ເອກະສານປະກອບການສອນ

3. ຮບູ ແບບການຜະລດິ ກະສກິ າໍ ໃນລາວ

 ການຜະລດິ ແບບດງັ້ົ ເດມີ
ການຜະລິດດັ້ົງເດີມເປັນມູນເຊື້ົອຂອງປະຊາກອນລາວມາແຕ່ດົນນານ ແລະ ຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ມາຮອດ

ປັດຈຸບັນນີົ້ເປັນຕົ້ນແມ່ນ: ການປູກຝັງ, ລ້ຽງສັດ ແລະ ຜະລິດເປັນແຕ່ລະຄອບຄົວ. ສ່ວນຫາຍຢູ່ເຂດຊົນນະບົດຮູບ
ແບບການຜະລິດດັົ້ງເດີມຍັງອາໄສທໍາມະຊາດເປັນຕົ້ນຕ. ດັ່ງນັ້ົນສະມັດຕະພາບ, ປະລິມານ, ຊະນິດພຶດ, ສັດລ້ຽງຍັງ
ຈໍາກັດ ແລະ ຍັງຂື້ົນກັບຂໍ້ສະດວກ ແລະ ຂ້ໍຫຍຸ້ງຍາກຂອງປັດໄຈທາງດ້ານທໍາມະຊາດ, ເຮັດໃຫ້ການເຕົ້າໂຮມບ້ານ
ເຮອື ນ ຫື ຄອບຄວົ ຜູຜ້ ະລດິ ມີລກັ ສະນະຂືົ້ນກັບພ້ົືນທີກ່ ານຜະລດິ .

ຮູບ 1 ການຜະລດິ ແບບດົັ້ງເດີມ

ປັດຈຸບັນ, ການຜະລິດດັົ້ງເດີມຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ເຖິງມູນເຊື້ົອການຜະລິດສະເພາະແຕ່ລະຊົນເຜົ່ັາ, ແຕ່ກໍ່ມີ
ບາງເຂດທີ່ໄດ້ມີການຫັນປ່ຽນສະພາບການຜະລິດດ້ວຍການປ່ຽນອາຊີບ ຫື ເພີ່ມຂະຫຍາຍການຜະລິດຕືີ່ມໂດຍ
ປະສານສມົ ທົບກັບການນໍາໃຊເ້ ຕັກນກິ ວທິ ະຍາການໃໝໆ່ ກໍ່ຕາມ ແຕກ່ ານຜະລດິ ດງົ້ັ ເດມີ ກ່ຍໍ ັງຮກັ ສາເດມີ ຢູ.່

 ການຜະລດິ ແບບທນັ ສະໄໝ
ການຜະລດິ ກະສກິ ໍາຕາມຮບູ ແບບທນັ ສະໄໝນົີ້ ຫາກ່ໍເກີດຂ້ືົນໄດ້ໃນໄລຍະມໆໍ່ ນົີ້ ແລະ ມຄີ ວາມແຕກຕ່າງ

ກັນທາງດ້ານຮູບແບບດ່ັງນີົ:້
- ໃນສະໄໝຕົກເປັນຫົວເມືອງຂືົ້ນ ຝຣັ່ງ ແລະ ອາເມລິກາ ຮູບແບບການຜະລິດມີລັກສະນະລວມສູນເປັນ

ນິຄົມຂະໜາດໃຫຍ່ທີ່ປູກພຶດອຸດສະຫະກໍາ ແລະການລຽ້ ງສັດເຊ່ັນ: ກາເຟ, ຢາງພາລາ, ການລ້ຽງງົວ, ລ້ຽງໄກ່. ເຮັດ
ໃຫປ້ ະລິມານການຜະລິດເພີມ່ ຂ້ົນື , ຈດຸ ປະສງົ ແມນ່ ເພ່ີືອເປນັ ສນິ ຄາ້ ສະໜອງຄວາມຕ້ອງການຂອງຕະຫາດ.

46

- ໄລຍະສະຖາປານາປະເທດເປັນປະເທດສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ - ຄສ 1986 ຮູບ
ແບບການຜະລິດມີການປຽ່ ນແປງລະບອບສັງຄົມ, ການພັດທະນາເສດຖະກິດຕາມຈດຸ ປະສົງໃໝ່ແຫ່ງຊາດ ແລະ ຮູບ
ການຜະລິດແບບໃໝ່ໄດ້ຮັບການກ່ໍສ້າງຂື້ົນ ເຊັ່ນ: ສະຫະກອນການກະເສດ, ສະຫະກອນລວມໝູ່, ນິຄົມກະເສດ...
ອນັ ໄດເ້ ຮັດໃຫຮ້ ູບແບບການຜະລິດມລີ ັກສະນະປ່ຽນແປງ, ແຕລ່ ະຫວົ ໜ່ວຍການຜະລິດແມນ່ ເລງັ ໃສ່ສະໜອງຜົນຜະ

ລິດແກ່ສາມາຊິກຢູ່ໃນສະຫະກອນ, ໃນນິຄົມ ແລະ ສັງຄົມ. ແຕ່ຍ້ອນຂາດເຂີນທາງທຶນ, ຂາດເຂີນພະນັກງານຄຸ້ມ

ຄອງ, ຂາດພະນັກງານວິຊາການ, ຂາດບົດຮຽນໃນການຈັດຕັົ້ງ, ຂາດບົດຮຽນດ້ານທຸລະກິດ... ດັ່ງນັ້ົນຈິ່ີງເຮັດໃຫ້
ໜ່ວຍການຜະລິດດັ່ງກ່າຄ່ອຍສະຫາຍໄປ. ເຖິງຢ່າງໃດກ່ໍຕາມ, ນັບແຕ່ຮູບແບບການຜະລິດລວມໝູ່ໄດ້ກໍາເນີດຂືົ້ນ
ນັົ້ນ, ວິທະຍາສາດທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ແລະ ບົດຮຽນຕ່າງໆຢ່າງຫວງຫາຍໄດ້ຮັບການສະສົມໄວ້ເພື່ີອເປັນທິດທາງໃຫ້ແກ່
ການດາໍ ເນນີ ການຜະລິດຂອງຊາວກະສິກອນໄລຍະຕ່ໍໄປ.

- ແຕ່ ປີ 1986 ເປັນຕົ້ນມາ ຍ້ອນແນວທາງການປ່ຽນແປງໃໝ່ທາງດ້ານນະໂຍບາຍຂອງລັດຖະບານແລະ
ໄດ້ຮັບອິດທິພົນຈາກເສດຖະກິດສາກົນໂດຍສະເພາະແມ່ນປະເທດອ້ອມຂ້າງ , ດັ່ງນັົ້ນຮູບແບບການຜະລິດຈາກເພີ່ງ

ຕົນເອງກຸ້ມຕົນເອງກ້າວໄປສູ່ການຜະລິດສິນຄ້າເພືີ່ອສະໜອງແກ່ສັງຄົມ ແລະ ທ້ອງຕະຫາດ, ແລະ ຈຸດປະສົງການ
ຜະລິດໄດ້ເປັນການກະຕຸ້ນເຮັດໃຫ້ຜົນຜະລິດເພີ່ມຂື້ົນຢ່າງຕໍ່ເນືີ່ອງ ແລະ ມີຫາຍຂະແໜງການເກີດຂົ້ືນເຊ່ີງເມີື່ອກ່ອນ
ແມ່ນອາຊີບຊາວກະສິກອນແມ່ນປູກເຂົ້າເປັນຕົ້ນຕ, ການລ້ຽງສັດເປັນຂະແໜງສາຮອງ. ປັດຈຸບັນຫາຍຄອບຄົວໄດ້
ມີການຫນັ ປ່ຽນອາຊີບການຜະລິດ. ບາງຄອບຄົວຜະລດິ ສະເພາະ ບາງຄອບຄົວຜະລິດແບບປະສົມປະສານ.

ລັກສະນະການຜະລິດນີ້ົ ເປັນຮູບແບບການຜະລິດສິນຄ້າທີ່ສາມາດສ້າງອາຊີບທີ່ຄົງທີ່ ແລະ ສາມາດສ້າງລາຍ
ຮັບໃຫ້ແກ່ຊາວກະສິກອນ, ເປັນການສະໜອງສິນຄ້າໃຫ້ແກ່ສັງຄົມ. ຮູບແບບການຜະລິດສິນຄ້ານີົ້ໄດ້ແຜ່ຫາຍໃນ

ເຂດຕົວເມືອງ, ເຂດຊານເມືອງ ແລະ ຂະຫຍາຍເປັນວົງກວ້າງອອກສູ່ຊົນນະບົດເຊີ່ງນາໃຊ້ວິທີການດ້ານເຕັກນິກທີ່
ກ້າວໜ້າ ແລະ ທັນສະໄໝ ເຂົ້າສູ່ການຜະລິດນັບມ້ືົກວ້າງຂວາງ ແລະ ໄດ້ຮັບຜົນດີ. ດັ່ງນ້ັົນການກະສິກາຂອງລາວຈິ່ີງ
ມບີ າດກາ້ ວໃໝ່ ແລະ ທນັ ສະໃໝຂົນ້ື .

4. ການປູກຝງັ

ກ. ການປກູ ເຂາ້ົ

ພັນເຂົ້າທີ່ຄົນລາວນໍາມາປູກເປັນພັນເຂົ້າພື້ົນບ້ານ ເໝາະສົມກັບສະພາບທໍາມະຊາດຂອງແຕ່ລະທ້ອງຖິ່ີນ.
ນອກນັ້ົນ, ຍັງໄດ້ນເອົາແນວພັນຈາກຕ່າງປະເທດ (ຕົ້ນຕແມ່ນພັນເຂົ້າຂອງປະເທດຫວຽດນາມ, ໄທ, ຍີ່ປຸ່ນ) ເຂົ້າ
ມາປູກຕືີ່ມອີກ ແລະ ໄດ້ຂະຫຍາຍແນວພັນໃໝ່ໃຫ້ເໝາະສົມກັບສະພາບທໍາມະຊາດ ແລະ ຕອບສະໜອງກັບຄວາມ
ຕອ້ ງການປະລມິ ານ ແລະ ສະມດັ ຖະພາບຂອງເຂາົ້ ທີນ່ ັບມ້ນືົ ັບເພີ່ມຂນືົ້ ໃນປັດຈຸບັນ.

ການຜະລດິ ເຂົ້າຢລູ່ າວໄດຮ້ ບັ ຜົນດັ່ງນ້ີ:ົ

- ປີ 1976 ທັວົ່ ປະເທດຜະລິດເຂາ້ົ ໄດ້ 660. 938 ໂຕນ.
- ປີ 1985 ທວ່ັົ ປະເທດຜະລດິ ເຂ້ົາໄດ້ 1.395.177 ໂຕນ.
- ປີ 1995 ທວົ່ັ ປະເທດຜະລິດເຂົາ້ ໄດ້ 1.417.800 ໂຕນ.
- ປີ 2000 ທົວ່ັ ປະເທດຜະລິດເຂົ້າໄດ້ 2.230.000 ໂຕນ.

47

- ປີ 2002 ທັ່ົວປະເທດຜະລິດເຂ້າົ ໄດ້ 2.416.500 ໂຕນ ສະເລຍ່ ໄດ້ 310 ກກ/ຄົນ.
 ເຂາົ້ ທປີ່ ກູ ໃນລາວມີ 2 ປະເພດຄ:ື ເຂາ້ົ ນາ ແລະ ເຂາ້ົ ໄຮ່

ເຂາ້ົ ນາ: ປດັ ຈຸບັນ ປະຊາຊົນລາວເຮັດນາ 2 ລະດກູ ານຜະລດິ ຄື: ນາປີ ແລະ ນາແຊງ, ໃນປີ 2000 ມີ
ເນ້ົືອທີນ່ າ 500.000 ເຮກັ ຕາ(ໃນນັົ້ນນາແຊງ 110.000 ເຮກັ ຕາ) ສາມາດໃຫ້ຜນົ ຜະລດິ ທັງໝົດ1.635.000 ໂຕນ.,
ສາມດັ ຕະພາບເຂ້ົານາປີ 3,27 ໂຕນຕ່ໍເຮັກຕາ, ເຂົາ້ ນາແຊງ 4,23 ໂຕນຕ່ໍເຮກັ ຕາ. ຖາ້ ທຽບໃສເ່ ມືອີ່ ກອ່ ນນັນົ້ ຜນົ
ຜະລິດເພີ່ມຂື້ົນສູງພສົມຄວນ ເຊັ່ນ ປີ 1976 ມີເນື້ົອທີ່ປູກ 521.823 ເຮັກຕາ ໂດຍໃຫ້ປະລິມານຜົນຜະລິດ
660.983 ໂຕນ, ສະມດັ ຕະພາບນາປີ 1,43 ໂຕນ/ເຮັກຕາ, ນາແຊງ 1,27 ໂຕນ/ເຮກັ ຕາ, ຮອດປີ 2005 ສາມດັ ຕະ
ພາບການຜະລິດເຂົ້າກ່ໍເພີ່ມຂືົ້ນອີໂດຍສະເລ່ຍເຖິງ 3,6 ໂຕນຕໍ່ເຮັກຕາ. ການຜະລິດເຂ້ົາໄດ້ບັນລຸເຖິງ 2.6 ລ້ານໂຕນ
ເຂດທປ່ີ ູກເຂາົ້ ຫາຍກວ່າໝູ່ແມ່ນ ເຂດທັງ່ົ ພຽງລຽບຕາມແມນ່ າໍ ຂອງ ແລະ ລອ້ ງສາຍນາໍ ຕ່າງໆ.

ຮບູ 2 ສວ່ ນໜ່ຶີງຂອງການປູກເຂ້ົານາປີໃນປະເທດລາວ

ເຂ້ົາໄຮ່: ປີ 1995 ທົັ່ວປະເທດມີເນົ້ືອທ່ີໄຮ່ທງັ ໝົດແມ່ນ 179.000 ເຮັກຕາ, ໄດຮ້ ັບຜນົ ຜະລິດ 296.100
ໂຕນ, ສະມັດຕະພາບສະເລ່ຍ 1,65 ໂຕນຕ່ໍເຮັກຕາ, ມາຮອດປີ 2000 ຜົນຜະລິດເຂົ້າໄຮ່ຫຸດລົງເປັນ 130.000
ໂຕນ ຍ້ອນອີງໃສ່ນະໂບາຍຂອງລັດຖະບານທີ່ມີການຢຸດຕິການຖາງປ່າເຮັດໄຮ່ຂອງປະຊາຊົນ ແລ້ວຫັນມາເຮັດນາ ,
ທຸກໆແຂວງລ້ວນແຕ່ມີເນືົ້ອທີ່ໃນການເຮັດໄຮ່ ເນື່ີອທີ່ໄຮ່ຫາຍແມ່ນບັນດາແຂວງເຂດພູດອຍ ຫວງພະບາງມີ
27.743 ເຮັກຕາ, ອຸດົມໄຊ 18,434 ເຮັກຕາ, ຜົ້ງສາລີ 9000 ເຮກັ ຕາ, ຫົວພັນ 16,443 ເຮກັ ຕາ ແລະ ແຂວງທີ່ມີ
ເນ້ືອົ ທີໄ່ ຮ່ໜອ້ ຍກວ່າໝູ່ແມ່ນນະຄອນຫວງມີ 200 ເຮກັ ຕາ.

ອີງໃສ່ເຂົ້າທີ່ຜະລິດໄດ້ນັ້ົນ ປະເທດລາວສາມາດຜະລິດໄດ້ນັົ້ນ, ປະເທດລາວສາມາດເພີ່ງຕົນເອງໃນຂັົ້ນ
ພື້ົນຖານ. ແຕ່ບາງເຂດແຂວງຜະລິດເຫືອກິນ, ແຕ່ບາງແຂວງບໍ່ພຽງພ, ປະລິມານຜະລິດເຂົ້າບໍ່ປົກກະຕິ ດ້ານໜຶ່ີງ
ແມ່ນຍ້ອນເຕັກນິກວິທະຍາສາດ, ອີກດ້ານໜ່ີຶງການຜະລິດຍັງຖືກໄພທໍາມະຊາດຂົັ່ມຂູ່ຢູ່ເປັນປະຈໍາ ເປັນຕ້ົນແມ່ນໄພ
ແຫ້ງແລ້ງ ແລະ ໄພນາ້ໍ ຖ້ວມໄດ້ສງ່ັົ ຜົນຕ່ໍການຜະລດິ ກະສິກາໍ ຢາ່ ງໜກັ ໜ່ວງ.

48

ຂ. ການປກູ ພດື ທນັ ຍາຫານ ແລະ ຜກັ ຊະນດິ ຕາ່ ງໆ
ເວົ້າສະເພາະການປູກສາລີແມ່ນໄດ້ຮັບການສົ່ັງເສີມ ແຕ່ປີ 1975 ເປັນຕົ້ນມາ. ສາລີ ນອກຈາກເປັນແຫ່ງ

ອາຫານຂອງຄົນແລ້ວຍັງເປັນອາຫານຂອງສັດອີກ, ດັ່ງນັ້ົນການປູກສາລີຈີ່ງໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ໃນທຸກເຂດແຂວງ
ທັວົ່ ປະເທດ. ເນ້ົືອທ່ີການຜະລິດນບັ ມົນື້ ັບເພີ່ມຂື້ົນ., ປີ 1985 ມີເນົ້ອື ທີ່ 36.900 ເຮກັ ຕາ, ຜົນເກບັ ກ່ຽວໄດ້ 33.300
ໂຕນ 1,24 ໂຕນຕໍ່ເຮັກຕາ, ປີ 1995 ມີເນືົ້ອທີ່ປູກ 28.300 ເຮັກຕາ, ຜົນເກັບກ່ຽວ 48.300 ໂຕນ, 1,70 ໂຕນຕ່ໍ
ຮັກຕາ, ມາຮອດປີ 2000 ເນື້ົອທີ່ປູກພີ່ມເປັນ 42.762 ເຮັກຕາ, ຜົນເກັບກ່ຽວໄດ້ 100, 916 ໂຕນ ແລະ ມີ
ສະມດັ ຕະພາບ 2,36 ໂຕນຕໍ່ເຮັກຕາ. ຈາກຕວົ ເລກນ້ີົເຫັນວ່າການປູກສາລີຈະນບັ ມືົ້ນັບຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງກວ້າງ ແລະ
ວອ່ ງໄວ.

ສໍາລັບມັນທຸກຊະນິດແມ່ນສາມາດປູກໄດ້ຕາມທ້ອງຖ່ິີນຂອງປະເທດເຊັ່ນ: ມັນຕົ້ນ, ມັນດ້າງ ແລະ ເຜືອກ
... ເຂດທີ່ປູກໄດ້ດີແມ່ນເຂດທົັ່ງພຽງ ແລະ ເຂດພູດອຍ, ເຂດທົ່ັງພຽງແຄມແມ່ນາ້ົຂອງ ( ດິນຜຸຜຸ່ຍ). ເຖິງວ່າຈະມີ
ເນືົ້ອທີ່ສະມັດຖະພາບ ແລະ ຜົນຜະລິດໜ້ອຍກໍ່ຕາມແຕ່ການປູກມັນສາມາດສະໜອງແກ່ການລ້ຽງສັດດີພສົມຄວນ
( ປີ 2000 ມີເນ້ືົອທີ່ປູກ 8.000 ເຮັກຕາ, ເກັບກຽ່ ວຜົນຜະລິດໄດ້ 51.000 ໂຕນ ໂດຍມສີ ະມັດຖະພາບ 6,18 ໂຕນ
ຕເໍ່ ຮກັ ຕາ).

ຮູບ 3 ສວ່ ນໜີຶ່ງຂອງການປູກຜັກບາງຊະນິດ ແລະ ການປູກພຶດທນັ ຍາຫານໃນປະເທດລາວ

ສ່ວນຜັກຊະນິດຕ່າງໆປະຊາຊົນລາວຍັງນິຍົມກັນປູກນັ້ົນໄດ້ແກ່ຜັກພື້ົນບ້ານໄດ້ແກ່: ຖົ່ັວຍາວ,ຖົ່ັວດິນ,
ແຕງກວາ, ແຕງຈິງ, ຜັກກາດ, ຜັກບັ່ົວ, ຜັກທຽມ, ຜັກຫອມຕ່າງໆ. ແລະ ຍັງແນວພັນຈາກຕ່າງປະເທດມາປູກເຊນ່ັ :
ຜກັ ກາດຫວົ , ຜັກກາດດອກ.

49

ຊພ່ີື ດື ປີ ເນອ້ືົ ທປີ່ ກູ ຜນົ ເກບັ ກຽ່ ວ ສະມດັ ຖະພາບໂຕນ/
(ໂຕນ) ເຮກັ ຕາ)
ສາລີ 1985 (ເຮກັ ຕາ)
ຜກັ ຊະນິດຕ່າງໆ 1995 36.900 33.300 1.24
ຜກັ ຊະນດິ ຕາ່ ງໆ 2000 28.300 48.300 1.70
1985 42.762 100.916 2.36
1995 10.277 85.100 8.31
2000 14.045 99.227 7.06
1985 8.000 51.000 6.18
1995 7.000 39.400 5.58
2000 8.600 55.700 6.48
40.000 255.200 5.75

ຕາຕະລາງທີ 1 ເນືົ້ອທ່ີປກູ ແລະ ຜົນເກບັ ກຽ່ ວຂອງພືດຊະນິດຕ່າງໆໃນໄລຍະຜາ່ ນມາ

ດ້ວຍການນໍາໃຊ້ເຕັກນິກວິທະຍາສາດ ແລະ ວິທະຍາການເຂົ້າສູ່ການປູກຝັງຢ່າງເປັນລະບົບໄດ້ເຮັດໃຫ້ການ
ປູກພຶດຜັກນັບມືົ້ນັບແຜ່ຂະຫຍາຍກວ້າງອອກໃນດ້ານເນື້ົອທີ່ ແລະ ປະລິມານກໍ່ໄດ້ຜົນຫາຍຂື້ົນ, ສາມາດຫຸດຜ່ອນ
ການນາໍ ເຂ້ົາຈາກຕາ່ ງປະເທດຫາຍສົມຄວນ.

ປດັ ຈຸບັນ, ການປູກຜັກຂອງຊາວລາວໄດ້ກາຍເປນັ ສິນຄ້າຢູ່ພາຍໃນປະເທດຢ່າງສະໝໍ່າສະເໝີ. ພິເສດແມ່ນ
ບັນດາຕົວເມອື ງໃຫຍ່, ຜກັ ບາງຊະນດິ ໄດກ້ າຍເປນັ ສິນຄ້າສ່ັງົ ອອກ ເຊັ່ນ ຜັກທຽມ, ມັນຝຣັ່ງ, ຜັກກະລໍາປີເປນັ ຕົນ້ ...

ຄ. ການປກູ ພດຶ ອດຸ ສະຫະກາໍ

 ພດື ໃຫນ້ າ້ໍ ມນັ

ນອກຈາກພດຶ ຕະກຸນຖົ່ັວເຊິງ່ີ ທງັ ເປັນພືດສໍາລບັ ບລິໂພກປະຈໍາວັນ ແລະ ພດື ອຸດສະຫະກໍາແລວ້ , ໝາກເຍາົ

ຫີນ, ໝາກຫຸ່ງສາກ່ໍໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ປູກພສົມຄວນ. ນອກຈາກນີ້ົ, ພຶດປູກທີ່ເດັ່ນຍັງມີ ຖົັ່ວດິນ, ຖົ່ັວເຫືອງ,
ໝາກພ້າວ...ແຕ່ຜົນຜະລິດຂອງຂະແໜງນີ້ົບໍ່ທັນຕອບສະໜອງກັບຄວາມຕ້ອງການໃນການຊົມໃຊ້ຂອງປະຊາກອນ
ແລະ ທ້ອງຕະຫາດເທອີື່ .

 ພດຶ ທໃ່ີ ຫເ້ ສນ້ົັ ໃຍ
ພຶດທີ່ໃຫ້ເສັ້ົນໃຍປູກຢູ່ໃນລາວປະກອບດ້ວຍປ, ຝູ້າຍ, ປ່ານ, ເທືອງ...ພຶດຊະນິດນີົ້ນິຍົມກັນປູກເພືີ່ອ

ຊົມໃຊ້ໃນຄອບຄົວເປັນຕົ້ນຕ ເຊັ່ນ ໃຊ້ເຮັດເຄືີ່ອງນຸ່ງຫົັ່ມ, ເຄືີ່ອງໃຊ້ສອຍ (ມອງ, ແຫ, ເຊືອກ) .ໃນສະໄໝກ່ອນ,
ຂະແໜງການນ້ົີໄດຖ້ ືກແກ່ງແຍ້ງຈາກຜະລດິ ຕະພັນຈາກອດຸ ສະຫະກໍາຂອງຕ່າງປະເທດຈນົ ເຮັດໃຫ້ການປູກຝູາ້ ຍ, ປູກ
ມອນ, ລຽ້ ງມອ້ ນ, ປ, ປ່ານ...ຫດຸ ຖອຍລົງ.

50

ດ້ານການປູກຝູ້າຍ, ແຕ່ປີ 1976 ມີເນືົ້ອທີ່ປູກຝູ້າຍພຽງ 3.140 ເຮັກຕາ ສາມາດໃຫ້ຜົນຜະລິດ 2.274
ໂຕນ. ມາເຖິງ 1995, ມັນໄດ້ເພີ່ມຂ້ືົນ 9.600 ເຮັກຕາ ແລະ ຜະລິດໄດ້ 8.804 ໂຕນ. ເຂດພາກເໜືອ ແລະ ບັນດາ
ແຂວງລຽບຕາມສາຍພຫູ ວງເປັນເຂດທເ່ີ ໝາະສມົ ກັບການປູກຝູ້າຍທີ່ໃຫຄ້ ຸນນະພາບດີ.

ສໍາລັບການປູກມອນເພືີ່ອລ້ຽງມ້ອນ, ມັນໄດ້ເປັນອາຊີບຂອງຄົນລາວມາແຕ່ບູຮານນະການ ແລະ ເປັນຂະ
ແໜງທີ່ຕິດພັນກັບການດໍາລົງຊີວິດຂອງຊາວລາວ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຊາວຊົນນະບົດ. ການປູກມອນ ແລະ ລ້ຽງ
ມ້ອນຂະຫຍາຍຕົວກວ່າໝູ່ແມ່ນຢູ່ເຂດພາກເໜືອ ແລະ ແຂວງວຽງຈັນ. ໃນຊຸມປີມໍ່ໆມານີົ້ລັດຖະບານໄດ້ເອົາເຄື່ີອງ
ກົນຈັກສາວໄໝ (ສາວຫອດ) ເຂົ້າມາໃຊ້ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ການສາວໄໝມີສະມັດຖະພາບດີຂື້ົນ ແລະ ກາຍເປັນສິນຄ້າ
ທີມ່ ລີ າຄາແພງ ແລະ ນບັ ມນົື້ ັບຫາຍທັງພາຍໃນ ແລະ ໃນທອ້ ງຕະຫາດໂລກ.

 ພດື ໃຫນ້ ້ໍາຕານ
ພຶດໃຫ້ນໍ້າຕານທີ່ປູກຕົ້ນຕແມ່ນອ້ອຍ ແລະ ຕົ້ນຕານ, ໃນນັ້ົນການປູກອ້ອຍແມ່ນຂະຫຍາຍຕົວສູງກວ່າ,

ທັງນີ້ົກ່ໍຍ້ອນອ້ອຍເປັນພຶດທີ່ປູກໄດ້ງ່າຍ, ບ່ໍສີ້ົນເປອງເວລາ ແລະ ທຶນຮອນຫາຍ. ການປູກອ້ອຍຂະຫຍາຍຕົວຫາຍ
ແມ່ນທົ່ັງພຽງລຽບຕາມແຄມແມ່ນໍ້າຂອງໃນຍ່ານກາງ ແລະ ຍ່ານໃຕ້ເຊິີ່ງສາມາດໃຫ້ສະມັດຖະພາບ 36,70 ໂຕນຕ
ເຮກັ ຕາ. ໃນປີ 2004 ທົ່ັວປະເທດມີເນົອ້ື ທ່ີປູກອອ້ ຍທັງໝົດ 7.030 ຮຕ ແລະ ເກັບກູ້ຜນົ ໄດ້ 223.300 ໂຕນ. (ປູກ
ຫາຍກວ່າໝ່ແູ ມນ່ ແຂວງຫວງນໍາ້ ທາ, ບລຄິ າໍ ໄຊ, ສະຫວນັ ນະເຂດ ແລະ ວຽງຈັນ).

ຮບູ 4 ສ່ວນໜ່ງີຶ ຂອງການປູກອ້ອຍ ແລະ ຕານຢູ່ປະເທດລາວ
 ພືດປະເພດກະຕຸກເສນ້ັົ

ພືດປະເພດກະຕຸກເສັນ້ົ ທີ່ປກູ ຕ້ົນຕໄດແ້ ກ່ກາເຟ, ຊາ ແລະ ຢາສູບ. ເວົ້າສະເພາະກາເຟ ຝຣ່ັງໄດນ້ ໍາເອົາແນວ
ພນັ ອາລາບີກາ (Arabica) ເຂົ້າມາປູກຢູ່ລາວແຕ່ປີ 1925 ຢູ່ພູພຽງບລິເວນໃນຂອບເຂດປະມານ 1.500 ຮຕ. ດ້ວຍ
ສະມັດຖະພາບ 1.000 ກິໂລຕ່ໍເຮັກຕາ. ໃນປີ 1930 ເຂົາໄດ້ນໍາເອົາແນວພັນໂຣບູສະຕາ ( Robusta ) ທີ່ທົນທານ
ກວ່າ ແລະ ໃຫ້ສະມັດຖະພາບສູງກວ່າເຂົ້າມາປູກຕືີ່ມອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ເນືົ້ອທີ່ປູກຂະຫຍາຍຕົວຂື້ົນຕືີ່ມຢ່າງຫວງຫາຍ.
ໃນປີ 1994 ມີເນືົ້ອທ່ີປູກກາເຟທງັ ໝດົ 20.021 ເຮກັ ຕາ, ຜົນຜະລິດໄດ້ 9.035 ໂຕນ.

51

ປີ ເນອົ້ື ທປີ່ ກູ (ຮຕ) ຜນົ ຜະລດິ (ຕ) ສະມດັ ຖະພາບ(ຕ/ຮຕ)

1976 5.048 2.780 0.82
1980 6.516 4.443 0.68
1985 3.478 6.144 0.58
1990 17.111 5.204 0.49
1991 17.929 8.017 0.33
1992 17.746 7.410 0.42
1993 18.901 7.622 0.40
1994 20.021 9.035 0.45
2000 42.450 17.530 0.41

ຕາຕະລາງທີ 2 ເນົື້ອທີ່ປູກ ແລະ ຜນົ ເກັບກຽ່ ວຂອງກາເຟໃນໄລຍະຜາ່ ນມາ

ໃນປັດຈຸບັນ, ກາເຟໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ເປັນພິເສດ ເພາະກາເຟເປັນສິນຄ້າຂາອອກທີ່ສຄນັ ຂອງລາວ. ພື້ົນ
ທີ່ປູກກາເຟໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍຢູ່ຫາຍແຂວງ ເຊັ່ນ ແຂວງ ຫວງພະບາງ (90 ເຮັກຕາ), ຫົວພັນ (350 ເຮັກຕາ ປີ
2000)...ພ້ອມນັ້ົນກ່ໍເລັ່ງຂະຫຍາຍຢູ່ເຂດທີ່ມີຄວາມສະດວກຂອງພືົ້ນທີ່ປູກເດີມຕືີ່ມ ຄື ຈໍາປາສັກ (25.070
ເຮັກຕາ), ເຊກອງ ໃນປີ 2000 ຢູ່ທົັ່ວປະເທດມີເນືົ້ອທີ່ປູກທັງໝົດ 42.450 ເຮັກຕາ, ສາມາດຜະລິດໄດ້ 17.530
ໂຕນ, ສະເລ່ຍສະມັດຖະພາບ 0.41 ໂຕນຕ່ໍເຮັກຕາ. ພິເສດ, ແຂວງຫວງພະບາງສາມາດໃຫ້ສະມັດຖະພາບການປູກ
ໄດເ້ ຖງິ 0.50 ໂຕນຕ່ໍເຮກັ ຕາໃນປີ 2000.

ສໍາລັບການປູກຊາ, ເຂດທີ່ປູກຫາຍກວ່າໝູ່ແມ່ນເຂດພູພຽງບລິເວນ. ນອກຈາກນັ້ົນກໍ່ມີການປູກຢູ່ແຂວງ
ຜົ້ງສາລີ, ຊຽງຂວາງ, ອຸດົມໄຊ... ເນືົ້ອທີ່ປູກຊາໄດ້ເພີ່ມຂື້ົນຈາກ 82 ເຮັກຕາໃນປີ 1980 ເປັນ 383 ເຮັກຕາ ໃນປີ
1990 ແລະ 764 ໂຕນໃນປີ 1995 ໂດຍຜະລິດໄດ້ 1.616 ໂຕນໃນປີ 1990 ແລະ 764 ໂຕນໃນປີ 1995.
ນອກຈາກຈະໃຊ້ບລິໂພກຢູ່ພາຍໃນປະເທດແລ້ວຊາຍັງເປັນສິນຄ້າສົ່ັງອອກທີ່ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຢູ່ໃນຕະຫາດ
ຕ່າງປະເທດ.

ຮບູ 5 ສວ່ ນໜງືີ່ ຂອງການປູກກາແຟໃນປະເທດລາວ

52

ທາງດ້ານການປູກຢາສູບ, ເພືີ່ອຕອບສະໜອງກັບຄວາມຕ້ອງການໃນການບລິໂພກຂອງປະຊາກອນ ແລະ
ໂຮງງານອຸດສະຫະກໍາ, ການປູກຢາສູບໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໃນຂອບເຂດທັ່ົວປະເທດ. ແຕ່ເຂດທ່ີປູກຫາຍກວ່າໝູ່ແມ່ນ
ບນັ ດາແຂວງລຽບຕາມແຄມແມ່ນໍ້າຂອງ (ໂດຍສະເພາະແມ່ນແຂວງວຽງຈັນ ແລະ ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ). ປີ 1994
ມເີ ນົອ້ື ທີປ່ ກູ ທັງໝົດ 7.253, ເກັບກໄູ້ ດ້ 31.779 ໂຕນ, ໂດຍສະເລຍ່ ແລວ້ 4.4 ໂຕນຕເໍ່ ຮັກຕາ.

 ພືດປະເພດໃຫ້ຢາງ
ພືດປະເພດໃຫ້ຢາງທີ່ປູກຢູ່ໃນລາວກໍ່ໄດ້ແກ່ຕົ້ນ ຢາງຢດ ຫື ຢາງພາລາເຊິີ່ງໄດ້ນໍາມາປູກຕັ້ົງແຕ່ 1930 ຢູ່

ທາງພາກໃຕ້ຂອງປະເທດໃນເນືົ້ອທີ່ປະມານ 3.000 ເຮັກຕາ, ແຕ່ຜົນຜະລິດບໍ່ໄດ້ຫາຍ. ນອກນັົ້ນກໍ່ມີການປູກຕົ້ນ
ຍານ ແລະ ໄມ້ປ່ອຍຄ່ັງຢູ່ທາງພາກເໜືອ ແລະ ພາກຕາເວັນອອກ. ນອກຈາກນີົ້ແລ້ວ, ພືດໃຫ້ຢາງທີ່ເກີດຕາມທໍາມະ
ຊາດມີຫາຍຊະນິດເຊັ່ນ ຕົ້ນຈິກ, ຕົ້ນແປກ, ຕົ້ນຢາງ, ຕົ້ນກຸງ... ນອກຈາກຕົ້ນແປກແລ້ວ ພືດໃຫ້ຢາງເລົ່ັານັົ້ນມັກ
ເກີດຢູ່ເຂດປ່າໂຄກ ແລະ ດົງຂອງເຂດທົ່ັງພຽງພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕ້ຂອງລາວ. ສ່ວນຕົ້ນແປກແມ່ນຢູ່ເຂດພູພຽງ
ຊຽງຂວາງ, ນາກາຍ, ບລະເວນ... ເຊີິ່ງພືດເຫົ່ັານັ້ົນໄດ້ສະໜອງຢາງໃຫ້ແກ່ປະຊາຊົນລາວ. ເພີື່ອນໍາໃຊ້ເຂົ້າໃນຊີວິດ
ປະຈໍາວນັ ແລະ ເປນັ ສນິ ຄາ້ ທີ່ມີລາຄາແພງໃນຕະຫາດໂລກ.

 ການປກູ ພຶດໃຫ້ໝາກ
ພວກເຮົາມີຄວາມສາມາດປູກພຶດໃຫ້ໝາກຫາຍຊະນິດ ເຊັ່ນ ໝາກມີ້ົ, ໝາກມ່ວງ, ໝາກລໍາໃຍ, ໝາກ

ລະມດຸ , ໝາກກ້ຽງ, ໝາກຈອງ, ໝາກທລຸ ຽນ... ຜນົ ຜະລິດຈາກການປກູ ຕົ້ນໄມ້ໃຫ້ໝາກນ້ົີ ນອກຈາກໃຊ້ບລໂິ ພກ
ຢພູ່ າຍໃນຄອບຄົວແລ້ວຍັງເປັນສິນຄ້າຈາໍ ໜ່າຍຢູ່ຕາມທ້ອງຕະຫາດຢູ່ພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດອກີ ເຊນ່ັ ໝາກກ້ຽງ
, ໝາກມວ່ ງ, ໝາກນດັ , ໝາກທລຸ ຽນ, ໝາກຈອງ, ໝາກຄາຍ...

