92 หน้าเก้าสิบสอง บทที่ ๖ ยายกะตา “ก็เพราะหลานของยายจะไม่ปล่อยให้กามา กินถั่วกินงาน่ะสิ” ยายตอบ มะลิยิ้มพอใจ รีบเข้าไปกอดยายแล้วกระซิบ เบาๆ ว่า “มะลิรักยายที่สุดในโลก”
หน้าเก้าสิบสาม 93 วรรณคดีล�าน�า ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ ๑. นิทานเรื่อง ยายกะตา ที่เด็กๆ ได้อ่านสนุกไหมเอ่ย ความเป็นมาของนิทานก็น่าสนใจ ลองอ่านดู นิทานเรื่อง ยายกะตา เป็นนิทานไทยที่คนสมัยก่อน รู้จักกันดี เพราะเนื้อเรื่องสนุกสนาน เรื่องและตัวละครต่อกัน เป็นทอดๆ แล้วจะวนกลับมาตอนต้นใหม่ นอกจากเป็น นิทานเล่าสู่กันฟังแล้ว ยังมีผู้วาดภาพเรื่อง ยายกะตา ไว้ที่ เชิงบานหน้าต่างของพระอุโบสถวัดโพธิ์ หรือวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ซึ่งเป็นวัดเก่าและส�าคัญมากแห่งหนึ่งใน กรุงเทพมหานคร ภาพวาดนิทานเรื่อง ยายกะตา มีจ�านวน ทั้งสิ้น ๑๒ ภาพ นิทานเรื่องนี้ใช้ค�าและความซ�้าๆกัน เช่น “ยายมายายก็ด่า ตามาตาก็ตี” “ไม่ใช่กงการอะไรของข้า” และนักเรียนจะได้รู้จักตัวละครยายและตา ซึ่งเป็นตัวแทนของ ปู่ย่าตายายที่คอยเลี้ยงดูลูกหลาน และเป็นบุคคลส�าคัญใน ครอบครัวของคนไทย ๒. ใครเคยอ่านหรือฟังนิทานเรื่อง ยายกะตา มาก่อนบ้าง คุณตาคุณยายของพวกเราเหมือนหรือต่างกับยายตาใน เรื่องอย่างไร ชวนร้อง เล่น เรียน อ่าน เขียน คิด
94 หน้าเก้าสิบสี่ บทที่ ๖ ยายกะตา ๓. ถ้านักเรียนเป็นหลานในนิทานเรื่อง ยายกะตา นักเรียน จะท�าอย่างไรไม่ให้ถั่วงาหาย แต่ถ้าถั่วงาหายไป นักเรียนจะ แก้ไขปัญหาอย่างไร ๔. หลานในนิทานไปขอความช่วยเหลือจากใครบ้าง ค้นหา ดูในภาพ แล้วช่วยกันตอบ ๕. ถ้าคนอื่นมีความเดือดร้อนและมาขอให้นักเรียนช่วยเหลือ นักเรียนจะตอบในท�านองว่า “ไม่ใช่กงการอะไรของข้า” หรือจะท�าอย่างไร จะท�าอย่างแมลงหวี่ิหรือไม่
หน้าเก้าสิบห้า 95 วรรณคดีล�าน�า ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ ๖. อ่านกาพย์ยานี๑๑ ต่อไปนี้พร้อมๆ กัน แล้วช่วยกันตอบ นิทานยายกะตา มีคุณค่าในด้านใด สนุกน่าสนใจ เด่นข้อคิดแฝงความรู้ ตัวละครที่รู้จัก ใครน่ารักน่าชื่นชู ช่วยเหลือและกอบกู้ ปัญหาใหญ่แก้ไขทัน ๗. เคยอ่านหรือเคยฟังนิทาน เพลง หรือข่าวที่น่าประทับใจ เกี่ยวกับ ปู่ ย่า ตา ยาย กับหลานหรือไม่ ช่วยกันเล่า แลกเปลี่ยนกัน ยายกับตาย่ากับปู่แม่กับพ่อ ผู้เกิดก่อมีพระคุณแก่ตัวฉัน ให้ชีวิตรักเลี้ยงดูทุกคืนวัน ลูกหลานนั้นควรยึดมั่นกตัญญู ๘. ถั่ว งา และข้าว เป็นอาหารส�าคัญของคนไทย นักเรียน เคยเห็น ต้นถั่ว-เมล็ดถั่ว ต้นงา-เมล็ดงา และต้นข้าวเมล็ดข้าว หรือไม่
