หน่วยที่ 1 พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม

หน่วยที่ 1 พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม สาระสำคัญ วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม เป็นวัตถุดิบ วัสดุงาน และวัสดุช่วยงานที่นำมาใช้ประโยชน์ในด้านการ ผลิตชิ้นส่วน เครื่องมือ อุปกรณ์ เครื่องจักรกล ผลิตภัณฑ์ ซึ่งมีใช้ทั่วไปทั้งในการประกอบอาชีพ การดำเนิน ชีวิตประจำวัน เกษตรกรรม คมนาคม การก่อสร้าง และงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ เป็นต้น ทั้งนี้ในการ เลือกใช้วัสดุให้ถูกต้อง เหมาะสมกับการใช้งานนั้น นักเรียนต้องมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับพื้นฐานวัสดุ งานช่างอุตสาหกรรม ประกอบด้วย ความหมายของวัสดุอุตสาหกรรม ประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม คุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม แนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม และการจัดเก็บและดูแล รักษาวัสดุอุตสาหกรรม สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของวัสดุอุตสาหกรรม 2. ประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม 3. คุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม 4. แนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม 5. การจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม สมรรถนะรายหน่วย 1. แสดงความรู้เกี่ยวกับความหมายของวัสดุอุตสาหกรรม 2. แสดงความรู้เกี่ยวกับประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม 3. แสดงความรู้เกี่ยวกับคุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม 4. แสดงความรู้เกี่ยวกับแนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม 5. แสดงความรู้เกี่ยวกับการจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1. บอกความหมายของวัสดุอุตสาหกรรมได้ 2. จำแนกประเภทของวัสดุอุตสาหกรรมได้ 3. บอกคุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรมได้ 4. บอกแนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรมได้ 5. บอกวิธีจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรมได้

2 แบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวทำเครื่องหมาย (X) ลงในกระดาษคำตอบ จำนวนข้อ 15 ข้อ เวลา 10 นาที 1. ข้อใดคือความหมายวัสดุงานช่างอุตสาหกรรมถูกต้องที่สุด ก. วัสดุที่ถูกนำมาใช้ผลิตเป็นเนื้องานจริง ข. อุปกรณ์เครื่องมือ เครื่องจักรที่ใช้ในกระบวนการผลิตชิ้นงาน ค. วัสดุที่ใช้เป็นตัวช่วยให้กระบวนการผลิตชิ้นงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ง. วัสดุที่ใช้ในงานช่างที่เป็นพื้นฐานสำหรับงานช่างทุกสาขาวิชาในงานอุตสาหกรรมซึ่งนำไปใช้ใน กระบวนการผลิต การก่อสร้าง ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ 2. ข้อใดมีความตรงกับภาพ ก. วัตถุดิบ ข. วัสดุช่าง ค. วัสดุช่วย ง. วัสดุเครื่องมือ 3. ข้อใดคือประเภทของวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ก. โลหะ ข. โลหะ และอโลหะ ค. โลหะ อโลหะ และของเหลว ง. โลหะ อโลหะ ของเหลว และวัสดุสังเคราะห์ 4. ข้อใดคือโลหะเหล็ก ก. โลหะที่มีส่วนผสมของโลหะ ข. โลหะที่มีส่วนผสมของแร่ธาตุ ค. โลหะที่มีส่วนผสมของเหล็ก ง. โลหะที่มีส่วนผสมของโลหะผสม 5. ข้อใดคือโลหะที่ไม่ใช่เหล็ก ก. ไม้ ข. ทองแดง ค. หนังเทียม ง. เหล็กหล่อ

3 แบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวทำเครื่องหมาย (X) ลงในกระดาษคำตอบ จำนวนข้อ 15 ข้อ เวลา 10 นาที 6. ข้อใดคือวัสดุธรรมชาติ ก. หิน ข. ซีเมนต์ ค. กระดาษ ง. หนังเทียม 7. ข้อใดคือวัสดุสังเคราะห์ ก. ไม้ ข. กระดาษ ค. หนังสัตว์ ง. หนังเทียม 8. ข้อใดคือคุณสมบัติพื้นฐานของโลหะ ก. เคาะจะมีเสียงดังกังวาน มีความหนาแน่นต่ำผิวแข็ง ข. มีความหนาแน่นต่ำ เป็นมันวาว เวลาเคาะมีเสียงทึบ ค. เคาะจะมีเสียงดังกังวาน นำความร้อน และนำไฟฟ้าได้ดี ง. เป็นมันวาว สะท้อนแสง เป็นของแข็ง ของเหลว และก๊าซ 9. ข้อใดคือคุณสมบัติพื้นฐานของอโลหะ ก. มีความหนาแน่นต่ำ เป็นมันวาว เวลาเคาะมีเสียงทึบ ข. มีความหนาแน่นต่ำ สภาพผิวด้านทึบ มีน้ำหนักไม่มาก ค. เป็นมันวาว สะท้อนแสง เป็นของแข็ง ของเหลว และก๊าซ ง. ผิวแข็ง เคาะจะมีเสียงดังกังวาน นำความร้อนและนำไฟฟ้าได้ดี 10. ข้อใดคือสัญลักษณ์ของธาตุโลหะ ก. Cu และ O ข. Sn และ N ค. Fe และ Si ง. Cu และ Fe 11. ข้อใดคือสัญลักษณ์ของธาตุอโลหะ ก. Si และ N ข. Cu และ O ค. Fe และ Si ง. Cu และ Fe

4 แบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวทำเครื่องหมาย (X) ลงในกระดาษคำตอบ จำนวนข้อ 15 ข้อ เวลา 10 นาที 12. ข้อใดคือปัจจัยสำคัญที่ต้องคำนึงในการเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมให้เหมาะสมที่ถูกต้องที่สุด ก. ลักษณะงาน ข. ลักษณะงาน และคุณสมบัติของวัสดุ ค. ลักษณะงาน คุณสมบัติของวัสดุ และสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ง. ลักษณะงาน คุณสมบัติของวัสดุ สิ่งแวดล้อม และความแข็งแรง 13. ข้อใดคือแนวทางในการเลือกวัสดุงานช่างไปใช้ในลักษณะงานตัวนำไฟฟ้า ก. เหล็กหล่อ เหล็กผสม และคอนกรีต ข. พลาสติก ไฟเบอร์ ใยหิน และใยแก้ว ค. ทองแดง อะลูมิเนียม เงิน และคาร์บอนกราไฟต์ ง. เหล็กเหนียวหล่อ เหล็กผสม ทองแดง อิฐทนไฟ แมกนีเซียมผสม และใยหิน 14. ข้อใดคือขั้นตอนแรกในการจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม ก. การจัดเก็บ ข. การวางแผน ค. การปรับปรุง ง. การตรวจสอบ 15. ข้อใดคือข้อปฏิบัติในการจัดเก็บวัสดุโลหะเหล็กไว้นาน ๆ ก. เก็บไว้บนชั้นสูง ๆ ข. ย้ายสลับไปมาบ่อย ๆ ค. เช็ดผิวให้สะอาดทุกวัน ง. ทาเคลือบสารป้องกันการกัดกร่อน

5 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ข้อที่ คำตอบ 1 ง 2 ข 3 ข 4 ค 5 ข 6 ค 7 ง 8 ค 9 ข 10 ง 11 ก 12 ค 13 ค 14 ข 15 ง