ຮູບ 6 ບາງສ່ວນຂອງການປູກຕົ້ນມ່ວງ ແລະຕົ້ນພາ້ ວຢູລ່ າວ

5. ການລຽງ້ ສດັ ແລະ ການປະມງົ

ການລ້ຽງສັດ ແລະ ຫາປາເປັນຂະແໜງໜຶ່ີງຂອງການຜະລິດກະສິກໍາ ເຊິ່ີງມັນຕິດພັນກັບຂະແໜງການ
ປູກຝັງເຊັ່ນ: ປະກອບເປັນພາຫານະລາກແກ່ ແລະ ສະໜອງຝຸ່ນ, ຂະແໜງການລ້ຽງສັດ ແລະ ຫາປາເປັນແຫ່ງສະ
ໜອງອາຫານປະຈໍາວັນ ແລະ ເປັນແຫ່ງລາຍໄດ້ທີ່ມີຮອບວຽນຜະລິດໄວພສົມຄວນໂດຍສະເພາະແມ່ນການລ້ຽງສັດ
ນອ້ ຍ, ການລ້ຽງປາ.

53

ດັ່ງນັົ້ນ, ລັດຖະບານຈິີ່ງໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ຊຸກຍູ້ສົັ່ງເສີມການລ້ຽງສັດ ແລະ ຂະຫຍາຍຕາໜ່າງສັດຕະວະແພດ,
ການບລກິ ານສິນເຊ່ືີອນບັ ມືນ້ົ ັບກ້ວາງອອກເຊີິ່ງເຮດັ ໃຫກ້ ານລ້ຽງສັດຂະຫຍາຍຕົວໄວພສົມຄວນ.

ກ. ບນັ ດາເງອີື່ ນໄຂທສ່ີ ງ່ົັ ຜນົ ສະທອ້ ນຕກໍ່ ານລຽ້ ງສດັ
 ດາ້ ນທາໍ ມະຊາດ
ມູນສ່ວນທໍາມະຊາດຕ່າງໆຂອງລາວ ໄດ້ເປັນເງືີ່ອນໄຂສະທ້ອນເຖິງການລ້ຽງສັດຂອງລາວ ເຊັ່ນ ສະພາບ

ພູມອາກາດ, ທົັ່ງຫຍ້າກວ້າງຂວາງ ( 700.000 ເຮັກຕາ) ຕາມເຂດທົ່ັງພຽງ ແລະ ພູດອຍ. ທົ່ັງພຽງຕັົ້ງແຕ່ເໜືອເຖິງ
ໃຕລ້ ວ້ ນແຕ່ອໍານວຍແກ່ການລຽ້ ງສດັ ໃຫຍ່ ເພາະເປນັ ເຂດທມີ່ ີປະລມີ ານຫຍາ້ ຫາຍ ແລະ ມຄີ ຸນນະພາບດີພສມົ ຄວນ.

ຖິງວ່າສະພາບທໍາມະຊາດມີຄວາມສະດວກແນວນັົ້ນກ່ໍຕາມ, ແຕ່ກ່ໍສ້າງຄວາມຫຍຸ້ງຍາກຫາຍປະການແກ່
ການລ້ຽງສັດ, ພູມອາກາດຮ້ອນສ້າງເງື່ີອນໄຂແກ່ການລະບາດຂອງພະຍາດສັດ, ອາກາດໜາວເຮັດໃຫ້ສັດດາໍ ລົງຊີວິດ
ໄດຍ້ າກ, ຫຍາ້ ຕາຍແຫງ້ , ( ໂດຍສະເພາະແມ່ນເຂດພສູ ງູ ພາກເໜືອ), ແຫງ່ ນຕໍ້ າມທໍາມະຊາດເຫືອດແຫ້ງ... ເຊ່ີິງເປັນ
ອປຸ ະສກັ ແກກ່ ານລ້ຽງສດັ ພສມົ ຄວນ.

 ດາ້ ນເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ ແລະ ເຕກັ ນກິ
ໂດຍພື້ົນຖານແລ້ວ, ປະຊາຊົນລາວເຊິ່ີງດໍາເນີນການລ້ຽງສັດທີ່ຕິດພັນກັບການດໍາລົງຊີວິດປະຈໍາວັນນັ້ົນ

ແມ່ນໄດ້ອາໄສຜົນຜະລິດຈາກຂະແໜງການປູກຝັງເປັນແຫ່ງອາຫານຕ້ົນຕຂອງສັດລ້ຽງຫາຍຊະນິດ ເຊັ່ນ ໝູ, ເປັດ,
ໄກ່... ຍ້ອນແນວນັົ້ນໃນລະດັບໃດໜ່ີຶງສັດລ້ຽງຈິ່ີງຂົ້ືນກັບປັດໄຈດ້ານຜົນຜະລິດຂອງກະສິກໍາ. ຍິີ່ງໄປກວ່ານັົ້ນຄວາມ
ຕ້ອງການຂອງສັງຄົມ ແລະ ຕະຫາດຕ່ໍຜະລິດຕະພັນຈາກຂະແໜງການລ້ຽງສັດ ໄດ້ເປັນປັດໄຈຊຸກດັນໃຫ້ແກ່ການ
ລ້ຽງສັດຕ້ອງໄດ້ເພີ່ມປະລິມານສັດລ້ຽງຂົ້ືນເລື້ົອຍໆ. ເຕັກນິກວິທະຍາການໃນການລ້ຽງສັດນັບມ້ົືນັບທັນສະໄໝຂື້ົນ
ທຸກວັນ ແລະ ເລີ່ມແຜ່ຂະຫຍາຍກວ້າງອອກສູ່ຫາຍທ້ອງຖິີ່ນນັົ້ນໄດ້ກາຍເປັນກໍາລັງແຮງຕົ້ນຕໃຫ້ແກ່ການຂະຫຍາຍ
ການລ້ຽງສດັ ຫາຍປະເພດ ແລະ ຫາຍລະດັບ, ເປັນຕົ້ນແມນ່ ການນໍາໃຊ້ຫົວອາຫານທີ່ຜະລິດຢູ່ພາຍໃນ ແລະ ນໍາເຂ້ົາ
ຈາກຕ່າງປະເທດ, ການຂະຫຍາຍຕາໜ່າງສັດຕະວະແພດ, ການລ້ຽງສັດແບບເປັນຟາມ ແລະ ການດູແລຮັກສາຢ່າງ
ເປັນລະບບົ ເຊ່ງີິ ທງັ ໝດົ ນັົນ້ ໄດເ້ ປັນຂໍ້ສະດວກແກ່ການລຽ້ ງສດັ ໄດ້ຂະຫຍາຍຕວົ ໄວພສົມຄວນ.

ຂ. ຂະແໜງການລຽ້ ງສດັ

ການລ້ຽງສັດຢູ່ລາວມີທັງການລ້ຽງສັດໃຫຍ່, ສັດນ້ອຍ, ສັດປີກ ແລະ ສັດນໍ້າ... ສັດລ້ຽງເຫົັ່ານີົ້ລ້ຽງໄວ້

ເປັນແຮງງານລາກແກ່ເປັນແຫ່ງອາຫານປະຈໍາວັນ, ສະໜອງຝຸ່ນແກ່ການປູກຝັງ... ດັ່ງນັ້ົນ, ສັດຈໍາພວກນີ້ົຈິີ່ງໄດ້ຮັບ

ການເອົາໃຈໃສ່ລ້ຽງຢູ່ໃນທຸກຂົງເຂດທົ່ັວປະເທດ. ງົວ ແລະ ຄວາຍສ່ວນຫາຍແມ່ນປະປ່ອຍຕາມທໍາມະຊາດ ແລະ

ເຄິ່ີງທໍາມະຊາດ. ເຖິງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມການລ້ຽງງົວ ແລະ ຄວາຍນັບມື້ົໄດ້ຮັບການສົັ່ງເສີມເຮັດໃຫ້ປະລິມານເພີ່ມຂືົ້ນ

ເລືົອ້ ຍໆ.

ປີ ຈາໍ ນວນງວົ (ໂຕ) ຈາໍ ນວນຄວາຍ (ໂຕ)

1976 326.000 641.359
1990 850.840 1.059.600
1994 1.081.100 1.618.200
2004 1.249.000 1.112.000

ຕາຕະລາງ 3 ຈໍານວນສັດລຽ້ ງປະເພດງົວ ແລະ ຄວາຍໃນໄລຍະຜ່ານມາ

54

ແຂວງທີ່ມີຈໍານວນງົວຄວາຍຫາຍກວ່າໝູ່ຄື: ສະຫວັນນະເຂດ ແລະ ຈໍາປາສັກ, ວຽງຈັນ... ນອກຈາກງົວ
ຄວາຍພືົ້ນເມືອງແລ້ວຍັງໄດ້ນໍາເອົາງົວພັນຕ່າງປະເທດເຂົ້າມາລ້ຽງຄື: ງົວພັນນົມ ແລະ ພັນຊີົ້ນຈາກປະເທດອິນເດຍ
ແລະ ມງົ ໂກລ.ີ

ນອກຈາກນັົ້ນ, ປະຊາຊົນບັນດາແຂວງລຽບຕາມລໍານໍ້າຂອງເປັນເຂດທີ່ລ້ຽງຊ້າງເປັນຕົ້ນ ແມ່ນ ແຂວງໄຊ
ຍະບລູ ,ີ ຫວງພະບາງ, ຈາໍ ປາສັກ... ສ່ວນການລ້ຽງມາ້ ມີແຜຫ່ າຍຢ່ທູ າງພາກເໜືອໃນເຂດພູມສັນຖານສງູ .

ສໍາລັບສັດນ້ອຍທີ່ນິຍມົ ລ້ຽງທົັ່ວໄປຢູ່ໃນທ້ອງຖິ່ີນຕ່າງໆນົັ້ນ ກ່ໍໄດ້ແກ່ໝ,ູ ແກະ, ແບ.້ ..ເຊ່ີິງເປັນສັດທີ່ໃກ້ຊິດ
ກັບຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາກອນ. ນອກຈາກເປັນອາຫານປະຈໍາວັນແລ້ວສັດເລ່ັົານົ້ີຍັງເປັນແຫ່ງສິນຄ້າ ແລະແຫ່ງ
ລາຍຮັບໃຫ້ແກ່ແຕ່ລະຄອບຄົວອີກ. ດັ່ງນັ້ົນ, ຂະແໜງການນີົ້ຈິີ່ງໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ຢ່າງຕັ້ົງໜ້າ, ເປັນຕົ້ນແມ່ນ
ການລ້ຽງແບບເປັນຟາມ, ການສະໜອງສິນເຊື່ີອ, ການສ້າງໂຮງງານປຸງແຕ່ງອາຫານ... ດ້ວຍເຫດນີ້ົການລ້ຽງສັດ
ນອ້ ຍຈ່ີິງຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງບໍ່ຢຸດຢງຶັ້ .

ຮບູ 7 ສ່ວນໜຶງີ່ ຂອງການລ້ຽງສັດຢູ່ປະເທດລາວ

ນອກຈາກສັດປະເພດດັ່ງກ່າວແລ້ວຊາວລາວຍັງນິຍົມກັນລ້ຽງສັດປີກຕ່າງໆອີກ ເຊັ່ນ: ເປັດ, ໄກ່, ຫ່ານ...
ເຊິີ່ງແມ່ນແຫ່ງອາຫານຂອງປະຊາກອນລາວມາແຕ່ດຶກດໍາບັນ ແລະ ສ່ວນຫານແມ່ນລ້ຽງສັດພື້ົນເມືອງ. ປັດຈຸບັນໄດ້
ມີການອົາແນວພັນຈາກຕ່າງປະເທດຫາຍແນວພັນມາລ້ຽງນັບມື້ົຫາຍຂືົ້ນ. ໂດຍສະເພາະແມ່ນຢູ່ເຂດຕົວເມືອງໃຫຍ່,
ເປັນຕົ້ນແມ່ນລ້ຽງເອົາໄຂ່ ແລະ ຊີ້ົນ. ເວົ້າລວມແລ້ວ, ສັດປີກແມ່ນໄດ້ຮັບການເອົາໃຈໃສ່ລ້ຽງຢ່າງກວ້າງຂວາງ , ມີ
ທັງການລ້ຽງແບບພື້ົນເມືອງ ແລະ ທັນສະໄໝທີ່ນໍາໃຊ້ເຕັກນິກວິທະຍາສາດ, ມີການບົວລະບັດຮັກສາ ເປັນຢ່າງດີ
ດ້ວຍອາຫານຈາກໂຮງງານອຸດສະຫະກໍາ, ດ້ວຍເຫດນີກົ້ ານລ້ຽງສັດປກີ ຈິີ່ງໄດເ້ ພີ່ິມຂືົນ້ ຢາ່ ງຫວງຫາຍ ເຊ່ນັ ໃນປີ ຄ.ສ
1994 ມີ 10.096.500 ໂຕ ແລະ ໃນປີ 2000 ເພີ້ົມຂືົ້ນເປັນ 12.028.200 ໂຕ. ນອກຈາກເປັນອາຫານແກ້ໄຂ
ຊິວດິ ປະຈາໍ ວນັ ແລວ້ ຍງັ ສາມາດສາ້ ງລາຍຮບັ ໃຫແ້ ກຄ່ ອບຄົວ.

55

ສາໍ ລບັ ສັດນ້ໍາ, ປະຊາຊນົ ນິຍມົ ລ້ຽງໄວ້ເປນັ ອາຫານຂອງຄອບຄວົ ເພາະວ່າການລົງທນຶ ແລະ ການສ້ນົີ ເປອງບ່ໍ
ຫາຍ. ສັດນໍ້າທ່ີປະຊາຊົນນິຍົມລ້ຽງເປັນຊະນິດປາພື້ົນເມືອງມີຈໍາພວກປາ ດຸກ, ປາໄນ, ປາເພ້ຍ, ປາຕອງ, ປາຊວາຍ
... ແລະ ມີປານາເຂົ້າຈາກຕ່າງປະເທດມາລ້ຽງມາລ້ຽງຢ່າງກວ້າງຂວາງເຊັ່ນ: ປານິນ, ປາໄນ, ປາອິນເດຍ ແລະ ປາ
ກິນຫຍ້າ...

ຮູບ 8 ສວ່ ນໜີຶ່ງຂອງການຫາປາ ແລະ ລ້ຽງປາຢູ່ປະເທດລາວ

ໃນປັດຈຸບນັ , ການລ້ຽງປາແມ່ນໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍຈາກການລ້ຽງຢູ່ຕາມໜອງໄປລ້ຽງໃສ່ກະຊັງຢູ່ຕາມອ່າງນໍ້າ
ແລະ ແມ່ນໍ້າຕ່າງໆ. ການລ້ຽງປາໄດ້ເພີ້ົມຂື້ົນໃນລະດັບ 15% ຕໍ່ປີເຊິ່ີງສາມາດແກ້ໄຂຄວາມຕ້ອງການຂອງທ້ອງ
ຕະຫາດພາຍໃນປະເທດໄດ້ໂດຍພນົື້ ຖານ.

56

ບດົ ທີ 7
ອດຸ ສະຫະກາໍ ແລະ ຫດັ ຖະກາໍ ໃນປະເທດລາວ

ເວລາ 4 ຊວັ່ົ ໂມງ
ຈດຸ ປະສງົ : ໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດ

 ອະທິບາຍໄດ້ບດົ ບາດສໍາຄັນຂອງອຸດສະຫະກໍາ ແລະ ຫດັ ຖະກາໍ
 ບອກໄດ້ສະພາບຂອງອຸດສະຫະກາໍ ແລະ ຫັດຖະກາໍ ຂອງລາວໃນໄລຍະຜ່ານມາ
 ອະທບິ າຍໄດ້ເງືີ່ອນໄຂສະດວກ ແລະ ຂ້ຫໍ ຍຸ້ງຍາກໃນການຂະຫຍາຍອຸດສະຫະກາໍ ແລະ ກະສກິ ໍາຂອງລາວ

ພອ້ ມທັງຕີລາຄາໄດ້ດ້ວຍຄວາມເຊອີ່ື ໝ້ົັນຕອ່ໍ ະນາຄດົ ຂອງຂະແໜງອຸດສະຫະກໍາລາວ

1. ບັນດາຂະແໜງອດຸ ສະຫະກາໍ ຂອງລາວ

1.1 ອດຸ ສະຫະກາໍ ເບາົ

ໄດ້ຮບັ ການກ່ສໍ ້າງຂົື້ນຫາຍແຫ່ງ ຕນົ້ ຕແມນ່ ຢ່ຕູ ວົ ເມືອງໃຫຍ່ລວມມີບນັ ດາຂະແໜງດງ່ັ ນີ້ົ:
 ອຸດສະຫະກໍາຕາໍ າແຜ່ນ

ອຸດສະຫະກໍາຕໍ່າແຜ່ນຍັງບໍ່ທັນຫຸດອອກຈາກຫັດຖະກໍາເທືີ່ອ ຍັງນາໃຊ້ແຮງງານຄົນຫາຍກວ່າກົນຈັກ
ສາມາດຜະລິດແຜ່ນແພຫາຍປະເພດອອກສູ່ຕະຫາດ. ໃນປັດຈຸບັນ, ແຮງງານແມ່ຍິງລາວຈໍານວນຫວງຫາຍແມ່ນ
ບັນຈຸເຂົ້າໃນໂຮງງານຕັດຫຍິບຫາຍຂະໜາດນັບທັງຂອງລັດ ແລະ ເອກະຊົນ, ສາມາດສ້າງວຽກເຮັດງານທໍາໃຫ້ແກ່
ແມຍ່ ງິ ໄດເ້ ຖງິ 80% . ໃນຂະແໜງດງ່ັ ກາ່ ວນ.້ີົ

 ອຸດສະຫະກາໍ ປງຸ ແຕ່ງເຄອ່ີື ງອປຸ ະໂພກ ແລະ ບລິໂພກ
ຂະເແໜງດັ່ງກ່າວນີ້ົເຕີບໃຫຍ່ຂະຫຍາຍຕົວໄປພ້ອມໆກັບການເຕີບໃຫຍ່ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກິດ

ແລະ ສັງຄົມແຫ່ງຊາດ. ມີຫາຍຂະແໜງໄດ້ສ້າງຂື້ົນກ່ອນ ແລະ ຫັງ ປີ 1975 ເປັນຕົ້ນກ່ໍແມ່ນໂຮງງານຜະລິດເບຍ,
ນາ້ໍ ຫວານ, ຢາສບູ , ນໍາ້ ປາ, ສຂາວ, ປມ້ຶ ຂຽນ...ມີຫາຍຂະແໜງການໄດມ້ ີໂຄງການຮ່ວມມືກັບຕາ່ ງປະເທດ.

ຕາມສະຖິຕິຂອງປີ 2004, ບັນດາໂຮງງານເຫ່ັົານ້ົີສາມາດຜະລິດເຄື່ີອງອຸປະໂພກ-ບລິໂພກຕ່າງໆຄື: ເຂົ້າຈີ່-
ເຂົ້າໜົມ 1500 ຕ, ນໍ້າປາ-ສະອ໊ິວ 4000 ຮຕລ, ເບຍ 885000 ຮຕລ, ນໍ້າດ່ີຶມ 6000 000 ຕ, ນໍ້າກ້ອນ 150 000
ຕ, ກາແຟ 300 ຕ, ໃບຢາລາວ 2 800 ຕ, ເຄືີ່ອງມືກະເສດ 4 000 ດວງ, ພັດລົມ 350 000 ໜ່ວຍ, ປຶ້ມຂຽນ
5000 000 ຫົວ, ສຂາວ-ສສີ 215 000 ກບັ , ນາໍ້ ປະປາ 80 000 000 ມ3...

ປັດຈບຸ ັນໂຮງງານຈໍານວນໜີງ່ຶ ຍງັ ຢູ່ໃນໄລຍະກສ່ໍ ້າງ ເຊ່ັນ ໂຮງງານຜະລິດເບຍລາວແຫ່ງທີ 2 ທ່ີແຂວງຈາໍ ປາ
ສັກ, ໂຮງງານນໍ້າດື່ີມສະອາດຂະໜາດກາງ ແລະ ຂະໜາດນ້ອຍແຕ່ລະແຂວງ... ເປັນຕົ້ນ. ນອກຈາກນີ້ົ, ໂຮງງານ
ຜະລິດເຈ້ຍ, ປ້ຶມຂຽນ, ສຂາວ...ກໍ່ໄດ້ຖືກສ້າງຂືົ້ນຫາຍແຫ່ງ. ແຕ່ເວົ້າລວມແລ້ວຜະລິດຕະພັນທັງໝົດແມ່ນບທັນ
ຕອບສະໜອງກບັ ຄວາມຮຽກຮອ້ ງຕອ້ ງການຢພູ່ າຍໃນປະເທດ.. ບາງຊະນດິ ກ່ໍຍັງສັງ່ ຊືົຈ້ າກຕ່າງປະເທດ.

1.2 ຂະແໜງອດຸ ສະຫະກາໍ ພະລງັ ງານ

ອຸດສະຫະກໍາພະລັງງານເປັນອຸດສະຫະກໍາໜັກ ແລະ ມີຄວາມສໍາຄັນເປັນຢ່າງຍິ່ີງຕໍ່ການຂະຫຍາຍ
ເສດຖະກິດຂອງລາວເຊິ່ີງອຸດສະຫະກໍາຂະແໜງນີ້ົກໍາລັງຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງແຂງແຮງຢູ່ພາຍໃນປະເທດເຮົາ. ໃນເມືີ່ອ
ກ່ອນນັົ້ນ, ມັນຂະຫຍາຍຢູ່ແຕ່ໃນຕົວເມືອງໃຫຍ່ເທົັ່ານັ້ົນ ເຊັ່ນ ຫວງພະບາງ, ວຽງຈັນ, ໄກສອນ ພົມວິຫານ ແລະ
ປາກເຊ, ພະລັງງານສ່ວນຫາຍໄດ້ມາຈາກພະລັງງານໄຟຟູ້າຄວາມຮ້ອນ. ນັບແຕ່ 1960 ເປັນຕົ້ນມາໄດ້ມີການກ່ໍສ້າງ

57

ອຸດສະຫະກໍາພະລັງງານໄຟຟູ້ານ້ໍຕົກຂຶ້ົນ ເຊັ່ນ ເຄື່ີອນເຊລະບໍາເຊິ່ີງມີຄວາມແຮງ 2.040 ກ.ລ.ວ ແລະ ເຄືີ່ອນນໍ້າງື່ີມ
150.000 ກ.ລ.ວ, ເຂອີື່ ນນາໍ້ ດງົ 1.035 ກ.ລ.ວ ແລະ ເຂືີອ່ ນນ້ໍງີມ່ື 150.000 ກ.ລ.ວ.

ໃນປັດຈຸບັນ, ໂຮງງານໄຟຟູ້ານໍ້າຕົກໄດ້ຖືກສາ້ ງຂົື້ນຢູ່ຫາຍແຫ່ງໃນປະເທດ ເຊັ່ນ ເຂ່ືີອນເຊເສດັ , ນໍ້າເທີນ1
ແລະ ນໍ້າເທີນ 2 (ເທີນ-ຫີນບູນ), ເຂື່ີອນນໍ້າງຶ່ີມ 2, ເຂື່ີອນເຊຂະໝານ 3, ເຂື່ີອນຫ້ວຍເຫາະ, ເຂື່ີອນນໍ້າງື່ີມ 2...
ເປັນຕົ້ນ. ຖ້າສໍາເລັດແລ້ວຈະໄດ້ພະລັງງານ 615 ເມກາວັດ ສາມາດຜະລິດສາມາດຜະລິດກະແສໄຟຟູ້າໄດ້ 2. 300
ຈີກາວັດໂມງ ( GWH ) ຕໍ່ປີ. ຕະຫອດໄລຍະສໍາປະທານລັດຖະບານລາວຈະມີລາຍຮັບຈາກໂຄງການນີົ້ 600 ກວ່າ
ລາ້ ນໂດລາສະຫາລັດ.

ນອກຈາກນັ້ົນຍັງມີ ເຂື່ີອນຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຂະໜາດກາງຫາຍແຫ່ງ ເຊັ່ນ ເຂືີ່ອນນໍ້າກ່ໍ (ອຸດົມໄຊ),
ນໍ້ານົວ (ຊໍາເໜືອ), ນໍ້າຊອງ (ວຽງຈັນ), ນໍ້າເລິກ (ບລິຄໍາໄຊ), ນ້ໍາມັງ ແລະ ໄດ້ສ້າງສູນຜະລິດ ແລະ ຈໍາໜ່າຍໄຟຟູ້າ
ຕົກຂະໜາດນ້ອຍ ລະດັບຄອບຄົວ ແລະ ນໍາໃຊ້ໄຟຟູ້າຈາກແສງອາທິດ (Sollar Cell) ໃນລະດັບຄອບຄົວ ແລະ
ບາ້ ນ. ຮອດ ປີ 2000 ສາມາດຜະລິດໄຟຟູ້າໄດ້ 1,291 ເມກາວັດ ແລະ ເພີ່ມຂ້ືົນເປັນ 690,2 ເມກາວັດໃນປີ 2005
ທຽບໃສ່ ປີ 1977 ແມ່ນມີພຽງແຕ່ 33 ເມກາວັດເທົັ່ານັົ້ນ. ໃນປັດຈຸບນມີ 96,5% ຂອງເມອື ງ, 33,17% ຂອງບາ້ ນ
ແລະ 45% ຂອງຈໍານວນຄົວເຮືອນໃນທັ່ົວປະເທດໄດ້ນໍາໃຊ້ໄຟຟູ້າເປັນປົກກະຕິ. ສ່ວນເຫືອນົັ້ນຍັງຫຍຸ້ງຍາກນໍາສາຍ
ສົ່ັງ, ບາງແຂວງ ແລະ ບາງທ້ອງຖິ່ີນ ຍັງຊົື້ໄຟຈາກຕ່າງປະເທດ, ປັດຈຸບັນພະລັງງານໄຟຟູ້າເປັນສິນຄ້າສົ່ັງອອກອັນດັບ
ໜຶງີ່ ຂອງປະເທດເຮາົ .

1.3 ອຸດສະຫະກາໍ ຂຸດຄນ້ົ ແຮທ່ າດ

ປະເທດລາວເປັນປະເທດທີ່ມີຊັບພະຍາກອນຢ່າງຫວງຫາຍ ທີ່ມີຄຸນນະພາບດີ ແຕ່ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການ
ຂຸດຄົ້ນຢ່າງກວ້າຂວາງເທືອ. ທັງນີ້ົກ່ໍຍ້ອນຂາດທຶນຮອນ, ຂາດເຕັກນິກ, ຂາດນັກວິຊາການ, ເສັ້ົນທາງບໍ່ລົ່ັງລ່ຽນ.
ຖ້າອຸດສະຫະກໍາຫອມໂລຫະຂະຫຍາຍຕົວແນ່ນອນວ່າໃນອຸດສະຫະກໍາຂຸດຄົ້ນແຮ່ທາດກ່ໍຂະຫຍາຍຕົວເໝືອນກັນ.
ການຂຸດຄົ້ນແຮ່ກ່ັົວໄດ້ດໍາເນີນມາແຕ່ສະໄໝຝຮັ່ງປົກຄອງ (ປີ 1923), ໃນປີ 1990 ສາມາດຂຸດຄົ້ນໄດ້ 480 ໂຕນ,
ປີ 1995 ໄດ້ 634 ໂຕນ. ປັດຈຸບັນລັດຖະບານໄດ້ລົງທຶນ ແລະ ຮ່ວມມືກັບຕ່າງປະເທດເພື່ີອຂຸດຄົ້ນແຮ່ທາດຫາຍ
ຊະນິດເປັນຕົ້ນ ໂຄງການຂຸດຄົ້ນວັດຖຸມີຄ່າ (ຄໍາ, ແກ້ວ), ທອງ, ເຫັກ, ຖ່ານຫີນ ແລະ ອືີ່ນໆ. ມາຮອດ ປີ 2005
ການຂຸດຄົ້ນແຮ່ໄດ້ເພີ້ົມຂື້ົນ. 33,8%, ມີນັກລົງທຶນທີ່ໄດ້ຮັບອະນຸຍາດດໍາເນີນທຸລະກິດໃນຂະແໜງການນີົ້ເຖິງ 90
ບລິສັດ ໃນນັົ້ນມີຕ່າງປະເທດ 34 ບລິສັດ, ພາຍໃນ 56 ບລິສັດ. ເລີ່ມແຕ່ປີ 2003 ເປັນຕົ້ນມາໄດ້ມີການຂຸດຄົ້ນ
ແລະ ຜະລິດ ຄໍາ, ທອງແດງຢູ່ເມືອງວິລະບູລີ ແຂວງສະຫວັນນະເຂດ, ຂຸດຄົ້ນຄໍາຢູ່ພູແຮ່ ແຂວງຊຽງຂວາງ, ຂຸດຄົ້ນ
ທອງແດງຢູ່ແຂວງວຽງຈັນ (ໃນເມື່ີອກ່ອນເປັນເຂດພິເສດໄຊສົມບູນ). ຜະລິດຕະພັ ນເຫົັ່ານີ້ົໄດ້ສົ່ັງຂາຍໃຫ້
ຕາ່ ງປະເທດທັງມວນ.

1.4 ອຸດສະຫະກໍາກນົ ຈັກ

ອດຸ ສະຫະກາໍ ຂະແໜງນ້ົຢີ ູລ່ າວເຮາົ ມພີ ຽງແຕ່ເປນັ ຮູບຮ່າງເຊິ່ງີ ຕົ້ນຕແມ່ນຂະແໜງການຮບັ ໃຊ້ການກະສິກາໍ
ເຊັ່ນ ພ້າ, ຈົກ, ສຽມ, ຊວ້ານ, ຄຸ... ນອກຈາກນີົ້ຍັງມີໂຮງງານສ້ອມແປງລົດຈັກ, ໂຮງງານປະກອບ ແລະ ຜະລິດ
ພາຫານະອາໄຫ່ ເຊັ່ນ ໂຮງງານກົນຈັກດົງຈອງ, ນາຊາຍທອງ, ອູ່ຕ່ໍເຮືອຫັກ 4... ນອກຈາກນັົ້ນອີກຍັງມີໂຮງກຶງ,
ໂຮງຊ່ຽນ ແລະ ອູ່ສ້ອມແປງຂະໜາດນອ້ ຍ, ຂະໜາດກາງພາຍໃນເມືອງ ແລະ ແຂວງຕ່າງໆຫາຍສົມຄວນ, ແຕ່ສ່ວນ
ຫາຍແມນ່ ນາໍ ໃຊ້ອາໄຫ່ ແລະ ວັດສະດຈຸ າກຕາ່ ງປະເທດເປັນຕນ້ົ ຕ.

1.5 ອດຸ ສະຫະກາໍ ຜະລດິ ວດັ ສະດກຸ ສ່ໍ າ້ ງ

ຂະແໜງນ້ົີຕິດພັນກັບຂະແໜງອຸດສະຫະກໍາກົນຈັກ, ອຸດສະຫະກໍາເຄມີ ແລະ ອຸດສະຫະກໍາປຸງແຕ່ງໄມ້.
ດງັ່ ນນົັ້ , ຂະແໜງການນົ້ຈີ ິ່ີງປະກອບດ້ວຍຫາຍຊະນິດຜະລິດຕະພນັ . ຍ້ອນຄວາມຈາໍ ເປັນ ແລະ ຄວາມຕ້ອງການນັບມົ້ື
ນັບຫາຍຂອງກິດຈະກໍາການກ່ໍສ້າງ, ໂຮງງານອຸດສະຫະກໍາຂະແໜງດັ່ງກ່າວຈິີ່ງໄດ້ຖືກສ້າງຂື້ົນຢູ່ໃນຫາຍຂົງເຂດທົັ່ວ
ປະເທດເຊງ່ີິ ລວມມດີ ັງ່ ນ:ົ້ີ

58

- ໂຮງງານຜະລດິ ດິນຈີ່, ດນິ ຂໄດ້ເກດີ ຂື້ນົ ຫາຍທອ້ ງຖິີ່ນ.
- ອຸດສະຫະກໍາຂດຸ ຄ້ົນຫນີ ກາວ, ຫນີ ກຣີ ານິດຢສູ່ ະຫວັນນະເຂດ, ຂຸດຫນີ ກາວຢູແ່ ຂວງວຽງຈັນ, ຄໍາມວ່ ນ.
- ໂຮງງານຊີມັງວັງວຽງ 1-2, ໂຮງງານຊີມັງຫວງພະບາງ, ສາລະວັນ, ຄໍາມ່ວນ, ສະຫວັນນະເຂດໄດ້ສ້າງ
ເປັນໂຮງງານຂະໜາດໃຫຍ່ເພື່ີອແນໃສ່ຕອບສະໜອງການຊົມໃຊ້ພາຍໃນປະເທດ ແລະ ສົັ່ງອອກເຊິ່ີງແຕ່ລະໂຮງງານ
ມຄີ ນຸ ນະພາບດເີ ທາົັ່ ທຽມກັບຕາ່ ງປະເທດ.
- ໂຮງງານຜະລດິ ເບຕງົ ສໍາລບັ ກິດຈະກາໍ ການກສ່ໍ ້າງ ເຊັນ່ ເສາົ ເຮືອນ, ເສົາໄຟຟາູ້ , ແທງ່ ສ້າງກະເບືອົ້ ງ, ດນິ
ບ໋ອກ...ໄດ້ອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກ່ກິດຈະກໍາການກໍ່ສ້າງທີ່ພັກພາອາໄສໄດ້ດີສົມຄວນ. ສ່ວນການຫອມເຫັກ
ແລະ ເຫັກເສນ້ັົ ຫາກ່ໍໄດ້ຮັບການກສ່ໍ າ້ ງຂົ້ືນແຕ່ໃຊ້ເຫັກເສດເປັນວັດຖດຸ ິບ ເຊີິ່ງສາມາດຜະລິດເຫກັ ເສົັ້ນໄດ້ຫາຍຂະ
ໜາດ ແລະ ມີຢູ່ໃນຫາຍແຂວງໃນປະເທດເຮົາ ເຊັ່ນ ຫວງພະບາງ, ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ, ບລິຄໍາໄຊ, ຄໍາມ່ວນ,
ສະຫວັນນະເຂດ...

1.6 ອດຸ ສະຫະກາໍ ເຄມີ

ອຸດສະຫະກໍາຂະແໜງນົ້ໄີ ດ້ຖືກສ້າງຂົື້ນກ່ອນ ປີ 1975 ແລະ ໄດ້ຂະຫຍາຍຕ່ມີື ອກີ ສະບູຝຸ່ນ, ສະບູຫອມ,
ນໍ້າສີ, ໄມ້ຂີດໄຟ, ເຊິ່ີງລວມມີ ໂຮງງານປຸງແຕ່ງຢາ (ສໍາລັບຄົນ ແລະ ສັດ) ເຊັ່ນ ໂຮງງານຜະລິດຢາປົວວັກແຊັງຢູ່
ໜອງແຕ່ງນະຄອນຫວງວຽງຈັນ, ໂຮງານຜະລິດຢາເລກ 1,2,3 ຢູ່ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ ແລະ ໂຮງງານຜະລິດຢາ
CBF ແຂວງຈໍາປາສັກ, ໂຮງງານອົກຊີແຊນ, ໂຮງງານປຸຍເຄມີ... ເຊິ່ີງສ່ວນຫາຍແມ່ນນໍາໃຊ້ວັດຖຸດິບມາຈາກ
ຕ່າງປະເທດ, ມີແຕ່ຈນວນໜຶ່ີງເທົັ່ານັົ້ນທີ່ໃຊ້ວັດຖຸດິບພາຍໃນ ແຕ່ຍັງບໍ່ທັນສາມາດແກ່ງແຍ້ງກັບຜະລິດຕະພັນ
ຕ່າງປະເທດໄດ້ ຫາຍເທາັົ່ ທີ່ຄວນ.

1.7 ອດຸ ສະຫະກາໍ ໄມ້

ອຸດສະຫະກໍາຂະແໜງນີ້ົມີບົດບາດ ແລະ ຄວາມສໍາຄັນຫາຍເພາະມັນຕອບສະໜອງຮັບໃຊໃຫ້ແກ່ການ
ກໍ່ສ້າງ ແລະ ເປັນສິນຄ້າສົ່ັງອອກອັນດັບທີສອງຂອງລາວ. ຂະແໜງການນີ້ົໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍຢ່າງຫວງຫາຍມາແຕ່ສະ
ໄໝຝຣັ່ງປກົ ຄອງ. ຜນົ ຈາກການຂຸດຄົ້ນໄມ້ຊະຊາຍຂອງຄົນລາວກຄືນາຍທຶນຕ່າງປະເທດໄດ້ເຮັດໃຫ້ປ່າໄມ້ ແລະ ຈໍາ
ນວນໄມ້ທີ່ມີຄຸນຄ່າລາຄາແພງຢູ່ໃນລາວໄດ້ຫຸດລົງຫາຍ. ຜະລິດຕະພັນຕົ້ນຕຂອງອຸດສະຫະກໍານີ້ົລວມມີໄມ້ທ່ອນ,
ໄມ້ແປຮູບ, ໄມ້ອັດ, ໄມ້ປູພື້ົນ ຫື ປັກເກ ແລະ ຜະລິດຕະພັນເເຟີນີເຈີເຊິີ່ງເປັນສິນຄ້າຂາອອກ ທີ່ສໍາຄັນຂອງລາວ.
ນອກຈາກນັົ້ນ, ຜະລິດຕະພັນເຫົ່ັານີ້ົຍັງໄດ້ຈໍາໜ່າຍ ແລະ ຮັບໃຊ້ກິດຈະການກໍ່ສ້າງຢູ່ພາຍໃນປະເທດເປັນຈໍານວນ
ຫວງຫາຍ.