96 หน้าเก้าสิบหก บทที่ ๖ ยายกะตา อ่านบทกลอนต่อไปนี้ แล้วช่วยกันบอกข้อคิดที่ได้ ความดี ความชั่ว ปลูกต้นข้าวเกิดเมล็ดข้าวดังเขาว่า ปลูกถั่วงาเกิดถั่วงาเป็นแม่นมั่น ปลูกอย่างไรได้ผลอย่างเดียวกัน ตามพืชพันธุ์หว่านลงจงเข้าใจ แม้ความชั่วปลูกลงคงได้ชั่ว ความดีคงไม่กลั้วคุ้มตัวได้ ปลูกความดีผลดีมีทั่วไป ความชั่วไซร้อย่าปลูกเป็นถูกเอย (หม่อมเจ้าพิจิตรจิราภา เทวกุล, บทเพลงเกี่ยวกับธัมมะของโรงเรียนราชินี.) เห็นผิด เห็นถูก เห็นผิดชักน�าให้ท�าผิด กอบกิจเป็นโทษประโยชน์สูญ เห็นถูกท�าถูกปลูกผลพูน ประโยชน์ไพบูลย์นิรันดร (ฐะปะนีย์ นาครทรรพ, ศึกษาภาษิตและร้อยกรอง.)
หน้าเก้าสิบเจ็ด 97 วรรณคดีล�าน�า ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ ๙. วัดโพธิ์หรือวัดพระเชตุพนฯ เป็นวัดที่มีภาพวาดนิทาน เรื่องยายกะตา ทั้งมีประวัติความเป็นมาและมีความส�าคัญ คู่กับกรุงเทพมหานคร พระอุโบสถ วัดพระเชตุพนฯ วัดพระเชตุพนฯหรือวัดโพธิ์ มีชื่อเต็มว่าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม สร้างขึ้นในสมัยอยุธยา ในสมัยรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ ้าจุฬาโลกมหาราช มีพระราชศรัทธาโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะ วัดโพธิ์ให้สวยงาม เป็นศรีสง่าคู่พระนคร วัดโพธิ์จึงเป็นวัด ประจ�ารัชกาลที่ ๑ ต่อมารัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรง พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะวัดโพธิ์อีกครั้งหนึ่ง ครั้งนี้ได้ โปรดเกล้าฯ ให้บันทึกความรู้ต่างๆ ของคนไทยสมัยนั้นลงบน แผ่นหิน ประดับไว้ตามศาลาต่างๆ ท�าให้วัดโพธิ์ได้ชื่อว่า เป็น มหาวิทยาลัยแห่งแรกของประเทศไทย
98 หน้าเก้าสิบแปด บทที่ ๖ ยายกะตา ๑๐. ตรงกันข้ามกับวัดพระเชตุพนฯ หรือวัดโพธิ์ คนละฝั่ง แม่น�้าเจ้าพระยา มีวัดอรุณราชวราราม หรือวัดแจ้ง วัด ทั้งสองนี้มีต�านานสนุกๆ เกี่ยวข้องกัน ฝึกอ่านออกเสียงและขับร้องบทประพันธ์จากต�านาน ต่อไปนี้ ยักษ์วัดอรุณราชวราราม (วัดแจ้ง)
หน้าเก้าสิบเก้า 99 วรรณคดีล�าน�า ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ “ยักษ์เล็ก” ตีกับ “ยักษ์ใหญ่” ตุม มะ ตุม มะ ตุม ตุม เอ้า ตุม มะ ตุม มะ ตุม ตุม มะรุมมะตุ้ม รวมกลุ่มนั่งใกล้ คนไหน อยากฟังเรื่องยักษ์ สนุกยิ่งนัก “ย ยักษ์ เขี้ยวใหญ่” หน้าบึ้ง เขาเรียก “หน้ายักษ์” ช่างน่าเกลียดนัก น่ากลัวเกินใคร ตัวใหญ่ เขาเรียก “ร่างยักษ์” น่าแปลกใจนัก “ยักษ์เล็ก” มีไหม “ยักษ์เล็ก” ตีกับ “ยักษ์ใหญ่” คือยักษ์ตนใด หนูรู้ไหมเอย มีต�านานเล่าสืบต่อกันมาว่า “ยักษ์วัดแจ้งท้าตีท้าแทง กับยักษ์วัดโพธิ์”เดิมที“ยักษ์เล็ก” คือยักษ์วัดโพธิ์เป็นเพื่อนรัก กับ “ยักษ์ใหญ่” คือยักษ์วัดแจ้ง ทั้งสองสนิทกันมาก อยู่มาวันหนึ่ง ยักษ์ทั้งสองตะโกนพูดคุยหยอกล้อจนเกิดท้าทายกันขึ้น
