คู่มือ MARK SITE โรงพยาบาลพระน ั่งเกล้า
ก โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า กุมภาพันธ์ 2565 คู่มือ MARK SITE จัดทำโดย กลุ่มงานพัฒนาคุณภาพบริการและมาตรฐาน
ข คำนำ โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า ได้จัดทำคู่มือการระบุตำแหน่งที่จะทำผ่าตัด (Mark site) ในปี 2559 แต่เนื่องจากการติดตามพบว่ายังมีอุบัติการณ์ การผ่าตัดผิดคน การทำหัตถการผิดคน ผิดข้าง ผิดหัตถการอยู่ เป็นระยะและมีการปฏิบัติที่คลาดเคลื่อนจากแนวทางที่กำหนดไว้ ดังนั้นทางคณะกรรมการบริหารความเสี่ยง ร่วมกับตัวแทน PCT ศัลยกรรม PCTศัลยกรรมกระดูกและข้อ PCTสูตินรีเวชกรรม PCTกุมารเวชกรรม PCTจักษุ PCT โสต ศอ นาสิก กลุ่มงานเวชศาสตร์ฉุกเฉินและนิติเวช งานผู้ป่วยนอก และงานห้องผ่าตัด จึงได้ร่วมกันทบทวน และปรับปรุงคู่มือการระบุตำแหน่งที่จะทำผ่าตัด (Mark site) ซึ่งเป็นกระบวนการสำคัญขั้นตอนหนึ่งในการพยาบาลผู้ป่วย ผ่าตัด ทางคณะผู้จัดทำจึงได้ทบทวนการทำเครื่องหมายบ่งชี้ตำแหน่งที่จะทำผ่าตัด/หัตถการ (Mark Site) ของแต่ละ PCT เพื่อให้เห็นชัดเจนและง่ายต่อการปฏิบัติ ทั้งนี้เพื่อให้การพยาบาลผู้ป่วยผ่าตัดปลอดภัย เป็นไปตาม มาตรฐานสำคัญจำเป็นต่อความปลอดภัย ในหัวข้อการผ่าตัดผิดคน ผิดข้าง ผิดตำแหน่ง ผิดหัตถการ ซึ่งกำหนดโดย สถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องค์การมหาชน) คณะผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า คู่มือ Mark site เล่มนี้จะมีประโยชน์สำหรับผู้ปฏิบัติงานและ บุคลากรผู้สนใจ อันจะส่งผลให้การพยาบาลผู้ป่วยผ่าตัดได้มาตรฐานและผู้ป่วยปลอดภัย ต่อไป คณะกรรมการบริหารความเสี่ยงทางคลินิก กุมภาพันธ์ 2565
ค สารบัญ เรื่อง หน้า คำนำ ก สารบัญ ข แนวทางการทำ Mark site โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า 1 PCT สูติ-นรีเวชกรรม 2 PCT ศัลยกรรม 3 - ศัลยกรรมทั่วไป 3 - ศัลยกรรมระบบทางเดินปัสสาวะ 7 - ศัลยกรรมตกแต่ง 9 - ศัลยกรรมประสาท 10 PCT ศัลยกรรมกระดูกและข้อ 11 PCT จักษุ 12 PCT โสต ศอ นาสิก 13 Reference 15
1 แนวทางการทำ Mark site โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า 1. ระบุข้างที่จะทำผ่าตัดให้ชัดเจนในใบ set ผ่าตัดทุครั้ง 2. ทำ Mark site บริเวณที่จะทำผ่าตัด/ หัตถการที่จะทำในอวัยวะที่มีด้านซ้ายและขวา, อวัยวะที่มีหลายส่วน เช่น นิ้วมือ นิ้วเท้า 3. ข้อยกเว้น 3.1 อวัยวะที่มีเพียงหนึ่ง เช่นไส้ติ่ง, มดลูก, กระเพาะปัสสาวะ 3.2 Preterm-infant เพราะอาจทำให้เกิดรอยถาวร 3.3 Dental surgery 3.4 Mucosal surface เช่น tonsillectomy ขั้นตอน กำหนดให้ทำเครื่องหมายที่แสดงตำแหน่งที่จะผ่าตัดอย่างชัดเจนโดยการมีส่วนร่วมของผู้ป่วย ควรทำในขณะที่ผู้ป่วยตื่นดีและมีสติ (Awake และ Aware) และจะต้องเห็นได้ชัดเจนหลังทำความสะอาดผิวหนัง และปูผ้าคลุมสำหรับผ่าตัดแล้ว มีขั้นตอนดังนี้ 1. ให้ข้อมูลผู้ป่วยและญาติถึงประโยชน์การทำเครื่องหมายระบุตำแหน่ง (Mark site) เพื่อการทำผ่าตัดที่ปลอดภัย 2. การระบุตำแหน่งที่จะทำผ่าตัด/หัตการดูได้จาก 2.1 ผู้ป่วยให้ข้อมูล 2.2 Investigation Film / CT 2.3 OPD card / เวชระเบียนผู้ป่วย 2.4 คำสั่งการรักษาของแพทย์ 3. การระบุตำแหน่ง ทำก่อนผ่าตัดโดยทำที่หอผู้ป่วยหรือห้องฉุกเฉินและให้ผู้ป่วย / ญาติมีส่วนร่วม 4. ใช้ปากกา Permanent สีดำหรือน้ำเงิน เขียนเป็นวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 0.5 – 1 นิ้ว ดังมีรายละเอียดของแต่ละ PCT ดังรูปประกอบ * กรณีไม่ปฏิบัติตามมาตรฐาน 1. ห้องผ่าตัดไม่รับ set ผ่าตัด 2. กรณีรับผู้ป่วยมาห้องผ่าตัดแล้วพบว่าไม่มีการทำ Mark site เจ้าหน้าที่ห้องผ่าตัด จะตามพยาบาล จากหอผู้ป่วยที่ส่งผู้ป่วยมาผ่าตัด ให้มาทำ Mark site ให้ชัดเจน ก่อนการผ่าตัด 3. เขียนใบอุบัติการณ์เพื่อติดตามประเมินผล
2 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT สูติ-นรีเวชกรรม ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 1 นิ้ว บริเวณต้นขาข้างที่จะผ่าตัด ดังรูป
