ลิลิตตะเลงพ่ายเล่มที่ 1

นี่ ที่ลากฉนั ก็ฉันกลัวนี่
มาน่จี ะให้ นายกร็ บี หาสิ
มาชว่ ยหาหรอื
ให้ฉนั หาให้

แลว้ หนงั สือ
ชอ่ื อะไร

วา้ วดี
จงั
กลบั

กนั เดย๋ี ว
เหอะ ดูน่นั สิ

สวสั ดีค่ะ หนังสอื นน่ั ของเธอใช่ไหม
ฉันช่ือกัลยา ฉนั อา่ นแลว้ สนุกมากเลย

เป็นทตู
อนรุ กั ษ์วรรณคดีไทย

ภตู .ิ ..ผี

เผน่ เหอะ

เดย๋ี วเขาอ่าน
จบแล้วน่ี
กใ็ ห้เขาเลา่ ให้
ฟังเลยสิ
จะได้ทำ
รายงานได้

จรงิ ดว้ ย

นี่เธออา่ นจบแล้ว
เลา่ ใหฉ้ นั ฟังหน่อยสิ

เลา่ ใหห้ มดเลยนะ
ผแู้ ต่งเป็นใคร
เนือ้ เรื่องเปน็ ไงบา้ ง

นะๆ

กะ กะ ก็ ได้
จ้ะ

ร่าย ศรสี วสั ดิเดชะ ชนะราชอรนิ ทร์ ยินพระยศเกรกิ เกรียง เพยี งพกแผน่ ฟากฟา้ หล้าล่มเลอ่ื ง

ชัยเชวง เกรงพระเกีรยติระย่อ ฝ่อใจห้าวบมิหาญ ลาญใจแกล้วบมิกล้า บค้าอาตม์ออกรงค์ บคงอาตม์อ

อกฤทธิ์ ท้าวท่ัวทิศท่ัวเทศ ไห้ทุกเขตทุกด้าน น้าวมกุฎมานบ น้อมพิภพมานอบ น้อมพิภพมานอบ มอบ

บัวบาทวิบุล อดุลยานุภาพ ปราบดัสกรแกลนกลัว หัวห่ันหายกายกลาด ดาษเต็มท่งเต็มดอน พม่ามอญ

พา่ ยหนี ศรีอโยธยารมเยศ พิเศษสขุ บำเทิง สำเริงราชสถาน สำราญราชสถิต พิพิธโภคสมบัติ พิพฒั นโ์ ภค

สมบูรณ์ พูนพิภพดับเข็ญ เย็นพิภพดับยุค สนุกสบสีมา ส่ำเสนานอบเกล้า ส่ำสนมเฝ้าฝ่ายใน ส่ำพลไกร

เกริกหาญ สำ่ พลสารสินธพ สบศาตราศรเพลงิ เถกิงพระเกยี รตฟิ ้งุ ฟา้ ลอื ตรลบแหล่งหลา้ โลกลว้ นสดุดี

โคลง 4

บญุ เจา้ จอมภพพนื้ แผ่นสยาม

แสยงพระยศยนิ ขาม ขาดแกลว้

พระฤทธ์ดิ ัง่ ฤทธ์ริ าม รอนราพณ์ แลฤๅ

ราญอรริ าชแผ้ว แผกแพท้ ุกภาย

ไพรนิ ทรนาศเพีย้ ง พลมาร

พระดั่งองค์อวตาร แต่ก้ี

แสนเศกิ ห่อนหาญราญ รอฤทธ์ิ พระฤๅ

ดาลตระดกเดชล้ี ประลาตหล้าแหลง่ สถาน

เสร็จเสวยศวรรเยศอ้าง ไอศรู ย์ สรวงฤๅ

เยน็ พระยศปูนเดอื น เด่นฟ้า

เกษมสขุ ส่องสมบรู ณ์ บาททวีป

สว่างทกุ ข์ทกุ ธเรศหลา้ แหล่งล้วนสรรเสริญ

คำศพั ทค์ วรรู้

คำศพั ท์ ความหมาย
กรองเวฬุ ผูกไม้ไผ่เป็นสะพานเรือก
ก่อรงค์ร่วั หลา้ ก่อสงครามทำให้บา้ นเมอื งเดือดร้อน
ก้ี เวลาทล่ี ่วงผา่ นไปหยกๆ
ชายไหว (ผา้ ทิพย์) ผา้ ห้อยหน้าหนึง่ ผืนอย่รู ะหว่างชายไหว
ธาตรี แผน่ ดิน โลก
ธเรศ พระเจา้ แผน่ ดนิ
ประลาต หนีไป
พพิ ัฒน์ ความเจริญ
พพิ ิธ ตา่ งๆ กนั
ไพรินทร์ ขา้ ศึก
วิบุล (วิบลู ย์)เต็ม กว้างขวาง มาก
ศรเพลิง ปนื ไฟ
สนิ ธพ ม้า
อดลุ ช่งั ไมไ่ ด้ ไม่มอี ะไรเปรียบ ไมม่ ีอะไรเท่า
อรนิ ทร์ ขา้ ศกึ
อวตาร แบ่งภาคลงมาเกิด การลงมาเกิด การแบง่ ภาคมาเกดิ ช่อื พระนารายณ์