6 ใบความรู้ หน่วยที่ 1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมนั้นมีอยู่มากมายหลายชนิด ซึ่งอาจเป็นวัสดุบริสุทธิ์ วัสดุธรรมชาติ วัสดุ สังเคราะห์ หรือเป็นสารประกอบ ดังนั้นในหน่วยนี้นักเรียนต้องมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับพื้นฐานวัสดุ งานช่างอุตสาหกรรม ประกอบด้วย ความหมายของวัสดุอุตสาหกรรม ประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม คุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม แนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม และการจัดเก็บและดูแล รักษาวัสดุอุตสาหกรรม ความหมายของวัสดุอุตสาหกรรม สำหรับวัสดุอุตสาหกรรม (Industrial Material) ได้มีนักวิชาการได้นิยามของวัสดุอุตสาหกรรม เพื่อประโยชน์ในการจัดการเรียนรู้ ดังนี้ 1. วัสดุช่าง หมายถึง วัสดุที่ใช้เป็นวัตถุดิบ เป็นเครื่องมือและเป็นวัสดุที่ช่วยในกระบวนการผลิต ชิ้นงานสำเร็จหรือผลิตภัณฑ์ เพื่อนำไปใช้ประโยชน์ในด้านเครื่องจักรกล เครื่องยานยนต์ด้านการก่อสร้าง การผลิตชิ้นส่วนงานไฟฟ้าและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ตลอดจนงานด้านสาธารณูปโภค ดังภาพที่ 1.1 ภาพที่ 1.1 วัตถุดิบในกระบวนการผลิต ด้านก่อสร้าง 2. วัตถุดิบ หมายถึง วัสดุที่ถูกนำมาใช้ผลิตเป็นชิ้นงาน ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น สินแร่เหล็กถูกนำมา ผ่านกระบวนการหลอมเป็นแท่งเหล็ก หรือเหล็กถูกนำมาผ่านกระบวนการผลิตมาเป็นชิ้นส่วนเครื่องมือกล เครื่องจักรกล ชิ้นส่วนยานยนต์ ดังภาพที่ 1.2 ภาพที่ 1.2 วัตถุดิบสินแร่เหล็กถูกนำมาผ่านกระบวนการหลอมเป็นแท่งเหล็ก

7 3. วัสดุเครื่องมือ หมายถึง อุปกรณ์เครื่องมือ เครื่องจักรที่ใช้ในกระบวนการผลิตชิ้นงานตั้งแต่ต้น จนสำเร็จเป็นผลิตภัณฑ์ดังภาพที่ 1.3 ภาพที่ 1.3 วัสดุเครื่องมือที่ใช้ในกระบวนการผลิตชิ้นงาน 4. วัสดุช่วย หมายถึง วัสดุที่ใช้เป็นตัวช่วยให้กระบวนการผลิตชิ้นงาน ผลิตภัณฑ์ เพื่อให้เป็นไป อย่างมีคุณภาพและประสิทธิภาพ เช่น วัสดุหล่อลื่น วัสดุหล่อเย็น วัสดุเชื้อเพลิง เป็นต้น ดังภาพที่ 1.4 ภาพที่ 1.4 วัสดุช่วยในกระบวนการผลิตชิ้นงาน ที่มา : http://landerlube.co.th/ ดังนั้นวัสดุอุตสาหกรรม หมายถึง วัสดุที่ใช้ในงานช่าง ที่เป็นพื้นฐานสำหรับงานช่างทุกสาขาวิชาใน งานอุตสาหกรรมซึ่งนำไปใช้ในกระบวนการผลิต การก่อสร้าง ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น ชิ้นส่วนเครื่องจักรกล ชิ้นส่วนยานยนต์ เครื่องมือและอุปกรณ์ เป็นต้น โดยวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม มี 2 ลักษณะ คือ วัสดุงาน เป็นวัสดุหลักที่ใช้งานจริง และ วัสดุช่วยงาน ซึ่งเป็นวัสดุรองที่ชวยในการผลิต เพื่อช่วยให้กระบวนการผลิต มีประสิทธิภาพ ผลผลิต ผลิตภัณฑ์มีคุณภาพ

8 ประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม สำหรับประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท ดังนี้ 1. วัสดุประเภทโลหะ (Metallic) เป็นวัสดุที่ได้จากการถลุงสินแร่ต่าง ๆ โดยส่วนใหญ่แล้ว ค่อนข้างเป็นโลหะบริสุทธิ์ มีเนื้ออ่อน และมีความแข็งแรงน้อย ซึ่งไม่นิยมมาใช้งานโดยตรง การใช้งานต้อง นำมาปรับปรุงคุณสมบัติทางเคมี และคุณสมบัติทางฟิสิกส์ก่อนที่จะนำไปใช้งาน ซึ่งสามารถแบ่งย่อยได้ 2 กลุ่ม ดังนี้ 1.1 โลหะเหล็ก (Ferrous Metal) คือ โลหะที่มีส่วนผสมของธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ โครงสร้างหลัก เช่น เหล็กเหนียว เหล็กกล้า เหล็กหล่อ และเหล็กไร้สนิม เป็นต้น 1.2 โลหะที่ไม่ใช่เหล็ก (Non-Ferrous Metal) คือ โลหะที่ไม่มีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบใน โครงสร้างอยู่เลย ประกอบด้วย โลหะผสม และโลหะไม่ผสม เช่น ทองแดง ทองเหลือง ตะกั่ว สังกะสี อะลูมิเนียม เป็นต้น 2. วัสดุประเภทอโลหะ (Non-Metallic) เป็นวัสดุที่มีสถานภาพมีทั้ง 3 สถานะ คือ ของแข็ง ของเหลว และก๊าช สามารถแบ่งย่อยได้ 2 กลุ่ม ดังนี้ 2.1 วัสดุธรรมชาติ(Natural Material) คือ วัสดุที่เกิดจากสิ่งมีชีวิตหรือ เช่น ไม้ หนังสัตว์ กระดาษ ฯลฯ 2.2 วัสดุสังเคราะห์(Synthetic Material) คือ วัสดุที่ได้มาจากแร่ธาตุ และสิ่งต่าง ๆ ที่ไม่มี ชีวิต เช่น หิน ดิน สีซีเมนต์ และหนังเทียม ฯลฯ สำหรับประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม สามารถแสดงตามหัวข้อหลัก และหัวข้อย่อย ดังภาพที่ 1.5 ภาพที่ 1.5 การแบ่งกลุ่มของวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม สำหรับวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ประเภทโลหะ และประเภท อโลหะ แล้วนั้น ยังมีธาตุโลหะ ธาตุอโลหะ และสารประกอบ เป็นองค์ประกอบอยู่ในโครงสร้างของวัสดุ งานช่างอุตสาหกรรม ในหน่วยนี้จะแสดงสัญลักษณ์ของธาตุโลหะ ธาตุอโลหะ และสารประกอบ ดังตาราง ที่ 1.1

9 ตารางที่ 1.1 สัญลักษณ์ของธาตุโลหะ ธาตุอโลหะ และสารประกอบ ที่ ชื่อไทย อังกฤษ ลาติน ตัวย่อ ธาตุโลหะ 1 เหล็ก Iron Ferrum Fe 2 ทองแดง Copper Cuprum Cu 3 ทองคำ Gold Aurum Au 4 เงิน Silver Argentum Ag 5 ดีบุก Tin Stannum Sn 6 ตะกั่ว Lead Plumbum Pb 7 ปรอท Mercury Hydragyrum Hg 8 โซเดียม Sodium Natrium Na 9 โพแทสเซียม Potassium Kalium K 10 อะลูมิเนียม Aluminum - Al 11 โคบอลต์ Cobol - Co 12 โครเมียม Chromium - Cr 13 แคดเมียม Cadmium - Cd 14 แมกนีเซียม Magnesium - Mg 15 สังกะสี Zinc - Zn 16 โมลิบดีนัม Molybdenum - Mo 17 แมงกานีส Manganese - Mn 18 นิกเกิล Nickel - Ni 19 ทองคำขาว Platinum - Pt 20 ไททาเนียม Titanium - Ti 21 ยูเรเนียม Uranium - U 22 วุลแฟรม Wulfram - W 23 บิสมัท Bismuth - Bi ธาตุอโลหะ 1 กำมะถัน Sulphur - S 2 ซิลิกอน Silicon - Si 3 คาร์บอน Carbon - C 4 ฟอสฟอรัส Phosphorus - P 5 คลอรีน Chlorine - Cr 6 ไนโตรเจน Nitrogen - N 7 ออกซิเจน Oxygen - O 8 โฮโดรเจน Hydrogen - H