ເມື່ີອສັງລວມແລ້ວ, ບັນດາຂະແໜງອຸດສະຫະກໍາຂອງລາວແມ່ນມີທ່າຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງບ່ໍຢຸດຢັ້ຶງຕາມ
ນະໂຍບາຍຫັນເປັນອຸດສະຫະກໍາ ແລະ ທັນສະໄໝຂອງພັກເພື່ີອເປັນທີ່ຕັົ້ງອັນແຂງແກ່ນໃນການນໍາພາປະເທດຊາດ
ໃຫ້ປ່ຽນຈາກຖືເອົາການກະສິກໍາ-ປ່າໄມ້ເປັນພື້ົນຖານເສດຖະກິດກ້າວສູ່ການເອົາອຸດສະຫະກໍາເປັນພືົ້ນຖານ
ເສດຖະກິດ. ນັ້ົນກໍ່ແມ່ນເພື່ີອເຮັດໃຫ້ປະເທດລາວກາຍເປັນປະເທດອຸດສະຫະກໍາໃໝ່ທີ່ຕິດພັນກັບວິວັດການ
ປ່ຽນແປງໃໝ່ຂອງພັກໂດຍມີການຮ່ວມມື ແລະ ລົງທຶນກັບຕ່າງປະເທດ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນໂຄງການ ພະລັງງານ
ໄຟຟູ້ານໍ້າຕົກ, ຂຸດຄົ້ນບ່ໍແຮ່, ອຸດສະຫະກໍາກົນຈັກ, ອຸດສະຫະກໍາຜະລິດວັດສະດຸກ່ໍສ້າງ ແລະ, ອຸດສະຫະກໍາປຸງແຕ່ງ
ຂະໜາດນ້ອຍ. ແລະ ຂະໜາດກາງ...

59

ບດົ ທີ 7

ອດຸ ສະຫະກາໍ ແລະ ຫດັ ຖະກາໍ ໃນປະເທດລາວ (ຕ)່ໍ

ເວລາ 3 ຊວົັ່ ໂມງ

ຈດຸ ປະສງົ : ໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດ
 ອະທບິ າຍໄດບ້ ດົ ບາດສາໍ ຄນັ ຂອງອດຸ ສະຫະກາໍ ແລະ ຫດັ ຖະກາໍ
 ບອກໄດສ້ ະພາບຂອງອດຸ ສະຫະກາໍ ແລະ ຫດັ ຖະກາໍ ຂອງລາວໃນໄລຍະຜາ່ ນມາ
 ອະທບິ າຍໄດເ້ ງອ່ືີ ນໄຂສະດວກ ແລະ ຂຫ້ໍ ຍງຸ້ ຍາກໃນການຂະຫຍາຍອດຸ ສະຫະກາໍ ແລະ ກະສກິ າໍ ຂອງລາວ
ພອ້ ມທງັ ຕລີ າຄາໄດດ້ ວ້ ຍຄວາມເຊອີື່ ໝນົັ້ ຕອໍ່ ະນາຄດົ ຂອງຂະແໜງອດຸ ສະຫະກາໍ ລາວ

1. ບນັ ດາຂະແໜງຫດັ ຖະກໍາຂອງລາວ

ການຫັດຖະກໍາໃນຢູ່ໃນປະເທດລາວມີຫາຍຂະແໜງການ ເຊັ່ນ ການຕໍ່າຫູກ, ການຈັກສານ, ການຖັກ
ແສວ່ , ການປ້ນັຶ ຫ,ໍ່ ການຄວັດແກະສະລັກ, ການລະບາຍສີ, ການຊາ່ ງເຄ່ີືອງເຮອື ນ, ການຕີເຫກັ , ການຕີເງນິ -ຄາໍ ແລະ
ອື່ີນໆເຊິ່ີງລວມມີບົດບາດສໍາຄັນຕໍ່ເສດຖະກິດແຫ່ງຊາດ. ແຕ່ການຫັດຖະກໍາຂະແໜງຕ່າງໆ ເຫົ່ັານີ້ົຍັງຜະລິດໃນ
ຄອບຄົວ ແລະ ສວ່ ນຫາຍກ່ໍຂະຫຍາຍຢູໃ່ ນເຂດຊນົ ນະບົດ, ໃນນົັ້ນຂະຫຍາຍຫາຍກວ່າໝູ່ແມ່ນໃນບາງຂະແໜງການ
ເຊ່ນັ ການຕຫໍ່ ູກ ແລະ ການຈກັ ສານເປັນຕນ້ົ .

2.1 ຫດັ ຖະກາໍ ຕາໍ່ ແຜນ່

ຂະແໜງນ້ົີພົວພັນກັບຊີວດິ ປະຈໍາວນັ ຂອງປະຊາຊົນລາວ ແລະ ເປັນມູນເຊືົ້ອສືບທອດກັນມາແຕ່ດຶກດໍາບັນ.
ການຜະລິດມັກມີລັກສະນະລະດູການ, ຄອບຄົວ ແລະ ເພິ່ີງຕົນເອງ.ໃນປັດຈຸບັນການຕໍ່າແຜ່ນເປັນຂະແໜງການໜຶ່ີງ
ທີ່ຂະຫຍາຍຕົວໄວ, ນັົ້ນກ່ໍເນື່ີອງມາຈາກຄວາມຕ້ອງການຂອງສັງຄົມ ແລະ ຕະຫາດທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ.
ຜູ້ປະກອບອາຊີບໃນຂະແໜງການນີ້ົຕົ້ນຕແມ່ນແມ່ຍິງ. ອາດເວົ້າໄດ້ວ່າແມ່ຍິງລາວສ່ວນຫາຍແມ່ນມີຄວາມຊໍານິຊໍາ
ນານ ແລະ ມີສີໄມ້ລາຍມືໃນການຕໍ່າແຜ່ນໂດຍສະເພາະແມ່ນ ຕໍ່າສີົ້ນ, ຜ້າສະໂຫ້ງ, ຜ້າໄໝຊະນິດຕ່າງໆ...ຄວາມ
ສາມາດໃນການຜະລິດຂອງຄົນລາວໃນດ້ານນ້ົີແມ່ນສະແດງອອກນັບແຕ່ຜະລິດວັດຖຸດິບ ເຊັ່ນ: ປູກຝູ້າຍ, ລ້ຽງມ້ອນ
... ຈົນເຖິງການເກັບກູ້, ປຸງແຕ່ງວັດຖຸດິບ ( ປັ່ົນຝູ້າຍ, ສາວໄໝ, ຍ້ອມສີ...) ຜະລິດຕະພັນທີ່ໄດ້ຈາກຂະແໜງການ
ດັ່ງກ່າວ ໄດ້ເປັນສິນຄ້າທີ່ມີຄວາມສວຍສົດງົດງາມ ແລະ ປານີດ, ມີຄວາມໝັົ້ນໜຽວທົນທານ, ເປັນສິນຄ້າຍອດ
ນິຍມົ ແລະ ທ້າທາຍກບັ ທ້ອງຕະຫາດທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ.

ສິນຄ້າສ່ວນຫາຍແມ່ນປະເພດເຄີ່ືອງນຸ່ງຫ່ັົມ ເຊັ່ນ ສ້ີນົ , ຜ້າສະໂຫ້ງ, ຜ້າບ່ຽງ...ນອກນ້ັົນຍັງແມນ່ ປະເພດແພ
ປູໂຕະ, ຖົງພາຍ, ກະເປົ໋າ...ບາງຊົນເຜ່ັົາໃນບາງທ້ອງຖ່ິີນນອກຈາກຕໍ່າແຜ່ນແລ້ວຍັງໄດ້ເສີມສ້າງສີສັນລວດລາຍໂດຍ
ການຖັກແສ່ວໃຫ້ມີຄຸນນະພາບ ແລະ ມີຄວາມນິຍົມສູງ ເປັນຕົ້ນແມ່ນການຖັກແສ່ວ ເຄື່ີອງນຸ່ງຫົ່ັມຂອງຊົນເຜ່ັົາມົ້ງ.
ປດັ ຈຸບນັ , ລັດຖະບານໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ເສີມສາ້ ງວຽກງານຫັດຖະກຕ່ໍາແຜນ່ ແພລາວດ້ວຍຮບູ ການສົ່ັງເສີມດ້ານການເງິນ
ເຮັດເປັນກຸ່ມການຜະລິດ ແລະ ຄອບຄວົ , ສັົ່ງເສີມໃຫ້ຜະລິດຕະພັນແຜ່ນແພຂອງລາວໄດ້ອອກສູ່ຕະຫາດຕ່າງປະເທດ
ໂດຍມີບລິສັດຂອງລັດ ແລະ ເອກະຊົນ, ອົງການຕ່າງປະເທດໄປຊຸກຍູ້ການຜະລິດ ແລະ ເກັບຊືົ້ຜະລິດຕະພັນຈາກ

60

ປະຊາຊົນ ເຊັ່ນ: ແຂວງຫວງພະບາງ (ບ້ານຜານົມ, ບ້ານຊຽງເຫັກ) , ແຂວງຫົວພັນ, ຊຽງຂວາງ, ວຽງຈັນ
ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ, ບລິຄໍາໄຊ, ຄໍາມ່ວນ, ສະຫວັນນະເຂດ (ບ້ານລະຫານໍ້າ), ແຂວງສາລະວັນ, ຈໍາປາສັກ (ບ້ານ
ສະຜາ່ ຍ)...

 ຫັດຖະກາໍ ຕໍາ່ ແຜນ່ ມີ: ສນ້ົີ , ຜ້າສະໂລ້ງ, ຕນີ ສີົນ້ , ຜາ້ ບ່ຽງ, ຜາ້ ໄໝຊະນດິ ຕ່າງ...
 ຫດັ ຖະກໍາເຄື່ີອງປັນ້ຶ ດິນເຜົາ: ໝ້,ໍ ໄຫ, ຖວ້ ຍ, ຄກົ ທີ່ມຄີ ວາມປານີດ ແລະ ຈບົ ງາມ.
 ຫັດຖະກໍາຈັກສານກ່ຽວກັບໄມ້ ແລະ ຫວາຍ: ກະຕິບເຂົ້າ, ກະຕ່າ, ກະບຸງ, ຫວດ. ເຟີນີເຈີ

ເຄອືີ່ ງຫວາຍ, ເຂງີ , ສາດ ແລະ ໄຊ...
 ຫັດຖະກໍາປານີດ ແລະ ການຄວດັ ລີງລາຍ : ການຕີເງນີ ຄາໍ , ການຄວດັ ລີງລາຍຕາມວດັ ວາອາຮາມ,

ການຜະລິດເຄີ່ອື ງໃຊ້ຂອງສອຍ, ການວາດແຕມ້ , ຖັກແສ່ວ...
 ຫັດຖະກາໍ ຕີເຫັກ : ຂວານ, ມີດ, ພາ້ , ສຽມ, ຈກົ , ຊວນ້ , ອາວຸດລາ່ ສັດ, ຫາປາ.
ອຸດສະຫະກາໃນລາວຂະຫຍາຍຕົວຊາ້ ຍອ້ ນວ່າ: ອຸດສະຫະກາຂອງລາວອີງໃສ່ວດັ ຖດຸ ິບພາຍໃນຈ່ິີງຍງັ ມີລກັ

ສະນະຈໍາກັດ, ມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຈາຕ້ອງໄດ້ອາໄສວັດຖຸດິບນາເຂົ້າຢ່າງຫວງຫາຍ(ຍົກເວ້ົັນຫັດຖະກາ) . ບັນຫາ
ແຮງງານ ແລະ ລະດັບເຕັກນິກວຊິ າການກ່ໍມີອດິ ທິພົນບ່ໍໜອ້ ຍຕກ່ໍ ານກໍາເນີດອດຸ ສະຫະກໍາໃນໄລຍະຜ່ານມາ. ເຊ່ີງປັດ
ໄຈຕ່າງທີ່ກ່າວມານ້ົັນແມ່ນປັດໄຈນະໂຍບາຍຂອງລັດຖະບານຕັດສິນຊີ້ົຂາດກວ່າໝູ່. ສ່ວນປັດໄຈອືີ່ນໆແມ່ນປັດໄຈ
ພືົ້ນຖານທສີ່ າໍ ຄນັ ຕ່ກໍ ານກາໍ ເນດີ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງອດຸ ສະຫະກໍາ ແລະ ຫດັ ຖະກໍາ.

2.1 ຫດັ ຖະກາໍ ເຄອີ່ື ງປນັຶ້ ດນິ ເຜາົ

ການປັຶ້ນໝໍ້, ຖ້ວຍ, ໄຫ, ຄົກ... ດ້ວຍດິນນັົ້ນເປັນສີໄມ້ລາຍມືຂອງປະຊາຊົນລາວໃນຫາຍທ້ອງຖິີ່ນມາແຕ່
ບຮູ ານນະການເຊີິ່ງສວ່ ນຫາຍໃຊ້ວາ່ ງຜະລດິ ເພີອ່ື ເສມີ ລາຍໄດ້ໃຫແ້ ກ່ຄອບຄົວ.

ປັດຈຸບັນ ຫາຍຄອບຄົວໄດ້ຫັນຈາກການເຮັດໄຮ່ທໍານາມາປະກອບອາຊີບປັຶ້ນໝໍ້ຫ່ໍໄຫໂດຍດໍາເນີນການ
ຜະລິດໃນລັກສະນະເຄິ່ີງອຸດສະຫະກໍາ-ເຄິ່ີງຫັດຖະກໍາ. ຍ້ອນແນວນັ້ົນ ຜະລິດຕະພັນເຄືີ່ອງປຶ້ັນດິນເຜົາຈິີ່ງມີຫາຍຂື້ົນ,
ມີຄຸນນະພາບແລະ ຄວາມງາມ. ຜະລິດຕະພັນສໍາຄັນມີ ໝ້ໍ, ໄຫ, ແອ່ງນ້ໍາ, ຄົກ, ເຄ່ີືອງໃຊ້ຫ້ອງການ (ເຕົ້າດອກໄມ້,
ຊດຸ ນ້ໍາຂາ...) ເຄີືອ່ ງຄົວເຮືອນ.

2.2 ຫດັ ຖະກາໍ ຈກັ ສານດວ້ ຍໄມ້ ແລະ ຫວາຍ

ການຫັດຖະກໍາຈັກສານມີຫາຍຂະແໜງ ເຊັ່ນ ຈັກສານທົັ່ວໄປ, ຜະລິດເຄືີ່ອງໃຊ້ໃນເຮືອນ ( ເຟີນີເຈີ )
ແລະ ຜະລິດເຄືີ່ອງໃຊ້ສອຍອື່ີນໆເຊິີ່ງຕິດພັນກັບຊີວິດປະຈໍາວັນ. ນອກຈາກ ເປັນການສ້າງລາຍໄດ້ໃຫ້ແກ່ຄອບຄົວ
ແລ້ວ, ການຫດັ ຖະກໍາຍັງສະແດງເຖິງສໄີ ມ້ລາຍມືຂອງຄົນລາວມາແຕ່ດົນນານ. ຜະລດິ ຕະພັນດ້ານການຈັກສານ ເປັນ
ທີ່ຮູ້ຈັກກັນດີ ໄດ້ແກ່ ຕິບເຂົ້າ, ກະຕ່າ, ກະບຸງ, ຄຸ, ຫວດ, ເຟີນີເຈີເຄື່ີອງຫວາຍ, ເຂິງ, ສາດ, ໄຊ... ເຖິງວ່າຈະຖືກ
ຜະລດິ ຕະພນັ ຈາກອຸດສະຫະກໍາມາແກ່ງແຍງ້ , ແຕ່ຜະລິດຕະພັນຈາກສໄີ ມລ້ າຍມືຂອງຄົນລາວ (ສີລະປະພ້ົືນເມອື ງ) ກໍ່
ຍັງມີຄຸນຄ່າສູງ, ຍັງໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຢູ່ຕາມທ້ອງຕະຫາດທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ແລະ ພ້ອມດຽວກັນກໍ່
ພວມມີບົດບາດສໍາຄັນຕເໍ່ ສດຖະກິດແຫ່ງຊາດ.

2.3 ຫດັ ຖະກາໍ ຕເີ ຫກັ

ເຖງິ ແມ່ນວ່າອາຊບີ ຕນົ້ ຕຂອງລາວຈະແມ່ນຊາວກະສກິ ອນແຕ່ຂະແໜງຕເີ ຫັກໄດ້ຕັດສິນກບັ ຂະແໜງກະສິ
ກາໍ ຢາ່ ງໄກ້ຊິດ. ການຕເີ ຫັກໄດ້ຊ່ວຍໜູນການກະສິກໍາຢ່າງຕົັ້ງໜ້າ. ເປັນຜູ້ຜະລິດພາຫານະຮັບໃຊ້ການອອກແຮງງານ

61

ຜະລິດ ແລະ ພາຫານະສໍາລັບການຊອກຢູ່ຫາກິນ ເຊັ່ນ: ຂວານ, ມີດ, ພ້າ, ຈົກ, ສຽມ, ສົບໄຖ, ຊວ້ານ, ອາວຸດລ່າ
ສັດ, ຫາປາ... ຂະແໜງການນ້ົີຂະຫຍາຍຕົວຢູ່ທຸກແຂວງ. ມາເຖິງປັດຈຸບັນຂະແໜງດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຮັບການສົັ່ງເສີມໃຫ້
ມີການຂະຫຍາຍຕວົ ຢາ່ ງຕໍ່ເນີື່ອງ.

62

ພາກທີ 2 ປະຫວດັ ສາດ
ບດົ ທີ 8

ຂະບວນການຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນພວກລາ່ ເມອື ງຂນື້ົ ຝຣງັ່

ເວລາ 6 ຊວົ່ັ ໂມງ

ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສາສາມາດ

 ອະທບິ າຍກນົ ອຸບາຍຂອງຈັກກະພດັ ລ່າເມອື ງຂືນ້ົ ຝຣງ່ັ ໃນການແຊກແຊງຮຸກຮານ ແລະ ຕັດແບງ່ ດິນແດນຂອງ
ລາວ

 ວິເຄາະເງິ ຄວາມອງົ ອາດກ້າຫານໃນການຕ່ໍສູ້ຂອງປະຊາຊນົ ລາວຕ້ານການປົກຄອງຂອງພວກລ່າເມອື ງຂົ້ືນ
ຝຣັ່ງ

 ຈາໍ ແນກການແຊກແຊງ, ຢດຄອງລາວຂອງຈກັ ກະພັດລາ່ ເມອື ຝຂ້ົືນຝຣ່ງັ ແລະ ພວກຟາຊິດຍີ່ປຸ່ນໄດ.້

1. ການປົກຄອງຂອງຈກັ ກະພດັ ລ່າເມອື ງຂືົ້ນຝຮງ່ັ ຢລູ່ າວ (ຄສ 1893-1945)

ເມືີ່ອຝຮັ່ງໄດ້ຄອບຄອງດີນແດນລາວຝັົ່ງຊ້າຍແມ່ນໍ້າຂອງຕາມສັນຍາ 3 ຕຸລາ ຄສ 1893, ພວກເຂົາກໍ່
ຂຸ້ນຂ້ຽວເຈລາຈາກໍານົດຂອບເຂດດິນແດນ ທາງດ້ານກົດໝາຍຕໍ່ສາກວນ ແລະ ໃຊ້ເປັນຫັກຖານຢັ້ຶງຢນໃນກລະນີ
ຜິດພາດທີອາດຈະເກີດຂືົ້ນໃນຕ່ໍໜ້າທັງເປັນການກໍານົດຈະແຈ້ງກ່ຽວກັບຂອບເຂດພືົ້ນທ່ີຂອງຕົນ.ເພືີ່ອຈະໄດ້ຈັດຕັົ້ງ
ເຄອື່ີ ນໄຫວທາງການເມອື ງ,ການປົກຄອງ,ການທະຫານ,ເສດທະກິດ-ສງັ ຄມົ ແລະວດັ ທະນະທໍາ.

1.1 ການປກົ ຄອງໄລຍະທີ 1 ( ຄສ 1893-1895 )

ໃນໄລຍະຝຮັ່ງຍັງຮັກສາຮູບການຈັດຕັ້ົງປົກຄອງແບບເດີມຂອງດີນລາວໄວ້ ເພືີ່ອເປັນການສະແດງຕົນວ່າ:
ເຄົາລບົ ອໍານາດອະທິປະໄຕຂອງລາວໂດຍປະຕິບດັ ຍຸດໂທບາຍ ”ເອາົ ໃຈໃສ່ສັກດີນາລາວ” ເຈົ້າຊວີ ິດມີຫສະໜາມຫວງ
ຕາມແບບເດີມ, ມີລະບົບຂ້າລາຊະການຄົບຊຸດ ເຊ່ັນ: ເຈົ້າອຸປະຮາດ, ເຈົ້າລາຊະວົງ, ເຈົ້າລາຊະບຸດ, ເຈົ້າລາຊະສໍາພັນ
ທະວງົ , ເຈົ້າລາຊະພາຄໃີ ນ, ເຈົາ້ ກມົ ກົມມະຂນຸ , ເຈາົ້ ກມົ ມະວັງ....

1.2 ການປກົ ຄອງໄລຍະທີ 2 (ຄສ 1895-1899)

ປີ ຄສ 1895 ຝຮັ່ງໄດ້ເລີມ່ ປຽ່ ນແປງລະບອບການປກົ ຄອງເມອື ງຂົນື້ ຂອງພວກເຂົາຈາກນົັນ້ ກໍ່ໄດ້ຈດັ ບ່ງ
ປະເທດລາວອອກເປນັ 2 ເຂດຄື:

• ພາກເໜອື
ໝາຍເຖີງຂອບເຂດອານາຈັກຫວງພະບາງໃນເມືອ່ີ ກອ່ ນ, ພວກເຂົາໄດ້ຈັດໃຫເ້ ປັນເຂດອາລກັ ຂາຂອງຝຮ່ັງ

ເຊ່ີງມເີ ຈ້ົາຊີວດິ ສກັ ກາລນີ ເປັນຜປູ້ ກົ ຄອງ. ແຕກ່ ່ຢໍ ູ່ໃຕ້ການຄວບຄຸມບງົ ການຂອງ ບູໂຢສ ຜູ້ສາໍ ເລັດລາຊະການຝ່ົັຮງ
ປະຈໍາຢູ່ລາວ.

63

• ພາກໃຕ້

ນັບແຕ່ແຂວງວຽງຈນັ ລົງໄປຮອດຊາຍແດນກໍາປູເຈຍແມ່ນຈັດເປັນເຂດເມອື ງຂື້ົນໂດຍກົງ.

1.3 ການປກົ ຄອງໄລຍະທີ 3 (ຄສ 1899-1941)
ປີ ຄສ 1899 ຝັ່ົຮງໄດ້ຈັດເອົາປະເທດລາວເຂົ້າເປັນເຂດແຄ້ວນທີ 5 ຂອງສະຫາພັນອີນດູຈີນຝຮັ່ງ. ໃນ

ໄລຍະນີ້ົເອງທີ່ປະຊາຊົນລາວໄດ້ຕໍ່ສູ້ທວງໃຫ້ຝຮັ່ງທ້ອນໂຮມປະເທດລາວໃຫ້ເປັນເອກະພາບ ແລະ ເອົາວຽງຈັນເປັນ
ນະຄອນຫວງ. ສະນັົ້ນຝຮັ່ງໄດ້ທ່ອນໂຮມສອງພາກ (ພາກເໜືອ ແລະ ພາກໃຕ້) ເຂົ້າກັນ. ໃນປີ ຄສ 1899 ຝຮັ່ງໄດ້
ຈດັ ແບ່ງການປກົ ຄອງລາວອອກເປັນ 2 ສວ່ ນຄື: ສ່ວນກາງ ແລະ ສວ່ ນທອ້ ງຖີ່ນເພີື່ອໃຫ້ຖກື ກັບລັກສະນະເປັນລັດ ຫື
ແຄ້ວນໜືງີ່ ທີຄ່ ກື ນັ ກບັ ແຄ້ວນອ່ນືີ ໆຂອງສະຫາພນັ ອນີ ດຈູ ີນ.

ອໍານາດການປົກຄອງສ່ວນກາງຂອງແຄວ້ນລາວນີ້ົ; ນອກຈາກແຂວງຫວງພະບາງທີ່ມີສິດພິເສດເປັນເຂດ
ອາລັກຂາຂອງຝັົ່ຮງແລ້ວ ພວກເຂົາຖືວ່າ ແຄ້ວນລາວເປັນຫົວເມືອງຂື້ົນ ຫື ອານານິຄົມ, ທັງໝົດແຄ້ນລາວແມ່ນຢູ່
ໃຕກ້ ານບນັ ຊາຂອງຜູ້ສໍາເລດັ ລາຊະການຝົ່ັງປະຈໍາແຄ້ນລາວ, ເຊ່ີງຖວື ່າເປັນຜູ້ທີມ່ ີອາໍ ນາດສງູ ສຸດ ສູງກັົ່ວເຈົ້າຊິວີດລາວ
ທີ່ປະຈໍາຢູ່ຫວງພະບາງອີກ. ຜູ້ສໍາເລັດລາຊະການປະຈໍາແຄ້ວນລາວມີສະພາປກສາຄົນພື້ົນເມືອງ, ນອກນີົ້ ຍັງມີອະນຸ
ສະພາ ແລະ ຄະນະກໍາມະການຕ່າງໆ ທີ່ໃຫ້ຄໍາປກສາທາງວິຊາການເຊັ່ນ: ອະນຸສະພາການຄ້າ, ອະນຸສະພາການ
ກະເສດ, ຄະນະກໍາມະການເຕກັ ນກິ ...

ຕາໍ ແໜງ່ ຮອງລົງມາຈາກຜູ້ສໍາເລດັ ລາຊະການສູງສຸດມີ 15 ຕໍາແໜງ່ ຄື:

1. ຜູກ້ ວດກາການປົກຄອງແລະການເມືອງ. 9. ຜ້ບູ ັນຊາການຕໍາຫວດ.
2. ຮອງຜ້ສູ ໍາເລັດລາຊະການສູງສຸດ. 10. ຫົວໜ້າກອງການຄງັ
3. ຫົວໜ້າກອງໄປສະນີ ໂທລະເລກ. 11. ຫົວໜ້າກອງພາສີ.
4. ຫົວໜ້າກອງສາທາລະນະສກຸ . 12. ຫົວໜ້າກອງປ່າໄມ້.
5. ຫົວໜ້າກອງສດັ ຕະວະແພດ. 13. ຫວົ ໜ້າກອງໂລຫະກດິ (ພວົ ພນັ ເຖີງ
6. ຫົວໜ້າກອງໂຍທາທກິ ານ
7. ຫົວໜ້າກອງກາໍ ມະການ. ຊັບພະຍາກອນໃຕ້ດີນ)
8. ຫົວໜ້າກອງກາງ. 14. ຫວົ ໜ້າກອງກະເສດ.
15. ຫວົ ໜ້າກອງທະບຽນຊັບສນີ .

ອໍານາດການປົກຄອງສ່ວນທ້ອງຖີ່ນໃນແຄ້ວນລາວ, ຈກັ ກະພັດລາເມືອງຂືນ້ົ ຝົຮ່ັ ງໄດ້ເເບງ່ ເຂດປົກຄອງ ໃນປີ
ຄສ 1899 ອອກເປັນ 10 ແຂວງຄື:

1. ແຂວງ ຜົ້ງສາລີ. 6. ແຂວງ ວຽງຈນັ .
2. ແຂວງ ຫົວຂອງ. 7. ແຂວງ ຄໍາມວ່ ນ.
3. ແຂວງ ຫວງພະບາງ. 8. ແຂວງ ສະຫັວນນະເຂດ.
4. ແຂວງ ຊຽງຂວາງ. 9. ແຂວງ ສາລະວັນ.
5. ແຂວງ ຊໍາເໜອື . 10. ແຂວງ ຈໍາປາສັກ.

- ຕົກມາຮອດປີ ຄສ 1911ຈັກະພດັ ຝຮົ່ັ ງຈດັ ແບງ່ ແຂວງຄືໃໝອ່ ີກເປັນ 12 ຄື:

64

1. ແຂວງ ວຽງຈັນ. 7. ແຂວງ ເມືອງໂຂງ.
2. ແຂວງຫວງພະບາງ. 8. ແຂວງ ສະຫວັນນະເຂດ.
3. ແຂວງ ຫົວພັນ. 9. ແຂວງ ເມືອງອູ.
4. ແຂວງ ຄໍາມວ່ ນ. 10. ແຂວງ ຫົວພັນ.
5. ແຂວງ ສາລະວັນ. 11. ແຂວງ ອດັ ຕາປ.
6. ແຂວງ ຊຽງຂວາງ.(ຕຮນັ ນິນ) 12. ແຂວງ ຈໍາປາສກັ .

ຢູ່ໃນແຕ່ລະແຂວງມີ ເຈົ້າແຂວງແລະຮອງເຈົ້າແຂວງ ເຊີ່ງເປັນຄົນຝັົ່ງ,ເຈົ້າແຂວງເປັນຜູ້ມີອໍານາດສູງສຸດ
ໃນການຈັດຕ້ົັງປກົ ຄອງແຂວງ. ຄຽງຄູ່ກັບການຈດັ ຕົັ້ງລະບົບບລິຫານແລ້ວ, ຈັກກະພັດລ່າເມືອງຂ້ົືນຝຮັ່ງ. ຍັງໄດ້ຈັດ
ຕັົ້ງລະບົບເຄືີ່ອງມືແບບປະຊາຊົນຂື້ົນ ເພື່ີອຮັກສາອໍານາດຂອງພວກເຂົາຢູ່ໃນລາວກ່ໍຄືໃນອິນດູຈີນ ເຊີ່ງລວມມີ
ການຈັດຕົ້ັງກາໍ ລັງຕໍາຫວດ,ກໍາລງັ ທະຫານແລະອໍານາດຕລຸ າການ.ກໍາລງັ ຕໍາຫວດແມ່ນໄດ້ຮບັ ການຈດັ ຕງົ້ັ ແລະຈັດວາງ
ໄວ້ຢ່າງຖົ່ັວເຖີງແຕ່ຂ້ົັນສູງສຸດລົງຮອດຂັ້ົນພືົ້ນຖານ, ແຕ່ໃນນ້ັົນບ່ອນທີ່ເອົາໃຈໃສ່ແມ່ນ ແຂວງວຽງຈັນ ແລະ ແຂວງ
ຫວງພະບາງ, ສ່ວນກາໍ ລັງທະຫານ ແມ່ນມີທັງທະຫານທອ້ ງຖນ່ີ ແລະທະຫານຫວງ, ເຊີ່ງກາໍ ລັງທະຫານຫວງນ້ົີສ່ວນ
ໃຫ່ຍຝຮັ່ງເອົາມາແຕ່ພາຍນອກ (ອານາມ,ຕົງແກງ,ກໍາປູເຈຍ...) ສໍາລັບອໍານາດຕຸລາການແມ່ນພວກເຂົາໄດ້ຈັດຕັົ້ງ
ສານ ແລະ ຄຸກຂຶ້ົນຫາຍແຫ່ງເພື່ີອເປັນບ່ອນພິຈາລະນາໂທດ ແລະ ເປັນບອ່ ນກັກຂັງປະຊາຊນົ ຜຮູ້ ັກຊາດ, ຜທູ້ ີ່ຂ້ົືນຄໍາ
ສ່ັງຜະເດດັ ການຂອງພວກເຂົາເພີ່ອື ຮັກສາກງົ ຈກັ ການປົກຄອງແບບລາ່ ເມອື ງຂນ້ືົ ຂອງພວກເຂາົ ໃຫຖ້ າວອນ.

2. ຂະບວນການຕໍສ່ ູ້ຂອງປະຊາຊນົ ລາວ (ຄສ 1901-1945)

ດ້ວຍມູນເຊືົ້ອບໍ່ຍອມຈໍານົນ ແລະ ດ້ວຍນໍ້າໃຈຮັກຊາດອັນດູດດີ່ືມ, ສະນັ້ົນ ຕະຫອດໄລຍະທີ່ຕົກຢູ່ໃນແອກ
ປົກຄອງທີ່ໄຮ້ມະນຸດສະທໍາຂອງພວກລ່າເມືອງຂື້ົນຝຮັ່ງປະຊາຊົນລາວຈິີ່ງໄດ້ລຸກຂືົ້ນຕ່ໍສູ້ເລືົ້ອຍໆມາຢ່າງທລະຫົດ
ອດົ ທນົ ຕາ້ ນການເສບສ່ວຍ, ບ່ຍໍ ອມໄປເປັນກລຸ ີ, ບໍປ່ ະຕິບັດຄາໍ ສັງ່ ຂອງຝຮງັ່ , ຈັດຕັ້ງົ ຂະບວນການຕສ່ໍ ູ້ດວ້ ຍກໍາລັງປະ

ກອບອາວດຸ ... ຂະບວນການຕ່ໍສູໄ້ ດ້ລະເບີດຂື້ົນຢທູ່ ວ່ັົ ທກຸ ເຂດທັງຢພູ່ າກເໜືອ, ພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕ້.

2.1 ຂະບວນການຕສໍ່ ຢູ້ ທູ່ າງພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕຂ້ ອງລາວ

ກ. ຂະບວນການຕສ່ໍ ພູ້ າຍໃຕກ້ ານນາໍ ພາຂອງພກໍ່ ະດວດ (ຄສ 1901-1903)

ພກໍ່ ະດວດເປນັ ຄນົ ສະຫວັນນະເຂດ ເມືອງພີນ ມີຊແ່ີື ທວ້ ່າ ອາຢີ, ເປັນຄນົ ຊົນເຜົາ່ັ ລາວເທງີ , ພຂ່ໍ ອງລາວ
ຊື່ີວ່າອາຍົງ ແລະ ແມ່ຊື່ີວ່າ ນາງ ບຸນທົມ , ເນືີ່ອງຈກວ່າ ອາຍີ ມີລູກຊາຍຊືີ່ ກະດວດ (ລູກຜູ້ທີ 2) ທີ່ຕິດຕາມ
ການເຄອ່ີື ນໄຫວນໍາ ລາວຈ່ີິງເອ້ົີນວາ່ ພໍກ່ ະດວດ.

ພ່ໍກະດວດ ເຄືີ່ອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານຢູ່ເມືອງພີນ ດ້ວຍການປຸກລະດົມຂົນຂວາຍປະຊາຊົນໃຫ້ລຸກຂືົ້ນຕ່ໍສູ້
ກັບຝຣັ່ງ, ນອກນັົ້ນ ພໍ່ກະດວດຈີ່ງໄດ້ຈັດຕັ້ົງຂະບວນ “ຜູ້ມີບຸນ” ໂດຍມີຍາທ່ານແກ້ວ ເປັນທີ່ປກສາ. ຂະບວນການ
ດັ່ງກ່າວມີຫາຍຊົນເຜົັ່າ ມີການເຝິກແອບ ແລະ ກະກຽມກໍາລັງ, ມາຮອດ 1901 ໄດ້ເປີດສາກບຸກໂຈມຕີຝຣັ່ງຢດເອົາ

ໂຮງໄປສະນີ, ຄ້າຍທະຫານຝຣັ່ງຢູ່ເມືອງສອງຄອນ ເຮັດໃຫ້ຝຣັ່ງຖືກບາດເຈັບ ແລະ ລົ້ມຕາຍຫາຍສົມຄວນ. ມາ
ຮອດວັນທີ 19 ເມສາ 1902 ຂະບວນພ່ໍກະດວດໄດ້ປິດລ້ອມເມືອງສະຫວັນນະເຂດ, ໂຈມຕີຫ້ອງການແຂວງ,
ປດິ ລ້ອມຄ້າຍທະຫານຝຣັ່ງຢູ່ໃຈກາງ ເມືອງສະຫວັນນະເຂດ ແຕ່ຖືກກອງທັບຝຣັ່ງຈາກພາກໃຕ້ຫວຽດນາມ 1 ກອງ

65

ມາສົມທົບ, ເຮັດໃຫ້ກາລັງຂອງພໍ່ກະດວດເສຍຊີວິດ 200 ຄົນ, ພໍ່ກະດວດໄດ້ຫົບໜີໄປເຄືີ່ອນໄຫວຢູເຂດເຊໂປນ

ແລະ ຢູ່ດົງຄໍາສີດາ ( ເມືອງແກ້ງກອກ ) ແຕ່ຖືກກາລັງທະຫານຕິດຕາມອີກ ປິດລ້ອມ ແລະ ໂຈມຕີຢ່າງໜັກ ສຸດ
ທ້າຍພໍ່ກະດວດພ້ອມດ້ວຍທະຫານປະມານ 300 ຄົນ ຖືກຈັບ ແລະ ນາໄປປະຫານຊີວິດ ຂະບວນການດັ່ງກ່າວກໍ່
ຢຸດຕລິ ງົ .