ฝ่ายพระนครรามญั ขัณฆ์เขตด้าวอัสดง หงสาวดีบุเรศ ร่ัวรเู้ หตุบมิหึง แหง่ เอกองึ กิดาการ

ฝ่ายพสุธารออกทิศ ว่าอดิศวรกษัตรา มหาธรรมราชนริทร์ เจ้าปถพินทร์ผ่านทวีป ดับชนมชีพพิราลับ

เอารสไทนฤเบศ นเรศวรเสวยศวรรยา แจ้งกิจจาตระหนัก จึงพระป้ินปักธาษตรี บุรีรัตนหงสา

ธก็บัญชาพิภาษ ด้วยมลวมาตยากร ว่านครรามินทร์ ผลัดแผ่นดินเปล่ียนราช เยียววิวาทชิงฉัตร

เพื่อกษัตริย์สองสู้ บร้างรู้เหตุผล ควรยาตรพลไปเยือน เตือนประยุทธ์เอาเปรียบ แม้นไป่เรียบเป็นที

โจมจ่ยู ีย่ำภพ เสนนี บนกึ ชอบ ระบอบเบอ้ื งบรรหาร ธก็เอนสารเสาวพจน์ แดเ่ อารสยศเยศ องค์อศิ เรศอุปราช

ให้ยกยาตราทัพ กับนครเชียงใหม่ เป็นพยุหใหญ่ห้าแสน ไปเหยียบแดนปราจีน บุตรท่านยินถ้อถ้อย

ข้อยผู้ข้าบาทบงส์ุ โหรควรคงทำนาย ทายพระเคราะห์ถึงฆาต ฟังสารราชเอารส ธก็ผะชดบัญชา

เจา้ อยุธยามีบุตร ล้วนยงยทุ ธ์เชย่ี วชาญ หาญหกั ศึกบมิย่อ ต่อสู้ศกึ บมหิ ยอ่ น ไปพ่ ักวอนว่าใช้ ให้ธหวงธห้าม

แม้เจ้าคร้ามเคราะห์กาจ จงอย่ายาตรยุทธนา เอาพัสตราสตรี สวมอินทรีย์สร่างเคราะห์ ธตรัสเยาะเย่ียง

ขลาด องค์อุปราชยินสาร แสรอัประมาณมาตย์มวล นวลพระพักตร์ผ่องเผือด เลือดสลดหมดคล้ำ

ช้ำกมลหมองมัว กลัวพระอาชญายอบ นอบประณตบทมูล ทูลลาไท้ลีลาศ ธก็ประกาศเกณฑ์พล

บอกยบุ ่มิหงึ ถึงเชียงใหมต่ ระบัด เร่งแจงจัดจตุรงค์ ลงมาสูห่ งสา แลว้ ธใหห้ าเมืองออก บอกทุกแดนทกุ ด้าว

บอกทุกท้าวทุกเทศ ท่ัวทุกเขตทุกขอบ รอบสีมามณฆล ทราบนุสนธิ์ทุกแห่ง ต่างตกแต่งแสะสาร

แสนยาหาญมหิมา คลาบรรลุเวียงราช แลสระพราศสระพรั่ง ค่ังคับนับเหลือตรา ต่างภาษาต่างเพศ

พเิ ศษสรรพแต่งตน ข้าศึกยลแสยงฤทธิ์ บพิตรธเทียบทัพหลวง โดยกระทรวงพยุหาบาตร จกั ยาตราตรู่เช้า

