ประเพณีลอยกระทง

ประวัติวันลอยกระทง

ความสาคัญ
วัตถุประสงค์
ความเชือ่
กจิ กรรม

ประวัติวนั ลอยกระทง

ประเพณีลอยกระทงน้ัน ไมม่ หี ลักฐานระบแุ น่ชัดว่าเริ่มต้ังแต่เม่ือใด แต่เช่ือว่าประเพณีนี้ได้สืบต่อกัน
มายาวนานต้ังแต่สมัยสุโขทัย โดยในรัชสมยั พอ่ ขนุ รามคาแหง เรียกประเพณีลอยกระทงน้ีว่า "พธิ จี องเปรียญ"
หรือ "การลอยพระประทีป" และมีหลักฐานจากศิลาจารกึ หลักท่ี 1 กล่าวถึงงานเผาเทียนเล่นไฟว่าเป็นงานรนื่
เริงที่ใหญท่ ี่สุดของกรุงสุโขทัย ทาให้เช่ือกันว่างานดังกล่าวน่าจะเปน็ งานลอยกระทงอยา่ งแน่นอน

ในสมัยก่อนน้ันพธิ ลี อยกระทงจะเปน็ การลอยโคม โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยหู่ ัว
รัชกาลท่ี 5 ได้ทรงสันนิษฐานว่า พิธีลอยกระทงเปน็ พิธขี องพราหมณ์ จัดข้นึ เพอื่ บชู าเทพเจ้า 3 องค์ คือ พระ
อิศวร พระนารายณ์ และพระพรหม ต่อมาได้นาพระพุทธศาสนาเขา้ ไปเก่ียวขอ้ ง จึงใหม้ กี ารชักโคม เพ่อื บชู า
พระบรมสารีรกิ ธาตุ และลอยโคมเพ่ือบชู ารอยพระบาทของพระพุทธเจ้า ก่อนที่นางนพมาศ หรือ ท้าวศรีจุฬา
ลักษณ์ สนมเอกของพระร่วงจะคิดค้นประดิษฐ์กระทงดอกบัวข้นึ เปน็ คนแรกแทนการลอยโคม ดังปรากฏใน
หนังสือนางนพมาศท่ีว่า "คร้นั วันเพญ็ เดือน 12 ขา้ น้อยได้กระทาโคมลอย คิดตกแต่งให้งามประหลาดกว่าโคม
สนมกานัลท้ังปวงจึงเลือกผกาเกษรสีต่าง ๆ มาประดับเปน็ รูปกระมุทกลีบบานรบั แสงจันทร์ใหญป่ ระมาณเท่า
กงระแทะ ล้วนแต่พรรณดอกไม้ซ้อนสีสลับใหเ้ ป็นลวดลาย..."

ความสาคญั

ประเพณีลอยกระทง นับเป็นประเพณีที่มคี ุณค่าต่อครอบครวั ชุมชน สังคม และ
ศาสนา กล่าวคือ
๑. คุณค่าต่อครอบครัว ทาให้สมาชิกในครอบครวั ได้ทากิจกรรมรว่ มกัน เช่น การประดิษฐ์
กระทง แล้วนาไปลอยนา้ เพื่อแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อน้าท่ีให้คุณประโยชน์แก่เราบาง
ท้องถ่ินจะลอยเพื่อเปน็ การแสดงความระลึกถึงบรรพบุรุษอีกด้วย
๒. คุณค่าต่อชุมชน ทาให้เกิดความสมัครสมานสามัคคีในชุมชนเช่น รว่ มกันคิดประดิษฐ์
กระทงเป็นการส่งเสรมิ และสืบทอดศิลปกรรมด้านช่างฝีมอื อีกด้วย ท้ังยงั เป็นการพบปะ
สังสรรค์ สนุกสนานรืน่ เรงิ บันเทิงใจร่วมกัน
๓. คุณค่าต่อสังคม ทาให้มีความเอ้ืออาทรต่อสิ่งแวดล้อมด้วยการช่วยกันรกั ษาความสะอาด
แม่นา้ ลาคลอง โดยการขดุ ลอกเก็บขยะในแมน่ า้ ลาคลองให้สะอาด และไม่ท้ิงสิ่งปฏิกูลลงไป
ในแม่น้าลาคลองอีกด้วย
๔. คุณค่าต่อศาสนา ช่วยกันรกั ษาทานุบารุงศาสนา เช่นทางภาคเหนือ ลอยกระทงเพือ่ เปน็
การบชู ารอยพระพุทธบาทของพระพทุ ธเจ้า และยงั จัดให้มีการทาบุญให้ทาน การปฏิบัติ
ธรรมและฟังเทศน์ด้วย

