์ของนักเรียนในระดับแนüคิดที่ ÿมบูรณ์มีจำนüนเพิ่มขึ้นร้อยละ 38.83 รüมถึงผลคüามก้าüĀน้าทางการเรียนเฉลี่ยรายชั้นĀลังการ จัดการเรียนรู้เท่ากับ 0.64 จัดอยู่ในระดับปานกลาง และผลคüามก้าüĀน้าทางการเรียนรายบุคคลอยู่ ในระดับÿูงจำนüน 16 คนและระดับปานกลางจำนüน 29 คน ซึ่งแÿดงใĀ้เĀ็นü่าแนüทางการจัดการ เรียนรู้โดยใช้รูปแบบการÿอนแบบทํานาย ÿังเกต อธิบาย (POE) ÿามารถช่üยพัฒนาแนüคิดทาง üิทยาýาÿตร์และผลการเรียนรู้ของนักเรียนได้ ข้อเÿนอแนะ 1. ข้อเÿนอแนะในการนําผลการüิจัยไปใช้ 1.1 ครูผู้ÿอนคüรýึกþาแนüคิดการÿอนและนüัตกรรมในการÿอนใĀ้เข้าใจก่อนเพื่อนําไป ปรับใช้ในแผนและบทเรียนที่จะนําไปÿอนนักเรียน 1.2 ครูผู้ÿอนคüรอธิบายüิธีการ ขั้นตอนการทำกิจกรรมต่าง ๆ แก่นักเรียนใĀ้นักเรียนเข้าใจ ก่อนปฏิบัติตามขั้นตอนต่าง ๆ เพื่อใĀ้นักเรียนปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง 1.3 ครูคüรแจ้งผลการทำกิจกรรม ĀรือการทดÿอบใĀ้นักเรียนทราบทันที เพื่อใĀ้นักเรียน ทราบผลงานของตนเองและของกลุ่ม ซึ่งจะÿ่งผลใĀ้นักเรียนเกิดคüามกระตือรือร้นและเป็นแรงจูงใจ ในการเรียนรู้
6 เอกÿารอ้างอิง กรมüิชาการ. (2552). ตัüชี้üัดและÿาระการเรียนรู้แกนกลาง กลุ่มÿาระการเรียนรู้üิทยาýาÿตร์ตาม Āลักÿูตรแกนกลางการýึกþาขั้นพื้นฐาน พุทธýักราช 2551. กรุงเทพมĀานคร: คุรุÿภา ลาดพร้าü. กรมüิชาการ. (2552).Āลักÿูตรแกนกลางการýึกþาขั้นพื้นฐาน พุทธýักราช 2551.กรุงเทพมĀานคร: คุรุÿภาลาดพร้าü. กระทรüงýึกþาธิการ. (2551). Āลักÿูตรแกนกลางการýึกþาขั้นพื้นฐาน พุทธýักราช 2551. กรุงเทพมĀานคร: โรงพิมพ์ชุนÿĀกรณ์การเกþตรแĀ่งประเทýไทย. ชญานิþฐ์ÿุüรรณกาญจน์ และอัญชลี ทองเอม. (2562). การพัฒนาคüามÿามารถเรียนรู้üิชา üิทยาýาÿตร์ โดยใช้การเรียนรู้แบบ Predict-Observe-Explain (POE ) ของนักเรียน ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 1. üิทยานิพนธ์ÿาขาĀลักÿูตรและการÿอน üิทยาลัยครุýาÿตร์ มĀาüิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ ณิชกมล โพธิรังÿิยากร. (2562). การพัฒนาแนüคิดทางüิทยาýาÿตร์ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþา ปีที่ 4 เรื่อง พันธะโคเüเลนต์ โดยใช้รูปแบบการÿอนแบบทํานาย ÿังเกต อธิบาย (POE). üิทยานิพนธ์ýิลปýาÿตรมĀาบัณฑิต ÿาขาüิชาการÿอนüิทยาýาÿตร์. พัชรี นาคผง. (2562). การพัฒนาทักþะการคิดüิเคราะĀ์ของนักเรียนชั้นมัธยมýึกþาปีที่ 1 ที่จัดการเรียนรู้โดยใช้ปัญĀาเป็นฐานร่üมกับเทคนิค STAD. üิทยานิพนธ์นี้เป็นÿ่üนĀนึ่ง ของการýึกþาตามĀลักÿูตรýึกþาýาÿตรมĀาบัณฑิตÿาขาüิชาĀลักÿูตรและการนิเทý แผน ก แบบ ก 2 ระดับปริญญามĀาบัณฑิตภาคüิชาĀลักÿูตรและüิธีÿอน บัณฑิตüิทยาลัย มĀาüิทยาลัยýิลปากร.