เสด็จคืนเข้านิเวศไท้ เกรยี มอุระราชไหม้ หมน่ เศรา้ ศรีสลาย อยนู่ า

โคลง 2

พระผาดผายส่หู อ้ ง หาอนชุ นวลน้อง

หนมุ่ หน้าพระสนม

ปวงประนมนบเกลา้ งามเสง่ียมเฟี้ยมเฝ้า

อยถู่ า้ ทูลสนอง

กรตระกองกอดแก้ว เรียมจักร้างรสแคล้ว

คลาดเคลา้ คลาสมร

จำใจจรจากสร้อย อยแู่ มอ่ ย่าละห้อย

หอ่ นชา้ คืนสม แมแ่ ล

ฯลฯ

ร่าย เสร็จเสาวนีย์ส่ังสนม เนืองบังคมคำราช พระบาทบทันนิรา จวนเวลาล่วงสางพ้ืน
นภางค์เผือดดาว แสงเงินขาวขอบฟ้า แสงทองจ้าจับเมฆ รังสีเฉกฉายฉัน ไก่แก้วขันเจื้อยแจ้ว
ดุเหว่าแว่วเสียงใส จ่ึงบรมไทธิราช ยุรยาตรยังท่ีสรง ชำระองค์บนาน ทรงสุคนธ์ธารกล่ิน ตลบ
หอมอวลอบอาบขจร ทรงบวรวิภูษติ สนบั เพลาพศิ พรายพร้อย ชายไหวยอ้ ยยะยาบ ชายแครงทาบเครอื วัลย์
รตั พสั ตรพ์ รรณยรรยง ฉลองพระองค์เพริศแพร้ว มกรแก้วเกยูร ตาบไพฆรู ย์เรืองจรลั สะองิ้ รัตนประพาฬ
สอดสงั วารเฉวยี งองค์ มกุฎทรงเทรดิ เกศ อยา่ งอิศเรศรามัญ สรรเป็นรูปอรุ เคนทร์ เพญพะพานแผ่เศยี ร
แสงวิเชียรช่อช่วง ธำมรงค์ร่วงรุ้งพราย รายนพรัตน์ชัชวาลเคร่ืองอลงการโอ่อ่า งามสง่าขัตติเยศ
พระแสดงเดชผังผาย กุมแสงกรายกรนาด ยุรยาตรอย่างไกรสร จากศีขรคูหา ลีลายังวังราช
ไหวบ้ ัวบาทบิตุรงค์ ขอลาองค์ท่านไท้ ไปเผดจ็ ดัสกรให้เหือดเสย้ี นศึกสยาม สน้ิ นา

โคลง 2 ลาเสดจ็ ศกึ ดา้ ว
พระฟงั ความลกู ทา้ ว

ด่ังเบือ้ งบรรหาร

โคลง 3 อวยพระพรเลิศลน้
ภูบาลอน้ื อำนวย แหง่ เงือ้ มมอื เทอญพ่อนา

จงอยุธยอ์ ยา่ พน้

โคลง 4 เดชะ
จงเจริญชเยศดว้ ย พ่อได้
วิรยิ ภาพ พอ่ นา
ชาวอยุธย์อยา่ พะ ธิราชเจา้ จอมสยาม
จงแพ้พนิ าศพระ แสนกล
ชนะแด่สองท่านไท้ แตต่ นื้
ตามชอบ ทำนา
สงครามความเศกิ ซง้ึ ลอ่ เล้ียวหลอกหลอน
จงพอ่ อยา่ ยินยล โบราณ
อย่าลองคะนองตน กลา่ วไว้
การศึกลกึ เลห่ พ์ ้นื เรงิ รื่น อยนู่ า
เกลอื กกลั้วขลาดเขลา
จงแจ้งแหง่ เหตุเบ้อื ง สบสถาน
เปน็ ประโยชน์ยุทธการ กาจแกลว้
เอาใจทหารหาญ ชมุ คา่ ย ควรนา
อยา่ ระคนปนใกล้ แผกแพ้พงั หนี

หนง่ึ รู้พยหุ เศกิ ไซร้
เจนจติ วทิ ยาการ
รู้เชิงพิชัยชาญ
อาจจักรอนรณแผว้

หน่งึ รู้บำเหนจ็ ให้ ขนุ พล
อนั สมรรถมอื ผจญ จืดเสี้ยน
อยา่ หยอ่ นวริ ยิ ะยล อยา่ งเกยี จ
แปดประการกลเท้ียร ถอ่ งแทท้ างแถลง
สัง่ สอน
จงจำคำพอ่ ไซร้ พอ่ ให้
จงประสทิ ธส์ิ มพร อรริ าช
จงเรอื นพระฤทธ์ิรอน เผดจ็ ด้าวแดนสยาม
จงพอ่ ลุลาภได้

เสด็จสั่งความโอวาท ไทธ้ ประสาทพระพร แด่ภูธรเอารส ธกป็ ระณตรบั คำ อำลาท้าวลลี าศ
ยรุ ยาตรยังเกยชัย เสนาในเตรยี มทัพ สรรพพลห้าสิบหมน่ื ขุนคชหื่นหาญแกลว้ ขับชา้ งแก้วพทั ธกอ รอรับ
ราชริมเกย ควาญเคยคดั ท้ายเทยี บ เสด็จยา่ งเหยยี บหลังสาร ทรงคชาธารยรรยงอลงกตแกว้ แกมกาญจน์
เครื่องพุดตานตกแต่ง แขง่ สีทองทอเนตร ทักเศวตฉัตรฉานฉาย คลายคชบาทยาตรา คลี่พยหุ คลาดแคล้ว
คลา้ ยคล้ายนายทแกล้ว ย่างเยื้องธงทอง แลนา

ฯลฯ

โคลง 2 เดียรดาษพลคลาดแคล้ว
ถบั ถึงทวารกรุงแก้ว
พวกพลหาญแหห่ น้า
คลำ่ คลา้ ยคลาขบวน กลาดกลุ้มเกล่อื นสถล มารคนา
โคลง 3

ดว่ นเดนิ โดยโขลนทวาร
ลว้ นทแกลว้ ทกล้า

เหตกุ ารณ์ทางเมืองมอญ พ.ศ.๒๑๓๓

สมเด็จพระมหาธรรมราชาสวรรคต กรุศรอี ยุธยา
กำลงั วนุ่ วาย
สมเด็จพระมหาธรรมราชา โอกาสที่เราจะชนะ
กส็ วรรคตแล้วไดใ้ ห้ มาถงึ แลว้
สมเด็จพระนเรศวรขึ้น
พะยะค่ะ
ครองราชย์ ข้าคาดว่าต้อง
มกี ารแยง่ ชงิ ราชสมบัติ รบั ดว้ ยเกลา้ พ่ะยะ่ ค่ะ
ระหวา่ งพระนเรศวรกับ
พระเอกาทศรถแนน่ อน

ฮา่ ฮา่ ...