ຂ. ຂະບວນການຕສໍ່ ພູ້ າຍໃຕກ້ ານນາໍ ພາຂອງອງົ ແກວ້ -ອງົ ກມົ ມະດາໍ (ຄສ 1901-1937)

ພ້ອມກັບຂະບວນການຕ່ໍສູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຢູ່ສະຫວັນນະເຂດ, ຢູ່ພາກໃຕ້ກໍ່ມີຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຕ້ານ
ຈັກກະພັດຝຮັ່ງທີ່ນໍາພາໂດຍ ອົງແກ້ວ. ຂະບວນການຕ່ໍສູ້ດັ່ງກ່າວນີ້ົມີຂອບເຂດກວ້າງຂວາງນັບຕັ້ົງແຕ່ເຂດສາຍພູ
ຫວງຮອດຝັ່ົງຂວາແມ່ນໍ້າຂອງ (ແຂວງອຸບົນປະເທດໄທ) ແຕ່ໃຈກາງຂອງຂະບວນການຕໍ່ສູ້ນີ້ົ ແມ່ນເຂດພູພຽງ
ບລເິ ວນ. ການຕ່ໍໄດເ້ ປີດສາກໂດຍການບຸກໂຈມຕີຄ້າຍທະຫານຝຮ່ັງໃນວັນທີ 5 ເມສາ ຄ.ສ 1901 ຢູ່ເມືອງ ທ່າແຕງ
(ແຂວງສາລະວັນ) ແລະ ຢູ່ກອງກະຕູເປັນຜົນສາໍ ເລັດ. ຂະບວນການດ່ັງກ່າວກໍ່ຍ່ີິງຂະຫຍາຍຕົວ ແລະ ສບື ຕ່ໍບຸກຕີຄ້າຍ
ທະຫານຝຮັ່ງຢູ່ຫາຍແຫ່ງ ຢູ່ບ້ານກະເຊາະ (6/ 1901), ບ້ານຕາເຊຍ (7/1901), ຢູ່ເຊປ່ຽນ ແຂວງອັດຕະປ
(8/1901), ຢູ່ກະປ (11/1901), ຈາກນັົ້ນ ຂະບວນການຕ່ໍສູ້ກ່ໍໄດ້ຂະຫຍາຍຖານທີ່ໝັ້ົນຢູ່ຫາຍຈຸດຄື ໜອງເມັກ (ພູ
ພຽງບລິເວນ), ພູກະແຕ ແລະ ໜອງບົກ (ສາລະວັນ), ເຂດຝັ່ົງຊ້າຍຂອງເຊກອງ, ສາຍພູຫວງ ແລະ ທົັ່ງຫວາຍ. ມາ
ເຖິງເດືອນ ຕຸລາ ຄ.ສ 1901 ພວກຝຮັ່ງໄດ້ເລີ່ມປາບປາມຂະບວນ ການຕ່ໍສູ້ສົ່ັງກໍາລັງທະຫານໄປກວດລ້າງຖານທີ່
ໝັ້ົນຂອງຂະບວນການຕໍ່ສູ້ ແຕ່ກໍາລັງທະຫານຂອງພວກເຂົາຖືກສະກັດລັດຕີຢ່າງລຽນຕິດ ຮອດດືອນ ທັນວາ
ທະຫານຝຮັ່ງຈິ່ີງໄປຮອດຖານທີ່ໝັົ້ນ ໜອງບົກ, ການຕ່ໍສູ້ກັນ ແກ່ຍາວເຖິງ 6 ເດືອນ, ມາຮອດເດືອນ ມີນາ ຄ.ສ
1902 ທະຫານຝຮັ່ງໄດ້ບຸກໂຈມຕີເຂົ້າເຂດທີ່ໝັ້ົນ ກອງກະຕູ. ສະນັ້ົນ, ອົງແກ້ວຈິີ່ງໄດ້ນໍາຂະບວນຫົບໜີໄປ ເຄື່ີອນ
ໄຫວບຸກຕີແບບກອງຫອນຢູ່ເຂດອືີ່ນ, ການປະທະກັນໄດ້ສືບຕ່ໍຮຸນແຮງ ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ກໍາລັງທີ່ນໍາພາໂດຍ ອົງ
ທອງ (ອົງເປຍ) ໄດ້ຫອນບຸກຕີເພືີ່ອບັ່ນທອນກໍາລັງທະຫານຝຮັ່ງ ເປັນເວລາ 2 ປີ ຢູ່ເຂດພູກະແຕຫາທ່ັົງຫວາຍ. ຕົກ
ມາຮອດ ປີ ຄ.ສ 1904 ຝຮງັ່ ໄດມ້ ີນະໂຍບາຍແບງ່ ແຍກບ່ັນທອນກາໍ ລັງຕ່ໍສ້ຂູ ອງປະຊາຊົນເຂດໃຕຄ້ ື ພວກເຂົາໄດຕ້ ັດ
ແບ່ງເອົາ ແຂວງ ຊຽງແຕງ ແລະ ແສນປາງໄປຂື້ົນກັບກໍາປູເຈຍ ຕັດແບ່ງເອົາ ເມືອງກອງຕູມ, ບ້ານແມ່ທວດ ແລະ
ດາກລກັ ໄປຂົນ້ື ກບັ ຫວຽດນາມໃຕ້.

ເພື່ີອປັບປຸງກໍາລັງ, ມາຮອດເດືອນ ທັນວາ ຄ.ສ 1905 ຄະນະຜູ້ມີບຸນໄດ້ແບ່ງເຂດຮັບຜິດຊອບກັນ ຄື ອົງ
ແກ້ວໄດ້ເຄື່ີອນໄຫວຢູ່ເຂດບລະເວນ, ອົງທອງ ເຄືີ່ອນໄຫວຢູ່ເມືອງ ສາລະວັນ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຢູ່ເຂດ ພູກະແຕ,
ອົງສັງຄີ ເຄືີ່ອນໄຫວຢູ່ ເຂດອັດຕະປ, ອົງກົມມະດໍາ ເຄືີ່ອນໄຫວ ຢູ່ເຂດ ທົັ່ງຫວາຍ ສາຍພູຫ ວງ. ຈາກນັ້ົນ, ຂວນ
ການຕໍ່ສູ້ໄດ້ເຕີບໃຫຍ່, ເຂັົ້ມແຂງ ແລະ ຟົດເດືອດກວ່າເກົ່ັາ. ມາຮອດຕົ້ນປີ ຄ.ສ 1906 ພວກລ່າເມືອງຂືົ້ນຝຮັ່ງໄດ້
ລະດມົ ກໍາລັງຂະໜາດໃຫຍ່ບຸກໂຈມຕີທີ່ໝ້ັົນຢູ່ເຂດຝັົ່ງຊ້າຍຂອງເຊກອງ ແລະ ພູກະແຕ, ເຖງິ ຈະຢດທີ່ໝນົ້ັ ໄດກ້ ໍ່ຕາມ
ແຕຂ່ ບວນການຕ່ໍສ້ໄູ ດໄ້ ດແ້ ຈກຢາຍໄປເຄີ່ອື ນໄຫວຢູ່ເຂດອ່ືີນໆອກີ .

ເມືີ່ອປາບປາມກໍາດ້ວຍກໍາລັງຮຸນແຮງບ່ໍສໍາເລັດ, ພວກລ່າເມືອງຂື້ົນຝຮັ່ງຈິ່ີງຫັນໄປໃຊ້ເລ່ກົນດ້ວຍການຊື້ົ
ຈ້າງຈອບອອຍ, ເຈລະຈາຫອກລວງ ແລະ ລອບສັງຫານຜູ້ນໍາແຕ່ລະຂະບວນ ຄື ພວກເຂົາໄດ້ຊື້ົຈ້າງເອົາ ເຈົ້າຮາຊະດາ
ໄນ ເຊິ່ີງເປັນສ່ຽວ ກັບ ອົງແກ້ວ ເພື່ີອໄປໄກ່ເກ່ຍເອົາ ອົງແກ້ວເຂົ້າມາເຈລະຈາສະຫງົບເສິກກັບຝຮັ່ງ. ອົງແກ້ວ ໄດ້
ຕັດສິນໃຈເຂົາ້ ຮ່ວມການເຈລະຈາກບັ ຝຮັ່ງ ແຕກ່ ່ອນຈະໄປນ້ັົນ ເພີນິ່ ໄດ້ມອບໜາ້ ທີ່ນໍາພາໃຫແ້ ກ່ ອງົ ກົມມະດາໍ ສບື ຕໍ່
ການຕໍ່ສູ້, ການເຈລະຈາລະຫວ່າງ ອົງແກ້ວ ກັບ ເຈົ້າແຂວງສະລະວັນ ຄົນຝຮັ່ງ ຊີ່ືວ່າແຟຮງດະແລ ໄດ້ເປີດຂື້ົນທີ່ວັດ
ກາງ ໃນວັນທີ 15 ພະຈິກ ຄ.ສ 1910. ໃນຂະນະການເຈລະຈາຢູ່ນັົ້ນ ແຟຮງດາແລ ໄດ້ສວຍໂອກາດຈົກປນອອກ

66

ມາຈາກໝວກຍງິ ອົງແກ້ວ ຕາຍຄາທ.່ີ ຂະບວນການຕໍ່ສູ ກ່ໍຍງັ ສືບຕເ່ໍ ຄ່ືີອນໄຫວໃຕກ້ ານນາໍ ພາຂອງອົງກົມມະດໍາ ນັບ
ແຕ່ນັົ້ນເປັນຕົ້ນມາ. ຂະນະທີ່ສົງຄາມໂລກຄັ້ົງທີ 1 ອົງກົມມະດໍາ ໄດ້ປຸກລະດົມຂົນຂວາຍກໍາລັງຕ່ໍຕ້ານຝຮັ່ງຢ່າງ
ກວາ້ ງຂວາງ, ນໍາພາປະຊາຊົນສາ້ ງຖານທ່ີໝັນົ້ ແລະ ປບັ ປຸງກອງທະຫານ, ປບັ ປຸງອາວຸດ ແລະ ປັບປຸງເສດຖະກິດ..

ໃນໄລຍະປີ 1929-1933, ຂະບວນການຂອງ ອົງກົມມະດໍາ ໄດ້ເຄື່ີອນໄຫວຢູ່ເປັນປະຈໍາຢູ່ ແຂວງ ສາລະ
ວັນ, ອັດຕະປ, ປາກເຊ... ໂດຍສະເພາະແມ່ນຂົງເຂດບລະເວນ. ພາຍຫັງພວກລ່າເມືອງຂົ້ືນຝຮ່ັງ ໃຊ້ກໍາລັງປາບປາມ
ຫາຍຄັົ້ງບໍ່ສໍາເລັດ, ປີ ຄ.ສ 1934 ພວກເຂົາໄດ້ເລ່ີມປະຕິບັດນະໂຍບາຍ ປິດລ້ອມດ້ານເສດຖະກິດ ສົມທົບກັບການ
ກວດລ້າງຢ່າງປ່າເຖືີ່ອນ ຈູດເລົ້າເຂົ້າ, ເຜົາຜານເຮືອນຊານ, ເຂັ່ນຂ້າປະຊາຊົນທີ່ສະໜັບສະໜູນການຕໍ່ສູ້. ປີ ຄ.ສ
1935 ປະຊາຊົນລາວຢູ່ ພາກໃຕ້ໄດ້ຖືກກວດລ້າງ 200 ກວາ່ ບ້ານ, ປະຊາຊົນຖກື ຈບັ ກຸມປະມານ 5.000 ກວາ່ ຄົນ.

ໃນຕົ້ນ ປີຄ.ສ 1936 ພວກລ່າເມືອງຝຮັ່ງໄດ້ລະດົມກໍາລັງຄົນຈາກແຄວ້ນຕ່າງໆໃນອິນດູຈີນ ເປີດບັ້ົນຮົບ
ສຸມໃສ່ເຂດພູພຽງບລະເວນ. ມາຮອດ ເດືອນ ກັນຍາ ປີດຽວກັນພວກເຂົາໄດ້ເປີດບັ້ົນຮົບກວດລ້າງຂະໜາດໃຫຍ່
ເຂົ້າເຂດທີ່ໝ້ົັນພູຫວງ ແລະ ໄດ້ບຸກທະຫົ່ັມສໍານັກງານຂອງ ອົງກົມມະດໍາ ຢ່າງກະທັນຫັນ ໃນທີ່ສຸດກສາມາດລອບ
ສັງຫານ ອົງກົມມະດໍາ ແລະ ທະຫານຂອງພວກເພີ່ນ ຕາຍຄາທີ່. ພາຍຫັງທີ່ອົງກົມມະດໍາເສຍຊີວິດ ພວກຝຮ່ັງຍັງ
ສືບຕ່ໍບຸກທະຫັ່ົມທີ່ໝ້ົັນເຂດພູເກັ່ົາຢ່າງຮນຸ ແຮງເຮັດໃຫລ້ ູກຊາຍ 2 ຄນົ ຂອງອົງກົມມະດໍາ ຄື ທ້າວ ຍຍຸ ສົງ ແລະ ທາ້ ວ
ສີທນົ ໄດຮ້ ບັ ບາດເຈັບ ແລະ ຖືກຈັບໄດ້, ສ່ວນລູກຊາຍຜທູ້ ່ີ 3 ຄື ທ້າວ ຄໍາພັນ ໄດ້ພະຍາຍາມສືບຕພ່ໍ າລະກດິ ຂອງພໍ່.
ແຕ່ດໍາເນີນໄປໄດ້ພຽງແຕ່ 8 ເດືອນ ມາເຖິງ ເດືອນ ກລະກົ ຄ.ສ 1937 ກ່ໍຖືກສັດຕູຈັບໄດ້. ຈາກນັົ້ນຂະບວນການ
ຕສໍ່ ູດ້ ່ັງກ່າວກໍ່ສະຫາຍໄປ.

ຄ. ຂະບວນການຕສໍ່ ູ້ຂອງປະຊາຊົນວຽງຈນັ ໃຕກ້ ານນໍາພາຂອງນາຍຄູຄາໍ (ຄ.ສ 1920)

ນາຍຄູຄໍາເປັນຄົນຮັກຊາດ ແລະ ຄຽດຊັງລະບອບການປົກຄອງຂອງພວກລ່າເມືອງຂືົ້ນ, ບ້ານເກີດເມືອງ
ນອນຂອງເພີ່ນແມ່ນບ້ານໜອງໄລ ເມືອງເຂືອງໃນແຂວງອຸບົນ ( ປະເທດໄທໃນປະຈຸບັນ) ພ່ໍແມ່ຂອງເພີ່ນເປັນຄົນ
ວຽງຈນັ , ຄສ 1901 ເພີ່ນຮຽນຈົບປະຖົມ, 1905 ເຂົ້າເປັນສະໝຽນແປພາສາຢູ່ວຽງຈັນ, 1907 ໄດ້ເຂົ້າອົບຮົມວິຊາ
ຄູທີ່ຝຣັ່ງຈັດຂືົ້ນ, ຄສ 1909 ເປັນຄູສອນຢູ່ວັດຈັນ, ຈາກນັົ້ນກ່ໍໄປຢູ່ໂຮງຮຽນຕາໂຟແຣງເປັນໂຮງຮຽນທີ່ມີຊື່ີສຽງ
ຂອງລາວເວລານ້ົັນ, ມາຮອດທ້າຍຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ົງທີ 1 ເພີ່ນຈິ່ີງໄປສອນຢູ່ໂຮງຮຽນບ້ານຫ້ອມ. ຕະຫອດໄລຍະ

ເວລາທີ່ເພ່ີນສອນແມນ່ ໄດສ້ ກຶ ສານກັ ຮຽນໃຫ້ມີນໍາໃຈຮັກຊາດ, ຮັກຄວາມເປນັ ທາ, ເພອີື່ ລະນືກເຖິງຄຸນງາມຄວາມດີ
ປະຊາຊົນລາວເພີ່ນໄດ້ກໍານົດເອົາວັນທີ່ເພິ່ີນເຂົ້າສັງກັດເປັນຄູ ວັນທີ 7 ຕຸລາ ເປັນວັນຄູແຫ່ງຊາດ ແລະ ຄຽດແຄ້ນ
ສດັ ຕູ ປກຸ ລະດມົ ຂົນຂວາຍປະຊາຊນົ ໃຫມ້ ສີ ະຕຊິ າດ ແລະ ຈັດຕງ້ັົ ຂະບວນການຕໍສ່ ູ້ຕ້ານຝຣັງ່ .

ຄສ 1920 ນາຍຄູຄາໄດ້ນາພາຂະບວນມຸ້ງໜ້າເຂົ້າຕົວເມືອງວຽງຈັນ ຂະບວນການດັ່ງກ່າວຜ່ານໄປຮອດ
ບ່ອນໃດກໍ່ມີປະຊາຊົນເຂົ້າຮ່ວມ ແລະ ສະໜັບສະໜູນຢ່າງກວ້າງຂວາງອັນໄດ້ສ້າງຄວາມຢູ້ານກົວໃຫ້ແກ່ຈັກກະພັດ
ຝຮັ່ງຫາຍສົມຄວນ, ຈັກະພັດຝຮັ່ງໄດ້ອອກມາສະກັດເຮັດໃຫ້ກອງກາລັງຖືກປາມປາມ ນາຍຄູຄາຖືດບາດເຈັບ ແລະ
ຖືກຈັບໄດ້ໄປຂັງຄຸກທີ່ວຽງຈັນ. ຝຣັ່ງໄດ້ນໍາພາໄປປີ່ນປົວຢູ່ໂຮງໝມະໂຫສົດ. ສວຍໂອກາດທີ່ຝຮັ່ງເຜີຕົວນາຍຄູຄາ
ຈີ່ງຫົບໜີລົງດອນຈັນອາໄສໄມ້ພາງລໍາໜື່ີງລອຍຂ້າມຂອງໄປອາໄສນໍາພີ່ນ້ອງທີ່ປະເທດໄທ. ໃນທີ່ສຸດເພີ່ນກໍ່ເຈັບ
ປ່ວຍ ແລະ ເສຍຊວີ ດິ ໃນປີ ຄສ 1949.

67

2.2 ຂະບວນການຕສ່ໍ ຢູ້ ຢູ້ ທູ່ າງພາກເໜອື ຂອງລາວ

ກ. ຂະບວນການຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ເມອື ງສງິ (ຄສ 1908)

ເປັນຂະບວນການທໍາອິດທີ່ຕໍ່ສູ້ຕ້ານພວກລ່າເມືອງຂືົ້ນ ຝຣັ່ງເຊີ່ງນໍາພາໂດຍ ພະຍາຄໍາລື້ົ. ຍ້ອນອົດທົນ ຕ່ໍ
ແອກປົກຄອງອັນປ່າເຖື່ີອນຂອງພວກລ່າເມືອງຂືົ້ນບໍ່ໄດ້ເພີ່ນຈີ່ງປຸກລະດົມຂົນຂວາຍປະຊາຊົນຈັດຕັົ້ງການຕໍ່ສູ້ດ້ວຍ
ຫາຍຮູບການເຊັ່ນ: ບໍ່ຍອມເສຍພາສີ, ບໍ່ຍອມໄປເຮັດວຽກເກນ, ບໍ່ຍອມໄປເປັນທະຫານ, ຈັກະກພັດຝຣັ່ງຊື່ີ ວິຕຮີ
ໄດ້ໃຊ້ກົນອຸບາຍຫອກລວງເຊີນພະຍາຄໍາລື້ົມາເຈລະຈາພະຍາຄໍາລືົ້ຈີ່ງມາເຈລະຈາຕາມຄໍາເຊີນ, ແຕ່ໃນຄະນະຮັບ
ປະທານອາຫານຢູ່ນັ້ົນ ທະຫານຝຣັ່ງໄດ້ສວຍໂອກາດ ຈັບເອົາພະຍາຄາລືົ້ມາຂັງຢູ່ວຽງຈັນເຮັດໃຫ້ຂະບວນການ
ດັງ່ ກາ່ ວຊ້ນົີ ສຸດລົງ.

ຂ. ຂະບວນການຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ຜງ້ົ ສາລີ

ເລມ່ີ ແຕ່ ຄສ 1899 ຢູ່ເຂດເມືອງອູ ໃຕກ້ ານນາພາຂອງເຈ້າົ ວັນນະພູມ. ຜ່ານການເຄີ່ອື ນໄຫວຕ່ຕໍ ້ານແບບ

ປິດລັບມາຮອດ ຄສ1908 ເພີ່ນຖືກລ່າເມືອງຂືົ້ນຈັບໄດ້ແຕ່ບໍ່ດົນກໍ່ແຫກຄຸກ. ພາຍຫັງປັບປຸງກໍາລັງໄໝ່ ມາຮອດປີ
ຄສ 1910 ເພີ່ນໄດ້ນາກາລັງບຸກຕີຄ້າຍທະຫານທີ່ເມືອງອູເໜືອ ແລະ ບ່ອນອື່ີນໆ ເຮັດໃຫ້ພວກເຂົາໄດ້ຮັບຄວາມ
ເສຍຫາຍໜັກໜ່ວງ. ມາຮອດ ຄສ 1910 ໂນໂລນຜູ້ບັນຊາກອງທະຫານປະຈໍາຜ້ົງສາລໄີ ດ້ຫອກລວງເຊີນເຈົ້າວັນນະ
ພູມມາເຈລະຈາທີ່ຄ້າຍອູໃຕ້ ແຕ່ເມືີ່ອເພີ່ນມາຮອດອູໃຕ້ທະຫານໄດ້ຫຸ້ມຈັບ ແລະ ຄຸມຕົວໄປອູເໜືອ , ໃນຂະນະ
ເດີນທາງໄປອູເໜືອກໍາລັງຮັກຊາດໄດ້ສະກັດຊ່ວຍເອົາເຈົ້າວັນນະພູມ ແຕ່ຍ້ອນເພີ່ນໄດ້ຮັບບາດເຈັບ ບ່ໍດົນກໍ່ເສຍ
ຊວີ ິດ. ຈາກນັ້ົນຂະບວນການຕ່ໍສກູ້ ່ໍມິດງຽບໄປ.

ພມາຮອດ ຄສ 1915 ຂະບວນການຕ່ສໍ ູ້ໄດ້ລະເບີດຂືົນ້ ອີກ ເຊີ່ງນາພາໂດຍ ອົງແສນເພີນ່ ໄດ້ນາກາລັງ 300

ຄົນຈາກເມືອງຂວາຂົ້ນື ໄປອູເໜືອເພືອ່ີ ເກັບກໍາສະພາບ ແລະ ວາງແຜນຕສີ ັດຕູ.

ຄ. ຂະບວນການຕສໍ່ ຂູ້ ອງເຜາົັ່ ມງ້ົ ໃຕກ້ ານນາໍ ພາຂອງເຈາ້ົ ຟາູ້ ປດ່ ໄຈ (ຄ.ສ 1922)

ຂະບວນການຕ່ໍສູ້ໄດ້ເລີ່ມຂືົ້ນໃນປີ ຄສ 1918 ດ້ວຍຮູບການຄັດຄ້ານບ່ໍຍອມໄປເປັນກຸລີ ແລະ ບ່ໍຍອມ
ເສຍພາສຢີ າຝີ່ນຂະບວນການຕ່ໍສູ້ໄດ້ແຜລ່ າມຢ່າງກວ້າງຂວາງ ສົມທົບກັບຂະບວນການຕ່ໍສູ້ຂອງຫວຽດນາມ ໄດ້ເກີດ
ມີການປະທະກັນຢູ່ທີ່ເຂດພູດອຍ, ຊາຍແດນຫວຽດນາມ. ເຖິງວ່າຈັກກະພັດຝຮ່ັງຈະມີກາລັງເໜືອກວ່າກໍ່ຕາມແຕ່ກ່ໍ
ຍັງຖືກຂ້າຕາຍ ແລະ ບາດເຈັບ, ມາຮອດ 1919-1920 ຂະບວນການຕ່ໍສູ້ໄດ້ສ້າງເຂດທີ່ໝັ້ົນຫາຍແຫ່ງເຊັ່ນ: ເຂດ
ສົບສານ, ພູດ່ານ, ພູເລີຍ, ພູຫວງ ແລະ ເຂດຝຮັ່ງຂວານາົອ້ ູເປັນຕົ້ນ. ໃນເດືອນກັນຍາ ຄສ 1919 ພວກຝຮ່ັງໄດ້ໃຊ້
ກໍາລັງຂະໜາດໃຫຍ່ກວດລ້າງເຂດທີ່ໝັ້ົນນໍ້າອູຕອນເໜືອ ແລະ ກາລັງຂອງເຈົ້າຟູ້າປາໄຈກ່ໍໄດ້ບຸກຕີຄືນດ້ວຍກາລັງ
ກອງຫອນ, ໃນທີ່ສຸດກໍ່ສາມາດຂັບໄລ່ກອງທະຫານຂອງສັດຕູອອກຈາກທີ່ໝັົ້ນ, ຈາກນັ້ົນໄດ້ບຸກໂຈມຕີຄ້າຍເມືອງ
ຫີນເຫີບຢ່າງກະທັນຫັນເຮັດໃຫ້ທະຫານຝຮັ່ງແຕກໜີໄປ. ມາຮອດປີ 1920 ກອງບັນຊາການທະຫານຝຮັ່ງຢູ່
ອິນດູຈີນໄດ້ລະດົມກໍາລັງທະຫານພິເສດຈາກແຫ່ງຕ່າງໆ. ເຂົ້າມາປາບປາມຂະບວນການເຜົັ່າມົ້ງພາຍໃຕ້ການນາພາ
ຂອງເຈົ້າຟາູ້ ປາໄຈ. ໃນຕ້ົນປີ 1920 ໄດ້ມກີ ານສູ້ຮົບຢ່າງດຸເດອື ດຢູເຂດບ້ານຜາແດງ, ພູເລີຍ ແລະ ປ່າຄາ. ແຕ່ທ່ີໝ້ັົນ
ຂອງຂະບວນການຕໍ່ຕ້ານໄດ້ເຕີບໃຫຍ່ເຂ້ົັມແຂງ ມີການຈັດຕັົ້ງໜາແໜ້ນ, ດັ່ງນັົ້ນ ພັນເອກອັງຊາລີ ຈີ່ງໄດ້ໃຊ້ກາລັງ

68

ຈາກເງ້ອານມາເພີມ່ ແຕ່ກຖ່ໍ ືກສະກດັ ລັດຕີຈາກຈາກກໍາລງັ ຮັກຊາດໃຫ້ພວກເຂົາກະແຈກກະຈາຍ, ມາຮອດວັນທີ 17
ພະຈິກ 1922 ເຈ້ົາຟູ້າປາໄຈ ຖືກລອບສັງຫານຢູ່ເມືອງເຫີບ ແຂວງຫວງພະບາງ. ຈາກນົ້ັນ, ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ດ່ັງກ່າວ
ກໍ່ຄ່ອຍໆສະຫາຍຕວົ ໄປ.

ນອກຈາກຂະບວນທີ່ກ່າວມານີົ້ແລ້ວ ຍັງມີຂະບວນອື່ີນໆອີກ ເຊິ່ີງທັງໝົດນັ້ົນສະແດງໃຫ້ເຫັນມູນເຊື້ົອອັນ
ອົງອາດກາ້ ຫານ, ແຕສ່ ຸດທ້າຍ ຂະບວນຕາ່ ງໆລ້ວນແລ້ວແຕຖ່ ືກສັດຕປູ າບປາມທໍາລາຍ ແລະ ຢດຸ ຕິລງົ .

69

ບດົ ທີ 8

ຂະບວນການຕສໍ່ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນພວກລາ່ ເມອື ງຂນື້ົ ຝຣງັ່ (ຕ)ໍ່

ເວລາ 4 ຊວັົ່ ໂມງ

ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ັກສກຶ ສາສາມາດ:

 ອະທບິ າຍກ່ຽວກບັ ການຕໍສ່ ູ້ລຸກຮຂືົ້ ືນ້ົ ຢດອໍານາດ ແລະ ການປະກາດເອກະລາດຂອງປະຊາຊນົ ລາວໃນປີ
ຄ.ສ 1945 ໄດ້.

 ຈໍາແນກກົນອຸບາຍໃນການຟຶ້ນຟກູ ນົ ຈກັ ການປກົ ຄອງຂອງຝຣັງ່ ຢລູ່ າວ
 ວເິ ຄາະການເຄອີ່ື ນໄຫວຕ່ໍຕາ້ ນຝຣງ່ັ ຂອງປະຊາຊົນລາວໃນໄລຍະ ປີ ຄ.ສ 1946 -1950.

3. ການຢດອາໍ ນາດ ແລະ ປະກາດເອກະລາດຂອງປະຊາຊນົ ລາວໃນປີ ຄສ 1945

ເມື່ີອສະພາວະການປະຕິວັດໄດ້ມາເຖິງແລ້ວ, ຂະບວນການລຸກຮື້ົຂື້ົນຂອງປະຊາຊົນລາວໄດ້ລະເບີດຂືົ້ນຢູ່
ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ, ຈາກນັ້ົນ ກໍ່ແຜ່ລາມໄປເມືອງ ແລະ ແຂວງຕ່າງໆໃນທົ່ັວປະເທດ. ທີ່ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ
ຂະບວນການລຸກຮືົ້ຂືົ້ນໄດ້ເປີດສາກໂດຍຂະບວນກໍາມະກອນໂຮງງານຕໍ່າແຜ່ນ ໃນວັນທີ 16 ສິງຫາ ປີຄ.ສ 1945
ທວງໃຫ້ຍີ່ປຸ່ນ ມອບໂຮງງານຕໍ່າແຜ່ນໃຫ້ແກ່ລາວ, ຂະບວນການນີົ້ໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນຈາກມະຫາຊົນຢ່າງ
ກວ້າງຂວາງເຮັດໃຫ້ ຟາຊິດຍີ່ປຸ່ນຢູ້ານກົວ ແລະ ຍອມປະຕິບັດຕາມຄໍາຮຽກຮ້ອງ, ຈາກນັ້ົນ, ປະຊາຊົນຜູ້
ອອກແຮງງານຢູ່ເມືອງ, ແຂວງຕ່າງໆ ກໍ່ໄດ້ລຸກຮືົ້ຂືົ້ນຢດອໍານາດເຊິ່ີງໃນ ວັນທີ 23 ສິງຫາ ຄ.ສ 1945 ມະຫາຊົນ
ຊາວນະຄອນວຽງຈັນທຸກຊັົ້ນຄົນຫາຍພັນຄົນໄດ້ໂຮມຊຸມນຸມຄັົ້ງຍິ່ີງໃຫຍ່ຂືົ້ນທີ່ສະໜາມກິລາແຫ່ງຊາດເພືີ່ອສະແດງ
ກໍາລັງແຮງມະຫາຊົນ ແລະ ອອກຖະແຫງການປະຊາຊົນທີ່ຕ້ອງການເອກະລາດ ແລະ ອິດສະຫະພາບໄປພ້ອມໆ
ກັບການຢດອໍານາດຂອງປະຊາຊົນລາວ ພວກລ່າເມືອງຂື້ົນຝຣັ່ງກ່ໍພະຍາມຟຶ້ນຟູແອກປົກຄອງຂອງຕົນຄືນເຊັ່ນ ໃນ
ວັນທີ 25 ສິງຫາ ຄ.ສ 1945 ທະຫານຝຣັ່ງໄດ້ເຂົ້າຢດເອົາບ້ານເກິນເມືອທຸລະຄົມ, ໃນວັນທີ 30 ສິງຫາ 1945
ພວກເຂົາໄດ້ຢດເອົາຫວງພະບາງ, ວັນທີ 5 ກັນຍາ ພວກເຂົາໄດ້ບຸກເຂົ້າເມືອງວຽງຈັນ ແຕ່ຖືກປະຊາຊົນນະຄອນ
ວຽງຈັນຕ້ານຄືນຢ່າງແຂງແຮງ ບັງຄັບພວກເຂົາອອກໄປຈາກວຽງຈນັ .

ຕ່ໍໜ້າສະພາບການທີ່ສັບສົນນັົ້ນ, ຄະນະພັກແຄວ້ນລາວກໍ່ໄດ້ຂຸ້ນຂ້ຽວທຸກຄົນທີ່ສັງກັດໃນຊົນຊັົ້ນເທິງ
ແລະ ຜູ້ທີ່ມີບົດບາດອິດທິພົນ ຫື ມີຕໍາແໜ່ງທີ່ມີນໍ້າໃຈຮັກຊາດໄດ້ຮີບຮ້ອນຈັດຕັ້ົງລັດຖະບານໃໝ່ຂືົ້ນກ່ອນທ່ີຝຣັ່ງ
ຈະຟ້ຶນຟູແອກປົກຄອງຂອງພວກເຂົາຄືນມາອີກ. ສະນັ້ົນ ວັນທີ 1 ກັນຍາ ຄ.ສ 1945 ເຈົ້າ ເພັດສະລາດໃນຖານະ
ເປັນມະຫາອຸປະຫາດ ທັງເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີຂອງລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກຫວງພະບາງໄດ້ອອກຖະແຫງການ
ກ່ຽວກັບສິດ ອໍານາດ ອະທິປະໄຕ ແລະ ຜືນແຜ່ນດິນອັນຄົບຖ້ວນຂອງປະເທດລາວ, ພ້ອມທັງປະກາດລົບລ້າງຂ້ໍ
ສັນຍາ ແລະ ຂ້ໍຜູກພັນທາງການເມືອງທີ່ເຄີຍມີມາລະຫວ່າງລາວກັບຝຣັ່ງ. ມາໃນວັນທີ 15 ກັນຍາ ເພີ່ນໄດ້ຕາງ
ໜ້າອໍານາດການປົກຄອງ ປະກາດການເຕົ້າໂຮມເອົາທຸກແຂວງຂອງປະເທດລາວເຂົ້າເປັນຜືນແຜ່ນດິນອັນດຽວກັນ
ແລະ ຢ່ໃູ ຕ້ອໍານາດລດັ ອນັ ດຽວກນັ ຢາ່ ງເປນັ ເອກະພາບ.

70

ຮບູ ທີ 1 ເຈົ້າມະຫາອຸປະຫາດເພດັ ຊຣາດວົງສາ, ຜູ້ຈດຸ ຂະນວນການຮັກຊາດໃນຊຸມປີ 30
ໃນວັນທີ 10 ຕລຸ າ ຄ.ສ 1945 ໄດ້ມີກອງປະຊຸມເພີືອ່ ເລອື ກຕັົ້ງເອົາຄະນະລດັ ຖະບານດງ່ັ ນ:້ີົ

- ພະຍາຄາໍ ມ້າວວິໄລ ( ເຈ້ົາແຂວງວຽງຈັນ) ເປັນນາຍກົ ລັດຖະມົນຕ.ີ
- ທ່ານ ກະຕາ່ ຍ ໂດນສະໂສລດິ ເປນັ ລດັ ຖະມນົ ຕກີ ະຊວງການຄ້າ.
- ທ່ານ ຫຍຸຍ ອາໄພ ເປນັ ລັດຖະມົນຕກີ ະຊວງສຶກສາ.
- ເຈ້າົ ສຸວນັ ນະພມູ ມາ ເປັນລັດຖະມົນຕີກະຊວງໂຍທາທກິ ານ.
- ທາ່ ນ ພັນຕີສງິ ລດັ ຕະນະສະໄໝ ເປັນລັດຖະມົນຕກີ ະຊວງປູ້ອງກັນປະເທດ
- ເຈາົ້ ສພຸ ານວຸ ົງ ເປັນລັດຖະມົນຕກີ ະຊວງການຕາ່ ງປະເທດ
- ທາ່ ນ ຜຸຍ ຊະນະນີກອນເປນັ ລດັ ຖະມນົ ຕກີ ະຊວງເສດຖະກິດ.
- ເພຍ ອ່ນຸ ເຮືອນ ເປນັ ລດັ ຖະມົນຕີຊວ່ຍກະຊວງມະຫາດໄທ ແລະ ຍຸດຕິທາໍ
- ທ່ານ ເກືີ່ອງ ປະທຸມຊາດເປນັ ລັດຖະມົນຕຊີ ່ວຍກະຊວງກະເສດ.
- ທ່ານ ທໍາ ໄຊຍະສດິ ເສນາ ຮອງລດັ ຖະມົນຕກີ ະຊວງໂຄສະນາ.
- ເຈົາ້ ສົມສະໜິດ ຮອງລດັ ຖະມົນຕີ ກະຊວງມະຫາດໄທ ແລະ ຍດຸ ຕິທໍາ.

ໃນຕອນເຊົ້າຂອງວັນທີ 12 ຕຸລາ ຄ.ສ 1945 ມວນຊົນຊາວນະຄອນຫວງວຽງຈັນ ແລະ ຈາກຕົວເມືອງ
ຕ່າງໆໃນແຂວງວຽງຈັນນັບເປັນໝື່ີນໆຄົນໄດ້ໂຮມຊຸມນຸມຄັົ້ງໃຫຍ່ຕໍ່ໜ້າຫ້ອງການແຂວງເພື່ີອຮັບຟັງບົດປາໄ ສຂອງ

71

ພະຍາຄໍາມ້າວ ເຈົ້າແຂວງວຽງຈັນ, ຈາກນັ້ົນ, ທ່ານ ທໍາ ໄຊຍະສິດເສນາ ໄດ້ອ່ານຄໍາປະກາດເອກະລາດ ແລະ
ອດິ ສະຫະພາບແຫ່ງປະເທດລາວ, ຄໍາປະກາດໂຮມຜືນແຜ່ນດິນລາວເຂົ້າເປັນອັນດຽວກັນ, ຄໍາຖະແຫງການ ກ່ຽວ
ກັບການປ່ຽນແປງການປົກຄອງ, ຄໍາປະກາດໃຊ້ລັດຖະທໍາມະນູນຊົັ່ວຄາວ ແລະ ຄໍາປະກາດແຕ່ງຕັ້ົງຄະນະ
ລັດຖະບານຂອງປະເທດລາວເອກະລາດ ວັນທີ 12 ຕຸລາ, ສະພາປະຊາຊົນ ໂດຍແມ່ນ ທ່ານ ຄຸນ ພິລາວັນ ເປັນ
ປະທານ, ທາ່ ນ ຄໍາພອນ ພົນລາດ ເປັນເລຂາທິການກໍ່ໄດ້ຖກື ຮັບຮອງເອາົ ຢ່າງເປນັ ທາງການ ແລະ ສະພາປະຊາຊົນ
ກ່ໍໄດ້ຮັບຮອງເອົາຄະນະລັດຖະບານລາວເອກະລາດຢ່າງເປັນທາງການ ໂດຍແມ່ນ ທ່ານ ຄໍາມ້າວ ເປັນນາຍົກ ແລະ
ເຈ້ົາເພັດສະລາດເປນັ ປະມກຸ ລັດ.

