เสือโคคำ ฉันท์ วรรณคดีสมัยอยุธยาตอนกลาง จัดทำ โดย นางสาว จิรัฐกาล ชินวุฒิ เลขที่ ๑๔ นางสาว ชุติกาญจน์ เพ็ชรมาก เลขที่ ๑๙ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕/๔ โรงเรียนคณะราษฏรบำ รุง จังหวัดยะลา
ผู้แต่งวรรณคดีสมัยอยุธยาตอนกลาง เรื่อง เสือโคคำ ฉันท์ แต่งโดย : พระมหาราชครู สันนิษฐานว่ามีเชื้อสายพราหมณ์เป็นพระอาจารย์ ถวายพระอักษรแด่สมเด็จพระนารายณ์มหาราช อาจดำ รงตำ แหน่งพระมหาราชครูฝ่ายลูกขุน ณ ศาลาหลวงหรือพระมหาราช -๑-
ประวัติความเป็นมาของวรรณคดี • สันนิษฐานว่าแต่งก่อนสมุทรโฆษคำ ฉันท์ โดยนำ เค้าเรื่องมาจากปัญญาชาดก • ทำ นองแต่ง แต่งด้วยฉันท์และกาพย์ มีจำ นวนฉันท์และกาพย์น้อยชนิดกว่าสมุทรโฆษคำ ฉันท์ -๒-
แต่งด้วยฉันท์และกาพย์สลับกันไป ตอนท้ายของเรื่องจบด้วยโครงกระทู้๑บทและโคลงสี่สุภาพอีก ๑ บท ฉันท์ที่ใช้เป็นฉันท์ยุคเก่าที่ใช้ทั้ง • คำ ภาษาไทย • คำ ยืมภาษาบาลี • สันสกฤต • เขมร ปนกันไป ซึ่งต่างจากฉันท์ในยุคปัจจุบันที่นิยมใช้คำ ภาษาบาลี สันสกฤต เป็นหลัก จึงทำ ให้ฉันท์ รุ่นเก่าญาติแก่การลงเสียง ครุ ลหุ บางครั้งมีนักวิชาการ พิจารณาว่า ฉันท์รุ่นเก่านี้เป็นฉันท์ที่ยังไม่เคร่งครัดคำ ครุ ลหุ อย่างชัดเจน เช่นในปัจจุบัน แต่อย่างไรก็ตามหากผู้อ่านรู้จักอ่านรวบคำ หรือพยางค์ เน้นเสียงหนักเบาแล้วก็สามารถอ่านฉันท์รุ่นนี้ให้ถูกต้อง ตรงตามฉันทลักษณ์กำ หนดได้ เช่น รูปแบบคำ ประพันธ์ ( แต่งด้วยสันตดิลกฉันท์ ๑๔ ) -๓-
จุดมุ่งหมายในการแต่งวรรคคดี เพื่อยึดถือเป็นสุภาษิตกล่าวถึง • การยึดถือสัจจะ • มิตรภาพต่างเชื้อชาติวรรณะ ดังข้อความข้างต้น -๔-
เสือโคคำ ฉันท์ เสือโคคำ ฉันท์ของพระมหาราชครู • อ่านง่าย • อ่านสนุก เพราะผู้ประพันธ์เลือกใช้ • ฉันทลักษณ์ฉบัง ๑๖ • สุรางคนางค์ ๒๐ • อินทรวิเชียร ๑๑ เป็นส่วนใหญ่แต่งเป็นคำ ฉันท์ที่ยากๆ น้อยฉากในฉากนั้นๆ ก็เขียนสั้นๆ -๕-
เสือโคคำ ฉันท์ เสือโคเป็นนิทานพื้นเมืองที่มีการเล่าต่อกันมาช้านาน ภายหลังฤาษีเสกให้เป็นคนทั้ง ๒ ตัว ในเรื่องเสือโคคำ ฉันท์ เริ่มต้นด้วยบทไหว้ครู กล่าวถึงลูกเสือกับลูกโคเดินคลอเคลียออกมาจากป่าด้วยกัน วันหนึ่งพระฤๅษีถามลูกสัตว์ทั้งสองได้ความว่า อันเป็นเรื่องราวระหว่างลูกเสือกับลูกโคซึ่งต่างมีมิตรไมตรีอันดีต่อกัน - เสือให้ชื่อว่า พหลวิชัย มีฐานะเป็นพี่ - โคให้เป็นคนมีชื่อว่า คาวี มีฐานะเป็นน้อง อันเป็นลักษณะทั่วไปของวรรณคดี พระฤๅษีเห็นเข้าจึงเกิดความเมตตาสงสารได้ชุบเลี้ยงไว้ วันหนึ่งแม่เสือออกไปล่าเหยื่อ ลูกเสือถูกทิ้งไว้นานคงหิวนมมาก ลูกโคจึงเกิดความสงสารได้บอกโคแม่ของตัวให้นมแก่ลูกเสือ เนื้อหา -๖-