ถ้าเช่นน้ัน
เจ้าจงพากำลัง
ไปสังเกตการณ์
ทก่ี รุงศรอี ยุธยา

พระมหาอุปราชา เสดจ็ พ่อรบั ส่ังให้หาขา้ มกี จิ
อันใดให้ขา้ รับใชพ้ ่ะย่ะคะ่

ขา้ จะให้เจ้าไปตีกรุงศรอี ยธุ ยา
กับพระมหาราชเจา้ นครเชยี งใหม่

ยกไปเปน็ ทพั ใหญ่ ๕ แสน

ไม่นะเสด็จพ่อ

เจา้ จะยอมให้หงสาวดีเสอ่ื ม
เสยี เกยี รตติ ลอดไปเชน่ นั้นรึ

แตโ่ หรหลวงทำนาย เจา้ กรงุ ศรอี ยุธยามโี อรส
ว่าข้ากำลังมีเคราะห์ เชี่ยวชาญการรบกล้าหาญใน
การทำศึก ต่อสู้กบั ขา้ ศกึ
รา้ ยถงึ ตาย ไมต่ อ้ งใหพ้ ระราชบดิ าใชเ้ ลย
มแี ตจ่ ะปราม ถา้ เจา้ กลวั
ได้ฟังพระบดิ ากล่าว เคราะหร์ า้ ยก็อย่าไปรบเลย
พระมหาอุปราชา เอาผ้านงุ่ อิสสตรมี าน่งุ เสีย
กลน้ั น้ำตาไมอ่ ยู่ จะได้บรรเทาเคราะห์ร้าย
ด้วยความอปั ยศอดสู
จงึ อาสาไปตกี รงุ ศรีอยธุ ยา ตำหนกั นางสนม
ก่อนไปจงึ ไปลานางสนม
ทต่ี ำหนัก

นางทีร่ ักขา้ มาขอลาเจา้ ไม่ไปไม่ไดห้ รอื มไิ ดด้ อก ขา้ ทำเพ่อื
ไปทำศกึ ทก่ี รงุ ศรีอยธุ ยา ข้าเป็นห่วงท่านเหลอื เกนิ บ้านเมืองของเรา

ถา้ เชน่ นน้ั ขา้ ขอตามไปทำศกึ ดว้ ยเพคะ มไิ ดด้ อก เจ้าจะทำให้ขา้ เป็นห่วงเจา้
และมนั ก็อันตรายดว้ ย

ดแู ลตัวเองดๆี นะ ข้าก็รักท่าน สญั ญานะ
ข้ารักเจา้ มาก วา่ ทา่ นจะตอ้ ง
กลับมาหาขา้
ข้าสญั ญา

รุ่งเชา้

ข้าขอโอวาทจากเสดจ็ พอ่
ก่อนนำทัพไปตีกรงุ ศรีอยธุ ยา

เพอื่ กศู้ กั ดศ์ิ รี

ใหม้ ้าเรว็ รีบนำข่าวไปแจง้
เจา้ หัวเมืองตา่ งๆ ให้จดั ทัพ
เข้าตกี รงุ ศรอี ยธุ ยาทันที

จงจำไว้ !! พ่อเช่ือว่าลูกตอ้ งทำได้
เพราะเจา้ คอื พระมหาอปุ ราชา

แห่งหงสาวดี

ศึกครั้งนพี้ มา่ เกณฑ์ไพร่พล จากหวั เมอื งใหญ่

ทพั หนา้ ทัพหลวง ทพั หนนุ ทพั สมทบ
เจา้ เมอื งจาปะโร พระมหาอปุ ราชา พระเจ้าแปร นดั จนิ หน่อง