ຮບູ ທີ 2 ພະຍາ ຄໍາມ້າວ ວິໄລ ນາຍົກຜູ້ທາໍ ອດິ ຂອງລາວ
 ຄວາມໝາຍປະຫວດັ ສາດຂອງການປະຕວິ ດັ ຄ.ສ 1945

ການຢດອໍານາດປະກາດເອກະລາດ ປີ 1945 ໄດ້ມີຄວາມໝາຍປະຫວັດສາດອັນໃຫຍ່ຫວງຕໍ່ກັບ
ປະຫວດັ ສາດແຫ່ງຊາດລາວຄື

- ເປັນການທັບມ້າງແອກປົກຄອງຂອງຟາດຊດິ ຍີ່ປຸ່ນ ແລະ ແອກຄອບຄອງຂອງພວກລ່າເມອື ງຂື້ົນຝຣັ່ງ,
ເປນັ ການລົບລາ້ ງລະບອບບອາລັກຂາທີແ່ ກຍ່ າວມາເຄີ່ິງສະຕະວັດ.

- ເປັນຂີດໝາຍບາດລ້ຽວປະຫວັດສາດຂອງລາວ, ມັນແມ່ນໄຊຊະນະທີ່ເຮັດໃຫ້ລາວມີເອກະລາດ,
ອະທປິ ະໄຕ ແລະ ເຮັດໃຫ້ໂລກຮັບຮວູ້ ່າລາວແມ່ນຊາດໜ່ີຶງທີ່ມເີ ອກະລາດຄົບຖ້ວນຄືກບັ ນາໆຊາດໃນໂລກ.

- ເປັນການຢັ້ຶງຢນຄວາມຖືກຕອງ ຕາມແນວທາງຂອງພັກຄອມມຸຍນິດອິນດູຈີນທີ່ສາມາດເອົາຊະນະ
ລດັ ທຈິ ັກກະພດັ ແລະ ລັດທຟິ າດຊດິ ໄດ.້

ສະຫຸບ, ນັບຕັ້ົງແຕ່ກາງສະຕະວັດທີ XIX ເປັນຕົ້ນມາຈົນຮອດ ຄ.ສ 1945 ປະຫວັດສາດຂອງລາວ
ແມ່ນປະຫວັດສາດແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ເພື່ີອເອກະລາດ ອິດສະຫະພາບ, ໃນລະຫວ່າງກາງສະຕະວັດທີ XIX ຊາດລາວ
ພວມຢູ່ໃຕ້ການປົກຄອງຂອງສັກດີນາສະຫຍາມຢູ່ນັົ້ນ ໄດ້ຖືກແຊກແຊງຈາກຈັກກະພັດລ່າເມືອງຂື້ົນຝຣັ່ງຕື່ີມອີກ
ແລະ ໃນທ່ີສດຸ ມາຮອດປີ ຄ.ສ 1893 ພວກສັກດີນາສະຫຍາມ ແລະ ພວກລ່າເມືອງຂ້ືົນຝຣງັ່ ໄດ້ຮວ່ ມຫົວກັນຕັດ

72

ແບ່ງດິນລາວອອກເປັນ 2 ຕອນ ເຮັດໃຫ້ດິນລາວຝັົ່ງຂວາແມ່ນໍ້າຂອງເກືອບທັງໝົດ ໄດ້ຂື້ົນກັບສະຫຍາມຈົນຮອດ
ປະຈຸບັນ. ສ່ວນດິນແດນຝົັ່ງຊ້າຍແມ່ນ້ໍາຂອງ (ປະເທດລາວປະຈຸບັນ)ໄດ້ກາຍເປັນແຄວ້ນໜ່ີືງຂອງອິນດູຈີນຝຣ່ັງເສດ,
ພາຍໃຕ້ແອກປົກຄອງຂອງພວກລ່າເມືອງຂື້ົນຝຣັ່ງ, ປະຊາຊົນລາວໄດ້ຖືກກົດຂີ່ຂູດຮີດຢ່າງແສນສາຫັດ, ສະນັ້ົນ,
ປະຊາຊົນລາວຜູ້ຮັກຊາດຈິ່ີງໄດ້ລຸກຂືົ້ນຕໍ່ສູ້ຢ່າງພິລະອາດຫານ ແລະ ທລະຫົດອົດທົນ, ໃນໄລຍະກ່ອນສົງຄາມໂລກ
ຄ້ັງົ ທີ II ໄດມ້ ີຫາຍຂະບວນການຕ່ໍສທູ້ ່ີເດັ່ນ ເຊັ່ນ ຂະບວນທີ່ນາໍ ພາໂດຍພໍ່ກະດວດ ( ຄ.ສ 1901-1903) ອງົ ແກວ້ -
ອົງກົມມະດໍາ (ຄ.ສ 1901-1937), ຂວນບວນຂອງເຈົ້າຟູ້າປາໄຈ (ຄ.ສ 1918-1922), ອົງແສນ (ຄ.ສ 1915),
ນາຍຄູຄໍາ (ຄ.ສ 1920)... ເນືີ່ອງຈາກວ່າຂະບວນການຕ່ໍສູ້ເຫົ່ັານີ້ົເກີດຂື້ົນແບບກະແຈກກະຈາຍ ແລະ ຂາດການ
ປະສານສົມທົບກັນ ທັງຢູ່ພາຍໃນ ແລະ ອິນດູຈີນ ຂະບວນການຍັງບ່ໍທັນເຂັ້ົມແຂງພຽງພ, ອາວຸດຫ້າສະໄໝ,
ສະພາບສາກົນບ່ໍອໍານວຍ, ບ່ໍມີພັກນາໍ ພາ ກົງກັນຂ້າມສດັ ຕູພັດເຂັົ້ມແຂງ... ສະນັົ້ນທຸກຂະບວນການຕ່ໍສູ້ຈິີ່ງບ່ໍໄດ້ຮັບ
ໄຊຊະນະ.

ກ້າວເຂົ້າສູ່ຊຸມປີ 30 ຂອງສະຕະວັດທີ XX ຍ້ອນໄດ້ຮັບແສງສະຫວ່າງຈາກແນວທາງການປະຕິວັດຂອງ
ພັກຄອມມຸຍນິດອິນດູຈີນ, ການຕ່ໍສູຂ້ ອງປະຊາຊົນລາວຈີ່ິງກາ້ ວສ່ຄູ ຸນນະພາບໃໝ,່ ຂະບວນການຕ່ໍສູ້ຂອງປະຊາຊົນ
ກໍາມະກອນ, ນັກຮຽນ, ນັກສຶກສາ, ປັນຍາຊົນ, ພ່ໍຄ້າຊາວຂາຍ... ໄດ້ລະເບີດຂືົ້ນຢູ່ຕາມຕົວເມືອງຕ່າງໆ ດ້ວຍ
ຫາຍຮູບແບບ. ແຕ່ພກ້າວສູ່ສົງຄາມໂລກຄັົ້ງທີ II ຈັກກະພັດລ່າເມືອງຂື້ົນຝຣັ່ງໄດ້ອ່ອນເພຍ ແລະ ຍອມຮັບຮູ້ອໍາ
ນາດຂອງຟາດຊິດຍ່ີປຸ່ນໃນອິນດູຈີນ. ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນລາວຕົກຢູ່ໃຕ້ 2 ແອກປົກຄອງທີ່ປ່າເຖືີ່ອນ. ຈົນມາຮອດ
ໄລຍະທ້າຍຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ົງທີ່ II, ຟາດຊິດຍີ່ປຸ່ນຍອມຈໍານົນຕ່ໍຝ່າຍສໍາພັນທະມິດ ແລະ ໝົດອໍານາດຢູ່
ອິນດູຈີນ. ເພື່ີອສວຍໂອກາດນີ້ົຄະນະພັກແຄວ້ນລາວຈິ່ີງໄດ້ນໍາພາປະຊາຊົນລາວລຸກຮື້ົຂືົ້ນຢດອໍານາດການປົກຄອງ
ຈາກພວກຟາດຊິດຍີ່ປຸ່ນ ໃນວັນທີ 23 ສິງຫາ ຄ.ສ 1945, ຈາກນັ້ົນ ກໍ່ຈັດຕັົ້ງລັດຖະບານລາວເອກະລາດ ແລະ
ປະກາດເອກະລາດໃຫໂ້ ລກຮັບຮູ້ ໃນວັນທີ 12 ຕລຸ າ ຄ.ສ 1945.

4. ພວກລາ່ ເມອື ງຂ້ນົື ຝຮງັ່ ກບັ ການຮກຸ ຮານລາວຄງົັ້ ທີ 2 (ຄສ 1945-1954)

ເປັນການເຂ້ົາມາຮຸກຮານລາວຄັົ້ງທີ 2 ດ້ວຍການປອມຕົວເປັນທະຫານຢູ່ຕາມເຂດທ້ອງຖີ່ນ ແລະ ເຈລະຈາ
ກັບອັງກິດ ແລະ ຈີນເພືີ່ອຂເຂົ້າມາປົດອາວຸດຍີ່ປຸ່ນໃນລາວ , ວັນທີ 5-8 ມີນາ ຢດບັນດາແຂວງພາກໃຕ້ເປັນຕົ້ນ:

ປາກເຊ, ສາລະວັນ, ອັດຕະປ, ວັນທີ 24 ເມສາ 1945 ຢດວຽງຈັນ, ວັນທີ 24 ພຶດສະພາ 1946 ສາມາດຢດຫວງ

ພະບາງໄດ້, ວັນທີ 21 ມີນາ 1946 ໃຊ້ກໍາລັງບຸກໂຈມຕີ ແລະ ຍິງຖະຫົັ່ມຕົວເມືອງທ່າແຂກຢ່າງໂຫດຮ້າຍປ່າເຖື່ີອນ,
ວັນທີ 27 ສົງຫາ 1946 ເຮັດສັນຍາກັບເຈົ້າສີສະຫວ່າງວົງເພືີ່ອໃຫ້ລາວຮັບຮູ້ວ່າຢູໃຕ້ການປົກຄອງເຄືອສະຫະພັນ
ອິນດູຈີນ ຝຮ່ງັ .

ຄສ 1949 ໄດ້ມີການເຄ່ີືອນໄຫວຕໍ່ຕ້ານຝຮັ່ງຂອງລັດຖະບານລາວພັດຖີ່ນ ທີິ່ເຕົ້າໂຮມກາລັງຢູ່ເຂດທ້ອງຖີ່ນ
ໂດຍສະເພາະແມ່ນ: ທ່ານໄກສອນ ພົມວິຫານ, ທ່ານສິງກະໂປ, ເຈົ້າສຸພານຸວົງ, ທ່ານພູມີ ວົງວິາຈິດ ແລະ ທ່ານ ຄໍາ

ໄຕ ສີພັນດອນ, ຄສ 1949-1950 ກໍາລັງປະກອບອາວຸດໄດ້ຮັບການສ້າງຕັ້ົງຂື້ົນເອີົ້ນວ່າ: ກອງຮ້ອຍລາຊະວົງ

(ກອງທັບປະຊາຊົນລາວປັດຈຸບັນ) ພ້ອມດຽວກັນກ່ໍໄດ້ສ້າງເຂດທີ່ໝັ້ົນທາງພາກເໜືອ ( ຫວົພັນ, ຊຽງຂາວງ, ນໍາ

ທາ, ຊຽງຮ່ອນຫົງສາ, ເມືອງໝອກ, ໜອງແຮດ). ພາກກາງ ( ຄາມ່ວນ, ສະຫວັນນະເຂດ). ພາກໃຕ້ ( ຈາປາສັກ
ແລະ ພູພຽງບເວນ).

73

ຄສ 1950 ສ້າງຕັົ້ງລັດຖະບານລາວຕ່ໍຕ້ານ ໂດຍໃຫ້ ເຈົ້າສຸພານຸວົງ ເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ທັງເປັນ
ປະທານແນວລາວອດິ ສະຫະ ໄດ້ວາງໂຄງການຕໍ່ສູ້ປົດປ່ອຍຊາດ.

ຄສ 1952 ສາມາດປົດປ່ອຍຫົວພັນ, ເມືອງທ່າແຂກ ແລະ ຕາມເສັົ້ນທາງເລກທີ 9 ແຂວງສະຫວັນນະ
ເຂດ. ມາຮອດ 1954 ເຂດທ່ີໝັົ້ນຫາຍແຫ່ງຖືກປົດປ່ອຍຈັກກພດັ ຝຮັ່ງຕົກໃນທ່າຢ້າູ ນກົວ ເຮດັ ໃຫ້ ອາເມລີກາຕອ້ ງ
ໄດ້ເຂົ້າມາຊ່ວຍເຫືອໃນສົງຄາມອິດູຈີນ ປະຕິບັດແຜນການ ( ນາວາ ) ປັບປຸງກາລັງທະຫານ ແລະ ກ່ໍສ້າງປັບປຸງ
ຄາ້ ຍດຽນບຽນຟູ ( ຫວຽດນາມເໜອື ) ເພີອື່ ເປັນຍດຸ ທະສາດໃນອິນດູນຈີນ.

ວັນທີ 7 ພຶດສະພາ 1954 ຄ້າຍດຽນບຽນຟູຖືກກອງທບັ ຫວຽດນາມປິດລ້ອມ ແລະ ບຸກຕີໃຫ້ປະລາໄຊຢາ່ ງ
ແສນເຈັບແສບທີ່ສຸດຂອງຝຮັ່ງ ແລະ ອາເມລິກາ. ຈາກນັົ້ນວັນທີ 26 ເມສາ 1954 ໄດ້ມີການເປີດກອງປະຊຸມເຊີ
ແນວທີ່ປະເທດສະວິດ ເພື່ີອເຈລະຈາບັນຫາອິນດູຈີນກັບປະເທດຕ່າງໆ , ຈົນມາຮອດ ວັນ ທີ 21 ກລະກົດ 1945
ໄດມ້ ກີ ານເຊັນສັນຍາເຊແີ ນວກ່ຽວກບັ ອຍິ ດຈູ ີນເຊີງ່ ມີເນອ້ົື ໃນດັ່ງນີ:ົ້

- ຝຮ່ັງຕອງຍອມພ່າຍແພ້ ແລະ ຍອມມອບເອກະລາດໃຫ້ແກ່ 3 ຊາດອິນດູຈີ
- ຕອ້ ງຖອນທະຫານອອກຈາກອິນດູຈີນ
- ທຸກໆປະເທດຕອ້ ງຕອ້ ງຍອມຮັບຮເູ້ ອກະລາດ, ສິດອໍານາດ ແລະ ຜນື ແຜນ່ ດິນອນັ ຄົບຖ້ວນຂອງ 3

ຊາດອນິ ດູຈີນ
- ທຸກຝ່າຍຕອງປະຕິບັດການຢຸດຍິງ ນັບແຕ່ ເວລາ 8:00 ນັບແຕ່ວັນທີ 6 ສີງຫາ 1954 ຈາກສັນຍາ

ດັ່ງກ່າວນີົ້ລັດຖະບານລາວອິດສະຫະໄດ້ມີ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມ: ຊາເໜືອ ແລະ ຜົ້ງສາລີ. ພາຍໃຕການນາພາຂອງ
ຄະນະພັກແຄ້ວນລາວ ແລະ ແນວລາວອິດສະຫະ ກໍາລັງໄດ້ມກີ ານເຕບີ ໃຫຍຂ່ ະຫຍາຍຕົວ.

5. ການເຄອື່ີ ນໄຫວກ່ສໍ າ້ ງກໍາລງັ ແລະ ເຂດທໝ່ີ ນັົ້ ຕຕໍ່ ້ານໃນທວັ່ົ ປະເທດ

ພາຍຫງັ ຈັກກະພັດຝຣ່ັງຢດຕົວເມືອງຕ່າງໆຂອງລາວເຮາົ ໄດ້ແລ້ວກ່ໄໍ ດເ້ ລີ່ມກສ່ໍ ້າງກໍາລັງຕາ່ ງຂ້ນົື ເຊັນ່ : ກໍສ່ ້າງ

ພືົ້ນຖານການຕ່ໍຕ້ານໃນໝູ່ປະຊາຊົນໂດຍອີງໃສ່ປະຊາຊົນຢູ່ຕາມຊົນນະບົດ. ສຶກສາອົບຮົມປະຊາຊົນສ້າງສົງຄາມ
ກອງຫອນ ດໍາເນນີ ການຕຕ່ໍ ້ານໃນທົັ່ວປວງຊົນ ທົ່ັວທຸກດ້ານ ແລະ ຍາວນານໄດ້. ແນວລາວອິດສະຫະວາງເຈດຈານົງ
ຖືເອົາເຂດພູດອຍ ແລະ ບ້ານນອກເປັນບ່ອນອີງ, ເອົາມະຫາຊົນຊາວໄຮ່ນາເປັນກາລັງຫວງຂະຫຍາຍແຕ່ນອກເຂົ້າຫາ

ຕົວເມຶອງ. ອອກແຮງບໍາລຸງກ່ໍສ້າງກໍາລັງປະຕິວັດໃຫ້ນັບມື້ົນັບແຂງແຮງ. ກອງປະກອບອາວຸດ, ກອງໂຄສະນາ ແລະ

ກອງປະຕິບັດງານຂົນຂວາຍປະຊາຊົນສ້າງພື້ົນການປະຕິວັດຂືົ້ນເຊີ່ງມີ: ກອງໂຄສະນາ, ກອງໄຊຍະຈັກກະພັດ, ກອງ

ໄຊຍະເຊດຖາທິລາດ, ກອງປັດໄຈ ແລະ ກອງຟູ້າງຸ່ມໂຮມເຂົ້າເປັນອັນດຽວກັນ ກອງທັບລາວອິດສະຫະຂື້ົນໃນວັນທີ
20 ມັງກອນ 1949. ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນບໍ່ຫົງເຊືີ່ອຄາເວົ້າຫອກລວງອັນຊົັ່ວຊ້າທີ່ເວົ້າເຖິງ’’ເອກະລາດ ແລະ ປະເທດ

ຊາດ ‘’ ຂອງພວກລ່າເມືອງຂືົ້ນຝຣັ່ງນັົ້ນອີກ. ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນຕັດສິນໃຈຕ່ໍສູ້ເພື່ີອໃຫ້ໄດ້ຮັບໄຊຊະນະຈາກພວກລ່າ
ເມອື ງຂົນື້ ຝຣັ່ງ ແລະ ພວກຫຸ່ນຂາຍຊາດ.

ຜ່ານຂະບວນການເຄື່ີອນໄຫວປະຊາຊົນສ່ວນຫາຍ ໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມການສະໜັບສະໜູນ ປະກອບສ່ວນເຂົ້າ
ໃນການຕ ໍ່ສູ້, ການຊ່ວຍເຫ ືອສະບຽງອາຫານ ແລະ ອາວຸດໃຫ້ແກ່ຂະບວນການຮັກຊາດ ແລະ ມີສູນກາງ
ການເຄ່ືີອນໄຫວຢູ່ຫາຍເຂດເຊັ່ນ:

- ເຂດຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜອື ເມືອງຊໍາໃຕ້, ເມືອງໂມ້, ເມືອງໂສຍ, ເມືອງສົບຮາວ, ຊຽງຄ,ໍ້ ຄະນະຊົີ້ນໍາ

74

ເຂດດ່ັງກ່າວມ:ີ ທ່ານ ໄກສອນ ພມົ ວິຫານ, ທ່ານ ມາ ໄຂຄໍາພິທນູ , ທ່ານ ຊຽງ (ເພຍຫອມ), ທ່ານ ສຫີ ວາດ ແກວ້
ບຸນພັນ...

ຮູບທີ 1 ໜ່ວຍກອງຫອນຢູ່ຊໍາເໜືອ

- ເຂດຕາເວັນຕກົ ສ່ຽງເໜອື ກວມເອາົ ແຂວງຫວງພະບາງ, ຫວງນາທ້ົ າ,ໄຊຍະບູລີ, ເມອື ງສິງ, ເມອື ງນງັ ,
ເມອື ງສະ, ເມືອງຕົ້ນເຜົິ້ງ, ເມືອງລອງ, ເມືອງປາກທາ, ເມືອງປາກແບງ່ , ເມືອງຫົງສາ, ເມືອງຊຽງຮອນ, ເມືອງລົມ...
ຄະນະນໍາເຂດນແີ້ົ ມນ່ : ທາ່ ນ ພູມີ ວງົ ວິຈິດ, ທາ່ ນ ອຕຸ ະມະ ຈນຸ ລະມະນີ...

- ເຂດເຄືີ່ອນໄຫວຢູ່ວຽງຈັນ, ເມອື ງທຸລະຄມົ , ເມືອງເຟອງ, ລອ້ ງສງັ , ລ້ອງຕອນ, ລ້ອງງີ່ມື , ບ້ານແຫ້,
ນາໂພ, ໜອງບົວ... ຄະນະນາໍ ເຄື່ອີ ນໄຫວຢູເ່ ຂດນແົ້ີ ມນ່ : ທາ່ ນ ໝ່ີນື ສົມວຈິ ິດ, ທາ່ ນ ໂຊດ ເພດລາສີ, ທາ່ ນ ທິດ
ມ່ວນ, ສາວ ຈັນທະລາ...

ຮບູ ທີ 2 ໜວ່ ຍກອງຫອນຢ່ວູ ຽງຈັນ

- ເຂດເຄືີ່ອນໄຫວຢູເ່ ຂດຊຽງຂວາງ ເມືອງໜອງແຮດ, ບວມຫົງ, ເມືອງໝອກ... ຄະນະຊ້ົີນາຢູ່ເຂດນົ້ີມີ
ທ່ານ ໄຟດ່າງ ລເບຍຢາວ, ທາ່ ນເຢຍວື, ທາ່ ນ ທ້າວ ຕ.ູ ..

75

- ເຂດເຄື່ີອນໄຫວຢູ່ແຂວງຄໍາມ່ວນ ແລະ ສະຫວັນນະເຂດ ມີເມືອງບລິຄັນ, ປາກຊັນ, ປາກກະດິງ,
ເມືອງພີນຄະນະຊີົ້ນໍາເຂດນ້ີົມີ ທ່ານ ໜູຮັກ ພູມສະຫວັນ, ທ່ານ ເຈົ້າສຸກ ວົງສັກ, ທ່ານ ສີສົມພອນ ລວັນໄຊ, ທ່ານ
ສີຊະນະ ສີສານ, ທ່ານ ສງິ ກະໂປ ສໂີ ຄດ ຈຸນລະມະນ.ີ ..

- ເຂດເຄື່ີອນໄຫວຢູ່ແຂວງຈໍາປາສັກ , ສາລະວັນ ແລະ ອັດຕະປ ຢູ່ພູພຽງບລິເວນ, ຕາໂງ, ທະຊຽງ,
ດັກຈງຶ , ດັກຊຸມ, ເຊກອງ... ຄະນະຊົນີ້ າ ມທີ າ່ ນ ຄາໄຕ ສີພັນດອນ, ທາ່ ນ ພນູ ສີປະເສີດ, ທາ່ ນສີທົນ ກົມມະດາ...

ການເຄືີ່ອນໄຫວຂອງຄະນະຮັກຊາດຢູ່ແຫ່ງຕ່າງໆສ່ວນຫາຍແມ່ນຢູ່ຕາມຊົນນະບົດຫ່າງໄກສອກຫີກ ຫື
ຕາມຖໍ້າ, ພູຜາປ່າດົງ ແຕ່ກ່ໍມີຈໍານວນໜຶ່ີງເຄື່ີອນໄຫວຢູ່ຕາມຕົວເມືອງໃຫຍ່. ໜ້າທີ່ຕົ້ນຂອງແຕ່ລະໜ່ວຍເຄືີ່ອນ
ໄຫວຕ່ໍຕ້ານ ໃນໄລຍະນີົ້ ແມ່ນການກ່ໍສ້າງຮາກຖານການເມືອງ ແລະ ການປຸກລະດົມສ້າງສົງຄາມກອງຫອນໃຫ້
ກວ້າງຂວາງ ແລະ ສູ້ຮົບດີ. ເອົາໃຈໃສ່ກ່ໍສ້າງພະນັກງານທ້ອງຖີ່ນໃຫ້ເປັນແກ່ນສານ. ເອົາໃຈໃສ່ກໍ່ສ້າງເຂດປົດປ່ອຍ
ແລະ ອອກແຮງຊວ່ ຍເຫອື ປະຊາຊນົ ໃນບລເິ ວນທີສ່ ັດຕຢູ ດຄອງຊັົວ່ ຄາວ.

ຜ່ານການເຄີື່ອນໄຫວຢ່າງຕັງົ້ ໜາ້ ຂອງບນັ ດາໜ່ວຍກອງຫອນ, ກອງໂຄສະນາປະກອບອາວຸດຈງ່ີິ ໄດ້ມຜີ ນົ ສໍາ
ເລັດໃນການປກຸ ລະດົມປະຊາຊົນໃຫ້ຮ່ວມຂະບວນການຕ່ໍຕ້ານນັບມື້ົນັບຫາຍ, ພ້ອມດຽວກັນກໍ່ສາມາດສະກັດລັດຕີ
ເປັນກົມກອງເຮັດໃຫ້ພວກຈັກກະພັດຝຣັ່ງໄດ້ຮັບຄວາມເສຍຫາຍ. ບົນພືົ້ນຖານການເຕີບໃຫຍ່ຂອງຂະບວນການ
ຕໍ່ຕ້ານນັົ້ນ, ພັກໄດ້ຕັດສິນໃຈສ້າງກໍາລັງທະຫານຫວງຂືົ້ນໂດຍຄັດເລືອກເອົາພະນັກງານ, ນັກຮົບຜູ້ດີເດັ່ນຂືົ້ນຈາກ
ບັນດາໜ່ວຍກອງຫອນ ແລະ ກອງໂຄສະນາປະກອບອາວຸດ ສ້າງເປັນກອງທັບລາວອິດສະຫະຂື້ົນຢ່າງເປັນທາງ
ການ, ໃນວັນທີ 20 ມັງກອນ ຄ.ສ 1949 ຢູ່ທີ່ກອງລາຊະວົງ ເຂດທີ່ໝັົ້ນຕາແສງລາວຮຸ່ງ, ເມືອງຊຽງຄໍ້ ແຂວງ
ຫວົ ພນັ .

ຮູບທີ 3 ທ່ານໄກສອນ ພົມວິຫານ ປະກາດແຕງ່ ຕງັ້ົ ກອງລາຊະວງົ ວັນທີ 20 ມັງກອນ ປີ ຄ.ສ 1949

ປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ໂອ້ລົມກັບບັນດາສະຫາຍສາມາຊິກພັກ ຫັງຈາກໄດ້ສ້າງຕັ້ົງພັກປະຊາຊົນ
ລາວ. ວັນທີ 20 ມັງກອນ ຄ.ສ 1949 ເຊີງ່ິ ລວມມີ 25 ຄົນ, ໃນນນ້ົັ ແມນ່ ທ່ານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ເປນັ ຜູ້ບນັ ຊາ
ການສູງສຸດພາຍຫັງສ້າງຕັົ້ງບໍ່ດົນ ກອງເອກະລາດອືີ່ນໆ ເຊັ່ນ ກອງໄຊຍະຈັກກະພັດ, ກອງໄຊຍະເສດຖາທິລາດ,

76

ກອງປັດໄຈ ແລະ ກອງຟູ້າງຸ່ມໄດ້ໂຮມເຂົ້າກັນເປັນອັນດຽວການສ້າງຕັົ້ງກອງກໍາລັງປະກອບອາວຸດ ດັ່ງກ່າວ ເປັນ
ບາດລ້ຽວແຫ່ງປະຫວັດສາດການຂະຫຍາຍກໍາລັງປະຕິວັດ, ເຮັດໃຫ້ການຂະບວນການປະຕິວັດປົດປ່ອຍຊາດເຕີບ
ໃຫຍ່ເຂມົັ້ ແຂງຂ້ືນົ .

ສໍາລັບພາກສ່ວນລາວອິດສະຫະພັດຖິ່ີນທ່ີອາໄສຢູ່ທີ່ປະເທດໄທ, ສ່ວນໃຫຍ່ແມ່ນເຄີ່ືອນໄຫວຕາມບັນດາ
ແຂວງຊາຍແດນລາງ-ໄທ ເຊັ່ນ ໜອງຄາຍ, ອຸດອນ, ເລີຍ, ສະກົນນະຄອນ ແລະ ອຸບົນ. ພາກສ່ວນດັ່ງກ່າວນີົ້
ໄດ້ເຄ່ືີອນໄຫວເຕ້ົາໂຮມກໍາລັງ, ຝກແອບ, ອົບຮມົ ແລະ ຜັດປ່ຽນກນັ ເຂ້ົາມາເຄືີ່ອນໄຫວຢູ່ລາວ ໂດຍສະເພາະແມ່ນ
ບັນດາແຂວງ ແຄມແມນ່ ໍ້າຂອງ.

ມາຮອດ ປີ ຄ.ສ 1949 ສະພາບການຢູ່ປະເທດໄທ ໄດ້ມີການປ່ຽນແປງ ອັນໄດ້ເປັນຜົນສະທ້ອນຕ່ໍ
ການເຄືີ່ອນໄຫວປະຕິວັດຂອງລັດຖະບານລາວອິດສະຫະ ພັດຖິີ່ນ ຄື ລັດຖະບານຂອງທ່ານປີດີ ພະນົມຍົງ ເຊິີ່ງເປັນ
ລັດຖະບານທີ່ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນການເຄື່ີອນໄຫວຂອງລັດຖະບານລາວອິດສະຫະພັດຖີ່ນ ນັ້ົນຖືກຄົ່ັນລົ້ມລົງ
ແລະ ປ່ຽນແທນໂດຍ ລັດຖະບານ ປພິບູນ ສົງຄາມ ເຊິ່ີງເປັນລັດຖະບານທີນິຍົມອາເມລິກາ ແລະ ອູ້ມຊູຊ່ວຍເຫືອ
ແລະ ບອກໃຫ້ເຈົ້າ ເພັດສະລາດ ນໍາພາຄະນະລັດຖະບານພັດຖິີ່ນກັບຄືນວຽງຈັນເຂົ້າຮ່ວມມືກັບຝຣັ່ງ. ພ້ອມດຽວ
ກັນນັ້ົນ, ຈັກກະພັດຝຣັ່ງຍັງໄດ້ສົ່ັງລູກມືຂອງຕົນໄປຊັກຊວນ, ຊື້ົຈ້າງຈອບອອຍເອົາບຸກຄົນສໍາຄັນໃນຄະນະ
ລັດຖະບານລາວອິດສະຫະພັດຖິ່ີນໃຫ້ກັບຄືນມາຮ່ວມມືກັບລັດຖະບານຫຸ່ນທີ່ສ້າງຕັົ້ງຂື້ົນ, ໂດຍອ້າງວ່າ ຝຣັ່ງ ມອບ
ເອກະລາດແກ່ລາວຢ່າງສົມບູນແລ້ວ... ໃນທ່ີສຸດຄະນະລັດຖະບານພດັ ຖນິ່ີ ກ່ໍຖືກຜັນແຍກ, ພາກສວ່ ນທີ 1 ທີ່ນາໍ ພາ
ໂດຍພະຍາ ຄໍາມ້າວ ວິໄລ ແລະ ປະກອບດ້ວຍຜູ້ນໍາສໍາຄັນໃນຄະນະ ລັດຖະບານຫາຍຄົນ ເຊັ່ນ ກະຕ່າຍ ໂດນສະ
ໂສລິດ, ຜຸຍຊະນະນີກອນ, ບຸນອູ້ມ, ເຈົ້າສຸວັນນະພູມມາ... ໄດ້ເປີດກອງປະຊຸມຂົື້ນທ່ີບາງກອກ ແລະ ປະກາດຍຸບ
ລັດຖະບານຂອງຕົນ ໃນວັນທີ 25 ຕຸລາ ຄ.ສ 1949 ຈາກນັ້ົນກ່ໍກັບຄືນມາຍອມຈໍານົນຕ່ໍຝຣັ່ງເພືີ່ອຮັບເອົາແໜ່ງສໍາ
ຄັນໃນລັດຖະບານຫຸ່ນ. ໃນວັນດຽວກັນນັົ້ນ ( 25 ຕຸລາ ) ໃນນາມຄະນະລັດຖະບານລາວອິດສະຫະພັດຖິີ່ນຜູ້ຮັກ
ຊາດ, ເຈົ້າສຸພານຸວົງ ໂດຍໄດ້ຮັບການເຫັນດີຈາກ ເຈົ້າ ເພັດສະລາດກໍ່ໄດ້ເປີດ ກອງປະຊຸມທີ່ບາງກອກ ເຊັ່ນກັນ
ເພື່ີອເປີດໜ້າກາກ ແລະ ກ່າວປະນາມຜູ້ຂາຍຊາດ, ຢນຢັນຄວາມຕັດສິນໃຈ ແລະ ຫັກໝັ້ົນຂອງຂະບວນລາວ
ອິດສະຫະທີ່ຈະສືບຕ່ໍ ຕ່ໍສູ້ຈົນໄດ້ຮັບໄຊຊະນະຢ່າງສົມບູນ. ຈາກນັ້ົນ, ເຈົ້າ ສຸພານຸວົງ ກໍ່ໄດ້ນໍາພາຄະນະຂອງຕົນກັບ
ມາເຂດທີ່ໝັ້ົນຕໍ່ຕ້ານຢູ່ປະເທດລາວເພືີ່ອສືບຕ່ໍພາລະກິດປະຕິວັດຕ່ໍສູ້ຂັບໄລຈັກກະພັດຝຣັ່ງ ຍາດເອົາເອກະລາດອັນ
ສມົ ບນູ ມາໃຫປ້ ະເທດຊາດ.

77

ບດົ ທີ 9
ຂະບວນການຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ

ເວລາ 6 ຊວ່ັົ ໂມງ

ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ກັ ສກຶ ສາ ສາມາດ:
 ອະທບິ າຍ ມນູ ເຊອ້ົື ຕສ່ໍ ອູ້ ນັ ພລິ ະອາດຫານໃນການເຄອີື່ ນໄຫວຕຕ່ໍ າ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາມລກິ າ ແລະ ລກູ ມແື ຕປ່ ີ

ຄ.ສ 1955-1957.
 ອະທບິ າຍ ການປບັ ປງຸ ກສໍ່ າ້ ງກາໍ ລງັ ປະຕວິ ດັ ຢູ່ 2 ແຂວງເຕາົ້ ໂຮມໄດ.້
 ອະທບິ າຍການຫນັ ທດິ ຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ ແລະ ລກູ ມໄື ດ.້

1. ການຕ່ສໍ ູ້ຂອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ ແລະ ລກູ ມແື ຕປ່ ິ
(ຄສ 1955-1957)

ຄສ 1955 ອາເມລິກາເຂົ້າມາແທນທີ່ ຝຮ່ັງດ້ວຍການສ້າງຕັົ້ງ ກ່ມຸ ຊອີ າໂຕ (ກຸ່ມອາລັກຂາເຂດອາຊປີ າຊີຟີກ

ເພື່ີອຮຸກຮານອາຊີ), ເຊີ່ງມີ: ອັງກິດດ ໄທ, ອາເມລິກາອີຕາລີ, ນິວຊີແລນ, ຟິລິບປິນ, ປາກິດສະຖານ ພ້ອມສັນຍາ
ຕິດຄັດມາພ້ອມ ມີ: ລາວ, ຫວຽດນາມ, ກໍາປູເຈຍ ຕ້ອງຢູ່ພາຍໃຕ້ເຂດຄວບຄູມຂອງສັນຍາ, ພ້ອມດໍາເນີນການ
ທາໍ ລາຍສນັ ຍາເຊແນວ.

1.1 ການປກົ ປກັ ຮກັ ສາ ແລະ ກສ່ໍ າ້ ງ 2 ແຂວງເຕາ້ົ ໂຮມ

ໂດຍປະຕິບັດຕາມຂ້ໍກໍານົດຂອງສັນຍາເຊີແນວ ປີ ຄ.ສ 1954, ກໍາລັງປະຕິວັດທັງໝົດໄດ້ເຄືີ່ອນຍ້າຍໄປ
ເຕົ້າໂຮມຢູ່ 2 ແຂວງ ຜົ້ງສາລີ ແລະ ຊໍາເໜືອ (ຫົວພັນ) ເພື່ີອລຖ້າການແກ້ໄຂບັນຫາທາງດ້ານການເມືອງແຫ່ງຊາດ.
ແຕ່ໃນຂະນະດຽວກັນນັົ້ນລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກເຊິີ່ງໄດ້ຮັບການບົງການຈາກຈັກກະພັດອາເມລິກາ ໄດ້
ພະຍາຍາມບກຸ ຕີ 2 ແຂວງເຕົາ້ ໂຮມຂອງຝ່າຍປະເທດລາວ, ຫວັງດັບສນູ ກາໍ ລັງປະຕິວັດລາວ.

