เส้นทางการขึ้นตกของดวงอาทิตย์

เสน้ ทางการข้นึ ตกของดวงอาทติ ย์

เสน้ ทางการขึน้ และการตกของดวงอาทติ ยเ์ ปลี่ยนแปลงตามเดคลิเนชนั ของดวงอาทติ ย์
และละติจูดของผู้สงั เกต โดยในแต่ละวันตาแหนง่ ดวงอาทติ ย์จะเปลีย่ นตาแหนง่ ไปบนเส้นสรุ ิยวิถี
ส่งผลใหเ้ ดคลิเนัันของดวงอาทติ ย์เปลย่ี นแปลงไป

นอกจากนีผ้ ู้สังเกตที่ละติจดู แตกต่างกันจะเหน็ เสน้ ทางการขึ้นการตกของดวงอาทติ ย์
แตกตา่ งกัน

องค์ประกอบในการสังเกตเสน้ ทางการขนึ้ การตกของดวงอาทติ ยบ์ นทรงกลมฟ้า มีองค์ประกอบสาคัญ
คอื เส้นสุรยิ วิถี (ecliptic)

โดยเส้นสรุ ิยวถิ ี คือ เส้นทางเดนิ ปรากฏของดวงอาทติ ยใ์ นรอบปี ซึง่ มตี าแหน่งสาคัญ 4 จดุ ไดแ้ ก่

1. วสนั ตวษิ วุ ตั (vernal equinox) พิกัด (0h,0O)
2. ครษี มายัน (summer solstice) พกิ ดั (6h,+23.5O)
3. ศารทวษิ วุ ัต (autumnal equinox) พกิ ัด (12h,0O)
4. เหมายัน (winter solstice) พกิ ัด (18h,-23.5O)

➢ จุดวสนั ตวษิ วุ ัต (vernal equinox) และจดุ ศารทวิษวุ ตั (autumnal equinox) เป็นจดุ ตัดของเสน้ ศนู ยส์ ูตรฟา้ กับเสน้ สรุ ิยวถิ ี
➢ จุดวสันตวิษุวัต (vernal equinox) นามาใั้เป็นจดุ อา้ งอิงในระบบพกิ ดั ของดาวในระบบพิกัดศนู ยส์ ูตร
➢ จดุ ครษี มายนั (summer solstice) เป็นตาแหน่งท่ีอยหู่ า่ งจากเส้นศูนยส์ ูตรฟ้าไปทางขัว้ ฟ้าเหนือมากท่ีสุด
➢ จุดเหมายนั (winter solstice) เปน็ ตาแหนง่ ที่อยู่ห่างจากเสน้ ศูนยส์ ูตรฟ้าไปทางขัว้ ฟา้ ใตม้ ากทสี่ ุด



วสันตวิษวุ ัต (vernal equinox)

➢ จดุ ที่ดวงอาทติ ยป์ รากฎประมาณวนั ท่ี 21 มนี าคม เป็นวัน
เริ่มตน้ เข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ

➢ ปจั จบุ นั จดุ นอ้ี ยใู่ นกลมุ่ ดาวปลา แต่เม่ือ 2,000 ปีกอ่ น เคยอยู่ใน
กลุ่มดาวแกะ

➢ จุดแรกของกลมุ่ ดาวแกะ
➢ กลางวันและกลางคนื ยาวเท่ากัน
➢ ดวงอาทติ ยข์ ้ึนทางทศิ ตะวันออกและตกทางทศิ ตะวันตกพอดี
➢ ดวงอาทติ ยเ์ คล่อื นตอ่ ไปยงั จดุ ครษี มายนั (summer solstice)

➢ ประเทศทางซกี โลกเหนอื เข้ายา่ งส่ฤู ดูใบไมผ้ ลิ สว่ นประเทศทาง
ซีกโลกใตเ้ ข้าสฤู่ ดใู บไม้ร่วง

ครีษมายัน (summer solstice)

➢ จุดท่ดี วงอาทติ ยป์ รากฎประมาณวันที่ 21 มถิ นุ ายน เปน็ วนั
กลางฤดูร้อน

➢ ในวันนี้ทางซกี โลกเหนอื กลางวนั ยาวนานทส่ี ุด
➢ ดวงอาทติ ย์ข้นึ ทางทิศตะวนั ออกเฉยี งไปทางเหนอื และตกทาง