คำศัพท์ คำศพั ท์
กรองเวฬุ
ก่อรงค์รวั่ หลา้ ควรรู้
กิดาการ
เกยชัย ความหมาย
ไกรสร ผกู ไม้ไผเ่ ป็นสะพานเรอื ก
ก่อสงครามทำให้บา้ นเมืองเดือดร้อน
โขลนทวาร อาการเล่าลอื เสียงสรรเสริญ ข่าวเล่อื งลอื
เคร่ืองพดุ ตาน เกยทที่ ำเฉพาะในพิธจี ะเสดจ็ กรีธาทพั ออกศกึ
ราชสหี ท์ ่ีตระกลู สูงสุดในบรรดาราชวีห์ ๔ จำพวก คอื ติณราชสหี ์ กินหญ้าเปน็
จตรุ งค์ อาหาร กาฬราชสหี ์ กินหญ้าเปน็ อาหารมขี นสีเหลืองไกรสรราชสหี ์ กินเนอ้ื สตั ว์
จตรุ งคโชค เปน็ อาหารมีขนสขี าวดงั สีสังข์
ประตปู า่ พิธบี ำรุงขวัญทหารก่อนออกศกึ
ชายแครง(เจยี ระบาด) ราชบัลลงั กท์ ี่ตงั้ บนหลงั ชา้ ง ถา้ ตัง้ บนพระราชยานคานหาม เรยี กวา่ พระท่ีนงั่
ชายไหว พุดตานกาญจนสิงหาสน์
ตระบดั ทหารส่เี หลา่ คอื เหลา่ ชา้ ง เหลา่ มา้ เหล่ารถและเหล่าเดินเท้า
ตาบ โชคส่ปี ระการเกีย่ วกับการยาตราทพั คอื ๑.ดชคดี ๒.วนั เดอื นปี ๓.กำลงั ทหาร
เข้มแขง็ ๔.อาหารบรบิ ูรณ์
ถอ้ ผา้ ห้อยหน้าสองผืน
ถับ (ผ้าทิพย์) ผ้าห้อยหนา้ หนงึ่ ผืนอย่รู ะหว่างชายไหว
เทีย้ ร ประเด๋ียว บัดใจ ทนั ใด พลันไป
นพรตั น์ เคร่ืองประดบั รอบคอหรอื อก ตาบทศิ เป็นแผน่ ประดบั อก โยงสังวาลไว้ทง้ั
ขา้ งหนา้ และขา้ งหลงั
ประพาฬ โต้ตอบ
เผือด ทันใด เร็ว พลนั
แผ้ว ย่อม แล้วไปด้วย
เฟ้ยี ม บางทเี รียกว่านวรตั น์ หรอื เนาวรัตน์ หมายถงึ แกล้วเกา้ ประการ คอื เพชร
ยรรยง ทบั ทมิ มรกต บษุ ราคัม โกเมน นิล มกุ ดา เพทาย ไพฑรู ย์
เยยี ว รตั นะ หรือ แก้วชนดิ หนึ่งสีแดงออ่ น
รตั พสั ตร์ ว.จางไป หมองไป
วิเชยี ร ทำให้เตยี น สะอาด หรอื หมดสิ้นไป ว.สะอาด หมดจด บรสิ ุทธิ์
วิภษู ติ ปดิ กนั้ บงั
งามสงา่ กล้าหาญ
แมว้ า่ ผิว่า
ผา้ สแี ดง ผ้าย้อมสีแดง สำหรบั ทำผ้าคาด เข็มขัด
(วชิระ) สายฟ้า เพชร อาวุธพระอนิ ทร์
แต่งแล้ว ประดบั แล้ว

สังวาล สร้อยตัว เป็นเคร่อื งประดับชนดิ หนึง่ เหมือนสายสรอ้ ยใช้คลอ้ งสะพาย
สาร ช้าง
สุคนธ์ธาร น้ำหอม
อลงการ การตกแต่ง การประดับ เคร่อื งตกแต่ง เคร่ืองประดบั งามด้วยเคร่อื งประดบั
อปั ระมาณ อับอาย
อรุ เคนทร์ งู พญานาค

โคลง ๒ เสียงสนน่ั มา้ ช้าง
ยกพลผ่านดา่ นกวา้ ง

กึกกอ้ งทางหลวง

โคลง ๓ สามองค์มีแหง่ หั้น
ลว่ งลดุ า่ นเจดยี ์ เพ่ือรรู้ าวทาง
แห่งอยุธเยศหลา้
แดนต่อแดนกันน้ัน มืดคลมุ้ มัวมล ย่งิ นา
ขบั พลวางเข้าแหลง่
แลธุลีฟุง้ ฟา้