10 ตารางที่ 1.1 สัญลักษณ์ของธาตุโลหะ ธาตุอโลหะ และสารประกอบ (ต่อ) ที่ ชื่อไทย อังกฤษ ลาติน สารประกอบ 1 กรดกำมะถัน ( กรดซัลฟิวริก ) Sulphuric Acid H2SO4 2 กรดเกลือ ( กรดไฮโดรคลอริก ) Hydrochloric Acid HCl 3 น้ำ Water H2O 4 เกลือแกง Sodium Chloride Na Cl 5 โซดา Sodium Carbonate Na Co3 6 โซดาไฟ Sodium Hydroxide Na OH 7 แอมโมเนีย Ammonia NH3 8 หินปูน Calcium Carbonate Ca Co3 9 กรดดินประสิว Nitric Acid HNO3 10 แคลเซียมคาร์ไบด์ Calcium Carbide Ca C2 11 แก๊สอะเซทิลีน Acetylene C2 H2 12 แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ Carbon Dioxide CO2 13 แก๊สคาร์บอนมอนอกไซด์ Carbon Monoxide CO 14 แก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ Sulphur Dioxide SO2 15 โซเดียมไฮดรอกไซด์ Sodium Hydroxide NaOH 16 แก๊สบิวเทน Butane C4 H10 17 เบนซิน Benzene C6 H6 18 แก๊สมีเทน Methane CH4 19 ยูเรีย Urea CO (NH2)2 คุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม สำหรับวัสดุงานช่างอุตสาหกรรมแต่ละประเภทจะคุณสมบัติความแตกต่างกัน เช่น ความทนต่อ การกัดกร่อน คงทนต่ออุณหภูมิ การนำไฟฟ้า การนำความร้อน ความหนาแน่น จุดหลอมเหลว และความ แข็งแรง ดังนี้ 1. สมบัติทางเคมี (Chemical Properties) ได้แก่ ความคงทนต่อการกัดกร่อน ความคงทนต่อ อุณหภูมิ วัสดุแต่ละชนิดมีความแตกต่างกัน เช่น เหล็กไร้สนิมทนต่อการเกิดสนิม เหล็กกล้าคาร์บอนซึ่งทน ต่ออุณหภูมิหรือความร้อนได้ดีนำมาใช้ในการทำเครื่องมือตัด เช่น มีดกลึง ดอกสว่าน เป็นต้น 2. สมบัติทางกายภาพ (Physical Properties) ได้แก่ ความสามารถในการนำไฟฟ้า และความ ร้อน เช่น วัสดุที่ใช้เป็นตัวนำไฟฟ้า ได้แก่ โลหะเงิน โลหะทองแดง โลหะอลูมิเนียม โลหะเงินเยอรมัน โลหะ ตะกั่ว และโลหะผสมต่าง ๆ สายไฟฟ้าที่ใช้งานภายในอาคารบ้านเรือนจะใช้โลหะทองแดง และระบบ ไฟฟ้าแรงสูงจะใช้โลหะอะลูมิเนียม โลหะทองแดงที่ใช้ในงานไฟฟ้าจะต้องมีความบริสุทธิ์มาก

11 3. สมบัติทางกล (Mechanical Properties) ได้แก่ความสามารถต่อการตอบสนองต่อแรงทาง กล เช่น ความแข็งแรงในการรับแรงดึง ความแข็งแรงในการรับแรงกด และความแข็งแรงในการรับแรง เฉือน เช่น เหล็กหล่อทนแรงดึง ทนต่อการเสียดสี หรือแรงเฉือน นำมาใช้ในการทำโครงสร้างเครื่องจักรกล เช่น โครงสร้างเครื่องกลึง เครื่องกัด เป็นต้น สำหรับคุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม ซึ่งจำแนกตาม ประเภทโลหะ และอโลหะ ดังนี้ 1. ประเภทโลหะ มีคุณสมบัติพื้นฐาน ดังนี้ 1.1 มีสถานภาพเป็นของแข็งเกือบทั้งหมด ยกเว้น ปรอท 1.2 มีผิวแข็ง เป็นมันวาว สะท้อนแสง 1.3 มีความหนาแน่นสูง มีน้ำหนักมาก ยกเว้น โลหะเบาบางชนิด เช่น แมกนีเซียม 1.4 เวลาเคาะจะมีเสียงดังกังวาน เนื่องจากอะตอมเกาะกันอย่างหนาแน่น 1.5 มีความแข็งแรง ทนแรงกระทำในสภาพต่าง ๆ ได้ดี 1.6 มีความเหนียว สามารถรีดเป็นแผ่น ดึงเป็นเส้นหรือขึ้นรูปได้ดี 1.7 ทนความร้อนได้ดีเหมาะสำหรับใช้งานที่อุณหภูมิสูง ยกเว้น ปรอท 1.8 นำความร้อนและนำไฟฟ้าได้ดี ภาพที่ 1.6 ชิ้นงานที่มีคุณสมบัติประเภทโลหะ 2. ประเภทอโลหะ มีคุณสมบัติพื้นฐาน สถานภาพมีทั้ง 3 สถานะ คือ ของแข็ง ของเหลว และ ก๊าซดังนี้ 2.1 สภาพผิวด้านทึบ ไม่สะท้อนแสงยกเว้นสารเคลือบ 2.2 มีความหนาแน่นต่ำ มีน้ำหนักไม่มาก 2.3 เวลาเคาะมีเสียงทึบ เนื่องจากอะตอมเกาะตัวกันอยู่ห่าง ๆ 2.4 ความแข็งแรง และความทนแรงกระทำในสภาพต่าง ๆ ได้น้อย 2.5 สภาพผิวมีความแข็ง และอ่อน ถ้าแข็งจะเปราะหักง่าย 2.6 ทนความร้อนได้ไม่ดี เพราะมีจุดหลอมเหลว และจุดเดือดต่ำ 2.7 เป็นฉนวนความร้อน และไฟฟ้าได้ดี ยกเว้นคาร์บอน