100 หน้าหนึ่งร้อย บทที่ ๖ ยายกะตา บางต�านานเล่าว่า ยักษ์วัดแจ้งโกรธจัดที่ยักษ์วัดโพธิ์ ขอยืมเงินไปแต่ไม่ยอมใช้คืนจึงข้ามแม่น�้าเจ้าพระยามาตีกับ ยักษ์วัดโพธิ์ตรงบริเวณท่าน�้า เสียงดังสนั่นหวั่นไหว ต้นไม้ หักโค่น พื้นดินราบเป็นหน้ากลอง ก็ยังไม่รู้แพ้รู้ชนะ ร้อนถึง ยักษ์วัดพระแก้วต้องมาห้ามปราม ยักษ์จอมโมโหร้ายจึงเลิกรา แยกย้ายกันกลับวัดไป ยักษ์วัดโพธิ์อยู่ในตู้กระจก ยักษ์วัดพระแก้ว
หน้าหนึ่งร้อยเอ็ด 101 วรรณคดีล�าน�า ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ บ้างเล่าว่าผู้มายุติศึกคือพระอิศวร ทรงโกรธมากที่ยักษ์ สู้กัน ก่อความวุ่นวายเดือดร้อนอย่างยิ่ง จึงทรงสาปให้ยักษ์ทั้ง สองตนกลายเป็นหิน ท�าหน้าที่ยืนเฝ้าประจ�าวัดที่ตนอาศัยอยู่ ชั่วกาลนาน ส่วนพื้นที่ท่าน�้าที่ราบเตียนนั้น คนได้เรียกชื่อ สืบมาว่า “ท่าเตียน”
102 หน้าหนึ่งร้อยสอง บทที่ ๖ ยายกะตา ค�ำศัพท์ กงกำร หน้ำที่, ธุระ ทะนำน ภำชนะใช้ส�ำหรับตวงข้ำว ถั่ว งำ เป็นต้น ธนู ชื่ออำวุธชนิดหนึ่ง ประกอบด้วย คันธนู ซึ่งมีสำยธนูส�ำหรับน้ำวยิง และลูกธนูที่มีปลำยแหลม ไม้ค้อน ไม้ที่ท�ำจำกเหง้ำไม้ไผ่ ใช้ตีระฆัง ย้อน ตี (ภำษำถิ่นใต้ย้อน หรือ ยอน แปลว่ำ ตี) บำงคนอำจเคยได้ยิน ว่ำ “หำไม้ค้อนให้ยอนหัวหมำ” หรือ “หำไม้ค้อนให้ยอนหูหมำ” หรือ “หำไม้ค้อนให้แยงหูหมำ” ซึ่งเป็นปกติของกำรเล่ำนิทำน ต่อๆกันมำ เรื่องและภำษำมัก คลำดเคลื่อนได้
คณะผู้จัดท�ำหนังสือเรียน รำยวิชำพื้นฐำน ภำษำไทย ชุด ภำษำเพื่อชีวิต วรรณคดีล�ำน�ำ ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ที่ปรึกษำ ศาสตราจารย์กิตติคุณสุมน อมรวิวัฒน์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์กิติยวดี บุญซื่อ เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน รองเลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ที่ปรึกษาด้านพัฒนากระบวนการเรียนรู้ ผู้อ�านวยการส�านักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา ประธำนกรรมกำร ผู้ช่วยศาสตราจารย์ธัญญา สังขพันธานนท์ รองประธำนกรรมกำร รองศาสตราจารย์สุปาณี พัดทอง กรรมกำร ผู้ช่วยศาสตราจารย์ธเนศ เวศร์ภาดา นางปราณี ปราบริปู นางสาวนฤมล กังวาลไกล นางดารณี มีผิว กรรมกำรและเลขำนุกำร นางลัตติยา อมรสมานกุล ผู้วำดภำพประกอบ บทอ่านและวรรณคดี : นายโอม รัชเวทย์ นายค�ารณย์ หึกขุนทด นายสละ นาคบ�ารุง กิจกรรมท้ายบท : กลุ่มงานวาดภาพ องค์การค้าของ สกสค. ผู้ออกแบบปกและรูปเล่ม นางปราณี ปราบริปู นางลัตติยา อมรสมานกุล นายสามารถ ชาวโพธิ์เอน
ด�ำเนินงำน สถาบันภาษาไทย ส�านักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา ส�านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ถนนราชด�าเนินนอก กรุงเทพฯ ๑๐๓๐๐ โทรศัพท์ ๐ ๒๒๘๘ ๕๗๔๗ โทรสาร ๐ ๒๖๒๘ ๕๓๔๓ ช่วยด�ำเนินงำน กลุ่มงานวิชาภาษาศาสตร์ องค์การค้าของส�านักงานคณะกรรมการส่งเสริมสวัสดิการและสวัสดิภาพครูและบุคลากรทางการศึกษา