โคลง ๔

มาเดยี วเปลยี่ วอกอ้า อายสู

สถิตอยเู่ อ้องคด์ ู ละหอ้ ย

พิศโพ้นพฤกษ์พบู บานเบิก ใจนา

พลางคะนึงนชุ น้อย แน่งเนอื้ นวลสงวน

พระครวญพระครำ่ ไห้ โหยหา

พลางพระพศิ พฤกษา กง่ิ เก้ียว

กลกรกนษิ ฐนา รรี ีตน์เรยี มฤๅ

ยามตระกองเอวเอ้ียว โอบอ้อมองค์เรียม

ฯลฯ

สลัดไดใดสลดั นอ้ ง แหนงนอน ไพรฤๅ

เพราะเพ่ือมาราญรอน เศกิ ไซร้

สละสละสมร เสมอชือ่ ไม้นา

นกึ ระกำนามไม้ แมน่ แมน้ ทรวงเรียม

ไม้โรกเหมือนโรคเรา้ รุมกาม

ไฟวา่ ไฟราคลาม ลวกรอ้ น

นางแย้มหนึง่ แย้มยาม เยาวย์ ว่ั แย้มฤๅ

ตูมด่ังตมู ตีขอ้ น อกอ้นั กันแสง

สายหยดุ หยุดกลนิ่ ฟุ้ง ยามสาย

สายบห่ ยดุ เสน่หห์ าย หา่ งเศร้า

กีค่ นื กว่ี นั วาย วางเทวษ ราแม่

ถวลิ ทกุ ขวบคำ่ เชา้ หยดุ ไดฉ้ นั ใด

ฯลฯ

พลมอญเมิลมดื ท้อง รัถยา

อเนกนิกรอาชา ชาติชา้ ง

ทวนทองเถือกทอตา เปลือยปลาบ

เทียวธวชั แลสลา้ ง เฟื่องฟ้าปลวิ ปลาย

ฝา่ ยนครกาญจน จดั ขนุ พลพวกดา่ น ผา่ นไปสืบเอาเหตุ ในชอบเขตรามัญ เขาก็พากันรบี รัด ลดั

เล็ดลอดเลาะดง ตรงไปทางแมก่ ษตั ริย์ จัดกนั ซมุ่ เปน็ กอง มองเอาเหตเุ อาผล ยลนิกรรามัญ เดนิ

แนน่ นันตน์ องเถอื่ น เกล่อื นมาทวั่ ออกทศิ หวงั กอ่ กิจดัสกร แกพ่ ระนครตระหนัก เหน็ ฉตั รปกั ห้าชั้น ก้นั

บนเบอื้ งหลงั สาร เขาก็ทราบการโดยขนาด วา่ อุปราชขุนทัพ เร็วรบี กลบั มาบอกแดออกญาผา่ นเผา้ เจ้า

นครกาญจนบุริน ยินยุบลข่าวศกึ พิลกึ ลาญขวญั แหลก แสกกมลทะทา้ ว รา้ วอุระขนุ เมอื ง เคืองใจราษฎร์

ทุกผู้ รูต้ ลอดไพร่นาย เขาทั้งหลายตรกิ นั ขวัญเกยี่ งกินเผือนเผือดเลือดสลดหมดหน้า บเห็นถา้ ต่อรบ รูว้ ่า

ทบบมิทาน รวู้ ่าราญบมิรอด คดิ เททอดครวั แตก แหกหนหี น้าอยา่ พะ เขาก็มละบา้ งเมอื ง เปลอื งเปลา่ ผู้

หมชู่ น ชวนกนั ชนกันซุกบกุ ป่าดงป่าแดง แฝงเอาเหตุเอาผล ยลกระแหน่เศกิ ไสร้ เพ่ือลงลกั ษณะให้ ส่ง

ทา้ วแถลงความ ทา่ นนา

โคลง ๔

ชาวสยามครา้ มเศิกสิ้น ทง้ั ผอง

นายและไพรไ่ ปป่ อง รบร้า

อพยพหลบหลีกมอง เอาเหตุ

ซุกซอ่ นห่อนให้ขา้ ศึกได้ไปเป็น

ร่าย ส่วนนเรนทรสมญา มหาอปุ ราชรามญั ธกใ็ หเ้ ร่งผนั พลผ้าย ย้ายมาโดยทางเถอื่ นทัพหน้า

เคล่ือนพลเดิน ลุลำกระเพนิ บมิหงึ จึ่งพระยาจิดตอง ให้พลกรองเวฬู ปูเปน็ สะพานผ่านชล เรง่ เดินพลข้าม

ฟาก มากนกิ รคัง่ คาม พวกชาวสยามเหน็ ตระหนกั จงึ ลงลักษณ์สารล่ือ ใส่ช่อื ทั่วตัวขุน ถ้วนทกุ มุลทุกนาย

รายเร่ืองราชริปู ยกพยหู เหยยี บแดน แต่งขนุ แผนเป็นทูต รูดเอาสารมาบอกแดออกญามหาด ทูลบวั บาท