12 ภาพที่ 1.7 ชิ้นงานที่มีคุณสมบัติประเภทอโลหะ แนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม การเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ควรคำนึงปัจจัยที่สำคัญ ลักษณะงาน คุณสมบัติของวัสดุ และสิ่งแวดล้อมในสภาวะต่าง ๆ โดยการเลือกใช้วัสดุในงานอุตสาหกรรมเพื่อการผลิต มีแนวทางการ เลือกใช้ ดังนี้ 1. การขึ้นรูป (Formability) หมายถึง ความสามารถที่ทำให้วัสดุนั้นขึ้นรูปได้ง่าย เช่น การยึด ตัวได้ดี 2. การผลิตด้วยเครื่องมือกล (Machinability) หมายถึง ความสามารถในการแปรรูปโดยอาศัย เครื่องมือกลต่าง ๆ เช่น เครื่องกลึง เครื่องไส หรือเครื่องจักรกลสมัยใหม่ เป็นต้น 3. ความสามารถทางกล (Mechanical Stability) หมายถึง ขณะใช้งานไม่เกิดการ เปลี่ยนแปลงทางด้านรูปทรงหรือโครงสร้าง ได้แก่ สามารถรับแรงดึง แรงกด แรงอัด หรือแรงเฉือนได้ 4. ความสามารถทางเคมี (Chemical Stability) หมายถึง ขณะใช้งานไม่เกิดการเปลี่ยนแปลง ทางด้านรูปทรงหรือโครงสร้าง ได้แก่ ทนความร้อนได้สูง ทนการเสียดสี ทนการกัดกร่อนได้ 5. ความสามารถทางไฟฟ้า (Electric Behaviors) ได้แก่ งานนำไฟฟ้า งานฉนวนไฟฟ้า หรือ งานฉนวนป้องกันความร้อน เป็นต้น 6. ราคา (Cost) หมายถึง ราคาที่เหมาะสม สำหรับแนวทางการเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม สามารถพิจารณาได้จากตารางที่ 1.2 ตารางที่ 1.2 แนวทางการเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมตามลักษณะงาน ที่ ลักษณะงาน วัสดุช่าง 1 งานที่ต้องรับแรงดึง ทองแดง สแตนเลส ทองเหลือง อะลูมิเนียม กาว ยาง 2 งานที่ต้องรับแรงอัด เหล็กหล่อ เหล็กผสม คอนกรีต 3 งานที่ต้องรับแรงเฉือน เหล็กผสมสูง 4 งานที่ต้องรับแรงดัด ทองแดง สแตนเลส เหล็กผสม เหล็กหล่อเหนียว 5 งานที่ต้องทนความร้อนสูง เหล็กเหนียวหล่อ เหล็กผสม ทองแดง อิฐทนไฟ แมกนีเซียมผสม ใยหิน 6 งานที่ต้องทนการเสียดสี เหล็กผสม โลหะแบริ่ง เหล็กคาร์บอนสูง ทองเหลือง

13 ตารางที่ 1.2 แนวทางการเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมตามลักษณะงาน (ต่อ) ที่ ลักษณะงาน วัสดุช่าง 7 งานที่ต้องทนการกัดกร่อนจากอากาศ เหล็กผสมนิกเกิล โครเมียม โคบอลต์ ทองเหลือง แมกนีเซียมผสม 8 งานที่ต้องทนการกัดกร่อนจากกรด พลาสติก ใยหิน ยาง 9 งานตัวนำความร้อน ทองแดง อะลูมิเนียม เงิน สแตนเลส 10 งานฉนวนป้องกันความร้อน ไฟเบอร์ ใยแก้ว อิฐทนไฟ 11 งานตัวนำไฟฟ้า ทองแดง อะลูมิเนียม เงิน คาร์บอนกราไฟต์ 12 งานฉนวนไฟฟ้า พลาสติก ไฟเบอร์ ใยหิน ใยแก้ว 13 งานที่ต้องการความแข็งแรงสูง เหล็กผสมสูง เหล็กเครื่องมือ เหล็กรอบสูง 14 งานที่ต้องการรับแรงกระแทก ยาง ไม้เนื้ออ่อน โฟม กระดาษหนา พลาสติกอ่อน 15 งานที่ต้องการรับแรงสั่นสะเทือน ยาง ไม้เนื้ออ่อน โฟม กระดาษหนา พลาสติกอ่อน 16 งานที่ต้องการลดความฝืด จาระบี น้ำมันเครื่อง น้ำมันเกียร์ น้ำมันเฟืองท้าย น้ำมันหล่อลื่นอื่น ๆ 17 งานเครื่องอุปโภค บริโภคและ สาธารณูปโภค เป็นงานที่ต้องเลือกวัสดุหลากหลายทั้งโลหะ อโลหะ วัสดุธรรมชาติ และวัสดุสังเคราะห์ เหมาะสมกับ งาน ราคา หาง่าย สวยงาม ปลอดภัย กระทบ ต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุดจากการขจัดหลังใช้งาน การจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม สำหรับการจัดเก็บและการดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม เป็นกระบวนการจัดการเพื่อให้มีความเป็น ระเบียบ เรียบร้อย มีความสะอาด สะดวกในการใช้งาน ค้นหาง่าย วัสดุไม่เสื่อมสภาพ มีความปลอดภัย และสร้างนิสัยที่ดีในการทำงาน โดยมีขั้นตอน ดังนี้ 1. การวางแผน ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการ วางแผนและเตรียมการ ดังนี้ 1.1 จัดทำรายการวัสดุที่ใช้งานได้ ชำรุด วัสดุคงเหลือ และมีการเบิกจ่าย 1.2 เตรียมพื้นที่ ควรแบ่งเป็นสัดส่วน มีแผนผังตำแหน่ง ป้ายชื่อ รายละเอียด วิธีใช้ โดยคำนึงถึง ความสะดวก และความปลอดภัยในการใช้งาน 1.3 เตรียมอุปกรณ์จัดเก็บ เช่น ชั้นวาง กล่องบรรจุโดยมีป้ายชื่อ และรายละเอียดระบุไว้ 1.4 เตรียมอุปกรณ์ป้องกัน เช่น น้ำมันกันสนิม สารเคลือบ สารขับไล่ความชื้น โฟม กันกระแทก 1.5 เตรียมเครื่องมือและอุปกรณ์จัดเก็บ และทำความสะอาด เช่น ไม้กวาด บันได 1.6 ความปลอดภัยในการจัดเก็บ เช่น การถ่ายเทอากาศ ความชื้น ความร้อน การจัดเก็บ สารเคมี หรือสารไวไฟ

14 2. การจัดเก็บ ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการ ดำเนินการ ดังนี้ 2.1 ทำความสะอาดพื้นที่ อุปกรณ์จัดเก็บ และตัววัสดุ 2.2 ใส่อุปกรณ์ป้องกัน เช่น ชโลมน้ำมันกันสนิมเหล็ก ใส่โฟมกันกระแทก หรือสารไล่ความชื้น 2.3 เก็บวัสดุเข้าที่เก็บ หรือกล่องเก็บตามป้ายชื่อที่ระบุโดยสำรวจความเรียบร้อยก่อนเก็บ 2.4 จัดเก็บวัสดุเข้าที่จัดไว้ตามป้ายชื่อที่ระบุ 2.5 ตรวจสอบการจัดเก็บว่าเรียบร้อย ถูกต้องตามแผนที่วางไว้หรือไม่ 3. การตรวจสอบ ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการ ดำเนินการ ดังนี้ 3.1 ตรวจสอบการนำไปใช้งาน และวัสดุคงเหลือว่าถูกต้องตามรายการเบิก จ่ายหรือไม่ 3.2 ตรวจสอบความสะอาด ความเป็นระเบียบในการจัดเก็บอย่างสม่ำเสมอ 3.3 ตรวจสอบการคงสภาพตามช่วงระยะเวลา 1-2 สัปดาห์ 3.4 ตรวจสอบความสะดวกในการใช้งานและผลกระทบด้านอื่น ๆ ว่ามีผลตามมาหรือไม่ 4. การวิเคราะห์ความเหมาะสมและข้อควรปรับปรุง ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บ และดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการดำเนินการ ดังนี้ 4.1 ด้านความปลอดภัย เมื่อจัดเก็บแล้วมีความปลอดภัยหรือไม่ 4.2 ด้านความสะอาด สามารถทำความสะอาดได้ง่ายหรือไม่ 4.3 ด้านความเป็นระเบียบ เมื่อมีการเบิกจ่ายหรือขนย้ายแล้วจัดเก็บเป็นระเบียบหรือไม่ 4.4 ด้านความสะดวก เมื่อเบิกจ่ายหรือนำไปใช้งานมีความสะดวกหรือไม่ 4.5 ด้านการรักษาสภาพ เมื่อเก็บและดูแลรักษาแล้ววัสดุสามารถคงสภาพระดับใด ภาพที่ 1.8 การจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม เหล็กแผ่นรีดร้อนชนิดม้วน ที่มา : https://ssi-th.listedcompany.com/