เสือโคคำ ฉันท์ ดังคำ ประพันธ์ -๗-
เสือโคคำ ฉันท์ แม่คงไม่ยอม เพราะเห็นว่าลูกเสือเป็นสัตว์ดุร้ายแต่ลูกโคสงสาร จึงบอกแม่ไม่ให้นมแก่ โอเคลูกเสือ -๘-
เสือโคคำ ฉันท์ -๙- ด้วยลูกเสือได้กินนมแม่โค เมื่อแม่เสือกลับมาลูกเสือได้ขอร้องให้แม่เสือ แม่เสือรับคำ แต่ทำ ไม่ได้ ภายหลังได้กินแม่โค ลูกเสือและลูกโคไม่พอใจ จึงเกิดความรักความไมตรีต่อลูกโคและแม่โค เลิกทำ ร้ายแม่โคกับ ลูกโค จึงรวมพลังสองตัวทำ ร้ายแม่เสือจน สิ้นชีวิต
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๐- แม่เสือจึงสาบานว่าจะไม่ทำ อะไรแม่และลูกโค
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๑- ลูกเสือและลูกโคร่วมกันทำ ร้ายแม่เสือจนสิ้นชีวิต
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๒- ต่อมาทั้งสองกราบลาพระฤาษี คาวีได้เจอกับยักษ์ทำ การต่อสู้กันคาวีฆ่ายักษ์ได้ พระเจ้ามครผู้ครองเมืองนั้น แต่คาวีมีความกตัญญต่อพี่พหลวิชัย พหลวิชัยและคาวีอาลำ จากกัน เพื่อไปยังเมืองจันทบูรนคร จึงยกพระธิดาพระนามว่า สุรสุดา เป็นพระชายา จึงกราบทูลให้พระราชทานให้กับพหลวิชัย พร้อมกับเสี่ยงดอกบัว
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๓- พหลวิชัยและคาวีอาลำ จากกันพร้อมกับเสี่ยงดอกบัว
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๔- คาวีจากพหลวิชัยเพื่อเดินทางต่อ คาวีพบกลองใบใหญ่ใบหนึ่ง คาวีปราบนกอินทรีย์ใหญ่ตายแล้ว พระนางจันทร์สุดาสรงน้ำ แล้วก็นำ เส้นผม กษัตริย์เมืองพัทธพิไสยนามว่าท้าวยศภูมิ ไปจนถึงเมืองร้างเมืองหนึ่ง มีนามว่า รมยนคร ที่เมืองนี้มีความอดยากถึงขนาดนกอินทรีย์ ต้องจับผู้คนมากินเป็นอาหาร เมื่อลองผ่าดูก็พบพระธิดาจันทร์สุดาผมหอม ผู้เป็นธิดาของท้าวมัทราชอยู่ในนั้น ก็ได้พระธิดาจันทร์เป็นชายาและได้ครองเมืองรมยนคร ใส่ผอบปล่อยให้ลอยน้ำ ไป เก็บผอบได้แล้วทรงเปิดผอบออกมา ก็ปรากฏมีเส้นผมที่มีกลิ่นหอมอยู่ในนั้นก็เกิดหลงรัก