ການເຈລະຈາປະສົມຮອບທໍາອິດທີ່ເປີດຂື້ົນຢູ່ທົັ່ງໄຫຫີນ (ຊຽງຂວາງ) ເລີ່ມແຕ່ວັນທີ 6 ມັງກອນ 1955
ໂດຍແມ່ນ ທ່ານ ພູມີ ວົງວິຈິດ ເປັນຫົວໜ້າຄະນະຝ່າຍປະເທດລາວ, ກອງປະຊຸມໄດ້ປະກາດຖະແຫງການຮ່ວມກັນ
ໃນວັນທີ 19 ມັງກອນ ປີ ຄ.ສ 1955 ດັ່ງມີໃຈຄວາມອັນສໍາຄັນວ່າ “ທັງສອງຝ່າຍໄດ້ສະແດງຄວາມບລິສຸດຕ່ໍກັນ
ແລະ ທັງຮັບຮອງວ່າຮ່ວມມືກັນປະຕິບັດສັນຍາເຊີແນວເພ່ີືອພ້ອມກັນປັບປຸງສັນຕິພາບ ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນໄດ້ຮັບສິດ
ເສລີພາບ, ປະຊາທິປະໄຕປະເທດຊາດໄດ້ເປັນເອກະພາບ ແລະເອກະລາດຂອງຊາດໄດ້ຮັບຜົນ. ທັງສອງຝ່າຍກ່ໍເຫັນ
ວ່າໃນທຸກບັນຫາມີຄວາມກ່ຽວພັນເຖິງຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງຊາດ, ທັງສອງຝ່າຍຈະພະຍາຍາມຫາທຸກວິທີແກ້
ໄຂດວ້ ຍການເຈລະຈາໃຫ້ໄດຮ້ ບັ ຜນົ ສໍາເລັດອນັ ງົດງາມ”

ຕໍ່ກັບຖະແຫງການນີົ້ຝ່າຍປະເທດລາວໄດ້ປະກາດຕໍ່ມວນຊົນຢ່າງສະຫງ່າຜ່າເຜີຍ, ແຕ່ວ່າຝ່າຍວຽງຈັນຊໍ້າ
ພັດປິດບັງ ແລະ ປະຕິເສດຜົນຂອງການເຈລະຈາ. ວັນທີ 21 ມັງກອນ ຄ.ສ 1955 ພາຍຫັງການເຊັນຖະແຫງຮ່ວມ

78

ກັນ 3 ວັນ, ກະຕ່າຍກໍ່ໄດ້ອອກຄໍາສັ່ງໃຫ້ກໍາລັງປະກອບອາວຸດບຸກໂຈມຕີ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມຂອງຝ່າຍປະຕິວັດ ແລະ
ດໍາເນນີ ການປາບປາມຜຮູ້ ກັ ຊາດໃນທັ່ົວ 10 ແຂວງ.

ໃນວນັ ທີ 21 ມັງກອນ ຄ.ສ 1955 ກອງທະຫານລາຊະອານາຈັກບຸກໂຈມຕີເຂ້ົາເມືອງອູເໜືອ ແລະ ເມືອງອູ
ໃຕ້ ແຂວງຜົ້ງສາລີ, ວັນທີ 28 ມັງກອນ ຫາວັນທີ 4 ກຸມພາ ປີ ຄ.ສ 1955 ກະຕ່າຍໄດ້ໄຂບັ້ົນບຸກໂຈມຕີເຂົ້າເຂດ
ເມືອງເປີນ ແຂວງຫົວພັນ. ການບຸກໂຈມຕີຢູ່ແຕ່ລະສະໜາມຮົບນັ້ົນລ້ວນແຕ່ເຮັດໃຫ້ພວກເຂົາປະລາໄຊຢ່າງເຈັບ
ແສບ ແລະ ກ້າວໄປສູ່ການຂເຈລະຈາກັບຝ່າຍປະເທດລາວອີກ. ມາຮອດ ວັນທີ 9 ມີນາ ປີ ຄ.ສ 1955 ໄດ້ມີການ
ເຊັນສັນຍາຮ່ວມກັນທງັ ສອງຝ່າຍວ່າ “ສນັ ຍາຢຸດຍິງປະທະກັນດ້ວຍກໍາລັງທະຫານ”, ຫງັ ຈາກ 10 ວນັ ສັນຍາສະບັບນີົ້
ຄືໃນວັນທີ 19 ມີນາປີ 1955 ຝ່າຍກອງທັບຂອງລາຊະອານາຈັກກໍ່ໄດ້ສືບຕໍ່ບຸກໂຈມຕີເຂົ້າເມືອງເປີນອີກໃນໄລຍະ
ວັນທີ 19-31 ມນີ າປີ 1955 ພວກເຂົາໄດ້ເປີດບົັ້ນຮົບໃຫຍ່ ແລະ ນ້ອຍເຖິງ 20 ບົັ້ນຮົບ (ໄລຍະນີ້ົ ກົງກັບເປດີ ການ
ກອງປະຊຸມສ້າງຕັ້ົງພັກຢູ່ພາຍໃນແຂວງຫົວພັນ).ແຕ່ລະບັ້ົນຮົບກໍາລັງປະຕິວັດສາມາດຍາດໄດ້ທ່າເປັນເຈົ້າການ ແລະ
ບຸກຕີສັດຕູຄືນຢ່າງມີໄຊ. ພ້ອມດຽວກັນນັົ້ນ ພັກກ່ໍໄດ້ສົັ່ງພະນັກງານລົງຂົນຂວາຍປະຊາຊົນໃນທົັ່ວປະເທດເພືີ່ອເຜີຍ
ແບທາດແທ້ຮຸກຮານທໍາລາຍຂອງສັນຍາເຊີແນວ ປີ 1954 ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມື, ເຮັດໃຫ້ເກີດມີ
ຂະບວນການສະໜັບສະໜູນ ແນວທາງສັນຕິພາບ ຄວາມປອງດອງຊາດຂອງຝ່າຍປະເທດລາວ ແລະ ກ່າວປະນາມ
ໄປເຖິງບ່ອນທີ່ມີການຈດັ ຕັ້ົງແບບເປີດເຜີຍ ແລະ ປິດລັບເພືີ່ອເຄ່ີືອນໄຫວເຂ້ົາໃນເຂດຄວບຄຸມຂອງລັດຖະບານລາຊະ
ອານາຈັກ. ເຊີິ່ງເປັນຜົນເຮັດໃຫ້ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືມີຄວາມວຸ້ນວາຍ ແລະ ໃນທີ່ສຸດ ສັດຕູກ່ໍຕົກຢູ່ໃນ

ທາ່ “ຖືກປອູ້ ງກັນຕວົ ”

ມາຮອດວັນທີ 18 ພຶດສະພາປີ ຄ.ສ 1955 ລັດຖະບານກະຕ່າຍໄດ້ສັ່ງໃຫ້ແຂວງຕ່າງໆດໍາເນີນການເລືອກ
ຕັົ້ງໂດຍບໍ່ມີຝ່າຍປະເທດລາວເຂົ້າຮ່ວມ, ສະນັ້ົນ, ເຈົ້າ ສຸພານຸວົງ ໃນນາມປະທານແນວລາວອິດສະຫະໄດ້ກ່າວ

ປະນາມຄັດຄ້ານ ແຜນການ “ ເລືອກຕັ້ົງຕ່າງຫາກຂອງຝ່າຍລາຊະອານາຈັກ ແລະ ສະເໜີສືບຕໍ່ເຈລະຈາທາງດ້ານ
ການເມືອງ ເຊິີ່ງເປັນຜົນໃຫ້ສະພາຜູ້ແທນລາຊະດອນຈໍາຕ້ອງໄດ້ຕົກລົງເລືີ່ອນກໍານົດການປ່ອນບັດຈາກວັນທີ 28
ສງິ ຫາໄປເປັນວັນທີ 25 ທນັ ວາ ຄ.ສ 1955 ”.

ວັນທີ 17 ມິຖຸນາປີ ຄ.ສ 1955, ລັດຖະບານອາເມລິກາແຈ້ງໃຫ້ຮູ້ວ່າອາເມລິກາຈະເພີ່ມງົບປະມານ
ຊ່ວຍເຫືອໃຫ້ແກ່ລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກອີກໂດຍສະເພາະແມ່ນຈະຮັບປະກັນລາຍຈ່າຍທາງດ້ານການທະຫານ.
ດັງນ້ັົນ, ລັດຖະບານອາເມລິກາ ແລະ ລັດຖະບານຝ່າຍລາຊະອານາຈັກຄິດວ່າດ້ວຍກໍາລັງອັນມະຫາສານຂອງເງິນໂດ
ລາ, ອາວຸດຍຸດທະພັນທັນສະໄໝ ແລະ ກອງທະຫານຈໍານວນຫວງຫາຍບວກໃສ່ການຊ່ວຍເຫືອຢ່າງຮີບດ່ວນຈາກ

ກຸ່ມຊີອາໂຕໃນທຸກກລະນີ “ຄັບຂັນ”, ພວກເຂົາຈະເອົາຊະນະກໍາລັງປະຕິວັດຢ່າງແນ່ນອນ. ສະນົັ້ນ, ກະຕ່າຍເວລານີົ້
ໄດ້ຂຸ້ນຂ້ຽວເພີ່ມກໍາລັງທະຫານຂື້ົນເຖິງ 25.000 ຄົນ. ຈາກນັ້ົນກໍ່ມີຄໍາສັ່ງໃຫ້ບຸກໂຈມຕີເຂົ້າເຂດທີ່ໝັ້ົນກໍາລັງ
ປະຕິວັດ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມໂດຍຫວັງຈະດັບສູນກໍາລັງປະຕິວັດກັບທີ່. ນັບແຕ່ ເດືອນ ມິຖຸນາຫາເດືອນ ກລະກົດປີ
ຄ.ສ 1956 ຝ່າຍລາຊະອານາຈັກໄດ້ສົ່ັງທະຫານໂດດຈ້ອງ ແລະ ເຫົັ່າຮົບຕ່າງໆ ບຸກຕີໄດ້ເຖິງ 11 ຈຸດໃຫຍ່ໃນເຂດ
ເມືອງເປີນ ເຊັ່ນ ບ້ານນາເມືອງ, ບ້ານ ນາໂງ່ນ, ບ້ານ ນາກອງ, ບ້ານ ປ່າແປກ, ບ້ານ ພ້າວ, ບ້ານ ນາຊາລາ...
ເມອື່ີ ຢດໄດ້ແລວ້ ພວກເຂາົ ກ່ໍໄດສ້ ່ັົງເຈາ້ົ ເມືອງຄນົ ໄໝ່ໄປປກົ ຄອງແທນ.

ໃນຂະນະດຽວກັນລັດຖະບານໄທ, ຍັງສົັ່ງກໍາລງັ ທະຫານມາປະຊິດຕາມຊາຍແດນລາວ-ໄທໃນເຂດແຂວງໄຊ
ຍະບູລີ ແລະ ແຂວງຫວງນໍ້າທາ, ກຽມພ້ອມກະໂດດເຂົ້າມາຮ່ວມມືກັບກອງທັບລາຊະອານາຈັກ, ຂະຫຍາຍສົງຄາມ
ຢູ່ລາວຫວັງດັບສູນກໍາລັງປະຕິວັດ, ໄປພ້ອມກັບການບຸກໂຈມຕີ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມນັ້ົນ, ລັດຖະບານກະຕ່າຍຍັງໄດ້

79

ໃຊ້ເລ່ລ່ຽມການເຈລະຈາກັບຝ່າຍປະເທດລາວເພື່ີອຫອກລວງຫາງສຽງຢູ່ທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ. ໃນການ
ເຈລະຈານັົ້ນ ໄດ້ດໍາເນີນໄປຢ່າງຂາດວກັ , ຂາດຕອນເພາະລັດຖະບານກະຕ່າຍໄດ້ສັ່ງໃຫຄ້ ະນະລັດຖະບານຜູ້ແທນຝາ່ ຍ
ຕົນຢດຸ ເຊົາການເຈລະຈາຫາຍຄົ້ງັ , ໃນບາງປຢີ ຸດການເຈລະຈາເຖງິ 7 ຄ້ງັົ , ບາງຄັົ້ງແກ່ຍາວເວລາຮອດ 1 ປ.ີ

ຕ່ໍໜ້າສະພາບການອັນສັບສົນ ແລະ ເຄັ່ງຕຶງນີ້ົ, ພັກປະຊາຊົນລາວໄດ້ວາງແຜນນະໂຍບາຍປຸກລະດົມທົັ່ວ
ປວງຊົນໃຫ້ສາມັກຄີກັນລຸກຂືົ້ນຕ່ໍສູ້ (ສັດຕູອາເມລິກາ ແລະ ລູກມື), ເພື່ີອເຮັດໃຫ້ລາວເປັນປະເທດທີ່ມີສັນຕິພາບ,
ເປັນກາງ ແລະ ຄວາມຖືກຕ້ອງປອງດອງຊາດເປັນສິ່ີງສໍາຄັນ, ພ້ອມດຽວກັນນັ້ົນ, ເພີ່ນກ່ໍເປີດກວ້າງແນວໂຮມເອກະ
ພາບແຫ່ງຊາດຂົືນ້ .

ໄປພ້ອມກັບການຕ່ໍສູ້ດ້ວຍອາວຸດ, ແນວລາວຮັກຊາດຍັງໄດ້ຂົນຂວາຍ ແລະ ຈັດຕັົ້ງຂະບວນການທາງ
ການເມອື ງເຂົ້າໄປໃນເຂດທີ່ມີເງີ່ືອນໄຂໃນທ່ັົວປະເທດ, ໂດຍສະເພາະແມນ່ ແຂວງ ວຽງຈນັ , ຜົ້ງສາລີ ແລະ ຫົວພນັ .
(ຊໍາເໜືອ) ໄດ້ມີການຈັດຕັົ້ງການເດີນຂະບວນປະທ້ວງໂຮມຊຸມນຸມກ່າວປະນາມແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງ
ລັດຖະບານ ກະຕ່າຍທີ່ໄດ້ເຂັ່ນຂ້າຊາວຕ່ໍຕ້ານ, ໃຊ້ກໍາລັງບຸກຕີ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມຂອງຝ່າຍປະເທດລາວ ແລະ ປະ
ທ້ວງໃຫ້ລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກຫັນໜ້າເຈລະຈາກັບຝ່າຍປະເທດລາວດ້ວຍຄວາມຈິງໃຈເພືີ່ອແກ້ໄຂບັນຫາຂອງ
ຊາດໂດຍສັນຕວິ ິທີ ແລະ ໄວວາ.

ຜ່ານການສູ້ຮົບເປັນເວລາ 3 ປີ ເຊິ່ີງກວມເຖິງ 700 ກວ່າຄັົ້ງ, ກາລັງປະຕິວັດສາມາດດັບສູນສັດຕູເກືອບ

5.000 ຄົນ, ຈັບເປັນສະເລີຍເສິກ 200 ກວ່າຄົນ, ຢດອາວຸດໄດ້ 2.000 ກວ່າກະບອກ, ການສູ້ຮົບດ້ວຍກາລັງ
ປະກອບອາວຸດ ສົມທົບກັບການຕ່ໍສູ້ທາງດ້ານການເມືອງຂອງປະຊາຊົນລາວໃນທົ່ັວປະເທດເຮັດໃຫ້ເຂດເຕົ້າໂຮມ 2
ແຂວງຖຶກຮັກສາໄວ້ຢ່າງໝັົ້ນຄົງ. ບ່ໍພຽງແຕ່ເທົັ່ານັົ້ນໃນສອງແຂວງດັ່ງກ່າວຍັງໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ກ່ໍສ້າງຫາຍດ້ານ
ໄປພ້ອມໆກັນ ເຊັ່ນ ຈັດຕັ້ົງອໍານາດການປົກຄອງປະຊາຊົນຂື້ົນທຸກຂັ້ົນ, ຈັດຕັ້ົງທະຫານລາດກອງຫອນ, ຈັດຕັ້ົງ
ຂະບວນການຕ່າງໆ ເຊັ່ນ ຂະບວນລໍາລຽງຮັບໃຊ້ແນວໜ້າ, ຂະບວນການເພີ່ມພູນຜະລິດຜົນ ແລະ ຂະບວນ
ການຮໍ່າຮຽນປະຊາສຶກສາ. ຜ່ານໄລຍະ 2 ປີກວ່າ ຄື ປີ ຄ.ສ 1955 – 1957 ກໍາລັງປະຕິວັດສາມາດສ້າງບ້ານທີ່ມີ
ຮາກຖານທາງດ້ານການເມືອງດີ, ຫາຍບ້ານ ເຊັ່ນ ຢູ່ຊໍາເໜືອ ( ຫົວພັນ ) ມີ 350 ບ້ານ ແລະ ຢູ່ຜົ້ງສາລີ ມີ 462
ບ້ານ.

ທັງໝົດນີ້ົສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມໄດ້ຮັບການປັບປຸງກໍ່ສ້າງນັບມືົ້ນັບແໜ້ນແກ່ນ ແລະ
ຖກື ຮັກສາໄວ້ຢາ່ ງປອດໄພ.

1.2 ການຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວທວົັ່ 10 ແຂວງ

ການທີ່ອໍານາດລັດຖະບານກະຕ່າຍໂດນສະໂສລິດໄດ້ໃຊ້ກໍາລັງບຸກຕີເຂົ້າ 2 ແຂວງເຕົ້າໂຮມຂອງຝ່າຍ
ປະເທດລາວ. ປາບປາມຜູ້ຮກັ ຊາດໃນທົ່ັວ 10 ແຂວງ, ຕດັ ການເຈລະຈາ, ດໍາເນີນການເລືອກຕງັ້ົ ຕ່າງຫາກ ແລະ ເປີດ
ການໂຄສະນາໃສ່ຮາ້ ຍປູ້າຍສີທັບຖົມຝ່າຍປະເທດລາວໃນໄລຍະຜາ່ ນມານ້ັົນ,ໄດ້ຊ້ົີໃຫ້ປະຊາຊົນຊາວຜູ້ອອກແຮງງານ,
ນັກຮຽນຮູ້ປັນຍາຊົນ, ຂ້າລາຊະການ, ພໍ່ຄ້າຊາວຂາຍຕະຫອດຮອດຜູ້ຊົງຄຸນວຸດທິ, ພະສົງສໍາມະເນນ ແລະ ບຸກຄົນ
ຊນົັ້ ເທິງຈໍານວນໜີຶ່ງ ເຫັນໄດ້ກົນອຸບາຍແຊກແຊງຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ ທີ່ໃຊ້ລູກມຂື ອງເຂົາເພ່ືີອກ່ໍເສິກສົງຄາມ
ດບັ ສນູ ກາໍ ລງັ ຮກັ ຊາດລາວ.

ສະພາບສັງຄົມຢູ່ໃຕ້ການປົກຄອງຂອງລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກໃນໄລຍະນັ້ົນມີຄວາມສັບສົນວຸ້ນວາຍ
ໂດຍສະເພາະໃນວົງການຂອງຂ້າລາຊະການ, ນັກສກຶ ສາຮຽນຮູ້ປັນຍາຊນົ ຈນວນຫາຍ, ຕະຫອດຮອດພໍ່ຄ້າຊາວຂາຍ
ແມ່ນບ່ໍພໃຈກັບເຫດການ. ທັງໝົດນີົ້, ມັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນເກີດມີແນວຄິດເບື່ີອໜ່າຍຕໍ່ລັດຖະບານລາຊະ
ອານາຈັກ ແລະ ເກີດມີແນວຄິດຄຽດຊັງຈັກກະພັດອາເມລິກາຜູ້ຮຸກຮານ-ແຊກແຊງລາວ. ມັນໄດ້ສະແດງອອກໃນ

80

ການຕ່ໍສູ້ດ້ວຍຫາຍແບບທັງຖືກກົດໝາຍ ແລະ ບໍ່ຖືກກົດໝາຍ (ນອກກົດໝາຍ) ຢ່າງຟົດເດືອດ ແລະ ເນືີ່ອງນິດ
ລຽນຕິດ. ເຊັ່ນ ປະຊາຊົນຢູ່ຫາຍແຂວງໂດຍສະເພາະແມ່ນ ແຂວງວຽງຈັນ, ອັດຕະປ, ສາລະວັນ, ແຂວງຈໍາປາສັກ
ແລະ ແຂວງຫວງພະບາງໄດ້ຈັດຕ້ົັງການໂຮມຊຸມນມຸ ແຫ່ຂະບວນປະທ້ວງລັດຖະບານ ພ້ອມກັນນ້ົັນ, ປະຊາຊົນຍງັ ໄດ້
ສັົ່ງຈົດໝາຍຮ້ອງຟູ້ອງຍັງຄະນະກໍາມະການສາກົນທີ່ຕິດຕາມ ແລະ ກວດກາການປະຕິບັດສັນຍາເຊແນວຢູ່ລາວຢ່າງບ່ໍ
ຂາດສາຍເພື່ີອກ່າວຟູ້ອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືທີ່ຝນຕໍ່ກົດບັດບັນຍັດຂອງສັນຍາເຊີແນວໃນປີ ຄ.ສ
1954 ກ່ຽວກັບລາວ. ເຂົາເຈົ້າຍັງຄັດຄ້ານການສົ່ັງກອງທະຫານບຸກໂຈມຕີແຂວງຜົ້ງສາລີ ແລະ ຫົວພັນ ແລະ
ຄັດຄ້ານການປອ່ ນບັດເລອື ກຕ້ງົັ ຕ່າງຫາກຂອງລດັ ຖະບານລາຊະອານາຈກັ ...

ປະຊາຊົນຊາວບລິຄໍາໄຊ ໄດ້ສວຍໃຊ້ງານບຸນປະເພນີເພື່ີອເຕົ້າໂຮມກໍາລັງຕ້ານກັບການກວດລ້າງຂອງ
ຈກັ ກະພັດອາເມລກິ າ, ໂດຍເອີົ້ນງານບຸນນີວົ້ າ່ “ ບນຸ ປາບປາມພວກບາ້ ສງົ ຄາມ ”

ປະຊາຊົນເມືອງຮຸນ, ເມືອງໄຊໄດ້ເດັດດ່ຽວຕ່ໍສູ້ຕ້ານກັບແຜນຂອງລັດຖະບານທີ່ຈະປະກອບອາວຸດໃຫ້
ເຂົາເຈົ້າ. ບໍ່ພຽງແຕ່ເທົັ່ານັ້ົນ, ເຂົາເຈົ້າຍັງບໍ່ຍອມເຂົ້າຮ່ວມພິທີສາບານທີ່ລັດຖະບານຈັດຂື້ົນ. ປະຊາຊົນຫາຍທ້ອງຖິ່ີນ
ໃນທົັ່ວປະເທດ ໄດ້ຕ່ໍສູ້ຕ້ານກັບການເກນທະຫານຂອງຝ່າຍລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກ, ເຂົ້າເຈ້ົາໄດ້ແຫ່ຂະບວນໄປ
ຄາ້ ຍທະຫານເພອື່ີ ທວງເອາົ ລູກຫານຂອງເຂົາເຈ້ົາກບັ ມາເປັນພນົ ລະເມືອງດີ.

ໃນທ້າຍປີ ຄ.ສ 1955, ລັດຖະບານລາຊະອານາຈັກພວມປ່ອນບັດເລືອກຕັ້ົງພຽງຝ່າຍດຽວນັ້ົນ ປະຊາຊົນ
ຫາຍແຫ່ງ ບ່ໍຍອມໄປປ່ອນບັດເລືອກຕັົ້ງ ເຊັ່ນ ຢູ່ເມືອງປາກແຊງ (ແຂວງຫວງພະບາງ) ມີ 380 ບ້ານທີ່ບ່ໍຍອມໄປ
ປອ່ ນບັດ, ຢູ່ເມືອງຮຸນ, ເມືອງໄຊ ມີພຽງແຕ່ 7 ຄົນທີ່ຖືກບັງຄັບໄປປ່ອນບັດສ່ວນເຫືອນັ້ົນຫົບໜີກ່ອນ. ແຕ່ເຂົາເຈົ້າ
ກໍ່ໄດ້ເລືອກເອົາຜູ້ແທນທີ່ມີທັດສະນະກ້າວໜ້າເທົ່ັານັ້ົນ, ເຊັ່ນ ຢູ່ອັດຕະປ ເຂົາເຈົ້າປ່ອນເອົາ ທ່ານ ກິນິນ ພົນເສນາ,
ຢູ່ຈໍາປາສກັ ເຂົາເຈ້າົ ປອ່ ນເອາົ ທາ່ ນ ມະຫາກຸ ສຸວັນນະເມທີ ເປນັ ຕົ້ນ.

ຈາກການເຄືີ່ອນໄຫວຕ່ໍສູ້ໃນຫາຍຮູບການຂອງປະຊາຊົນໃນທົັ່ວ 10 ແຂວງ ທີ່ຕັົ້ງຢູ່ໃຕ້ການຄວບຄຸມຂອງ
ລັດຖະບານວຽງຈັນ ໂດຍທີ່ບໍ່ຫວັ່ນກົວອໍານາດປາຍປນຂອງສັດຕູນັົ້ນ ແຕ່ຢ່າງໃດເລີຍ, ເຮັດໃຫ້ຄະແນນສຽງຂອງ
ການເລືອກຕັ້ົງຂອງກະຕ່າຍຫ ຸດລົງ ແລະ ກະຕ່າຍໂດນສະໂສລິດຈໍາຕ້ອງລາອອກຈາກຕໍາແໜ່ງຂອງ
ນາຍົກລັດຖະມົນຕີໃນເດືອນ ກຸມພາ ຄ.ສ 1956. ຕົກມາໃນວັນທີ 21 ມີນາ ເຈົ້າສຸວັນນະພູມມາ ກໍ່ໄດ້ຮັບການ
ແຕ່ງຕ້ັົງເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີແທນເຊິີ່ງເຮັດໃຫ້ທ່າອ່ຽງແຫ່ງການພົບປະເຈລະຈາບັນຫາການເມືອງຂອງລາວມີທ່າ
ຄບື ໜ້າຂົືນ້ .

81

ບດົ ທີ 9

ຂະບວນການຕສ່ໍ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ (ຕ)ໍ່

ເວລາ 4 ຊວັ່ົ ໂມງ

ຈດຸ ປະສງົ ນກັ ຮຽນສາມາດ
 ອະທບິ າຍການຫນັ ທດິ ຕສໍ່ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ ແລະ ລກູ ມໄື ດ້
 ວເິ ຄາະການລວບລວມລາວ, ການສາ້ ງຕງົັ້ ລດັ ຖະບານປະສມົ ຄງ້ັົ ທີ 2 ແລະ ສນັ ຍາເຊແນວໃນປີ ຄ.ສ ກຽ່ ວກບັ
ລາວໄດ.້ 1962

2. ການຫັນທດິ ຕໍສ່ ຂູ້ ອງກອງທບັ ແລະ ປະຊາຊົນຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ ແລະ
ລູກມື ຄສ 1959-1962

ໃນຄະນະທີ່ອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືພວມໂຄ່ນລົ້ມລັດຖະບານປະສົມນັ້ົນ, ທ່ານໄກສອນ ພົມວິຫານ
ເລຂາທິການພັກປະຊາຊົນລາວພວມເຄື່ີອນໄຫວຢູ່ວຽງຈັນຈິງໄດ້ຮຽກໂຮມສະມາສິ ກພັກເພືີ່ອຄົ້ນຄວ້າຕີລາຄາ
ສະພາບການ ແລະ ໄດ້ສັງເກດວ່າພວກສັດຕູຈະຕ້ອງປາບປາມຂະບວນການປະຕິວັດ. ການ ‘’ ຫອກເສືອອອກຈາກ
ຖໍ້າ” ແລ້ວໃນກອງປະຊຸມນີ້ົ ທ່ານໄກສອນ ພົມວິຫານ ໄດ້ໃຫ້ທັດສະນະວ່າ ພວກເຮົາມີຄວາມຈາເປັນຕ້ອງຫັນທິດ
ຕໍ່ສູ້ຄືຈາກຕ່ໍສູ້ການເມືອງຖືກກົດໝາຍເປັນການຕ່ໍສູ້ດ້ວຍອາວຸດສົມທົບກັບການຕ່ໍສູ້ການເມືອງ. ຜູ້ທີ່ແມ່ນສະມາຊິກ
ສະພາໃຫ້ກັບຄືນເຂດທີ່ໝັ້ົນ ສູນກາງພັກໄດ້ລົງຄໍາເຫັນວ່າ ຜູ້ທີ່ແມ່ນສະມາຊິກສະພາຜູ້ແທນລາສະດອນໃຫ້ສືບຕໍ່
ການຕໍ່ສູ້ທວງຝ່າຍວຽງຈັນປະຕິບັດສັນຍາ. ຖ້າຫາກເກີດກລະນີສັດຕູຈະຈັບກຸມໄດ້,ຖ້າຫາກສາມາດໂຕນໜີຈາກ
ວຽງຈນັ ພອ້ ມກນັ ຈິ່ງີ ໃຫ້ໂຕນ. ຖ້າບໍ່ດງັ່ ນັ້ນົ , ຕອ້ ງໃຫ້ສັດຕູຈັບເສຍກ່ອນແລວ້ ຈິ່ີງຫາວິທີ່ແກໄ້ ຂຕາມຫງັ .

2.1 ການຜາ່ ວງົ ປດິ ລອ້ ມຂອງກອງພນັ ທີ 2 ວລິ ະຊນົ

ແຜນການດັບສູນກອງພັນທີ I ຢູ່ຊຽງເງິນ (ແຂວງຫວງພະບາງ) ແລະກອງພັນທີ II ຢູ່ທົັ່ງໄຫຫີນ(ແຂວງ
ຊຽງຂວາງ) ຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາແລະລູກມືແມ່ນໄດ້ມີມາແຕ່ການທໍາລາຍລັດຖະບານ ປະສົມພຸ້ນ.ດັ່ງນັົ້ນ,
ພາຍຫັງໂຄນລົ້ມລັດຖະບານລົງ,ພວກເຂົາຍິ່ີງເພີ່ມທະວີການເຄື່ີອນໄຫວທໍາລາຍກອງພັນທີ II, ເບື່ີອງຕົ້ນພວກເຂົາ
ໄດ້ໃຊ້ຮູບການຜັນແຍກຝ່າຍແນວລາວຮັກຊາດໂດຍການສັນຕິດ້ວຍການຊືົ້ຈ້າງຈອບອອຍດ້ວຍຍົດສັກຕໍາແໜ່ງ ,
ເງິນຄາໍ ,ຍງິ ສາວ....ຍວົ ະເຍົ້າໃຫມ້ ອບອາວຸດແລະຍອມເຂ້າົ ຢູ່ໃນກອງທັບແຫງ່ ຊາດ...ແຕ່ບ່ໍໄດຜ້ ົນ.

ມາຮອດວນັ ທີ 8 ພດຶ ສະພາປີ ຄ.ສ 1959 ພວກເຂົາໄດ້ເລີ່ມຕັດເຂ້ົາປາອາຫານແລະເຄ່ືີອງໃຊ້ສອຍພ້ອມທັງ
ຫັນປາຍປນເຂົ້າໃນວົງລ້ອມ, ບັງຄັບໃຫ້ແນວລາວຮັກຊາດຍອມຈໍານົນ.ໃນວັນຕໍ່ມາພວກເຂົາໄດ້ອອກຄໍາສັ່ງໃຫ້
ກອງພັນທີ II ໄປຮ່ວມພິທີໂອນກອງທະຫານແນວລາວຮັກຊາດເຂົ້າສັ່ງກັດກອງທັບລາຊະອານາຈັກ ແລະ ມີການ
ປະດັບຍົດເລື່ີອນຊັົ້ນອີກ,ແຕ່ບ່ໍມີທະຫານຄົນໃດປະຕິບັດຕາມ. ວັນທີ 15 ພຶດສະພາປີ 1959 ພວກເຂົາໄດ້ສົັ່ງກອງ

82

ທະຫານລາບ 7 ກອງພັນປິດລ້ອມກອງພັນທີ II, ສ້າງຕັົ້ງສໍານັກງານບັນຊາພິເສດຢູ່ໂພນສະຫວັນເຊິ່ີງມີທີ່ປກສາ
ອາເມລິກາ 11 ຄົນ.

ຕໍ່ໜ້າສະພາບການອັນເຄັ່ງຮ້ອນນີົ້ຄະນະກອງພັນທີ II ໄດ້ຕັດສິນຈະຜ່າວົງລ້ອມຂອງສັດຕູອອກໄປສູ່ເຂດທ່ີ
ໝັົ້ນປະຕິວັດໂດຍໄດ້ວາງແຜ່ນຢ່າງແນບນຽນ ຄື ວັນທີ 16 ພຶດສະພາຜູ້ບັນຊາກອງພັນທີ II ໄດ້ຫອກລວງສັດຕູວ່າ
ທະຫານຂອງຕົ້ນໄດ້ຮັບການເລື່ີອນຊັົ້ນປະດັບຍົດໃນວັນທີ 19 ພຶດສະພາປີ ຄ.ສ 1959.ຈົນມາຮອດວັນທີ 24
ພຶດສະພາປີ ຄ ສ 1959 ພາກສ່ວນໜຶີ່ງຂອງກອງພັນທີ II ຈິີ່ງໄດ້ປະທະທະຫານສັດຈູຢູ່ເຂດຊຽງຄົງແລະຕ່ໍມາກໍ່ໄດ້
ປະທະຢູ່ເມືອງຜ່າງ, ເມືອງງານ...ທຸກຄັົ້ງທີ່ປະທະກັນນັົ້ນກອງທະຫານປະຕິວັດໄດ້ຕໍ່ສູ້ຢ່າງອາດຫານ ແລະ ສາມາດ
ຜ່ານຜາໄປຮອດເຂດທໝີ ້ົນັ ຢາ່ ງປອດໄພ,ເຊງິີ່ ໃຊເ້ ວລາເຄອືີ່ ນທບັ ທັງໝົດ 17 ວັນ.

ສ່ວນກອງພັນທີ 1 ຢູ່ຊຽງເງິນ, ມີຈໍານວນໜຶີ່ງໄດ້ຕົກເຂົ້າໃນກົນອຸບາຍຂອງສັດຕູຍອມຮັບປະດັບຍົດ

ຕໍາແໜ່ງຂອງສັດຕູ, ສ່ວນຫາຍກຍັງເດັດດ່ຽວປະຕິວັດແຕ່ຈັບກາລະໂອກາດບທັນຈິ່ີງບໍ່ສາມາດແຫກວົງລ້ອມໄປໄດ້
ໝດົ ມີພຽງ 1/ 3 ເທາ່ັົ ນົັນ້ ທີອ່ ອກໄປສູ່ເຂດທໝ່ີ ້ົນັ ໄດໃ້ ນປີ ຄ.ສ 1959 ແລະ ໃນປຕີ ່ມໍ າຈງິ່ີ ໄປຮອດເຂດປົດປອ່ ຍ.

. ແຜນດັບສູນກອງພັນທີ 1 ຢູ່ທີ່ຊຽງເງີນ (ຫວງພະບາງ) ແລະ ກອງພັນທີ 2 ຢູ່ທົ່ັງໃຫຫີນ (ຊຽງຂວາງ)
ຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືແມ່ນມີມາແຕ່ການທໍາລາຍລັດຖະບານປະສົມ. ດັ່ງນັ້ົນ ພາຍຫັງຄົ່ັນລົ້ມ
ລັດຖະບານປະສົມລົງ, ພວກເຂົາຍິ່ີງເພີ່ມທະວີເຄືີ່ອນໄຫວທາລາຍກອງພັນທີ2, ເບື້ົອງຕົ້ນພວກເຂົາໄດ້ໃຊ້ຮູບການ

ຜັນແຍກຝ່າຍແນວລາວຮັກຊາດໂດຍສັນຕດິ ້ວຍການຊືຈ້ົ ້າງຈອບອອຍຍົດສັກຕາໍ ແໜງ່ , ເງນິ ຄາ ແລະ ຍງິ ສາວ...ຍວົ ະ
ເຍົາ້ ໃຫມ້ ອບອາວຸດ ແລະ ຍອມເຂົ້າຢໃູ່ ນກອງທບັ ແຫງ່ ຊາດ.

ມາຮອດວັນທີ 8 ພຶດສະພາ ຄສ 1959 ພວກເຂົາໄດ້ເລມີ່ ຕດັ ເຂົ້າປາອາຫານ ແລະ ເຄີອື່ ງໃຊ້ສອຍພອ້ ມທງັ

ຫັນປາຍປນເຂົ້າໃນວົງລ້ອມ, ບັງຄັບໃຫ້ຝ່າຍແນວລາວຮັກຊາດຍອມຈານົນ. ໃນວັນຕໍ່ມາພວກເຂົາໄດ້ອອກຄາສັ່ງ
ໃຫ້ກອງພັນທີ 2 ໄປຮ່ວມພທິ ີໂອນກອງທະຫານແນວລາວຮັກຊາດເຂົ້າສງັ ກັດກອງທັບລາຊະອານາຈກັ ແລະ ມີການ
ປະດັບຍົດເລືີ່ອນຊັົ້ນອີກແຕ່ບໍ່ມີທະຫານປະຕິວັດຄົນໃດປະຕິບັດຕາມ, ສະນັ້ົນ, ພວກເຂົາຈິ່ີງໄດ້ຮັດວົງລ້ອມເຂົ້າຕື່ີມ
ຫ່າງຈາກກອງພັນທີ2 ພຽງແຕ່ 30 ແມັດ ແລະ ວັນທີ 15 ພຶດສະພາ ພວກເຂົາໄດ້ສົັ່ງທະຫານລາບທີ 7 ປິດລ້ອມ
ກອງພັນທີ 2, ສ້າງຕ້ົງັ ສານກັ ງານບນັ ຊາພເິ ສດຢູ່ໂພນສະຫວນັ ເຊິີ່ງມີທ່ີປກສາອາເມລິກາ 11 ຄນົ .