15 ภาพที่ 1.9 การจัดเก็บและดูแลรักษาสินค้าเพื่อรอการกระจายสินค้า ที่มา : https://mol-logistics.co.th/ ภาพที่ 1.10 การจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม ประเภทสารเคมี ที่มา : https://https://www.mcsiam.co.th/ บทสรุป วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมเป็นวัสดุสำหรับงานช่างทุกสาขาวิชาในงานอุตสาหกรรม ซึ่งนำไปใช้ใน กระบวนการผลิต การก่อสร้าง ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ซึ่งมี 2 ลักษณะ คือ วัสดุงาน เป็นวัสดุหลักที่ใช้งานจริง และ วัสดุช่วยงาน เป็นวัสดุรองที่ชวยในการผลิต เพื่อช่วยให้กระบวนการผลิตมีประสิทธิภาพ ผลผลิต ผลิตภัณฑ์มีคุณภาพ วัสดุอุตสาหกรรมสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ประเภทโลหะ และประเภท อโลหะ คุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุช่างอุตสาหกรรมแต่ละประเภท แต่ละชนิดนั้นมีความแตกต่างกัน เช่น ความทนต่อการกัดกร่อน คงทนต่ออุณหภูมิ การนำไฟฟ้า การนำความร้อน ความหนาแน่น จุดหลอมเหลว และความแข็งแรง เป็นต้น ทั้งนี้แนวทางการเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ต้องคำนึงถึงปัจจัยที่สำคัญ ลักษณะงาน คุณสมบัติของวัสดุ และสิ่งแวดล้อมในสภาวะต่าง ๆ การจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุงานช่าง อุตสาหกรรมนั้นจะต้องดำเนินตามขั้นตอนที่ถูกต้องและเหมาะสม และต้องศึกษาสัญลักษณ์ของธาตุที่ผสม ต่างๆ เพื่อให้การนำไปใช้งานมีความเหมาะสม และได้รับประโยชน์กับการใช้งานอย่างมีประสิทธิภาพ สูงสุด

16 1. จงอธิบายความหมายวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม (4 คะแนน) ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 2. จงอธิบายแผนภูมิแสดงประเภทของวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม (5 คะแนน) ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 3. จงอธิบายคุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม (6 คะแนน) 3.1 คุณสมบัติเชิงกล หมายถึง ................................................................................................................ ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 3.2 คุณสมบัติเชิงเคมี หมายถึง ............................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... 3.3 คุณสมบัติเชิงกายภาพ หมายถึง ....................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................... แบบฝึกหัด หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ชื่อ.............................................................ชั้น...................เลขที่...............กลุ่ม.................. คำสั่ง ให้นักเรียนตอบคำถามให้ถูกต้อง คะแนนเต็ม.35.คะแนน คะแนนที่ทำได้ ...............คะแนน

17 4. จงระบุตัวย่อ (สัญลักษณ์) ของธาตุโลหะ อโลหะ และสารประกอบให้ถูกต้อง (10 คะแนน) ที่ ชื่อไทย อังกฤษ ตัวย่อ (สัญลักษณ์) 1 เหล็ก Iron 2 ทองแดง Copper 3 อะลูมิเนียม Aluminum 4 โครเมียม Chromium 5 ซิลิกอน Silicon 6 คาร์บอน Carbon 7 ออกซิเจน Oxygen 8 น้ำ Water 9 แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ Carbon Monoxide 10 โซเดียมไฮดรอกไซด์ Sodium Hydroxide 5. จงอธิบายแนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม มา 5 ข้อ (5 คะแนน) 1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 6. จงอธิบายขั้นตอนการจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม มา 5 ข้อ (5 คะแนน) 1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. …………………………………………………………………………………………………………………………………………… แบบฝึกหัด หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ชื่อ.............................................................ชั้น...................เลขที่...............กลุ่ม.................. คำสั่ง ให้นักเรียนตอบคำถามให้ถูกต้อง คะแนนเต็ม.35.คะแนน คะแนนที่ทำได้ ...............คะแนน

18 ใบมอบงานที่ 1 หน่วยที่1 ชื่อวิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100 – 1002 สอนครั้งที่ 1-2 หน่วยที่1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม จำนวน 4 ชั่วโมง ชื่อเรื่อง อภิปรายประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม จำนวน 20 นาที จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม อภิปรายประเภทของวัสดุอุตสาหกรรมได้ ข้อตกลงเบื้องต้น ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มๆ ละ 4-5 คน ร่วมกันศึกษา ค้นคว้า และออกมาอภิปรายเกี่ยวกับประเภทของ วัสดุอุตสาหกรรม พร้อมทั้งในกลุ่มร่วมกันสรุปแนวคิดและส่งตัวแทนออกมานำเสนอหน้าชั้นเรียน สื่อประกอบการเรียนการสอน 1. ใบความรู้ หน่วยที่ 1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม 2. สื่อของจริง เช่น วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมชนิดต่าง ๆ ภายในแผนกวิชาช่างกลโรงงาน เป็นต้น 3. สื่อ Power Point ประกอบการสอน เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม เครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้ในการเรียนการสอน 1. เครื่องคอมพิวเตอร์ 2. เครื่องฉายโปรเจคเตอร์ ลำดับขั้นตอนการดำเนินงาน 1. แบ่งกลุ่มนักเรียนอัตราส่วน 1:3:1 โดยการคละคนเก่ง ปานกลาง และอ่อน ให้แต่ละกลุ่มตั้งชื่อ กลุ่มและทำการเลือกประธาน เลขานุการ ของกลุ่ม 2. แต่ละกลุ่มอภิปรายเกี่ยวกับประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม 3. ให้แต่ละกลุ่มนำเสนอผลการอภิปรายเกี่ยวกับประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม หน้าชั้นเรียนตาม แบบประเมินผลใบมอบงานที่ 1

19 แบบประเมินผลใบมอบงานที่ 1 หน่วยที่1 ชื่อวิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100 – 1002 สอนครั้งที่ 1-2 หน่วยที่1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม จำนวน 4 ชั่วโมง ชื่อเรื่อง อภิปรายประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม จำนวน 20 นาที หัวข้ออภิปราย อภิปรายประเภทของวัสดุอุตสาหกรรม สมาชิกกลุ่ม ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ รายการประเมิน คะแนนเต็ม ผลคะแนน หมายเหตุ 1. การแบ่งหน้าที่ในการทำงานกลุ่ม 2. การทำงานเป็นทีม 3. ความรับผิดชอบ 4. การอภิปรายใบมอบงานของกลุ่ม 5. การร่วมแสดงความคิดเห็น 6. ความพร้อมในการนำเสนอของกลุ่ม 7. บุคลิกในการนำเสนอ 8. ความชัดเจนของเนื้อหาการนำเสนอ 9. การตอบข้อซักถาม 10. การสรุปประเด็นสำคัญของเนื้อหา 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 ผล/คะแนน ดี = 9-10 ปานกลาง = 7-8 พอใช้ = 4-6 ปรับปรุง = 1-3 เกณฑ์การประเมิน คะแ น น รวม ต าม แบ บ ประเมินผลใบมอบงานที่ 1 ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 80 รวม 100