ทิศตะวันออกเฉยี งไปทางเหนอื
➢ ประเทศทางซีกโลกเหนอื มัี ่วงเวลากลางวันยาวท่สี ดุ ในรอบปี

นบั เป็นวันที่ย่างเขา้ สู่ฤดูรอ้ น สว่ น ประเทศทางซกี โลกใต้มัี ่วง
กลางวนั จะส้นั ทส่ี ดุ ในรอบปี นบั เป็นวันทย่ี า่ งเข้าสู่ฤดูหนาว

➢ พื้นทีใ่ กล้ขัว้ โลกเหนือ นับจากเสน้ อารค์ ติกเซอรเ์ คิลขนึ้ ไป จะ
ไม่มีเวลากลางคืนเลยตลอด 24 ัว่ั โมง หรือเรียกวา่
ปรากฏการณพ์ ระอาทติ ย์เทย่ี งคนื

ศารทวิษวุ ัต (autumnal equinox)

➢ จุดท่ดี วงอาทติ ย์ปรากฎประมาณวันที่ 22 กันยายน เปน็ วนั เขา้ ส่ฤู ดูใบไม้ร่วง
➢ ดวงอาทิตยข์ ้ึนทางทศิ ตะวันออกและตกทางทศิ ตะวนั ตกพอดี
➢ ประเทศทางซีกโลกเหนอื เขา้ ยา่ งสูฤ่ ดูใบไม้ร่วง ส่วนประเทศทางซีกโลกใตเ้ ข้าส่ฤู ดใู บไมผ้ ลิ

เหมายนั (winter solstice)
➢ จุดท่ดี วงอาทิตยป์ รากฎประมาณวนั ที่ 21 ธันวาคม เปน็ วันกลางฤดูหนาว
➢ ัว่ งกลางวนั สัน้ ทสี่ ดุ ในรอบปี
➢ ดวงอาทิตย์ขน้ึ ทางทิศตะวนั ออกเฉยี งไปทางใตแ้ ละตกทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี ง

ไปทางใต้
➢ วนั เหมายันในประเทศไทย : ในัว่ งฤดูหนาวของซีกโลกเหนือ เมืองที่อยทู่ าง

เหนือกวา่ ระยะเวลากลางวันจะสัน้ กวา่ รวมถึงดินแดนเหนอื อารก์ ติกเซอรเ์ คิล

ทีจ่ ะไม่มีเวลากลางวันเลย
➢ สาหรับประเทศไทย ั่วงเวลาดงั กลา่ วจงึ เปน็ ั่วงเวลาทีด่ วงอาทิตย์ ณ แหลม

พรหมเทพ จังหวดั ภเู กต็ ลับขอบฟ้าั้ากว่าดวงอาทติ ย์ ณ แม่สามแลบ

จังหวดั แมฮ่ อ่ งสอน และเปน็ ั่วงเวลาเดยี วกันกับจังหวดั นราธวิ าส เหน็ ดวง

อาทติ ย์ขึ้นกอ่ นจังหวดั อบุ ลราัธานี (ผาแตม้ ) ปรากฏการณ์เั่นว่านี้ เกิด
เฉพาะในฤดหู นาวของซีกโลกเหนอื เท่าน้ัน.

เหมายนั (winter solstice)
ณ แหลมพรหมเทพ จงั หวัดภูเกต็ ลับขอบฟ้าั้ากวา่ ดวงอาทติ ย์ ณ แม่สามแลบ จังหวัดแม่ฮ่องสอน

แหลมพรหมเทพ จงั หวัดภเู ก็ต แม่สามแลบ จงั หวดั แมฮ่ อ่ งสอน

เหมายัน (winter solstice)
จังหวดั นราธวิ าส เห็นดวงอาทิตย์ขึน้ ก่อนจังหวัดอบุ ลราัธานี (ผาแต้ม)

จงั หวดั นราธวิ าส จังหวดั อุบลราัธานี (ผาแตม้ )



ทากิจกรรม

เพิม่ เติม

เสน้ ทางการข้ึนการตกของดวงอาทิตย์ท่ปี ระเทศไทย (ตาแหนง่ ละตจิ ูดประมาณ 15 องศาเหนอื )