ຕສໍ່ ະພາບການອັນຮີບດ່ວນນີົ້ຄະນະກອງພນັ ທີ 2 ຈະໄດ້ຕັດສິນໃຈຜ່າວົງປດິ ລອ້ ມຂອງສດັ ຕູອອກໄປສູ່ເຂດ
ທໝີ່ ັ້ົນປະຕິວັດໂດຍໄດວ້ າງແຜນຢ່າງແນບນຽນຄື ວັນທີ 16 ພດຶ ສະພາຜບູ້ ັນຊາກອງພນັ ທີ 2 ໄດ້ຫອກລວງສັດຕວູ ່າ
ທະຫານຂອງຕົນໄດ້ຍອມຮັບເອົາການເລື່ີອນຊັ້ົນປະດັບຍົດ. ມາຮອດວັນທີ 18 ພຶດສະພາ ຄສ 1959 ຄະນະ
ກອງພັນທີ 2 ໄດ້ບັນຊາກອງທະຫານລວມທັງແມ່ຍິງຖືພາ, ເດັກນ້ອຍ ແລະ ຜູ້ເຈັບປ່ວຍທັງໝົດຜ່າວົງປິດລ້ອມທີ່
ໜາແໜ້ນຂອງສັດຕູອອກໄປຢ່າງປອດໄພ, ມາຮອດວັນທີ 24 ພຶດສະພາ 1959 ພາກສ່ວນໜຶ່ີງຂອງກອງພັນທີ 2

ໄດ້ປະທະກັບສັດຕຢູ ູ່ເຂດຊຽງຄງົ ແລະ ຕມໍ່ າກໍ່ປະທະຢເູ່ ມືອງຜ່າງ, ເມອື ງງານ... ທກຸ ຄ້ັງົ ທ່ີປະທະກັນກັນກອງທະຫານ
ປະຕິວັດໄດ້ຕ່ໍສູ້ຢ່າງອາດຫານ ແລະ ສາມາດຜ່ານຜ່າໄປຮອດເຂດທີ່ໝົ້ັນໄດ້ຢ່າງປອດໄພ, ເຊິ່ີງໃຊເ້ ວລາເຄື່ີອນທັບທັງ
ໝົດ 17 ວັນ.

83

ສ່ວນກອງພັນທີ I ຢູ່ຊຽງເງິນ, ມີຈໍານວນໜຶ່ີງໄດ້ຕົກເຂົ້າກົນອຸບາຍຂອງສັດຕູ ຍອມຮັບການປະດັບ
ຍົດຕໍາແໜ່ງຂອງສັດຕູ, ແຕ່ສ່ວນຫາຍກ່ໍຍັງເດັດດ່ຽວປະຕິວັດແຕ່ຈັບກາລະໂອກາດບໍ່ທັນຈິີ່ງບ່ໍສາມາດແຫກວົງລ້ອມ
ໄປໄດໝດົ ມີພຽງແຕ່ 1/3 ເທົັ່ານ້ັົນທີ່ອອກໄປສູ່ເຂດທີ່ໝ້ົັນໄດ້ໃນປີ ຄ.ສ 1959 ແລະ ໃນປີຕມ່ໍ າຈ່ິີງໄປຮອດເຂດປົດ
ປ່ອຍ.

2.2 ການແຫກຄກຸ ຂອງຜນູ້ າໍ ແນວລາວອດິ ສະຫະ

ພາຍຫັງການປິດລ້ອມເຮືອນຂອງບັນດາຜູນ້ າແນວລາວຮັກຊາດມາຕັົ້ງແຕ່ວັນທີ 12 ພຶດສະພາ ຄສ 1959
ມາຮອດວັນທີ 28 ກລະກົດປີດຽວກັນລັດຖະບານຜຸ່ຍໄດ້ໃຊ້ກາລັງຕາລວດ ແລະ ສາລະວັດທະຫານໄປຈັບຕົວຜູ້ນໍາ
ແນວລາວຮັກຊາດ 16 ທ່ານ ເຊ່ິີງໃນນົັນ້ 8 ທ່ານແມນ່ ສະມາຊກິ ສະພາເຊນ່ັ :

1. ທາ່ ນ ສຸພານຸວງົ
2. ທ່ານ ພູມີ ວົງວິຈິດ
3. ທາ່ ນ ໜຮູ ັກ ພູມສະຫັວນ
4. ທາ່ ນ ພູນ ສີປະເສດີ
5. ທ່ານ ຄໍາຜາຍ ບຸບພາ
6. ທາ່ ນ ມາ ໄຂ ຄໍາພິທູນ
7. ທາ່ ນ ສທີ ົນ ກົມມະດໍາ
8. ທາ່ ນ ສງິ ກະໂປ ສໂີ ຄດຈນຸ ນະມາລິ
9. ທາ່ ນ ໝ່ນີື ສົມວຈິ ິດ
10. ທ່ານ ເພາົ້ ພິມມະຈັນ
11. ທ່ານ ມະຫາສົມບນູ ວງົ ໜບູນທໍາ
12. ທ່ານ ສີສະນະ ສສີ ານ
13. ທາ່ ນ ຄາໍ ເພັດ ສົມມະຈັນ
14. ທາ່ ນ ພເູ ຂົາ
15. ທ່ານ ບົວສີ
16. ທ່ານ ມານະ
ພວກເຂົາໄດ້ຈັບກຸມຜູ້ນໍາ 16 ທ່ານນີົ້ໄປຂັງທີ່ຄຸກໂພນເຄັງ, ໂດຍເສກສັນປັຶ້ນແຕ່ງເລືີ່ອງວ່າ “ຜູ້ແທນແນວ

ລາວກະບົດຊາດ” ຫວັງວ່າຈະເອົາຂຶົ້ນຈໍາຄຸກຕະຫອດຊີວິດ. ຂ່າວການຈັບກຸມແນວລາວຮັກຊາດໄດ້ເຮັດໃຫ້

ມະຫາຊົນແຕກຕືີ່ນ ແລະ ຄຽດແຄ້ນທີ່ສຸດ, ເກີດມີການປະທ້ວງໂຮມຊຸມນຸມຂຶ້ົນຢ່າງຫວງຫາຍຂະບວນມີຮອດ

ຂະບວນພະສົງ (ວັດສີຖານເໜືອ) ເມືອງສີໂຄດຕະບອງ, ນະຄອນວຽງຈັນໃນປັດຈຸບັນ, ທວງໃຫ້ປ່ອຍແນວລາວ

ຮັກຊາດ. ຂະບວນການຕ່ໍສູ້ຂອງມະຫາຊົນໄດ້ເຮັດໃຫ້ເກີດມີຄວາມວຸ້ນວາຍຢູ່ໃນວົງການລັດຖະບານວຽງຈັນເຊັ່ນ
ວັນທີ 14 ທັນວາ ປີ ຄ ສ 1959 ຜຸຍໄດ້ດັດແປງລດັ ຖະບານໂດຍປດັ ເຂ່ຍ ພູມີໜ່ໍສະຫັວນ ແລະ ພັກພວກອອກແຕ່
ລັດຖະບານ. ມາຮອດວັນທີ 26 ເດອື ນດຽວກນັ ພູມໜີ ສໍ່ ະຫັວນ ໄດ້ຮ່ວມກັບ ນາຍພົນອວ້ ນ ລາທິກນຸ , ອາຄໍາ ແລະ

ສູນທອນ ເຮັດລັດຖະປະຫານໂຄນລົ້ມລັດຖະບານຜຸຍ ຊະນະນິກອນລົງໃນວັນທີ 31 ທັນວາ ປີຄ ສ 1959.ສະນັ້ົນ,
ມາຮອດວັນທີ 30 ພຶດສະພາ ປີ ຄ ສ 1960 ກຸປະສິດອະໄພ ຈໍາຕ້ອງປະກາດຍຸບເລີກລັດຖະບານຂອງຕົນ. ວັນຕ່ໍ

ມາເຈົ້າຊີວິດກ່ໍໄດ້ບົ່ັງຕົວໃຫ້ເຈົ້າສົມສະນິດປະກອບ ລັດຖະບານຊຸດໃໝ່ຂຶ້ົນແທນ, ລັດຖະບານຊຸດນີົ້ແມ່ນເຈົ້າ ສົມ

84

ສະນິດເປັນນາຍົກແຕ່ອໍານາດຕົວຈິີ່ງແມ່ນຂຶົ້ນກັບອໍານາດຂອງພູມີ ໜສະຫັວນຜູ້ເປັນຮອງນາຍົກແລະທັງເປັນ
ລັດຖະມົນຕີປູ້ອງກັນຊາດເຊັ່ນເດີ່ມ. ພູມີ ໜສະຫັວນໄດ້ໃຊ້ອໍານາດຜະເດັດການຄື ປະກອບກອງທະຫານເພີ່ມຂຶົ້ນ
40 000 ຄົນໃນທ້າຍປີ ຄ ສ 1960, ປ່ຽນເອົານາຍທະຫານເຂົ້າແທນຕໍາແໜງ່ ເຈ້ົາແຂວງ, ເຈົ້າເມືອງປະກອບອາວຸດ

ໃຫຕ້ ໍາຫວດ, ທະຫານ ແລະ ດໍາເນີນປາບປາມຄນົ ຮັກຊາດຢາ່ ງຮາ້ ຍກາດ.

ໃນຂະນະດຽວກນັ ນີົ້, ຝາ່ ຍແນວລາວຮັກຊາດທີ່ຢໃູ່ ນຄກຸ ໂດຍສະເພາະຢູ່ຕວົ ເມືອງວຽງຈນັ ກ່ໍເຄືີອ່ ນໄຫວ
ປຸກລະດົມຂົນຂວາຍມະຫາຊົນ ໃຫ້ເຄື່ີອນໄຫວໂຮມຊຸມນຸມກ່າວປະນາມລັດຖະບານວຽງຈັນ ທວງໃຫ້ປ່ອຍທ່ານ
ຜູ້ນໍາແນວລາວຮັກຊາດອອກຈາກຄຸກ, ວ່ານໃບປວິ ...

ສ່ວນຜູ້ນໍາຢູ່ໃນຄຸກກໍ່ໄດ້ໃຊ້ຄວາມພະຍາຍາມຂົນຂວາຍເອົາສາລະວັດທະຫານໃຫ້ກາຍເປັນແກ່ນສານຈົນໃນ
ທີ່ສດຸ ພວກສາລະວັດທະຫານທຍ່ີ າມຄຸກນັ້ົນເອງໄດເ້ ປນັ ຜອູ້ ໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກກ່ ານແຫກຄກຸ ຂອງທ່ານ
ຜນູ້ າໍ .

ໃນທ່ຽງຄືນວັນທີ 23 - 24 ພຶດສະພາ 1960, ຜູ້ນໍາແນວລາວຮັກຊາດ 16 ທ່ານພ້ອມດ້ວຍສາລະວັດ 8
ທ່ານ ແລະ ຜູ້ປະສານງານຈາກພາຍນອກຄື ທ່ານ ຊຽງສົມ ເຊີິ່ງເປັນຜູ້ນໍາທ່ານແຫກຄຸກ. ຜູ້ນໍາແນວລາວທັງໝົດໄປ
ປອມເປັນສາລະວັດທະຫານ ແລະ ແບ່ງອອກເປັນ 3 ໝວດລິດລອດເດີ່ນອອກຈາກຄຸກໂພນເຄັງຢ່າງພິລະອາດຫານ
ແລະນຽນທີ່ສຸດ. ການເດີນທາງໄດ້ຜ່ານທັົ່ງນາບ້ານໂພນແຕ້, ບ້ານໜອງທາ (ເມືອງສີໂຄດຕະບອງນະຄອນຫວງວຽງ
ຈັນ) ແລ້ວໄປສູ່ເຂດທີ່ໝັ້ົນຢູ່ບລິເວນພູພະນັງ (ເມືອງສັງທອງ ນະຄອນຫວງວຽງຈັນ) ຈາກນັ້ົນກໍ່ສືບຕໍ່ເດີ່ນທາງໄປ
ຫາເຂດປົດປ່ອຍດວ້ ຍຄວາມປອດໄພ.

ຍ້ອນນໍາໃຈຮັກຊາດຂອງປະຊາຊົນ. ການໂຕນອອກຈາກຄຸກ ແລະ ຜ່າວົງປິດລ້ອມຢາ່ີງມີໄຊຂອງທ່ານຜູ້ນໍາ
ແນວລາວຮັກຊາດນົັ້ນ ສະແດງເຖິງການມີນໍາໃຈຮັກຊາດ, ຮັກຄວາມເປັນທໍາ ແລະ ການມີນໍາໃຈຕໍ່ສູ້ຢ່າງເດັດດຽວ
ຂອງບັນດາທ່ານຜູ້ນໍາ. ໃນນົັ້ນ, ມີທັງຜູ້ຮັກຊາດຢູ່ໃນຖັນແຖວສາລະວັດທະຫານພວກຫຸ່ນວຽງຈັນນໍາດ້ວຍ. ພ້ອມ
ກັນນັ້ົນເຫດການໂຕນຄຸກຢ່າງໜ້າອັດສະຈັນຂອງບັນດາຜູ້ນໍາແນວລາວຮັກຊາດໄດ້ນໍາເອົາຄວາມພາກພູມໃຈ ແລະ
ປຕິ ຊິ ມົ ຊ່ີືນຢາ່ ງລົ້ນເຫືອມາສູປ່ ະຊາຊົນທ່ວົັ ປະເທດໃນການຕໍຕ່ ້ານຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ ແລະ ລູກມ.ື

ຍ້ອນນ້ໍໃຈຮັກຊາດຂອງປະຊາຊົນ. ດັ່ງນັົ້ນ, ຢູ່ຕາມທ້ອງຖີ່ນຕ່າງໆ ທີ່ຜູ້ນາລາວຜ່ານໄປເຂົາຈິ່ີງໄດ້ຮັກສາ
ຄວາມລັບໂດຍການຕິດຕ່ໍພົວພັນ. ພາທາງປົກປິດທ່ານຜູ້ນໍາແນວລາວຮັກຊາດ ແລະ ຈັດຕັ້ົງການສູ້ຮົບຕາມທາງໄລ່
ຈັບຂອງສັດຕູ. ຜ່ານໄລຍະເວລາຫາຍເດືອນຫັງຈາກການໂຕນອອກຈາກຄຸກບັນດາທ່ານຜູ້ນໍາຈີ່ິງໄດ້ມາຮອດເຂດປົດ
ປອ່ ຍດ້ວຍຄວາມປອດໄພ, ການໂຕນອອກຈາກຄຸກ ແລະ ຜາ່ ວົງປິດລອ້ ມຢາ່ ງມີໄຊຂອງທາ່ ນຜ້ນູ າແນວລາວຮັກຊາດ

ນັົ້ນ ສະແດງເຖິງການທີນໍ້າໃຈຮັກຊາດ, ຮັກຄວາມເປັນທາ ແລະ ການມີນໍ້າໃຈຕ່ໍສູ້ຢ່າງເດັດດ່ຽວຂອງບັນດາທ່ານ

ຜູ້ນໍາ, ໃນນັ້ົນມີທັງຜູ້ຮັກຊາດ ຢູ່ໃນຖັນແຖວສາລະວັດທະຫານພວກຫຸ່ນວຽງຈັນນາດ້ວຍ. ພ້ອມກັນນັົ້ນເຫດການ
ໂຕນຄຸກຢ່າງໜ້າອັດສະຈັນຂອງບັນດາຜູ້ນໍາແນວລາວຮັກຊາດ ໄດ້ນໍາເອົາຄວາມພາກພູມໃຈ ແລະ ປິຕິຊົມຊີ່ືນ ຢ່າງ
ລົນ້ ເຫອື ມາສ່ປູ ວງຊົນທັວ່ົ ປະເທດໃນການຕສ່ໍ ູ້ຕາ້ ນຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລກູ ມື.

2.3 ການເຊນັ ສນັ ຍາເຊແີ ນວກຽ່ ວກບັ ລາວ ປີ 1962

ພາຍຫງັ ໄດຢ້ ດຸ ສະຫງດັ ໄປຊົັ່ວໄລຍະໜ່ຶີງ, ກອງປະຊມຸ ເຊີແນວກ່ຽວກັບລາວໄດສ້ ືບຕ່ໍເຈລະຈາໃນເດືອນກ

85

ລະກົດ ປີ ຄສ 1962. ຄະນະຜູ້ແທນລັດຖະບານປະສົມເຂົ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມຄັ້ົງນີົ້ແມ່ນທ່ານ ກິນິນ ພົນເສນາເປັນ
ຄະນະ, ທ່ານ ພູມີ ວົງວິຈິດ ແລະ ທ່ານ ໂງ່ນ ຊະນະນິກອນເປັນຄະນະ. ໃນວັນທີ 9 ກລະກົດ ປີ ຄສ 1960 ທ່ານ
ກນິ ິນ ພົນເສນາໄດ້ຜາ່ ນຖະແຫງການວ່າດ້ວຍການເຄົາຢູ່ຮ່ວມກັນໂດຍສັນຕິ, ເປນັ ກາງ, ເອກະລາດ, ປະຊາທິປະໄຕ,
ເອກະພາບແລະວັດທະນະຖາວອນ. ຖະແຫງການວ່າດ້ວຍຫັກການຢູ່ຮ່ວມກັນໂດຍສັນຕິມີ 5 ປະການຢູ່ໃນ
ນະໂຍບາຍຕ່າງປະເທດຂອງລາຊະອານາຈັກ. ຕອນທ້າຍຖະແຫງການໄດ້ຢັຶ້ງຢນວ່າ ປະເທດລາວຈະບໍ່ເຂົ້າກຸ່ມການ
ທະຫານໃດໆ, ບ່ໍອະນຸຍາດໃຫ້ກອງທະຫານຕ່າງດາວເຂົ້າ, ຕັົ້ງຖານທັບຢູ່ດິນລາວ, ທວງໃຫ້ທະຫານຕ່າງດ້າວອອກ
ຈາກດນິ ລາວ...

ຜ່ານການເຈລະຈາ, ມາຮອດວັນທີ 23 ກລະກົດ ປີ ຄ.ສ 1962 ສັນຍາເຊີແນວກ່ຽວກັບລາວໄດ້ຮັບການ
ລົງ ນາມມີຄະນະຜູ້ແທນ 14 ປະເທດໄດຮ້ ັບຮອງເອົາເອກະສານຟ້ຶນຖານວ່າດ້ວຍຄວາມເປັນກາງຂອງລາວ, ວ່າດ້ວຍ
ຄະນະກໍາມະການກວດກາສາກົນທີປະຕິບັດຖະແຫງການ ແລະ ຮັບຮູ້ລັດຖະບານຊົ່ັວຄາວແຫ່ງຊາດຕາມສັນຍາທີ່ໄດ້
ເຊັນກັນຢທູ່ ງັ່ົ ໄຫຫີນ (ຊຽງຂວາງ) ລະຫ່ວາງ 3 ຝາ່ ຍລາວ.

ສັນຍາເຊີແນວໃນປີ ຄ.ສ 1962 ມັນແມ່ນສັນຍາ ທີ່ສາກົນຮັບຮູ້ເຖິງ ອະທິປະໄຕເອກະລາດແຫ່ງຊາດ
ແລະ ຜືນແຜ່ນດິນອັນຄົບຖ້ວນຂອງລາວເປັນເທື່ີອທີ່ 2. ມັນແມ່ນໄຊຊະນະອັນໃຫ່ຍຫວງທີ່ເປັນຂີດໝາຍແຫ່ງ
ບາດກາ້ ວຂະຫຍາຍຕວົ ໃໝ່ຢາ່ ງກະໂດນຂ້ນັົ ທາງດ້ານທ່າ ແລະ ກາໍ ລັງຂອງການປະຕວິ ດັ ລາວ.

86

ບດົ ທີ 9
ຂະບວນການຕສໍ່ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ (ຕ)ໍ່

ເວລາ 4 ຊວັ່ົ ໂມງ
ຈດຸ ປະສງົ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດ

 ໃຫ້ນັກຮຽນອະທິບາຍ ກ່ຽວກັບການປະຕິບດັ ຍດຸ ທະສາດ “ ສົງຄາມພເິ ສດ” ຂອງຈອນສນັ ແລະ “ ສົງ
ຄາມພິເສດເພີ່ມທະວີ ” ຂອງນິກສນັ ຢລູ່ າວ

 ອະທິບາຍການຕ່ໍສູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຕ້ານສົງຄາມພິເສດ ແລະ ສງົ ຄາມພເິ ສດເພີມ່ ທະວີຂອງຈກັ ກະພັດ
 ບອກ ແລະ ອະທບິ າຍກ່ຽວກັບໄຊຊະນະທາງດາ້ ນການເມືອງ ແລະ ສນັ ຍາວຽງຈນັ ປີ ຄ.ສ 1973

3. ການຕ່ໍສູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຕາ້ ນ “ສົງຄາມພເິ ສດ” ແລະ ສງົ ຄາມພເິ ສດ ເພມີ່ ທະວີ

ຕ່ໍໜ້າສະພາບການຂະຫຍາຍສງົ ຄາມຮຸກຮານຂອງຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າຢູ່ອິນດຈູ ນີ ກອງປະຊຸມ 3 ຊາດອິນດູ
ຈີນໄດ້ເປີດຂືົ້ນທີ່ພະນົມເປັນໃນວັນທີ 22 ກຸມພາ-ວັນທີ 6 ມີນາ ປີຄ.ສ 1965, ເຊິ່ີງປະກອບມີຄະນະຜູ້ແທນຈາກ
ແນວລາວຮັກຊາດ, ກໍາລັງເປັນກາງຮັກຊາດ, ແນວໂຮມປະເທດຊາດຫວຽດນາມ, ແນວໂຮມປົດປ່ອຍຊາດ
ຫວຽດນາມ, ສາມາຄມົ ສາມັນຊົນກໍາປູເຈຍ ແລະ ບັນດາອົງການຈັດຕັົ້ງອືີ່ນໆຂອງ 3 ຊາດອິນດູຈນີ ໃນການຕໍ່ສູ້ກູ້
ຊາດຕ້ານກບັ ຈກັ ກະພດັ ອາເມລິກາກໄໍ່ ດ້ເຂ້ົາຮວ່ ມກອງປະຊມຸ .

ຮູບທີ 1 ກອງປະຊຸມປະສົມການເມືອງລະຫວາ່ ງແນວລາວຮັກຊາດ ແລະ ກາໍ ລງັ ເປັນກາງຮັກຊາດ

ເພືີ່ອຜັນຂະຫຍາຍເນື້ົອໃນຈິດໃຈຂອງກອງປະຊຸມ 3 ຊາດອິນດູຈີນກຄືກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຂອງແນວລາວຮັກ
ຊາດຄັົ້ງທີ 2 ນັ້ົນ, ມາໃນວັນທີ 3-13 ຕຸລາ ຄ.ສ 1965 ກອງປະຊຸມປະສົມການເມືອງທົັ່ວປະເທດລະຫວ່າງແນວ
ລາວຮັກຊາດ ແລະ ກໍາລັງເປັນກາງຮັກຊາດໄດ້ໄຂຂື້ົນ ຢູ່ຊໍາເໜືອ (ຫົວພັນ). ກອງປະຊຸມໄດ້ເປັນເອກະສັນວາງ

87

ນະໂຍບາຍວ່າດ້ວຍທັດສະນະຫັກໝັ້ົນ ອັນບ່ໍປ່ຽນແປງຮ່ວມມີ 4 ຂ້ໍ ແລະ ວິທີການ 5 ຂ້ໍ ເພື່ີອແກ້ໄຂບັນຫາລາວ
ໂດຍສັນຕວິ ິທີ, ພ້ອມກນັ ນນັົ້ ກອງປະຊຸມໄດວ້ າງໜາ້ ທີລ່ ວມ, ໜ້າທສີ່ ະເພາະໜາ້ ແລະ ຍາວນານຂອງການປະຕວິ ັດ
ຢ່າງຈະແຈງ້ .

ມາໃນວັນທີ 3-15 ມັງກອນ ປີ ຄ.ສ 1966 ກອງປະຊມຸ ສາມັກຄີປະຊາຊນົ ອາຊີ-ອາຟຣິກກາ ແລະ ອາເມລິ

ກາລາຕິນ ໄດ້ໄຂຂ້ົືນຢູ່ລາຮາວານ (ປະເທດກຸຍບາ) ເພືີ່ອສະໜັບສະໜູນການຕ່ໍສູ້ອນັ ເປັນທໍາຂອງສາມຊາດອິນດູຈີນ.
ກອງປະຊມຸ ໄດກ້ າຍເປນັ ແນວໂຮມປະຊາຊົນ 3 ທະວບີ ຕາ້ ນຈກັ ກະພັດອາເມລກິ າ.

ເພືີ່ອຍາດໂອກາດໃຫ້ແກ່ຝ່າຍປະຕິວັດ ຄະນະປະຈໍາສູນກາງພັກໄດ້ອອກຄໍາສັ່ງກ່ຽວກັບວຽກງານເພື່ີອ
ປຸກລະດົມພະນັກງານສາມາຊິກພັກທຸກຄົນ ນໍາພາມະຫາຊົນຕໍ່ສູ້ຕ້ານເລ່ກົນຂອງສັດຕູ, ຮັກສາ ແລະ ປັບປຸງຮາກ
ຖານໃຫໝ້ ້ັນົ ຄົງໃນທກຸ ດ້ານ.

ເພື່ີອປະຕິບັດຄໍາສັ່ງສູນກາງພັກ, ໃນວັນທີ 30 ກລະກົດ ປີ ຄ.ສ 1967 ກອງປະຊຸມພະນັກງານການເມືອງ
ທະຫານ (ວັນທີ 1 ຕຸລາ ປີ ຄ.ສ 1965 ກໍາລັງປະກອບອາວຸດປະເທດລາວໄດ້ປ່ຽນມາເປັນກອງທັບປົດປ່ອຍ
ປະຊາຊົນລາວໃນວັນທີ 1 ກລະກົດ ປີ ຄ.ສ 1982 ໄດ້ປ່ຽນມາເປັນກອງທັບປະຊາຊົນລາວ) ທົ່ັວປະເທດຄັ້ົງທີ 1
ໄດ້ໄຂຂື້ົນທີ່ຊໍາເໜືອມີຜູ້ແທນເຂົ້າຮ່ວມ 143 ຄົນ, ກອງປະຊຸມໄດ້ຄົ້ນຄວ້າບົດລາຍງານການເມືອງຂອງຄະນະພັກ
ທະຫານສູນກາງ ( ໂດຍແມ່ນທ່ານ ໄກສອນ ພົມວິຫານເປັນຫົວໜ້າ) ກ່ຽວກັບທິດທາງ ແລະ ໜ້າວຽກງານກ່ໍສ້າງ
ຮາກຖານການເມືອງ ແລະ ວຽກງານປຸກລະດົມຂະບວນການແຂ່ງຂັນສ້າງກົມກອງກາຍເປັນກອງ 3 ເກັ່ງ. “ນັກຮົບ
3 ເກງ່ັ ” ຄື ສຮູ້ ົບເກັງ່ , ກສ່ໍ າ້ ງຮາກຖານເກ່ງັ , ເພີ່ມພນູ ເກງັ່ .

ໂດຍປະສານສມົ ທົບກັບການລຸກຮຂືົ້ ້ນືົ ພາບດຽວຂອງກອງທບັ ແລະ ປະຊາຊົນພາກໃຕ້ຫວຽດນາມໃນລະດູ

ບານໃໝ່ ຄ.ສ 1968, (ໃນວັນທີ 12 ມັງກອນ ຄ.ສ 1968) ກອງທັບລາວພ້ອມກັບອາສາສະໝັກຂອງຫວຽດນາມ
ໄດ້ເປີດບັົ້ນຮົບບຸກໂຈມຕີເຂດນໍ້າບາກ (ຫວງພະບາງ). ຜ່ານການສູ້ຮົບ 15 ມືົ້, ກອງທັບເຮົາໄດ້ທໍາລາຍ 4
ກອງພນັ ໃຫຍຂ່ ອງສັດຕໃູ ຫ້ແຕກສະະຫາຍ ແລະ ຈັບເປນັ ສະເລຍີ ເສິກ 2.000 ກວ່າຄນົ . ພາຍຫັງໄຊຊະນະບ້ັົນຮບົ ນໍ້າ
ບາກ, ກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນລາວຍິ່ີງເພີ່ມທະວີ ສູ້ຮົບຢ່າງພິລະອາດຫານ ແລະ ຍາດເອົາໄຊຊະນະອັນໃຫຍ່ຫວງ
ໃນຂົນ້ັ ຕໍ່ມາ.

ໄປພ້ອມກັບໄຊຊະນະຂອງກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນລາວ ໃນປີ ຄ.ສ 1968 ກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນ
ຫວຽດນາມ ໄດ້ບຸກໂຈມຕີສັດຕູຢູ່ຫາຍເຂດທີ່ສໍາຄັນ ເຮັດໃຫ້ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ຫຸ່ນໄຊງ່ອນຈໍາຕ້ອງຍອມ
ເຈລະຈາ ແລະ ເຊັນສັນຍາຢຸດຕິການຖິ້ົມລະເບີດທໍາລາຍພາກເໜືອຂອງຫວຽດນາມ ໃນວັນທີ 30 ພະຈິກ ຄ.ສ
1968. ສັນຍານີົ້ໄດ້ເຮັດໃຫ້ “ສົງຄາມພາກສ່ວນ” ຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາຢູ່ພາກໃຕ້ຂອງຫວຽດນາມພິກປີຶ້ນ.
ຄຽງຄກູ່ ັບໄຊຊະນະທາງດ້ານການເມືອງຂອງກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນຫວຽດນາມ, ມາຮອດວັນທີ 31 ຕຸລາ ປີ ຄ.ສ
1968 ກອງປະຊຸມວສິ າມັນຂອງແນວລາວຮັກຊາດ ໄດໄ້ ຂຂົ້ືນທ່ຊີ າໍ ເໜືອ, ກອງປະຊມຸ ໄດສ້ ະຫບຸ ກ່ຽວກບັ ພາລະກິດ
ປກົ ປັກຮກັ ສາ ແລະ ກສ່ໍ ້າງເຂດປດົ ປອ່ ຍໃຫ້ມຄີ ວາມເຂ້ົັມແຂງຮອບດ້ານ.

ຈາກການປະລາໄຊຂອງຈັກກະພດັ ອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືໃນສະໜາມຮົບລາວ-ຫວຽດນາມໃນທາ້ ຍປີ ຄ.ສ
1968 ໄດ້ສົ່ັງຜົນສະທ້ອນອັນໃຫຍ່ຫວງເຖິງອໍານາດການປົກຄອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ, ການຕ່ໍສູ້ໄດ້ທວງໃຫ້

88

ອາເມລິກາຢຸດຕິສົງຄາມອິນດູຈີນຈາກປະຊາຊົນອາເມລິກາກໍ່ຄືຈາກຊາວໂລກທີ່ນັບມືົ້ນັບຂະຫຍາຍຕົວແຮງ ແລະ
ຟົດເດືອດກວາ່ ເກົ່າັ , ເຮັດໃຫ້ທາ່ ການເມອື ງຂອງອາເມລິກາຕົກໃນທ່າວິກດິ ການ.

ຮູບທີ 2 ສະພາບສະໜາມຮົບໃນລາວແຕເ່ ດືອນມັງກອນປີ 1968- ມິຖຸນາ 1969

3.1 ທດິ ສະດນີ ກິ ສນັ ກບັ “ ສງົ ຄາມພເິ ສດເພມ່ີ ທະວີ ” ຢລູ່ າວ ແລະ ການຕສ່ໍ ຕູ້ າ້ ນຄນົ ຂອງປະ
ຊາຊນົ ລາວ ປີ ຄ.ສ 1968 -1973

 ທດິ ສະດນີ ກິ ສນັ ແລະ “ສງົ ຄາມພເິ ສດເພມ່ີ ທະວ”ີ ຢລູ່ າວ
ໃນເວລາໂຄສະນາເລືອກຕົັ້ງ ປີ ຄ.ສ 1968, ນິກສັນໄດ້ອະທິບາຍເຖິງແຜນການຢຸດຕິການຖອກເທກໍາລັງ

ຂອງອາເມລິກາເຂີົ້າບັນດາປະເທດອິນດູຈີນ ແລະ ໄດ້ຖະແຫງອອກຢ່າງຈະແຈງ້ ວ່າ ຫັນປ່ຽນການປະເຊີນໜ້າມາເປັນ
ການເຈລະຈາເພາະມັນເປັນນະໂຍບາຍຕ່າງປະເທດຕົ້ນຕ ຂອງປະທານາທິບດີຄົນໃໝ່. ຍ້ອນ ການໂຄສະນາຫາ

89

ສຽງດັ່ງກ່າວ, ນິກສັນ ຈຶ່ີງໄດ້ຄະແນນສຽງເປັນສ່ວນຫາຍໃນການເລືອກຕັ້ົງ ແລະ ຂື້ົນເປັນ ປະທານາທິບດີຂອງ
ອາເມລິກາໃນວັນທີ 21 ມັງກອນ ປີ ຄ ສ 1969.

ມາໃນ ເດືອນ ມິຖຸນາ ປີ ຄ ສ 1968 ຢູ່ທີ່ເກາະກວມ (ມະຫາສະໝຸດປາຊີຟິກ) ນິກສັນໄດ້ອອກ
ຖະແຫງການກ່ຽວກັບນະໂຍບາຍຕ່ໍຕ່າງປະເທດຂອງອາເມລິກາໃນໄລຍະໃໝ່. ນະໂຍບາຍດັ່ງກ່າວໄດ້ສ້າງຂືົ້ນບົນ 3
ຫັກການ ຄື “ກໍາລັງຂອງອາເມລິກາ”, “ແບ່ງເປັນຄວາມຮັບຜິດຊອບ” ແລະ “ກຽມພ້ອມເຈລະຈາ” ເຊ່ີງເອີ້ົນວ່າ ທິດ

ສະດີນິກສັນ, ເນືົ້ອແທ້ແມ່ນຍຸດທະສາດເປັນເຈົ້າໂລກຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ. ແຕ່ເງືີ່າອນໄຂທາງສະພາບແວດ
ລອູ້ ມ ສາກນົ ແລະພາຍໃນປະເທດບໍ່ອະນຍຸ າດໃຫ້ຈກັ ກະພັດອາເມລກິ າດໍາເນີນເປັນເຈົ້າຄອງໂລກພຽງຜູ້ດຽວ ສະນ້ັົນ
ອາເມລິກາ ຈິ່ີງຕ້ອງໄດ້ສ້າງທິດສະດີນີ້ົຂືົ້ນ ເພື່ີອແບ່ງເປັນຄວາມຮັບຜິດຊອບໃຫ້ບັນດາປະເທດທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຕົນ,
ແຕອ່ ິດທິຜນົ ຂອງອາເມລິກາຍງັ ຮັກສາໄວ້ຄືເກ່ົັາ.

ຕ່ໍກັບບັນດາປະເທດໃນອິນດູຈີນ, ອາເມລິກາໄດ້ຮັບຮູ້ອິນດູຈີນແມ່ນກຸ່ມສໍາພັນໜຶ່ີງທີ່ບ່ໍສາມາດຕັດແຍກ
ອອກຈາກກັນໄດ້. ມາຮອດສະໄໝ ນິກສັນ ຈັກກະພັດອາເມລິກາກ່ໍຍິ່ີງກໍາແໜ້ນຈຸດພິເສດດັ່ງກ່າວ ແລະ ຖືວ່າ
ອິນດູຈີນແມ່ນເຂດໜຶ່ີງທີ່ສໍາຄັນ, ມັນຈິ່ີງສົັ່ງຜົນສະທ້ອນໃຫຍ່ຫວງຕ່ໍກັບຊາຕາກໍາທາງການເມືອງຂອງຈັກກະພັດ
ອາເມລິກາ. ດັ່ງນັົ້ນ, ນະໂຍບາຍຕ່າງປະເທດ ຫື “ທິດສະດີນິກສັນ”, ຕໍ່ກັບກຸ່ມປະເທດດັ່ງກ່າວ ໄດ້ເຮັດໃຫ້ຊາວ
ອນິ ດູຈີນ ແລະ ຊາວໂລກໄວວ້ າງໃຈຕກ່ໍ ບັ ນະໂຍບາຍໃໝ່ຂອງຈກັ ກະພດັ ອາເມລກິ າ.