3 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT ศัลยกรรม : ศัลยกรรมทั่วไป Breast massเช่น • ExcissionBreast mass • MRM • Microdrocectomy • I & D breast abscess ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด1 นิ้ว ดังรูป
4 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT ศัลยกรรม : ศัลยกรรมทั่วไป ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด1 นิ้ว ดังรูป
5 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT ศัลยกรรม : ศัลยกรรมทั่วไป การผ่าตัด Amputation / Debridement (ด้านหน้า) - ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด1 นิ้ว ดังรูป - กรณีผ่าตัดแผลเท้าข้างเดียว ให้ Mark site เช่นเดียวกัน
6 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCTศัลยกรรม : ศัลยกรรมทั่วไป การผ่าตัด Debridement (ด้านหลัง) ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด1 นิ้ว ดังรูป
7 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCTศัลยกรรม : ศัลยกรรมระบบทางเดินปัสสาวะ Kidney • Ureter • PCN • ESWL • URS • Open surgery ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด1 นิ้ว ดังรูป
8 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCTศัลยกรรม : ศัลยกรรมระบบทางเดินปัสสาวะ Scrotal area • Varicocele • Hydrocele • Orchidectomy • Epididymis ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด1 นิ้ว ดังรูป
9 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCTศัลยกรรม : ศัลยกรรมตกแต่ง - บริเวณหน้าใช้ปากกา permanent สีดำ/สีน้ำเงิน เขียนกากบาท (×) ลงบน micropore ขนาด 1/2 นิ้ว ติดบริเวณใบหน้าบริเวณที่จะทำการผ่าตัด - บริเวณลำตัว แขน ,ขาใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 1 นิ้ว (ทำเช่นเดียวกับศัลยกรรมทั่วไป) - กรณีผ่าตัดทั้ง 2 ข้างให้ Mark site ทั้ง 2 ข้าง - ปากแหว่ง เพดานโหว่ไม่ต้อง mark site -
10 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCTศัลยกรรม : ศัลยกรรมประสาท Parietal, OIccipital, Pterional กึ่งกลางเหนือไรผมด้านซ้าย/ขวา • Craniotomy • Craniectomy • Burr hole ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 0.5 นิ้ว ดังรูป
11 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT ศัลยกรรมกระดูกและข้อ - ใช้ปากกา Permanent สีดำ/น้ำเงิน เขียนวงกลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 1 นิ้ว ห่าง Lesion 8-12 นิ้ว ดังรูป - ไม่ mark site บริเวณสะโพกและ spine
12 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT จักษุ หัตถการที่ต้อง Mark site • Cataract • Enucleation • Glaucoma • การผ่าตัดท่อน้ำตาตัน (Dacryocystorhinostomy: DCR) • Ruptured eye • ผ่าตัดจอประสาทตา ( Pars Plana Vitrectomy) • Eyelid Surgery • ผ่าตัดต้อเนื้อ ( OPD case ) • cornea transplant • Intravitreous injection -ใช้ Micropore ขนาด ½ นิ้วติดบริเวณเหนือคิ้วข้างที่จะทำผ่าตัด ดังรูปและเขียนตัวหนังสือ ขวา /ซ้าย -กรณีผ่าตัดทั้ง 2 ข้างให้ Mark site ทั้ง 2 ข้าง
13 ภาพแสดง Mark Site สำหรับหัตถการ/ผ่าตัด PCT โสต ศอ นาสิก หัตถการที่ต้อง Mark site • Thyroid lobectomy • Neck dissection • Tympanoplasty • Mastoidectomy • Parotidectomy • FESS • Submandibular gland extirpation • Excisionmass หรือ Biopsy ข้างใดข้างหนึ่ง ทาง ENT • Myringotomy +- PE tube • Intratympanic steroid injection • Operation ใดๆ ทาง ENT ที่แพทยต้องการทำข้างเดียว • Micro Direct Laryngoscopy excision
14 - ใช้ Micropore ขนาด ½ นิ้วติด ดังรูปพร้อมทั้งเขียนขวา/ซ้ายตามหัตถการที่จะทำลงบน Micropore
15 Reference 1. สถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องค์การมหาชน). Patient Safety Goals: SIMPLE Thailand 2018 2. Joint commission international. Patient Safety Goals (IPSG) 2020