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๕- ท้าวยศภูมิ ทรงใช้นางทาสีไปทำ อุบายหลอกถาม นางทาสีจึงเอาไปเผาเสีย ทำ ให้คาวีสิ้นพระชนม์หรือชีวิต นางทาสีก็พานางจันทรสุดาไปถวายท้าวยศภูมิ แต่ด้วยอำ นาจแห่งความซื่อสัตย์ ความลับเกี่ยวกับพระขรรค์จากพระนางจันทร์สุดา ทราบว่าชีวิตของพระคาวีอยู่ในพระขรรค์ ความจงรักภักดีของนางจันทร์สุดา ที่มีต่อคาวีจึงทำ ให้พระวรกาย ของพระนางจันทร์สุดามีความร้อน ดั่งไฟ
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๖- ท้าวยศภูมิไม่สามารถแตะกายของนางจันทร์ผอมหอมได้
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๗- ฝ่ายพหลวิชัยเมื่อเห็นดอกบัวเหี่ยวแห้ง พหลวิชัยปลอมตัวเป็นฤๅษี ระหว่างทำ พิธีอยู่เมื่อท้าวยศภูมิเผลอ เมื่อฆ่าท้าวยศภูมิสำ เร็จแล้วก็ให้คาวี ก็ได้ตามหาคาวีจนช่วยแก้ให้ฟื้นคืนชีพได้ รับอาสาชุบตัวท้าวยศภูมิให้เป็นคนหนุ่ม ก็ผลักท้าวยศภูมิเข้าไปในกองไฟ ฝาแต่งตัวเป็นกษัตริย์ครองราชย์ อยู่เมืองพัทธพิไสยร่วมกับพระนางจันทร์สุดา
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๘- คาวีเผยม่านแกล้งว่าเป็นท้าวยศภูมิหลังพิธีทำ ให้เป็นหนุ่ม
เสือโคคำ ฉันท์ -๑๙- จากนั้นคาวีได้อภิเษกสมรสกับนางจันทร์ผมหอม ในตอนท้ายของเรื่องนี้แต่งเป็น โคลงสี่สุภาพไว้ว่า และได้ครองเมืองพัทธพิไสย
คุณค่าด้านเนื้อหา -๒๐- เสือโคคำ ฉันท์เป็นวรรณคดีประเภทฉันท์ เนื้อเรื่องให้อารมณ์หลากหลาย เป็นเรื่องที่ให้คติสอนใจหลายประการ เรื่องแรกที่จบสมบูรณ์ ทั้งรัก โศกเศร้า เพลิดเพลิน ตื่นเต้น เช่น ความเมตตา ความชื่อสัตย์ต่อคำ มั่นสัญญา เกิดเป็นคนควรรักษาสัตย์ไว้กับตัว และการที่ไม่ควรไว้ใจอะไรง่าย ๆ
คุณค่า ด้านวรรณดิลป์ -๒๑- มีรสวรรณคดีที่หลากหลาย เช่น มีกลวิธีการใช้เสียงและการใช้คำ เช่น มีการใช้โวหารภาพพจน์ เช่น - นารีปราโมทย์ ( บทสังวาส พระคาวีเชยชมนางจันทร ) - สัลปังคพิสัย ( พระพหลวิไชยคร่ำ ครวญถึงพระคาวี ) - สัมผัสพยัญชนะ - การซ้ำ คำ - อุปมา - สัทพจน์
คุณค่า ด้านสังคม คำ สนาวัฒนธรรม ประเพณี -๒๒- ด้านความเชื่อ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ด้านครอบครัว ค่านิยม สะท้อนสังคมในสมัยนั้น
-๒๓- อิทธิพลของวรรณคดี ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ส่งผลให้ปัจจุบันคนไทยมีความซื่อสัตย์ต่อกัน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระราชนิพนธ์เรื่องคาวีเป็นบทละครนอก โดยมีเนื้อความต่อจากเรื่องเสือโคคำ ฉันท์ และกตัญญต่อผู้มีพระคุณ