ตาแหนง่ การตกของดวงอาทิตยใ์ นแตล่ ะวนั มกี ารเปลี่ยนไปทกุ วนั เนอ่ื งจากเดคลิเนัันของดวงอาทติ ยเ์ ปลี่ยนไปทุกวันบนเสน้ สรุ ิยวถิ ี
ทาให้ตาแหนง่ การตกของดวงอาทติ ย์ขยบั ขึ้นไปทางดา้ นเหนือในัว่ งฤดรู ้อน สาหรบั ผู้สงั เกตในซีกโลกเหนือ

➢ตะวันอ้อมข้าว หรือวนั เหามายัน คอื ัว่ งทด่ี วงอาทิตย์คอ่ นไปทางใต้ ผูส้ งั เกตท่ีประเทศไทยจะเห็นเสน้ ทาง
การข้นึ ตกของดวงอาทิตย์เฉยี งไปทางใต้มากที่สดุ

➢โดยตาแหนง่ สงู สุดของดวงอาทิตยจ์ ะไม่ไดผ้ ่านจดุ เหนือศรี ษะ ซ่งึ ัว่ งเวลาดังกล่าวตรงกบั ฤดูเก็บเก่ยี วข้าว
เราจงึ เห็นดวงอาทิตยเ์ คลื่อนท่ีผ่านอ้อมต้นขา้ วทางใต้ และเปน็ วันที่กลางวนั ส้ันท่ีสุดในรอบปี

➢วนั เหมายันผู้สงั เกตทอี่ ยลู่ ะตจิ ูด 66.5 องศาเหนือ อาจจะไม่เห็นดวงอาทิตยเ์ ลย หรืออาจจะเป็นเวลากลางคืนตลอด 24

ั่ัวโมง และเม่ือดวงอาทิตย์เคล่ือนท่ีมายังตาแหน่งครีษมายัน ผู้สังเกตจะเห็นดวงอาทิตย์ตลอด 24 ั่ัวโมง หรือเรียยก

ปรากฎการณ์นี้ว่า ปรากฎการณ์พระอาทิตย์เท่ียงคืน สาหรับผู้ท่ีอยู่ละติจูดสูงกว่า 66.5 องศาเหนือ ข้ึนไป จะเห็น
พระอาทติ ยเ์ ที่ยงคนื มากกวา่ 1 วนั

➢การท่ีโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์เป็นวงรี ทาให้โลกมีระยะหา่ งจากดวงอาทิตย์ไม่เท่ากันตลอดปี ช่วงท่ีใกล้
ท่ีสุดประมาณต้นเดือนมกราคม (147 ล้านกิโลเมตร) ช่วงท่ีไกลที่สุดประมาณต้นเดือนกรกฎาคม
(152 ล้านกิโลเมตร) การโคจรของโลกรอบดวงอาทิตยท์ ่ีมีระยะใกล้บ้างไกลบ้าง เมื่อเปรียบเทียบความ
แตกต่างของความใกล้-ไกล ถือเป็นอัตราส่วนท่ีน้อยมากจึงไม่มีอิทธิพลต่อการเกิดฤดูกาล แต่เพราะการที่
แกนของโลกเอียง 23.5 องศา เม่ือโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ ทาให้ตาแหน่งข้ัวโลกเหนือหรือข้ัวโลกใต้หัน
เข้าหาดวงอาทิตย์ ส่วนต่างๆ ของโลกจึงได้รับแสงอาทิตย์ไม่เท่ากัน เป็นส่วนสาคัญที่ทาให้เกิดฤดูกาล
ตา่ งๆ ในรอบปี

ประโยชน์ของการศึกษาตาแหน่งดวงอาทติ ย์

1. ออกแบบท่ีอยู่อาศัยประเทศไทย เั่น ห้องรับแขก ห้องทานอาหารควรจัดอยูท่ างทิศเหนือ เพื่อใหไ้ ด้รับความ
รอ้ นจากแสงแดดนอ้ ยที่สดุ หอ้ งครัวหรอื ห้องซกั ลา้ งควรอยทู่ างทิศใตเ้ พ่อื ให้เกดิ การฆ่าเัื้อดว้ ยแสงแดด

2. การติดต้งั แผงโซลาเซลลใ์ นประเทศไทย ควรติดตง้ั หนั ไปทางทิศใตเ้ พอื่ ใหไ้ ด้รับแสงตลอดทั้งวนั