20 แบบสังเกตพฤติกรรมการเรียนรู้รายบุคคล หน่วยที่ 1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำชี้แจง ให้ทำเครื่องหมาย ✓ และหากนักเรียนมีพฤติกรรมนั้น ลงในช่องรายการ เกณฑ์การวัดผล ให้คะแนนระดับคุณภาพของแต่ละพฤติกรรมดังนี้ 1. ดีมาก = 4 สนใจฟัง ไม่หลับ ไม่พูดคุยในชั้น มีคำถาม ตอบคำถามถูก ทำงานส่งตามเวลา อยู่ในเกณฑ์ประมาณ 90 - 100% 2. ดี = 3 พฤติกรรมการแสดงออกอยู่ในเกณฑ์ประมาณ 70 - 89% 3. ปานกลาง = 2 พฤติกรรมการแสดงออกอยู่ในเกณฑ์ประมาณ 50 - 69 % 4. ปรับปรุง = 1 เข้าชั้นเรียน แต่การแสดงออกน้อยมาก ส่งงานไม่ครบ ส่งงานไม่ตรงเวลา เกณฑ์การประเมิน คะแนนรวมตามแบบแบบสังเกตพฤติกรรมการเรียนรู้รายบุคคล ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 80 ลงชื่อ .....................................ครูผู้สอนสังเกต (..........................................) ที่ ชื่อ-นามสกุล การแสดงพฤติกรรมของนักเรียนในระหว่างเรียน รวม คะแนน การสนใจ เรียน การแสดง ความคิดเห็น การตอบ คำถาม การยอมรับฟัง คนอื่น ทำงานตามที่ ครูมอบหมาย 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

21 คำชี้แจง ให้ทำเครื่องหมาย ✓ หากนักเรียนมีพฤติกรรมนั้น ลงในช่องรายการ เกณฑ์การวัดผล ให้คะแนนระดับคุณภาพของแต่ละพฤติกรรมดังนี้ 1. ดีมาก = 4 ประสิทธิภาพอยู่ในเกณฑ์ 90 - 100% หรือปฏิบัติบ่อยครั้ง 2. ดี = 3 ประสิทธิภาพอยู่ในเกณฑ์ 70 - 89% หรือปฏิบัติบางครั้ง 3. ปานกลาง = 2 ประสิทธิภาพอยู่ในเกณฑ์ 50 - 69% หรือปฏิบัติครั้งเดียว 4. ปรับปรุง = 1 ประสิทธิภาพอยู่ในเกณฑ์ 50% หรือไม่ปฏิบัติเลย เกณฑ์การประเมิน คะแนนรวมตามแบบสังเกตพฤติกรรมการเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่ม ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 80 ลงชื่อ .............................................ครูผู้สอนสังเกต (..........................................) แบบสังเกตพฤติกรรมการเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่ม หน่วยที่ 1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ที่ ชื่อ-นามสกุล การแสดงพฤติกรรมของนักเรียนในการร่วมกิจกรรมกลุ่ม รวม คะแนน ความร่วมมือ ทำงานในกลุ่ม การแสดง ความคิดเห็น การรับฟัง ความคิดเห็น การตั้งใจ ทำงานกลุ่ม ทำงานตามที่ ครูมอบหมาย 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

22 แบบประเมินการนำเสนอผลงานรายบุคคล หน่วยที่ 1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำชี้แจง ให้ทำเครื่องหมาย ✓ หากนักเรียนมีพฤติกรรมนั้น ลงในช่องรายการ ที่ ชื่อ-ชื่อสกุล บุคลิก การแต่ง กาย มารยาท ในการ พูด การใช้ ภาษา วิธีการ นำเสนอ เนื้อหาที่ นำเสนอ รวม คะแนน 10 10 10 10 10 50 ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. เกณฑ์การประเมิน คะแนนรวมตามแบบประเมินการนำเสนอผลงานรายบุคคล ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 80 เกณฑ์การสังเกต บุคลิกการแต่งกาย : มีความเชื่อมั่นในตนเองแต่งกายสะอาดถูกระเบียบเสื้อ มารยาทในการพูด : มองหน้าและสบตาผู้ฟังไม่เหน็บแนมเสียดสีผู้อื่น การใช้ภาษา : ชัดเจนตามหลักภาษาตัวคำควบกล้ำถ้อยคำข้อความสุภาพ วิธีการนำเสนอ : น่าสนใจหลากหลาย เช่น ใช้แผ่นใส รูปภาพ ตั้งคำถาม เนื้อหาที่นำเสนอ : มีสาระสำคัญตรงกับหัวข้อเรื่องใช้เวลาตามที่กำหนด คะแนนอยู่ในดุลยพินิจของครูผู้สอนประเมินกำหนด ลงชื่อ……………………………….ครูผู้สอนประเมิน (……………………………….) …………/…………/………..

23 แบบประเมินคุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ หน่วยที่ 1 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำชี้แจง ให้ทำเครื่องหมาย ✓หากนักเรียนมีคุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ลงในช่องรายการ ที่ ชื่อ-ชื่อสกุล ความมีมนุษย์สัมพันธ์ ความมีวินัย ความรับผิดชอบ ความเชื่อมั่นในตนเอง ความสนใจใฝ่รู้ ความรักสามัคคี ความกตัญญูกตเวที รวม คะแนน 2 1 3 1 1 1 1 10 ลงชื่อ……………….…………………….ครูผู้สอนประเมิน (………………………..…………….) …………/…………/……….. เกณฑ์การประเมิน คะแนนรวมตามแบบประเมินผลคุณธรรม จริยธรรม ค่านิยม และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ไม่ต่ำกว่าร้อยละ 80 เกณฑ์การพิจารณา 1. ความมีมนุษยสัมพันธ์ ได้แก่ แสดงกิริยา ท่าทางสุภาพ เรียบร้อย ให้ความร่วมมือกับผู้อื่น 2. ความมีวินัย ได้แก่ -ปฏิบัติตามกฎระเบียบข้อบังคับและข้อตกลงต่างๆของ วิทยาลัยได้แก่แต่ง กายถูกต้องตามระเบียบและข้อบังคับตรงต่อเวลา 3. ความรับผิดชอบ ได้แก่ มีการเตรียมความพร้อมในการเรียนและการปฏิบัติงาน ปฏิบัติงานด้วย ความตั้งใจ มีความเพียรพยายามในการเรียนและการปฏิบัติงาน 4. ความเชื่อมั่นในตนเอง ได้แก่กล้าแสดงความคิดเห็นอย่างมีเหตุผล 5. ความสนใจใฝ่รู้ได้แก่ซักถามปัญหาข้อสงสัย 6. ความรักสามัคคีได้แก่ ร่วมมือในการทำงาน 7. ความกตัญญูกตเวทีได้แก่ มีสัมมาคารวะต่อครูอาจารย์อย่างสม่ำเสมอทั้งต่อหน้าและลับหลัง

24 1. จงอธิบายความหมายวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม (4 คะแนน) วัสดุอุตสาหกรรม หมายถึง วัสดุที่ใช้ในงานช่าง ที่เป็นพื้นฐานสำหรับงานช่างทุกสาขาวิชาในงาน อุตสาหกรรมซึ่งนำไปใช้ในกระบวนการผลิต การก่อสร้าง ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น ชิ้นส่วนเครื่องจักรกล ชิ้นส่วนยานยนต์ เครื่องมือและอุปกรณ์ เป็นต้น โดยวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม มี 2 ลักษณะ คือ วัสดุงาน เป็นวัสดุหลักที่ใช้งานจริง และ วัสดุช่วยงาน ซึ่งเป็นวัสดุรองที่ชวยในการผลิต เพื่อช่วยให้กระบวนการผลิต มีประสิทธิภาพ ผลผลิต ผลิตภัณฑ์มีคุณภาพ 2. จงอธิบายแผนภูมิแสดงประเภทของวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม (5 คะแนน) วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม สามารถแบ่งออกได้ 2 ประเภท คือ วัสดุประเภทโลหะ (Metallic) และ วัสดุประเภทอโลหะ (Non-Metallic) โดยทั้ง 2 ประเภทสามารถแบ่งย่อยได้ ดังนี้ 1. วัสดุประเภทโลหะ (Metallic) ซึ่งสามารถแบ่งย่อยได้ 2 กลุ่ม ดังนี้ 1.1 โลหะเหล็ก (Ferrous Metal) คือ โลหะที่มีส่วนผสมของธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ โครงสร้างหลัก เช่น เหล็กเหนียว เหล็กกล้า เหล็กหล่อ และเหล็กไร้สนิม เป็นต้น 1.2 โลหะที่ไม่ใช่เหล็ก (Non-Ferrous Metal) คือ โลหะที่ไม่มีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบใน โครงสร้างอยู่เลย ประกอบด้วย โลหะผสม และโลหะไม่ผสม เช่น ทองแดง ทองเหลือง ตะกั่ว สังกะสี อะลูมิเนียม เป็นต้น 2. วัสดุประเภทอโลหะ (Non-Metallic) สามารถแบ่งย่อยได้ 2 กลุ่ม ดังนี้ 2.1 วัสดุธรรมชาติ (Natural Material) คือ วัสดุที่เกิดจากสิ่งมีชีวิตหรือ เช่น ไม้ หนังสัตว์ กระดาษ ฯลฯ 2.2 วัสดุสังเคราะห์ (Synthetic Material) คือ วัสดุที่ได้มาจากแร่ธาตุ และสิ่งต่าง ๆ ที่ไม่มีชีวิต เช่น หิน ดิน สี ซีเมนต์ และหนังเทียม ฯลฯ เฉลยแบบฝึกหัด หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ชื่อ.............................................................ชั้น...................เลขที่...............กลุ่ม.................. คำสั่ง ให้นักเรียนตอบคำถามให้ถูกต้อง คะแนนเต็ม.35.คะแนน คะแนนที่ทำได้ ...............คะแนน