มหบิ าล เขากร็ ับสารข้ึนม้า รีบมาเรว็ ฤๅชา้ บอกข้อเขญ็ ความ ท่านนา

โคลง ๒ เสยี งสนัน่ ล่นั เทา้
กองทพั ตามกนั เตา้

พ่างพ้ืนไพรพงั

โคลง ๔ โดยมี
ดลยงั เวียงดา่ นดา้ ว วา่ งว้าง
ตอบต่อ ทัพนา
เมืองชอื่ กาญจนบรุ ี อย่ไู ร้ใครแรม
ผใู้ ดบ่ออกตี ไถค่ วาม
ยลแตเ่ หยา้ เรือนร้าง ลักผู้
เหตหุ ่อน ร้แู ฮ
สอดแนมจกั จบั ถ้อย เล่หแ์ ลว้ หลกี หนี
ฤๅบ่ไดช้ าวสยาม เนาเมือง
จับสืบจักเสาะถาม สวาทไม้
รูว้ ่าชาวเมืองรู้ จติ ทา่ น ถวิลนา
ขนุ่ แค้นคับทรวง
ธก็กรธี าทัพเขา้ บงั อร
ประทับอยแู่ รมคนื เคอื ง ถ่องฟ้า
คำนงึ นุชไปเ่ ปลือง หมดเทวษ
เจบ็ อุระราชไข้ แมแ่ ม้นนวลจันทร์
ฯลฯ
ระลวงรำลึกอา้ แกลค่ รวญ
ยลแต่แสงศศิธร จกั เพล้
แสงจันทร์บ่ส่องสมร เถ่ือนที่ น้นั นา
ถวลิ บ่ลืมนวลหนา้ อาจใหช้ นเหน็
เวหา หนเฮย
พระฝนื ทกุ ข์เทวษกลำ้ พดั คลมุ้
ขบั คบชทจรจวน คชขาด ลงแฮ
บรรลพุ นมทวน เกล่อื นเพ้ยี งจกั รผนั
เหตุอนาถหนักเอ้ เสียงดวง แดเฮย
ตกต้อง
เกดิ เป็นหมอกมดื ห้อง
ลมช่ือเวรมั ภา
หวนหอบหกั ฉัตรา
แลธุลีกลัดกลุ้ม

พระพลันเห็นเหตุไซร้
ถนดั ด่ังภูผาหลวง

กระหมา่ กระเหมน่ ทรวง สัน่ ซีด พักตร์นา
หนักหฤทยั ทา่ นร้อง เรียกใหโ้ หรทาย
เจนไสย ศาสตรแ์ ฮ
ทงั้ หลายลว้ นจบแจง้ เหตุห้าว
เหน็ ตระหนักแน่ใน เกรงโทษ ทา่ นนา
จกั ทลู บท่ ูลไท เกลือ่ นรา้ ยกลายดี
เสนอแต่ดกี ลบร้าว ฉุกเข็ญ
ดอกไท้
เหตนุ ้ผี วิ เช้าชั่ว ใจเจบ็ พระเอย
เกิดเมอ่ื ยามเย็นดี เผด็จเสยี้ นศกึ สยาม
อยา่ ขนุ่ อยา่ ลำเค็ญ ฟงั หู หนึ่งนา
พระจักลลุ าภได้ ซง่ึ พรอ้ ง
ธรพรน่ั อยนู่ า
ครง้ั ฟงั บพติ รเพ้ียง แต่แพ้ดัสกร
หูหน่ึงแหนงคำสู ไทถวิล อยเู่ ฮย
ไปไ่ ว้หฤทัยภู จดื สร้อย
นกึ เรง่ กรง่ิ เกรงต้อง บิตเุ รศ พระแฮ
เทวษไหโ้ หยหา
สระเทินสระทกแท้ เพญ็ ยศ
ฤๅใครค่ ลายใจจินต์ แก้เสยี้ น
คำนึงนฤบดินทร์ ทุกข์ใหญ่ หลวงนา
พระเรง่ ลานละหอ้ ย ห่ันกล้งิ ไกลองค์
ดัสกร
อา้ จอมจกั รพรรดผิ ู้ รบสู้
แมพ้ ระเสียเอารส พลันมอด ม้วยแฮ
จักเจ็บอุระระทด อ่นื ต้านทานเข็ญ
ถนัดดงั่ พาหาเหีย้ น จอมถวัลย์
ทดแท้
ณรงค์นเรศวร์ดา้ ว ครองภพ พระเอย
ใครจกั อาจออกรอน เพลีย่ งพล้ำศึกสยาม
เสยี ดายแผ่นดนิ มอญ ใจเจ็บ ใจนา
เหตุบม่ ีมือผู้ อกโอ้
ผีฝาก พระเอย
เอน็ ดูภูธเรศเจ้า ที่เพลใ้ ครเผา
เปลีย่ วอุระราชรัน
พระชนมช์ ราครนั
เกรงบพิตรจกั แพ้

สงครามครานีห้ นกั
เรยี มเรง่ แหนงหนาวเหน็บ
ลกู ตายฤใครเก็บ
ผีจักเทง้ ท่โี พล้

พระเนานัคเรศอา้ เอองค์
ฤๅบ่มีใครคง ครู่ อ้ น
จักรจิ ักเรม่ิ รงค์ ฤๅลุ แล้วแฮ
พระจกั ขุ่นจักขอ้ น จักแค้นคบั ทรวง
ภวู ดล
พระคณุ ตวงเพียบพ้ืน บ่อนใต้
เตม็ ตรลอดแหล่งบน ชบุ ชพี มานา
พระเกิดพระกอ่ ชนม์ กลับเต้าตอบสนอง
เกรงบท่ นั ลูกได้