คณะผู้ร่วมพิจำรณำกำรน�ำไปใช้ นายรวิชญุฒน์ ทองแม้น ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุรินทร์ เขต ๓ นางสาวจันทนา ผ่องใส ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาญจนบุรี เขต ๒ นางบุณยภัทร สมเพชร โรงเรียนบ้านวังวิทยา ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต ๒ นางวิลาวัณย์ อิทธิเดช โรงเรียนสันป่าตอง (สุวรรณราษฎร์วิทยาคาร) ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต ๔ นางเทียมจันทร์ ค�ามี โรงเรียนอนุบาลล�าปาง (เขลางค์รัตน์อนุสรณ์) ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาล�าปาง เขต ๑ นางเนาวรัตน์ เชียวฉอ้อน โรงเรียนบ้านแม่ก๊ดหลวง กัญไชยมิตรภาพที่ ๑๘๒ ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาตาก เขต ๒ นางอรวรรณ ทรัพย์คูณ โรงเรียนเวตวันวิทยา ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาอุบลราชธานี เขต ๕ นางวิลาวัณย์ สอนเครือ โรงเรียนหนองแก่งทราย ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาหนองคาย เขต ๓ นางสุขศรี อัครเนตร โรงเรียนบ้านนาหว้า ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครพนม เขต ๒ นางสมหมาย ข�าโพธิ์ โรงเรียนประชารัฐสามัคคี ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครราชสีมา เขต ๔ นางสาวขวัญใจ อนุกูลพูลลาภ โรงเรียนบ้านก้านเหลือง ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุรินทร์ เขต ๑ นางอุไรวรรณ ชาญวิทยากร โรงเรียนบ้านณรงค์ ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสุรินทร์ เขต ๓ นางสาวนวลอนงค์ ค�านันต์ โรงเรียนอนุบาลห้วยทับทัน ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาศรีสะเกษ เขต ๒ นางเกศริน รอดพล โรงเรียนชุมชนวัดหน้าไม้ ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาปทุมธานี เขต ๑
นางศิริลักษณ์ สอนเครือ โรงเรียนบ้านวัดศรีส�าราญราษฎร์บ�ารุง ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสมุทรสาคร นางสมสุข ขอบชิต โรงเรียนวัดตะพงนอก ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาระยอง เขต ๑ นางวัฒนา อินทผลึก โรงเรียนวัดคิริวิหาร ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาตราด เขต ๑ นางมะลิฉัตร ภู่เพชร โรงเรียนอนุบาลราชบุรี ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต ๑ นางมณี ปานนาค โรงเรียนวัดอมรญาติสมาคม ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาราชบุรี เขต ๒ นางพเยาว์ ประทีปพิชัย โรงเรียนวัดหนองปรง ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเพชรบุรี เขต ๑ นางสาววรรณา ใข่มุกข์ โรงเรียนอนุบาลประจวบคีรีขันธ์ ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาประจวบคีรีขันธ์ เขต ๑ นางอุไร รุ่งเรือง โรงเรียนบ้านวังน�้าเขียว ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาประจวบคีรีขันธ์ เขต ๑ นางศุษมา อุ้ยนอง โรงเรียนวัดท่างาม ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครศรีธรรมราช เขต ๑ นางวาสนา ริ้วกาญจนา โรงเรียนบ้านค่าย ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานราธิวาส เขต ๑ นางปัทมา เทศประเสริฐ โรงเรียนพระยาประเสริฐสุนทราศรัย (กระจ่าง สิงหเสนี) ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากรุงเทพมหานคร เขต ๒ นางต่วนซากีนะห์ ลีอะละ โรงเรียนพระยาประเสริฐสุนทราศรัย (กระจ่าง สิงหเสนี) ส�านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากรุงเทพมหานคร เขต ๒ นางสาวสุธาสินี วิเวกานนท์ โรงเรียนประชาราษฎร์บ�าเพ็ญ ส�านักการศึกษากรุงเทพมหานคร นางหริสา แสงเพ็ชร โรงเรียนประชานิเวศน์ ส�านักการศึกษากรุงเทพมหานคร
ประกาศส�านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เรื่อง อนุญาตให้ใช้สื่อการเรียนรู้ในสถานศึกษา ด้วยส�านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้จัดท�าหนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย ชุด ภาษาเพื่อชีวิต วรรณคดีล�ำน�ำ ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ส�านักงานคณะกรรมการ การศึกษาขั้นพื้นฐานพิจารณาแล้วอนุญาตให้ใช้ในสถานศึกษาได้ ประกาศ ณ วันที่ ๒๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ (นายชินภัทร ภูมิรัตน) เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
หนังสือเรียนและแบบฝึกหัด รายวิชาพื้นฐาน ภาษาไทย กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๒ ของกระทรวงศึกษาธิการ ๑. หนังสือเรียน ชุด ภาษาเพื่อชีวิต ภาษาพาที ๒. หนังสือเรียน ชุด ภาษาเพื่อชีวิต วรรณคดีล�าน�า ๓. แบบฝึกหัด ชุด ภาษาเพื่อชีวิต ทักษะภาษา ๔. หนังสือเรียน ชุด ภาษาเพื่อชีวิต วรรณกรรมปฏิสัมพันธ์ ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑-๓ ๕. แบบฝึกหัด ชุด ภาษาเพื่อชีวิต ทักษะปฏิสัมพันธ์ ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑-๓ (รายการที่ ๔-๕ เป็นหนังสือที่ต้องการพัฒนาความสามารถทางภาษาและวรรณกรรม เป็นพิเศษ มิได้บังคับส�าหรับนักเรียนทั่วไป) พิมพ์ที่โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว นายสมมาตร์ มีศิลป์ ผู้พิมพ์และผู้โฆษณา พ.ศ. ๒๕๕๕