25 3. จงอธิบายคุณสมบัติพื้นฐานของวัสดุอุตสาหกรรม (6 คะแนน) 3.1 คุณสมบัติเชิงกล หมายถึง ความสามารถต่อการตอบสนองต่อแรงทางกล เช่น ความแข็งแรงในการ รับแรงดึง ความแข็งแรงในการรับแรงกด และความแข็งแรงในการรับแรงเฉือน เช่น เหล็กหล่อทนแรงดึง ทนต่อการเสียดสี หรือแรงเฉือน 3.2 คุณสมบัติเชิงเคมี หมายถึง ความคงทนต่อการกัดกร่อน ความคงทนต่ออุณหภูมิ 3.3 คุณสมบัติเชิงกายภาพ หมายถึง ความทนความร้อน (Heat Resistance) และการถ่ายเทความ ร้อน (Thermal Conductivity) 4. จงระบุตัวย่อ (สัญลักษณ์) ของธาตุโลหะ อโลหะ และสารประกอบให้ถูกต้อง (10 คะแนน) ที่ ชื่อไทย อังกฤษ ตัวย่อ (สัญลักษณ์) 1 เหล็ก Iron Fe 2 ทองแดง Copper Cu 3 อะลูมิเนียม Aluminum Al 4 โครเมียม Chromium Cr 5 ซิลิกอน Silicon Si 6 คาร์บอน Carbon C 7 ออกซิเจน Oxygen O 8 น้ำ Water H2O 9 แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ Carbon Monoxide CO 10 โซเดียมไฮดรอกไซด์ Sodium Hydroxide NaOH 5. จงอธิบายแนวทางการเลือกใช้วัสดุอุตสาหกรรม มา 5 ข้อ (5 คะแนน) 1. การขึ้นรูป (Formability) หมายถึง ความสามารถที่ทำให้วัสดุนั้นขึ้นรูปได้ง่าย 2. การผลิตด้วยเครื่องมือกล (Machinability) หมายถึง ความสามารถในการแปรรูปโดยอาศัย เครื่องมือกลต่าง ๆ เช่น เครื่องกลึง เครื่องไส หรือเครื่องจักรกลสมัยใหม่ เป็นต้น 3. ความสามารถทางกล (Mechanical Stability) หมายถึง ขณะใช้งานไม่เกิดการเปลี่ยนแปลง ทางด้านรูปทรงหรือโครงสร้าง ได้แก่ สามารถรับแรงดึง แรงกด แรงอัด หรือแรงเฉือนได้ 4. ความสามารถทางเคมี (Chemical Stability) หมายถึง ขณะใช้งานไม่เกิดการเปลี่ยนแปลง ทางด้านรูปทรงหรือโครงสร้าง ได้แก่ ทนความร้อนได้สูง ทนการเสียดสี ทนการกัดกร่อนได้ 5. ความสามารถทางไฟฟ้า (Electric Behaviors) ได้แก่ งานนำไฟฟ้า งานฉนวนไฟฟ้า 6. ราคา (Cost) หมายถึง ราคาที่เหมาะสม เฉลยแบบฝึกหัด หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ชื่อ.............................................................ชั้น...................เลขที่...............กลุ่ม.................. คำสั่ง ให้นักเรียนตอบคำถามให้ถูกต้อง คะแนนเต็ม.35.คะแนน คะแนนที่ทำได้ ...............คะแนน

26 6. จงอธิบายขั้นตอนการจัดเก็บและดูแลรักษาวัสดุอุตสาหกรรม มา 5 ข้อ (5 คะแนน) 1. การวางแผน ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการ วางแผนและเตรียมการ ดังนี้ 1.1 จัดทำรายการวัสดุที่ใช้งานได้ ชำรุด วัสดุคงเหลือ และมีการเบิกจ่าย 1.2 เตรียมพื้นที่ ควรแบ่งเป็นสัดส่วน มีแผนผังตำแหน่ง ป้ายชื่อ รายละเอียด วิธีใช้ โดยคำนึงถึง ความสะดวก และความปลอดภัยในการใช้งาน 1.3 เตรียมอุปกรณ์จัดเก็บ เช่น ชั้นวาง กล่องบรรจุโดยมีป้ายชื่อ และรายละเอียดระบุไว้ 1.4 เตรียมอุปกรณ์ป้องกัน เช่น น้ำมันกันสนิม สารเคลือบ สารขับไล่ความชื้น โฟม กันกระแทก 1.5 เตรียมเครื่องมือและอุปกรณ์จัดเก็บ และทำความสะอาด เช่น ไม้กวาด บันได 1.6 ความปลอดภัยในการจัดเก็บ เช่น การถ่ายเทอากาศ ความชื้น ความร้อน การจัดเก็บ สารเคมี หรือสารไวไฟ 2. การจัดเก็บ ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการ ดำเนินการ ดังนี้ 2.1 ทำความสะอาดพื้นที่ อุปกรณ์จัดเก็บ และตัววัสดุ 2.2 ใส่อุปกรณ์ป้องกัน เช่น ชโลมน้ำมันกันสนิมเหล็ก ใส่โฟมกันกระแทก หรือสารไล่ความชื้น 2.3 เก็บวัสดุเข้าที่เก็บ หรือกล่องเก็บตามป้ายชื่อที่ระบุโดยสำรวจความเรียบร้อยก่อนเก็บ 2.4 จัดเก็บวัสดุเข้าที่จัดไว้ตามป้ายชื่อที่ระบุ 2.5 ตรวจสอบการจัดเก็บว่าเรียบร้อย ถูกต้องตามแผนที่วางไว้หรือไม่ 3. การตรวจสอบ ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการ ดำเนินการ ดังนี้ 3.1 ตรวจสอบการนำไปใช้งาน และวัสดุคงเหลือว่าถูกต้องตามรายการเบิก จ่ายหรือไม่ 3.2 ตรวจสอบความสะอาด ความเป็นระเบียบในการจัดเก็บอย่างสม่ำเสมอ 3.3 ตรวจสอบการคงสภาพตามช่วงระยะเวลา 1-2 สัปดาห์ 3.4 ตรวจสอบความสะดวกในการใช้งานและผลกระทบด้านอื่น ๆ ว่ามีผลตามมาหรือไม่ 4. การวิเคราะห์ความเหมาะสมและข้อควรปรับปรุง ขั้นตอนนี้ผู้ที่ได้รับผิดชอบในการจัดเก็บและ ดูแลวัสดุอุตสาหกรรม ควรมีการดำเนินการ ดังนี้ 4.1 ด้านความปลอดภัย เมื่อจัดเก็บแล้วมีความปลอดภัยหรือไม่ 4.2 ด้านความสะอาด สามารถทำความสะอาดได้ง่ายหรือไม่ 4.3 ด้านความเป็นระเบียบ เมื่อมีการเบิกจ่ายหรือขนย้ายแล้วจัดเก็บเป็นระเบียบหรือไม่ 4.4 ด้านความสะดวก เมื่อเบิกจ่ายหรือนำไปใช้งานมีความสะดวกหรือไม่ 4.5 ด้านการรักษาสภาพ เมื่อเก็บและดูแลรักษาแล้ววัสดุสามารถคงสภาพระดับใด เฉลยแบบฝึกหัด หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ชื่อ.............................................................ชั้น...................เลขที่...............กลุ่ม.................. คำสั่ง ให้นักเรียนตอบคำถามให้ถูกต้อง คะแนนเต็ม.35.คะแนน คะแนนที่ทำได้ ...............คะแนน