ร่าย เมื่อน้นั เจา้ ธานินทร์ บุรนิ ทรศกั ดสิ์ มี า ทุกบรุ าราชอาณาเขต ประเทศนครสงิ หส์ รรค์ศรี
สพุ รรณ ทุกภาย เขากข็ ยายครวั ครอก ซอกไปซ่อนไปซุก บุกปา่ แดงป่าดง แล้วก็ลงลักษณ์ขา่ วสาร ส่ง
อาการเหตหุ ้าว มาบงั คมทูลท้าว ธิราชผูผ้ า่ นถวัลย์ แลนา

พระมหาอปุ ราชายกทพั เข้าเมืองกาญจนบุรี

ทพั หลวงของพระมหาอปุ ราชาผา่ นเข้ามายงั ไทย ทด่ี ่านเจดียส์ ามองคอ์ ย่างราบรื่น และกำลัง
เดนิ ทพั เข้าเขต ตำบลพนมทวน ในจังหวดั กาญจนบุรี

เมอ่ื เดินทาง เศวตฉัตรหัก!!
ถงึ ตำบล
พนมทวน
ในเขต
จงั หวดั
กาญจนบรุ ี
ลางร้ายก็
ปรากฏ
เมือ่ บังเกดิ ลม
ชอ่ื เวรัมภา
พดั เอาเศวตฉัตร
บนช้างพระที่น่ังของ
พระมหา
อปุ ราช
หกั สะบ้ันลง

โหรหลวงทำนายซิ หมายความว่า เออ ... คือ บอกมา ไม่ตอ้ งอำ้ อึง้
ไง

เศวตฉตั รหกั ลง
ไมเ่ คยเกิด
ขึ้นกับกษตั รยิ ์
พมา่

องค์ใดมากอ่ น
ชะรอยวา่ จะมี
เหตรุ า้ ยเกิดข้ึน

เปน็ แน่

ตอ้ งเกิดเรือ่ งทีไ่ ม่ดีขนึ้ แนๆ่ โหรหลวงเหน็ พระพกั ตร์ ของพระมหาอปุ ราชามี
แลว้ การยกทัพไปตีกรงุ ศรอี ยธุ ยา ความวิตกกงั วล จึงทูลคำทำนายเพิ่มเติม เพื่อมิให้
พระมหาอปุ ราชาหวัน่ วติ กกบั เหตรุ า้ ยท่จี ะเกดิ ขนึ้
ครง้ั น้ี
ผลจะเปน็ เช่นใดหนอ ขอพระองค์อยา่ วติ กกังวลไปเลย เรื่อง
เศวตฉัตรที่หัก ถ้าเกิดขน้ึ ในเวลาเชา้ ย่อมช่ัว
ร้าย เกิดในช่วงเย็นย่อมดี ขอพระองคอ์ ย่าขุ่น
เคอื งโทมนสั ทุกขใ์ จไปเลย เพราะจะทรงมีลาภ

ปราบศตั รู ข้าศึกไทย ได้แน่นอน

คำศัพท์ควรรู้

คำศพั ท์ ความหมาย
ขนุ แผน ตำแหน่งนายด่านผ้นู ำใบบอกหัวเมืองเขา้ สู่กรุง
ครอก ฝูงลกู สัตวท์ ี่เกดิ ร่วมกันคราวเดียว ลกู ของทาสทเี่ กิดในเรือนเบีย้ เรยี กว่าลูกครอก
เจ้าโดยกำเนิดช้ันหมอ่ มเจ้า ชน้ั พระเจา้ ลกู เธอเรยี กว่าเจ้าครอก
โคกเผาขา้ ว ช่อื ตำบลในเมอื งสุพรรณบุรี
เตา้ ไป
แถลง บอกเล่า
ทบบ่มทิ าน เขา้ ไปตอ่ สกู้ ต็ า้ นทานไมไ่ ด้
เททอดครัว การถ่ายเทครอบครัว อพยพครอบครัว
เทยี ว เวยี นไปมา หรือไปมาบ่อยๆ ธงรปู กระบอก
พบู กาย ตวั หนา้ ดอกไม้ งาม ขาว
พาหา แขน
แม่กษตั ริย์ ชอ่ื แม่น้ำในเขตกาญจนบรุ ี
เมิล มอง ดู
รปิ ู ข้าศึก
ลำกะเพิน ชื่อลำน้ำในเขตกาญจนบุรี
เวรัมภา ลมพายุท่ีพัดหมนุ ด้วยอำนาจแห่งเวรกรรม เป็นลมรา้ ยที่พดั พาให้บ้านเมอื งพินาศ
เศวตรฉัตร ฉัตรสีขาว เครอ่ื งกนั้ รม่ สีขาว เครือ่ งหมายสำหรับกษตั ริย์
สระเทินสระทก ประหม่า พรน่ั พรึง
สลัดได ชื่อพรรณไม้ชนิดหนง่ึ
สายหยดุ ชื่อพรรณไม้เลอ้ื ย ดกิ คล้ายกระดงั งา มีกลนิ่ หอม พอสายกห็ มดกล่นิ
ออกญา ตำแหนง่ หวั หนา้ ขา้ ราชการ