ດ້ວຍ “ທິດສະດີນິກສັນ” ໄດ້ເຮັດໃຫ້ນະໂຍບາຍຮຸກຮານຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາຢູ່ອິນດູຈີນໄດ້ປ່ຽນ
ໂສມໜ້າໃໝ່ ຢູ່ພາກໃຕ້ຫວຽດນາມໄດ້ປ່ຽນຈາກ “ສົງຄາມພາກສ່ວນ” ມາເປັນ ສົງຄາມຂອງຫວຽດນາມ ມັນ ໄດ້
ເພີ່ມທະວີການທໍາລາຍພາກເໜືອຂອງຫວຽດນາມດ້ວຍກອງທັບອາກາດ, ສ່ວນລາວອາເມລິກາໄດ້ເຮັດ ໃຫ້
“ສົງຄາມພິເສດ” ມາເປັນ “ສົງຄາມພິເສດເພີ່ມທະວີ”, ພູ້ອມນັ້ົນ ກໍ່ເປີດສົງຄາມທໍາລາຍເຂົ້າກໍາປູເຈຍ, ທາງ ດ້ານ
ເນືົ້ອແທ້ແມ່ນ “ເອົາຄົນລາວຂ້າ ຄົນລາວ”, “ເອົາຄົນຫວຽດນາມຂ້າຄົນຫວຽດນາມ”, “ເອົາຄົນອິນດູຈີນຂ້າ ຄົນ
ອິນດູຈີນ”, ແຕ່ທັງໝົດແມ່ນຮັບໃຊ້ສິດຜົນປະໂຫຍດຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ “ສົງຄາມພິເສດເພີ່ມທະວີ” ຂອງ
ຈັກກະພັດອາເມລິກາຢູ່ລາວເນ້ືົອແທ້ແມ່ນເສີມຂະຫຍາຍ ສົງຄາມພິເສດທີ່ອາເມລິກາເຄີຍໃຊ້ຢູ່ລາວ, ໝາຍ ຄວາມ
ວາ່ ຈັກກະພດັ ອາເມລກິ າ ໄດເ້ ພ້ມົີ ທະວີທຸກໆປດັ ໄຈຂອງສງົ ຄາມຢ່າງກະໂດດຂນົັ້ ເມືອີ່ ທຽບໃສ່ໄລຍະກ່ອນ.

ຕາຕະລາງ ສະແດງການເພີ່ມທະວີສງົ ຄາມຈກັ ກະພັດອາເມລິກາ

ລາຍການ ການຊວ່ ຍເຫອື ລະບບົ ທີ່ປກສາ ກາໍ ລງັ ພເິ ສດ ທະຫານຫຸ່ນ ການຖມີ້ົ ລະເບີດ
(ຄດິ ເປນັ ເງນິ ຖຽ້ ວ ລໍາ/ມ້ົື
ປີ ລາ້ ນ ໂດລາ)
1968-1969 ຄົນ ຄນົ 60.000 200
1971-1972 90.4 5.000 17.000 70.000 300
400
12.000 30.000

ໃນການເພີ່ມທະວີສົງຄາມໃນຄັົ້ງນີົ້ ຈັກກະພັດອາເມລິກາໄດ້ໃຊ້ເຄື່ີອງບິນຍຸດທະສາດ B52 ເຊີື່ງເປັນຍົນ

ຍຸດທະສາດທີ່ທັນສະໄໝທີ່ສຸດໃນໄລຍະນັົ້ນ ຖີົ້ມລະເບີດລົງເຜົາຜານເຂດປົດປ່ອຍຂອງແນວລາວຮັກຊາດ ພ້ອມກັນ

ນັ້ົນ, ຈັກກະພັດອາເມລິກາຍັງໃຊ້ຍົນວ່ານຢາພິດເຄມີ ລົງໃສ່ເຮືອນຊານບ້ານຊ່ອງ, ໄຮ່ນາຕາກ້າຂອງປະຊາຊົນ ໃນ

90

ເຂດປົດປ່ອຍຂອງ ແນວລາວຮັກຊາດ. ພັອມກັນນັ້ົນກ່ໍ ເຮັດໃຫ້ເກີດພະຍາດຫາຍຊະນີດ, ຊັບສິນ ແລະ ຊິວີດຖືກ
ສູນຫາຍຢ່າງໝັກໝ່ວງ, ບັນດາພຶດຕີກໍາດັ່ງກ່າວມາຂ້າງເທິງນັ້ົນລ້ວນແຕ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນການນໍາໃຊ້ຫັກການ “ກໍາ
ລັງແຮງຂອງຈັກກະພັດ ອາເມລີກາ” ໃນຫັກການ “ແບ່ງປັນຄວາມຮັບຜິດຊອບ” ນັົ້ນອາເມລິກາເອົາ “ຄົນລາວຂ້າ
ຄົນລາວ”, ໝາາຍເຖິງການນໍາໃຊ້ ທະຫານຫຸ່ນວຽງຈັນປະເຊີນໝ້າກໍາລັງຮັກຊາດ ແລະ ເພີ່ມທະວີກໍາລັງພິເສດວັງ
ປາວເຊິ່ີງເປັນກໍາລັງໝຶີ່ງທີ່ຂື້ົນກັບອາເມລິກາ ໂດຍກົງ. ພ້ອມກັນນັົ້ນ ຈັກກະພັດອາເມຣິກາຍັງໄດ້ນໍາໃຊ້ທະຫານ
ຂອງກຸ່ມຊີອາໂຕ (ທະຫານໄທ, ຫຸ່ນໄຊງ່ອນ) ເຂົ້າຮ່ວມ ໃນສະຫນາມຮົບທີ່ສໍາຄັນຢູ່ລາວ, “ສ່ວນຫັກການ
ກຽມພ້ອມເຈລະຈາ” ນິກສັນກ່ໍໄດ້ໃຫ້ພວກລູກມືມາດໍາເນີນການເຈລະຈາກັບ ຝ່າຍແນວລາວຮັກຊາດຕັົ້ງຫລາຍຄັົ້ງ,
ຈຸດປະສງົ ເພ່ືີອ ໂຍະຍານສະພາບການຕ່າງຫາກ, ແຕ່ບໍ່ແມ່ນ ຈຸດປະສົງເພືີ່ອແກ້ໄຂສະພາບ ການຂອງລາວໂດຍສັນຕິ
ວິທີ. ດ້ານໜີຶ່ງກ່ໍເພືີ່ອຫອກລວງປະຊາຊົນລາວກ່ໍຄືຜູ້ຮັກຫອມສັນຕິພາບໃນໂລກ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ ຈັກກະພັດອາເມລິກາກ່ໍ
ນັບຖື ຄວາມເປັນເອກະລາດຂອງລາວ ແລະ ຢາກໃຫ້ປະເທດລາວມສີ ນັ ຕພິ າບຢາ່ ງແທ້ຈິງ.

ເວົ້າລວມແລ້ວ ຫັກຕໍາລາຍຸດທະສາດຂອງທິດສະດີນິກສັນນັົ້ນໄດ້ເອົາມານໍາໃຊ້ໃນ ສົງຄາມພິເສດເພີ່ມ
ທະວີ ຢູ່ ລາວຢ່າງຄ່ອງແຄ້ວກັບສະພາບຄວາມເປັນຈິງຂອງລາວ ແລະ ການນໍາໃຊ້ຫັກຕໍາລາດັ່ງກ່າວເປັນການທົດ
ສອບທດິ ສະດີ ນິກສັນ ຢູ່ອນິ ດຈູ ນີ ແລະ ປາຊີຟກິ .

3.2 ສງົ ຄາມພເິ ສດເພມີ່ ທະວີ ຕາມທດິ ສະດນີ ກິ ສນັ ແລະ ການຕສໍ່ ຕູ້ າ້ ນຄນື ຂອງປະຊາຊນົ ລາວ

ເພື່ີອເປັນການເປີດສາກໃຫ້ແກ່ການໃຊ້ກໍາລັງແຮງບຸກໂຈມຕີເຂດປົດປ່ອຍຕາມທິດສະດີນິກສັນ, ມາໃນ
ວັນທີ 30 ມີນາ ປີ ຄ.ສ 1969 ສັດຕູໄດ້ໃຊ້ກໍາລັງເຖິງ 35 ກອງພັນ ໂດຍມີກອງທັບອາກາດຊ່ວຍໜູນເປີດບັົ້ນຮົບ
“ສາມັກຄີ ແກ້ແຄ້ນ’’ (ບົັ້ນຮົບ ODN) ບຸກໂຈມຕີເຂົີ້າພູແຄ, ຕົວເມືອງຊຽງຂວາງ. ແຕ່ກຖືກກໍາລັງປະກອບອາວຸດ
ປະຕິວັດ ແລະ ປະຊາຊົນລາວ ແຂວງຊຽງຂວາງຕ່າວໂຈມຕີໃຫ້ແຕກທະລາຍໄປໃນເດືອນ ພຶດສະພາປີ ຄ.ສ 1969 .
ພ້ອມກັນນັ້ົນ, ກໍາລັງປະຕິວັດຍັງສືບຕ່ໍໂຈມຕີສັດຕູຢູ່ພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕ້ເຊັ່ນ ບົ້ັນຮົບປົດປ່ອຍທ່າແຕງ (ແຂວງ
ເຊກອງໃນປັດຈຸບນັ ), ບນົັ້ ຮົບສອນເພັດ ເພື່ີອກອບກູ້ເອົາຕົນເອງຈາກທາ່ ປະລາໄຊໃນສະໜາມຮົບແຫ່ງອີື່ນໆ. ມາໃນ
ວັນທີ 31 ກ ລະກົດ ປີ ຄ.ສ 1969 ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ໄດ້ໃຊ້ກໍາລັງທາງໜ້າດິນ ແລະ ກໍາລັງທາງ ອາກາດເຖິງ
50 ກອງພັນຮ່ວມກັບທະຫານຫຸ່ນລາວ, ກໍາລັງພເິ ສດວັງປາວ ແລະ ກອງທະຫານໄທບຸກໂຈມຕີເຂົ້າທົ່ັງໄຫຫີນ ຊຽງ
ຂວາງໃສ່ຊື່ວີ ່າ ບົ້ັນຮົບກູ້ກຽດ ຮອດເດອື ນຕຸລາປີ ຄ.ສ 1969, ພວກເຂົາໄດ້ຢດເອາທີ່ຕງົ້ັ ສໍາຄັນຫລາຍແຫ່ງໃນ ຊຽງ
ຂວາງ-ທົ່ັງໄຫຫີນ, ພ້ອມນັ້ົນກໍ່ກວດຕ້ອນເອົາປະຊາຊົນຈໍານວນຫວງຫລາຍໄປຢູ່ເຂດ ‘’ລີ້ົໄພ’’ “ບ້ານອົບພະຍົບ”
ໃນເຂດຄວບຄຸມຊົ່ັວຄາວຂອງຝ່າຍວຽງຈັນ. ໄປຄຽງຄູ່ກັບບັນດາບັ້ົນຮົບດັ່ງກ່າວພວກເຂົາໄດ້ເປີດບັ້ົນຮົບອືີ່ນໆ ເຊັ່ນ
ບັບຮົບບຸກຕີຫວງພະບາງ, ຫວງນໍ້າທາ ແລະ ເພີ່ມທະວີໃຊ້ຍົນຍິງທໍາລາຍຕາມເສັ້ົນທາງຄົມມະນາຄົມຕ່າງໆ ທີ່ສໍາ
ຄນັ ຄື ທາງເລກ 9, ທາງເລກທີ 13 ພາກກາງຂອງລາວ.

ຕ່ໍໜ້າການປີນຂັ້ົນໄດສົງຄາມຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ, ພັກປະຊາຊົນລາວໄດ້ອອກຄໍາສັ່ງເປີດບັົ້ນຮົບ
ລະດູແລ້ງປີ ຄ.ສ 1969-1970 ເພື່ີອຕ່າວໂຈມຕີສັດຕູຢູ່ໃນທຸກສະໜາມຮົບ, ຍາດໄຊຊະນະມາມືປະຊາຊົນດ້ວຍຄໍາ
ຂວັນທີ່ວ່າ ທຸກສິ່ີງ “ ທຸກຢູ່າງເພືີ່ອແນວໜ້າ, ທຸກສິີ່ງທຸກຢ່າງເພືີ່ອຕີຊະນະຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມື ” ມາ

91

ຮອດ ວັນທີ 12 ທັນວາ ປີ ຄ.ສ 1969 ກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນຊຽງຂວາງໄດ້ເປີດບັົ້ນຮົບຕ່າວໂຈມຕີສັດຕູຢ່າງ
ແຂງແຮງ ແລະ ຍຶດເອົາທີ່ຕັ້ົງອັນ ສໍາຄັນເຊັ່ນ ພູຫວດ, ພູສັນ...ເຊິ່ີງພວກເຂົາຖືວ່າເປັນ “ກໍາແພງເພັດ” ຂອງຊຽງ
ຂວາງ. ການຕໍ່ສູ້ໄດ້ແກ່ຍາວກວ່າ 120 ມົື້, ຮອດ ວັນທີ 30 ເມສາ ປີ ຄ.ສ 1970 ກອງທັບ ແລະ ປວງຊົນລາວໄດ້
ເປັນເຈົ້າການບຸກໂຈມຕີສັດຕູໃນສະໜາມຮົບ, ສາມາດ ທັບມາ້ົງການເຄືີ່ອນທັບໃຫຍ່ພວກເຂົາໃຫ້ແຕກທະລາຍລົງ
ຢ່າງສ້ົີນເຊີງ. ບ້ນົັ ຮົບກູ້ກຽດກໍກ່ າຍເປນັ ບ້ົັນຮບົ “ເສຍກຽດ” ເປນັ ການປະລາໄຊຄັງ້ົ ໃຫຍໃ່ ນການທດົ ສອບ ຄັ້ົງທໍາ ອິດ
ຂອງທິດສະດີນກິ ສັນຢລູ່ າວ.

ພາຍຫັງການປະລາໄຊບັ້ົນຮົບ ກູ້ກຽດແລ້ວ ຈັກກະພດັ ອາເມລກິ າ ແລະ ຍັງຖືກປະລາໄຊໃນບັົ້ນຮົບອ່ືີນໆອີກ
ເຊັ່ນ : ບັ້ົນຮົບທະນົງກຽດ, ບັ້ົນຮົບກັນຍາກຽດ, ມັງກອນກຽດ, ໃນເດືອນ ມີຖຸນາ ປີ ຄສ 1970 ກອງທັບລາວໄດ້
ປົດປ່ອຍເອົາຕົວເມືອງອັດຕະປ ແລະ ສາລະວັນໄດ້ຢ່າງສົມບູນ ໃຫ້ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືເສຍພືົ້ນທີ່ສໍາ
ຄັນໃນເຂດພພູ ຽງບລະເວນ ແລະ ເຂດຊາຍແດນລາວ-ຫວຽດນາມ.

ຄຽງຄູ່ກບັ ໄຊຊະນະອນັ ໃຫຍ່ຫວງຂອງກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊນົ ລາວຫວຽດນາມ ແລະ ກາໍ ປູເຈຍກ່ໍໄດໄ້ ຊຊະ
ນະ ໄປພ້ອມໆກັນ, ເຮັດໃຫ້ທະຫານຫຸ່ນໄຊງ່ອນ ແລະ ທະຫານຫຸ່ນໂລນໂນນຖືກບັ່ນທອນລົງ. ເພືີ່ອປີນຂັ້ົນໄດ
ສົງຄາມອີກ ຄົ້ັງໃໝ່ໃນຕົນ້ ເດອື ນ ກຸມພາ ປີ 1971 ຈັກກະພດັ ອາເມລິກາ ໄດເ້ ປດີ ບັ້ນົ ຮບົ ທຍີ່ ິີ່ງໃຫຍ່ອກີ ຄົັງ້ ໜີຶ່ງຊີືວ່ ່າ
“ ບັົ້ນລົບລາມເຊິນ 719 ” ໂດຍໃຊ້ກໍາລັງເຖິງ 45 000 ຄົນ, ລົດຖັງ 600 ຄັນ, ລົດລໍາລຽງ 2.000 ຄັນ, ປນໃຫຍ່
264 ກະບອກ, ເຮືອບິນບີ 52.100 ລໍາ, ຍົນເຮລີຄັອບເຕີ 800 ລໍາ, ຍົນສູ້ຮົບ ແລະ ຍົນສອດແນມຕິດອາວຸດ
1.500 ລໍາ, ບັ້ົນຮົບນິີົ້ໃຕ້ການຊີົ້ນໍາ ຂອງກະຊວງປູ້ອງກັນປະເທດຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາໂດຍມອບໃຫ້ພົນໂທ
ຫວງເຊິນລາມ ( ຜູ້ບັນຊາການທະຫານ ຫຸ່ນໄຊງຸ່ອນເຂດ1 ) ເປັນຜູ້ບັນຊາການເຄື່ີອນທັບ. ຈຸດປະສົງເປົຶ້າໝາຍໃນ
ການເຄື່ີອນທັບຄັ້ົງນີ້ົ ແມ່ນ ເພື່ີອຍາດເອົາເຊໂປນ ຕັດແບ່ງພາກເໜືອກັບພາກໃຕ້ຂອງລາວ, ທໍາລາຍເສັ້ົນທາງລໍາ
ລຽງຂົນສົງ່ັ ທີ່ສາໍ ຄັນໂດຍສະເພາະແມ່ນເສັົ້ນທາງໂຮ່ຈີມິນ ແລະ ປິດລ້ອມກາໍ ລງັ ປະຕິວດັ .

ແຜນທສີ່ ະໜາມຮົບໃນລາວແຕເ່ ດືອນມິຖນຸ າ ຄ.ສ 1969-1970

92

ເພື່ີອເປັນການປະສານສົມທົບນົນ້ັ , ຈັກກະພດັ ອາເມລິກາໄດສ້ ັງ່ ໃຫ້ທະຫານຫຸ່ນວຽງຈັນພາກ 3 ແລະ ພາກ
4 ສົມທົບກັບກອງທະຫານໄທ ແລະ ກອງກໍາລງັ ພິເສດອີກຫລາຍກອງທບັ ຂົື້ນ 2 ຈຸດຄື:

- ເຄ່ີືອນທບັ ຈາກເຊໂນບກຸ ໂຈມຕເີ ຂົ້າຕາມສາຍທາງເລກທີ 9 ຫາເມຶອງພນິ
- ເຄີື່ອນທັບຈາກປາກເຊຕີເຂ້າົ ຕົງບລເິ ວນ

ນອກຈາກນີົ້ກອງທັບທະຫານຮນຸ່ ພາກໃຕ້ຫວຽດນາມ ໄດ້ເຂົ້າຍຶດທະຫານພາກຕາເວນັ ອອກຂອງແຂວງສາ
ລະວັນ ແລະອດັ ຕະປ.

ການເຄ່ີືອນທບັ ຂອງບັນຮບົ “ລາມເຊິນ719” ແບ່ງອອກເປັນ 3 ໃລຍະຄື:
 ໄລຍະທິ 1

ວັນທິ 8 ກຸມພາປິ ຄ ສ 1971 ອາເມລກິ າ ແລະ ທະຫານຮຸ່ນໄຊງອ່ ນໄດເ້ ຄອີື່ ນທບັ ຈາກແຄແຊງ ທີຕ່ ັ້ົງຢູ່
ດິນແດນຫວຽດນາມ ຫ່າງຈາກ ຊາຍແດນລາວ 25 ກມ ເຊິ່ີງປະກອບມີທະຫານໄຊງ່ອນ 17.000 ຄົນລວມເປັນ
25.000 ຄົນ, ລົດຖັງ 40 ຄັນ ເຂ້ົາເພືີ່ອຍຶດເອົາ ເຊໂປນ ແບ່ງອອກເປັນ 3 ປິກຄື: ປິກທິ1 ຕິເຂົ້າທາງທິດໃຕ້ຂອງ
ທາງເສ້ັົນທາງເລກທີ 9 ຕີສົມທບົ ກັບ ທະຫານຮຸ່ນ ວຽງຈັນຕີມາຈາກສະຫັວນນະເຂດເຊີ່ິງຈົ້ັງທາ່ ຢູ່ເມືອງນອງ, ປິກທິ
2 ບຸກຕີເຂົີ້າເສັ້ົນທາງເລກ 9 ເຊິີ່ງຂ້າມກິ່ີວລາວບາວຢດເອົາບ້ານດົງ ແລະ ສືບຕ່ໍຍຶດເອົາເຊໂປນ, ປີກທີ 3 ບຸກເຂົ້າ
ທາງພາກເໜືອເສັ້ົນທາງເລກ 9 ແລ້ວພົບກັນຢູ່ເຊໂປນ. ແຕ່ວ່າການເຄື່ີອນທັບຂອງພວກເຂົາໄດ້ຖືກໍາລັງປະຕິວັດ
ຕ້ານຄືນຢ່າງແຂງແຮງເຮັດໃຫ້ທະຫານໂດດຈ້ອງ ແລະ ກໍາລັງພິເສດ 4 ກອງພັນຖືກດັບສູນ, ເຮືອບັນທຸກຊະນິດ
80 ກວ່າລໍາຖືກຍິງຕົກ, ລົດຫຸ້ມເກາະ 50 ຄນັ ຖືກທໍາລາຍຢູ່ຫ້ວຍ ກາກີ ທັງໝົດນັົ້ນໄດ້ເຮັດໃຫ້ຮູບແບການເຄືີ່ອນ
ທັບຂອງອາເມລິກາ ແລະ ທະຫານຮຸ່ນໄຊຫງ່ອນຖືກປ່ຽນແປງ ແລະ ຕົກຢູ່ ໃນທ່າປູ້ອງກັນຕົວ. ມາຮອດວັນທີ 12
ກຸມພາ ກໍາລງັ ເຄ່ີືອນທັບຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາຍຶດຕິທັງ 3 ປີກ ຄື: ປີກທີ1 ຍຶດຢູ່ໂກບົກ, ປີກທີ 2 ຖືກປິດລູ້ອມ
ຢູ່ທາງບາ້ ນດົງ ແລະ ປີກທີ 3 ເໜອື ຢຸດຈັ້ົງຢູ່ຫວ້ ຍກາກ.ີ

ໂດຍປະສົມປະສານສົມທົບກັບກໍາລັງປະຕິວັດລາວ, ຢູ່ຫວຽດນາມກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນຫວຽດນາມ
ກໍ່ໄດ້ເປີດບ້ົັນຮົບຕີຕັດສັດຕູຫັງສັດຕູຢູ່ທາງພາກເໜືອ, ທໍາລາຍເສັ້ົນທາງ, ສາງພະລາທິການ ເຮັດໃຫ້ກໍາລັງການລໍາ
ລຽງຂົນສົັ່ງຂອງສັດຕູພົບກັບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ, ສ່ວນທາງຝ່າຍລາວກໍາລັງປະຕິວັດກ່ໍສະກັດລັດຕີທະຫານຫຸ່ນວຽງ
ຈັນ ຢເູ່ ມືອງພະລານ.

ແຜນວາດສະແດງບນ້ັົ ຮບົ ລາມເຊນີ 719 ໃນປີ ຄ.ສ 1971

93

 ໄລຍະທີ 2
ເລ່ມີ ແຕ່ ວັນທີ 13 ກຸມພາ ຫາ ວນັ ທີ 20 ມີນາ ປີ 1971 ເພອີື່ ກອບກເູ້ ອົາສະຖານະການ ທືີພ່ ວມຕົກຢູ່

ໃນທ່າຖືກດັບສູນ, ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ພວກຫຸ່ນໄຊງ່ອນ ໄດ້ສົ່ັງທະຫານເຮືອລົບທາງບົກຈາກກໍາປູເຈຍ

ເຂົີ້າລາວໂດຍໃຊ້ວິທີແບບ “ ກົບເຕັ້ົນ ” ຕາມຈຸດຍຸດທະສາດຕຸ່າງໆ ທາງທິດໃຕ້ຂອງສາຍທາງເລກທີ 9 ເພື່ີອມຸ່ງໜ້າ
ຫາເມືອງເຊໂປນ ແຕ່ວາ່ ຍດຸ ທະວິທໃີ ນ ການເຄືີອ່ ນທັບຄົັ້ງນ້ົີກ່ໍຖືກທບັ ມ້າງ ແລະ ຖກື ປາລາໄຊລົງ.

 ໄລຍະທີ 3
ເລືີ່ມແຕວັນທີ 20 - 23 ມີນາປີ ຄ.ສ 1971 ແມນ່ ໄລຍະທ່ີສັດຕຖູ ກື ປກິ ລ້ອມ ແລະ ຖືກດບັ ສູນຢູ່ບາ້ ນດງົ

ແລະ ບລະເວນ ຫ້ວຍກາກີ ຕະຫລອດ 3 ມືົ້ ທະຫານອາເມລິກາຕົກຢູ່ໃນທ່າຈົນຕາແຈ ເສັ້ົນທາງອາກາດກໍ່ຄື ໜ້າດິນ
ກ່ໍລ້ວນແຕ່ຖືກ ຕັດຂາດໂດຍສະເພາະຢູ່ບ້ານດົງກໍາລັງປະຕິວັດໄດ້ດັບສູນກອງພັນນ້ອຍໂດດຈ້ອງ, ກອງພັນນ້ອຍ
ຫຸ້ມເກາະທີ 1 ແລະ ກອງ ກອງປນໃຫຍ່ 4 ກອງພັນ ທໍາລາຍຢດລົດຫຸ້ມເກາະ, ລົດຖັງໄດ້ 200 ຄັນປນໃຫຍ່ 76
ກະບອກ ຍງິ ຍົນຕົກ ແລະ ຖກື ຍິງສາໍ ລດຸ 80 ລໍາ.

ມາຮອດວັນທີ 23 ມນີ າປີ ຄສ 1971 ກອງບັນຊາການກອງທັບປົດປອ່ ຍປະຊາຊົນລາວປະຈໍາພາກໃຕອ້ ອກ
ແຈ້ງການ ກ່ຽວກັບການປາລາໄຊ ຢ່າງສິີົ້ນເຊີງຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ພວກຫຸ່ນໄຊຫງ່ອນໃນບ້ົັນລົບ ລາມ
ເຊິນ 719 ກໍາລັງຝ່າຍປະຕິວັດສາມາດທັບມ້າງຍຸດທະສາດ ລາມເຊິນ 719 ຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາລົງຢ່າງສິີົ້ນ
ເຊີງ. ປັດເຂ່ຍສັດຕູອອກຈາກວົງສູ້ຮົບ 16.400 ຄົນ ໃນນັ້ົນມີທະຫານອາເມລິກາ 200 ຄົນຈັບເປັນສະເລີຍເສິກ
1.000 ຄົນ, ທາໍ ລາຍ ແລະ ຍຶດເຮືອບນິ ທຸກຊະນດິ 496 ລາໍ , ຢດ ແລະ ທາໍ ລາຍລົດທຸກຊະນດິ 586 ຄັນ, ໃນນ້ນົັ ມີ
ລົດຫມຸ້ ເກາະ, ລດົ ຖງັ 318 ຄນັ , ຢດ ແລະ ທາໍ ລາຍປນ 5.000 ກວ່າກະບອກ.

ເພືີ່ອປະສານສົມທົບບ້ົັນຮົບ ລາມເຊິນກໍາລັງປະຕິວດັ ໄດ້ເປດີ ບັນບຸກໂຈມຕີສັດຕູຍ່າງແຂງແຮງໃນ ວັນທີ14
ເດືອນພຶດສະພາ ປີ ຄ.ສ 1971 ກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນລາວ ໄດ້ປົດປ່ອຍປາກຊ່ອງ, ຫູ້ວຍກອງ, ຫ້ວຍຊາຍ,
ດງົ ເຫນັ (ສະຫວັນນະເຂດ) ປິດລ້ອມສດັ ຊໍາທອງ ລອ້ ງ ແຈງູ້ ແຂວງຊຽງຂວາງ..

ກ້າວສູ່ລະດູຝົນປີ ຄ.ສ 1971 ກໍາລັງປະຕິວັດໄດ້ເປີດການໂຈມຕີສັດຕູຫລາຍແຫ່ງເຊັ່ນ : ບ້ານບານ ເມືອງ
ສຸຍ (ຊຽງຂວາງ) ປາກອູ, ນ້ໍາເຊືອງ, (ຫລວງພະບາງ), ນໍ້າທາ, ອຸດົມໄຊ... ຕ່ໍໜ້າການປະລາໄຊຢ່າງລຽນຕິດໃນທຸກ
ສະໜາມຮົບ, ຈັກກະພັດອາເມລິກາ ແລະ ລູກມືໄດ້ໃຊ້ທຸກຄວາມພະຍາຍາມເພື່ີອຍາດແຍ່ງບັນດາຈຸດຍຸດທະສາດທ່ີ
ສໍາຄັນ ເຊນ່ັ ທງ່ັົ ໄຫຫີນ, ເມອື ງສຸຍ, ປາກຊອ່ ງ...

ກ້າວເຂົ້າສູ່ລະດູແລ້ງ ຄ.ສ 1971 ກໍາລັງປະຕິວັດໄດ້ເປີດການ 3 ໂຈມຕີສັດຕູຂະຫນາດໃຫຍ່ ຢູ່ທົ່ັງໄຫ
ຫີນ ແລະ ເມືອງສຸຍອີກ ເພື່ີອດັບສູນກໍາລັງທີ່ສໍາຄັນຂອງສັດຕູ ໂດຍສະເພາະແມ່ນທະຫານໄທ, ກໍາລັງພິເສດວັງປາວ
ຢດເອາົ ທງ່ັົ ໄຫຫີນຊຽງຂວາງ, ເມືອງສຍຸ ຄືນ ແລະ ສບື ຕປ່ໍ ົດປອ່ ຍ ຊາໍ ທອງລ່ອງແຈ້ງ ແລະ ສາລາພຄູ ນູ .

ເຖິງພວກເຂົາຈະຖືກປະລະໄຊໃນທົັ່ວສະຫນາມຮົບກໍ່ຕາມ ແຕ່ພວກເຂົາຍັງບໍ່ປະລະຄວາມພະຍາຍາມກູ້ເອົາ
ຕົວອອກ ຈາກທ່າປະລະໄຊ ຈັກກກະພັດອາເມຣິກາໄດ້ໃຊ້ກໍາລັງທະຫານໄຊງ່ອນ ທະຫານຮັບຈ້າງໄທເພືີ່ອສົມທົບ
ກບັ ທະຫານຫຸ່ນລາວ ແລະ ກໍາລັງພິເສດວັງປາວເປີດບັົ້ນບຸກໂຈມຕີເຂົ້າເຂດປົດປ່ອຍຂອງລາວອກີ ຄື ບັນຮົບສິນໄຊ,
ຟູ້າງຸີ່ມ, ໃນເດືອນ ມີນາ ປີ ຄ.ສ 1972 ບຸກຕີເຂົ້າພາກໃຕ້ລາວ ບັນຮົບ ຕຸລາ ໃນເດືອນສິງຫາ - ເດືອນຕຸລາ ປີ
ຄ.ສ 1972 ບຸກຕີເຂົ້າຊຽງຂວາງ... ແຕ່ທຸກບັ້ົນຮົບພວກເຂົາກ່ໍຂ້ົືນ ລ້ວນແຕ່ຖືກກອງທັບ ແລະ ປະຊາຊົນລາວຕີໃຫ້
ປະລາໄຊຕາມໆກັນ.

94

ບດົ ທີ 10

ການຢດອາໍ ນາດ ແລະ ສະຖາປານາ ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ

ປະຊາຊນົ ລາວ

ເວລາ 4 ຊວົ່ັ ໂມງ

ຈດຸ ປະສງົ ໃຫ້ນັກສຶກສາສາມາດ:

 ອະທບິ າຍ ອະທິບາຍສະພາບກ່ອນການຍຶດອໍານາດ
 ອະທິບາຍ ການລກຸ ຮື້ົຂືົ້ນຢດອໍານາດການປກົ ຄອງໃນທ່ົັວປະເທດ ຄ.ສ 1975
 ອະທິບາຍ ເຖິງການສະຖາປານາສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕປະຊາຊນົ ລາວ ວນັ ທີ 2 ທັນວາ ຄ.ສ 1975.

1. ສະພາບກອ່ ນການຢດອາໍ ນາດ

ກ. ສະພາບສາກນົ

ໄລຍະນີົ້ ການຕໍ່ສູ້ປະຕວິ ັດຂອງ 3 ກະແສຟອງຄືລະບບົ ຄ້າຍສັງຄມົ ນຍິ ົມເຊ່ິີງແມນ່ ໂຊຫວຽດເປັນແກນນໍາ
ສູ້ກັນກັບລະບົບສັງຄົມນິຍົມຢ່າງດຸເດືອດຄື ພວກກໍາມະກອນຢູ່ບັນດາປະເທດທຶນນິຍົມລຸກຂືົ້ນປະທ້ວງນາຍທຶນທີ່
ຂູດຮີດແຮງງານ-ບັນດາປະເທດຫົວເມືອງຂື້ົນ ແລະ ເຄິ່ີງເມືອງຂື້ົນ ລຸກຂື້ົນຕ່ໍສູ້ປົດປ່ອຍຕົນເອງອອກຈກແອກ
ປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດ. ກໍາລັງແຮງດັ່ງກ່າວນັ້ົນຍິ່ີງຂະຫຍາຍຕົວຂື້ົນເທົັ່າໃດ, ມັນຍິີ່ງເຮັດໃຫ້ລະບົບທຶນນິຍົມ
ຈັກກະພັດຮັດແຄບເຂົາ້ ແລະ ຕກົ ຢໃູ່ ນວກິ ິດການຮອບດ້ານຮາ້ ຍແຮງຂນື້ົ ຊັກໃຊ້.

ສະເພາະ ຈັກກະພັດອາເມລິກາ, ພາຍຫັງທີ່ປະລາໄຊຢ່າງໜັກໜ່ວງໃນສົງຄາມອິນດູຈີນ ແລະ ບ່ໍສາມາດ
ກອບກູ້ເອົາລູກມືຂອງເຂົາໃນອິນດູຈີນໄວ້ໄດ້, ອັນນັ້ົນມັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ພວກກໍາອໍານາດໃນປະເທດຕ່າງໆທີ່ເຄີຍສະ
ໜັບສະໜູນອາເມລິກາໃນເມື່ີອກ່ອນນັົ້ນ ຂາດຄວາມໄວ້ເນືົ້ອເຊືີ່ອໃຈອາເມລິກາ, ພ້ອມດຽວກຸ່ມຜູ້ຜະລິດນໍ້າມັນ
(opec) ກໍ່ໄດ້ໃຊ້ມາດຕະການຕ່ໍບັນດາປະເທດທີ່ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນ, ຊ່ວຍເຫືອ ພວກຊີໂອນິກ ອິດສະລາແອນ
ດ້ວຍວິທີບໍ່ຂາຍນໍ້າມັນເຊື້ົອໄຟໃຫ້ໂດຍສະເພາະແມ່ນບັນດາປະເທດສະຫະລັດອາເມລິກາ. ອັນນັ້ົນ, ມັນໄດ້ເຮັດ
ໃຫ້ການຄົມມະນາຄົມຂົນສົ່ັງ, ໂຮງຈັກໂຮງງານຂອງອາເມລິກາໄດ້ຮັບການກະທົບກະເທືອນຢ່າງຮ້າຍແຮງ,
ຈັກກະພັດອາເມລິກາໄດ້ຈົມເລິກເຂົ້າໃນຄວາມອັດຕະຄັດທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ການເງິນຢ່າງໃຫຍ່ຫວງໄພຫວ່າງ
ງານໄດ້ຖີບຕວົ ສູງຂົືນ້ , ໄພເງິນເຟໄີ ດ້ຖບີ ຕວົ ສູງຂົື້ນຢາ່ ງບ່ໍເຄຍີ ມີມາກ່ອນໃນປະຫວັດສາດຂອງອາເມລິກາ.

ການຕສ່ໍ ູ້ ເພ່ີອື ທວງໃຫ້ມີສິດມະນດຸ ສະທໍາໄດ້ເພີ່ມທະວຄີ ວາມຮຸນແຮງ ແລະ ແຜຂ່ ະຫຍາຍຢ່າງກວ້າງຂວາງ
ຢູນ່ ໍາປະຊາຊົນອາເມລິກາຊາວຜງີ ດໍາ, ຄວາມຂັດແຍ່ງລະຫວ່າງພກັ ຝາ່ ຍຕ່າງໆນບັ ມນົ້ື ັບເລິກເຊງິ່ີ , ແລ້ວກ່ໍເກີດມຄີ ະດີ
ວເຕີເກດ ອັນອັບອາຍຂື້ົນ, ກ້າວໄປເຖິງການນໍາເອົາປະທານາທິບດີ ນິກສັນ ໄປຂື້ົນສານຕັດສິນຄະດີຄວາມ ແລະ
ຖືກຂັບໄລ່ອອກຈາກຕໍາແໜ່ງປະທານາທິບດີໃນວັນທີ 9 ສິງຫາ 1974. ເຫດການຕ່າງທີ່ເກີດຂື້ົນຢູ່ສະຫະລັດ
ອາເມລິກາໃນໄລຍະນັ້ົນມັນໄດ້ສ້າງໂອກາດ ແລະ ເປັນເງື່ີອນໄຂອັນດີໃຫ້ແກ່ການປົດປ່ອຍຕົນເອງຂອງປະຊາຊົນ
ອິນດູຈີນ. ແນວໂຮມເອກະພາບກໍາປູເຈຍໄດ້ຕີກໍາລັງຂອງພວກຫຸ່ນລົນໂນນ-ສີລິມະຕັດ ແລະ ສາມາດຍາດເອົາ
ໄຊຊະນະຕ່ໍເນື່ີອງກັນມາ, ໃນທີສ່ ຸດກໍາລັງແນວໂຮມເອກະພາບກໍາປູເຈຍກ່ໍປດົ ປ່ອຍນະຄອນຫວງພະນມົ ເປັນໃນວນັ ທີ
17 ເມສາ 1975 ແລະ ສາມາດປດົ ປອ່ ຍໄດ້ທັົວ່ ປະເທດຢາ່ ງວ່ອງໄວ.

95