วตั ถปุ ระสงค์

เพื่อบชู าพระอุปคุตเถระที่บาเพ็ญบรกิ รรมคาถาในท้องทะเลลึก หรอื สะดือทะเล บาง
แห่งก็ลอยกระทง เพ่อื บชู าเทพเจ้าตามความเช่ือของตน บางแห่งก็เพอ่ื แสดงความขอบคุณ
พระแม่คงคา ซ่ึงเปน็ แหล่งนา้ ให้มนุษยไ์ ด้ใช้ประโยชน์ต่างๆ รวมท้ังขอขมาท่ีได้ท้ิงส่ิงปฏิกูล
ลงไป ส่วนบางท้องท่ี ก็จะทาเพอ่ื ระลึกถึงบรรพบุรุษที่ล่วงลับ หรือเพื่อสะเดาะเคราะห์ ลอย
ทุกข์โศกโรคภัยต่างๆ และส่วนใหญก่ ็จะอธิษฐานขอสิ่งที่ตนปรารถนาไปด้วย

ความ
เชื่อ- การใส่เงินในกระทง

ในสมัยอยธุ ยา เช่ือว่าการใส่เศษสตางค์ลงในกระทงเป็นการทาบุญสะเดาะ
เคราะห์ แต่ปัจจุบนั เช่ือกันว่าจะทาให้รา่ รวย มีเงินทองไหลมาเทมาตลอดปี

- การใส่เส้นผมและเล็บในกระทง จะมีสิ่ง
เชื่ อว่าเป็นการทาให้เคราะห์ร้ายหรือสิ่ งไม่ดีลอยออกไปจากตัวเรา
ดีๆ เขา้ มาแทนท่ี

- การใส่อาหารลงในกระทง
ชาวจีน เชื่อว่าเป็นการเซ่นไหว้ภูตผที ี่อยใู่ นแม่น้า เน่ืองจากจะมีผ้เู สียชีวิต
จากการจมน้า

กิจกรรม

๑. การจุดดอกไมไ้ ฟ ประทัด หรอื พลุ โดยเฉพาะเด็กและวัยรุน่ จุดเล่นกันอยา่ งคึก
คะนองไมเ่ ป็นท่ีเป็นทาง ไม่ระมดั ระวังจุดเล่นตามถนนหนทาง โดยไมค่ านึงถึงอันตรายท่ี
จะเกิดแก่ผคู้ นและยวดยานท่ีสัญจรไปมาและอาจเปน็ สาเหตุให้เกิดเพลิงไหม้บา้ นเรือน

ได้
๒. การประกวดนางนพมาศ ให้ความสาคัญมากเกินไปถือเป็นกิจกรรมหลักของ

ประเพณี ซ่ึงแท้ที่จริงแล้วไมใ่ ช่แก่นแท้ของประเพณีเลย เป็นเพียงกิจกรรมที่เสรมิ ข้ึนมา

ภายหลังเพือ่ ให้เกิดความสนุกสนานและเป็นสิ่งดึงดูดนักท่องเท่ียว
๓. การประดิษฐ์กระทง สมัยก่อนใช้วัสดุพ้นื บา้ นหรือตามธรรมชาติ เช่น ทาจาก

ใบตอง หยวกกล้วย ซ่ึงเป็นวัสดุท่ีย่อยสลายงา่ ย แต่ปัจจุบันกลับนิยมใช้วัสดุโฟม ซ่ึงย่อย

สลายยากทาให้แมน่ า้ ลาคลอง สกปรก เน่าเหมน็ เกิดมลภาวะเป็นพิษ