27 แบบทดสอบหลังเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวทำเครื่องหมาย (X) ลงในกระดาษคำตอบ จำนวนข้อ 15 ข้อ เวลา 10 นาที 1. ข้อใดคือความหมายของ Industrial Material ก. วัตถุดิบ ข. วัสดุช่วย ค. วัสดุเครื่องมือ ง. วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม 2. ข้อใดคือความหมายวัสดุงานช่างอุตสาหกรรมถูกต้องที่สุด ก. วัสดุที่ถูกนำมาใช้ผลิตเป็นเนื้องานจริง ข. วัสดุที่ใช้ในงานช่างที่เป็นพื้นฐานสำหรับงานอุตสาหกรรม ค. วัสดุอุปกรณ์เครื่องมือ เครื่องจักรที่ใช้ในกระบวนการผลิตชิ้นงาน ง. วัสดุที่ใช้เป็นตัวช่วยให้กระบวนการผลิตชิ้นงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ 3. ข้อใดคือประเภทของวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ก. โลหะ และอโลหะ ข. โลหะ และของเหลว ค. อโลหะ และของเหลว ง. วัสดุธรรมชาติ และวัสดุสังเคราะห์ 4. ข้อใดคือโลหะเหล็ก ก. โลหะที่มีส่วนผสมของโลหะ ข. โลหะที่มีส่วนผสมของแร่ธาตุ ค. โลหะที่มีส่วนผสมของโลหะผสม ง. โลหะที่มีส่วนผสมของเหล็กเป็นหลัก 5. ข้อใดคือวัสดุธรรมชาติ ก. หิน ข. ซีเมนต์ ค. กระดาษ ง. หนังเทียม 6. ข้อใดคือโลหะที่ไม่ใช่เหล็ก ก. เหล็กผสม ข. เหล็กกล้า ค. เหล็กหล่อ ง. ทองเหลือง

28 แบบทดสอบหลังเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวทำเครื่องหมาย (X) ลงในกระดาษคำตอบ จำนวนข้อ 15 ข้อ เวลา 10 นาที 7. ข้อใดคือวัสดุสังเคราะห์ ก. ไม้ ข. ทอง ค. หนังสัตว์ ง. พลาสติก 8. ข้อใดคือคุณสมบัติทางกลของวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ก. มีความแข็งแรง ข. มีความทนความร้อน ค. มีความทนต่อการกัดกร่อน ง. มีความสามารถในการนำไฟฟ้า 9. ข้อใดคือคุณสมบัติพื้นฐานของอโลหะ ก. มีความหนาแน่นต่ำ เป็นมันวาว เวลาเคาะมีเสียงทึบ ข. มีความหนาแน่นต่ำ สภาพผิวด้านทึบ มีน้ำหนักไม่มาก ค. เป็นมันวาว สะท้อนแสง เป็นของแข็ง ของเหลว และก๊าซ ง. ผิวแข็ง เคาะจะมีเสียงดังกังวาน นำความร้อนและนำไฟฟ้าได้ดี 10. ข้อใดคือสัญลักษณ์ของธาตุเหล็ก ก. Cu ข. Sn ค. Fe ง. Cu 11. ข้อใดคือสัญลักษณ์ของธาตุอโลหะ ก. Cu และ O ข. Si และ N ค. Fe และ Si ง. Cu และ Fe 12. ข้อใดคือปัจจัยสำคัญที่ต้องคำนึงในการเลือกใช้วัสดุงานช่างอุตสาหกรรมให้เหมาะสมที่ถูกต้องที่สุด ก. ลักษณะงาน ข. ลักษณะงาน และคุณสมบัติของวัสดุ ค. ลักษณะงาน คุณสมบัติของวัสดุ และสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ง. ลักษณะงาน คุณสมบัติของวัสดุ สิ่งแวดล้อม และความแข็งแรง

29 แบบทดสอบหลังเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียวทำเครื่องหมาย (X) ลงในกระดาษคำตอบ จำนวนข้อ 15 ข้อ เวลา 10 นาที 13. ข้อใดคือแนวทางในการเลือกวัสดุงานช่างไปใช้ในลักษณะงานตัวนำไฟฟ้า ก. คอนกรีต ข. พลาสติก ค. ทองแดง ง. เหล็กเหนียวหล่อ 14. ข้อใดคือขั้นตอนในการจัดเก็บวัสดุเข้าพื้นที่ที่จัดไว้ตามป้ายชื่อที่ระบุ ก. การวางแผน ข. การจัดเก็บ ค. การปรับปรุง ง. การตรวจสอบ 15. ข้อใดคือข้อปฏิบัติในการจัดเก็บวัสดุเพื่อให้มีความเหมาะสม และเป็นระเบียบ ก. เก็บไว้บนชั้นสูง ๆ ข. การเบิกจ่าย ควบคุม ค. เก็บตรงไหนก็ได้ในโรงงาน ง. เก็บตรงไหนก็ได้หลังโรงงาน

30 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยที่ 1 วิชา วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม รหัสวิชา 20100-1002 เรื่อง พื้นฐานวัสดุงานช่างอุตสาหกรรม ข้อที่ คำตอบ 1 ง 2 ข 3 ก 4 ง 5 ค 6 ง 7 ง 8 ก 9 ข 10 ค 11 ข 12 ค 13 ค 14 ข 15 ข

31 บรรณานุกรม ดอกธูป พุทธมงคล.(2534). ทฤษฎีงานช่างพื้นฐาน. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์จินดาอักษร. นริศ ศรีเมฆ.(2549). วัสดุช่างอุตสาหกรรม. นนทบุรี : สำนักพิมพ์เอมพันธ์ จำกัด. นริศ สุวรรณางกูร.(2562). วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม. นนทบุรี : สำนักพิมพ์เอมพันธ์ จำกัด. มณฑล ฉายอรุณ.(2537). วัสดุอุตสาหกรรม. นนทบุรี: สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริมอาชีวะ. วิทยา อินทร์สอน.(2558).วัสดุช่างอุตสาหกรรม. นนทบุรี: สำนักพิมพ์วังอักษร. เสกสรร ศรียศ.(2560). วัสดุงานช่างอุตสาหกรรม.นนทบุรี : สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริมอาชีวะ. เว็บไซต์(Web side) http://landerlube.co.th/.วันเข้าถึง 10 ธันวาคม 2563. https://ssi-th.listedcompany.com/. วันเข้าถึง 10 ธันวาคม 2563. https://mol-logistics.co.th/.วันเข้าถึง 10 ธันวาคม 2563. https://https://www.mcsiam.co.th/.วันเข้าถึง 10 ธันวาคม 2563.