บัวซอน ถนอมบุญ

บัว
ซอน
ถนอม
บุญ



คำนำ

หนังสือเล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของวิชา นาฏศิลป์ไทย
เพื่ อให้ได้ศึกษาหาความรู้เรื่ องราวของหนึ่ งในบุคคลสำคัญในวงการ
นาฏศิลป์ไทย นั่นคือ ครูบัวซอน ถนอมบุญ โดยหนังสือเล่มนี้มี
เนื้อหาเกี่ยวกับ ประวัติและผลงานของ ครูบัวซอน ถนอมบุญ
พอสังเขป

ผู้จัดทำหนังสือเล่มนี้คาดหวังว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็ น
ประโยชน์ให้แก่ผู้อ่านเกี่ยวกับ ครูบัวซอน ถนอมบุญ

1

ประวัติส่วนตัว

บัวซอน ถนอมบุญ เป็นช่างซอหญิงที่ไม่เลือกคู่ซอชาย เกิด
เมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2487 ที่บ้านต้นรุง หมู่ 3 ตำบลป่า
ตุ้ม อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่ เป็นบุตรคนสุดท้องในจำนวนพี่
น้ องทั้งหมด 4 คน ของนายไว และนางหมู ถนอมบุญ ซึ่งมีอาชีพ
ทำไร่และค้าขาย

บัวซอน ถนอมบุญ เรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จาก
โรงเรียนบ้านต้นรุง เมื่ออายุได้ 13 ปี ได้ไปเรียนซอกับนางคำปัน
เงาใส ช่างซอบ้านทุ่งหลวง เรียนได้ 3 เดือน ก็ไปประกวดซอที่
อำเภอพร้าวและได้รับรางวัลที่ 1 จึงย้ายเข้ามาอยู่ในตัวเมือง
เชียงใหม่ จนอายุ 25 ปี ก็ออกจากการเป็นช่างซอ ไปแต่งงานกับ
นายสมพร อินถา อยู่ที่อำเภอพร้าว มีบุตร 2 คน

บัวซอนได้หยุดพักการซอนานถึง 22 ปี เพื่อดูแลครอบครัว

เมื่อบุตรสำเร็จการศึกษาจึงเริ่มงานซออีกครั้งหนึ่ง โดยห้าง

นครพิงค์พาณิชย์ได้ติดต่อ ให้ไปบันทึกแผ่นเสียงหลายเรื่อง

ซึ่งยังเป็ นที่นิยมมาจนถึงทุกวันนี้

ลักษณะเด่นและความสามารถในการซอของบัวซอน คือ

ความมีปฏิภาณไหวพริบดี ใช้ถ้อยคำได้ไพเราะคมคาย มีน้ำ

เสียง ไพเราะจับใจผู้ฟัง

2

ประวัติการทำงาน

ด้านการแสดง

แม่บัวซอนเรียนซอประมาณ 3 เดือนก็สามารถออกซอได้ จากนั้น
ได้ไปซอประกวดในงานประจำอำเภอและได้ รางวัลที่ 1 ลักษณะ
เด่นและความสามารถในการซอของแม่บัวซอน คือ เป็นช่างซอทีมี
ปฏิภาณ ไหวพริบดี ใช้ถ้อยคำได้ไพเราะ คมคาย มีน้ำเสียงไพเราะ
จับใจผู้ฟัง นอกจากนี้แม่บัวซอนยังได้แต่งเนื้อเพลงซอ หรือบท
ขับซอ(เครือซอ) ไว้หลายบทหลายเพลง รวมทั้งมีการบันทึกเพลง
ซอลงแผ่นเสียง และเทปคาสเซสไว้เป็นจำนวนมากโดยได้บันทึก
แผ่นเสียง ชุดแรกเรื่อง “น้ำตาเมียหลวง” ซอคู่กับ บุญศรี สัน
เหมือง เมื่ออายุได้ 18 ปี หรือปี พ.ศ. 2505 รวมระยะเวลาการ
เป็นช่างซอ 55 ปี

4

การถ่ายทอด/สืบทอด

ปั จจุบันแม่บัวซอนได้ทำการสอนให้กับผู้ที่มีความสนใจการซอทั้ง
ที่บ้านและสอนในโครงการสืบสานตำนานซอ ตามโรงเรียนต่างๆ
ในจังหวัดเชียงใหม่ และมีแผนที่จะสร้างศูนย์การเรียนรู้เรื่องซอ
เพื่อใช้เป็นแหล่งข้อมูลและสอนซอ ให้กับเยาวชนที่สนใจจำนวน
ลูกศิษย์ที่มาเรียนซอกับแม่ครูบัวซอนมีมากกว่า 200 คน บทบาท
และการยอมรับจากสังคม จากประสบการณ์ ที่ยาวนานและการ
พัฒนาผลงานด้านการซอของแม่บัวซอน รวมถึงการให้ความร่วม
มือกับหน่วยงานต่างๆ และการนำความรู้ด้านการซอเผยแพร่สู่
กลุ่มเยาวชนในโรงเรียนต่าง ๆ อยู่เสมอทำให้แม่ครูบัวซอนได้รับ
บทบาทสำคัญ และการยอมรับจากสังคมในเรื่องต่างๆ

5

เกียรติคุณ และรางวัลที่ได้รับ

รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม (สวช.) ประจำปี พ.ศ. 2530

รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขา วรรณศิลป์ ระดับจังหวัด

(เชียงใหม่) ประจำปี พ.ศ. 2535

รางวัลผู้อนุรักษ์ส่งเสริมศีลปะล้านนาในด้านวัฒนธรรม ประจำปี พ.ศ. 2538

มูลนิธิสุจิตโตเพื่อการศึกษามอบโล่เกียรติคุณในฐานะผู้ให้บริการส่งเสริม

สนับสนุนการศึกษาของเยาวชน อำเภอพร้าว ประจำปี พ.ศ. 2538

รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขา วรรณศีลป์ ระดับเขต 8 ประจำ

ปี พ.ศ. 2539

รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขา วรรณศีลป์ ระดับชาติ ของภาค

เหนือ ประจำปี พ.ศ. 2539

ศิลปิ นพื้ นบ้านดีเด่นสาขาการซอภาคเหนือจากสภาวัฒนธรรมแห่ง

ประเทศไทยใน ปี พ.ศ. 2540

เกียรติบัตรจากมูลนิธิวาย.เอ็ม.ซี.เอ เพื่อการพัฒนาภาคเหนือจากการเข้า

ร่วมแสดงในงาน "เบิกฟ้ าเวียงพิงค์คู่สิ่งแวดล้อม 40" เนื่องในวันสิ่ง

แวดล้อมโลก

ประกาศนียบัตรครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 1 สาขาวรรณกรรม (การซอ) จาก

สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี ประจำปี

พ.ศ. 2544

ปริญญาบัตรศิลปศาสตร์มหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวรรณกรรม)

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2546

ปริญญาบัตรศิลปศาสตร์มหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวิจัยและเผยแพร่)

มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2546

6

เกียรติคุณ และรางวัลที่ได้รับ

รางวัลเชิดชูเกียติ ผู้ใช้ภาษาไทยดีเด่น จากกระทรวงวัฒนธรรม ประจำปี
พ.ศ. 2552
รางวัลเพชรภัฎ - เพชรล้านนา จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ ประจำปี
พ.ศ. 2552
รางวัลคนดีศรีเชียงใหม่
รางวัลคนดีศรีเมืองพร้าว
ได้รับยกย่องเป็ นศีลปิ นผู้อุทิศเวลาถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านศีลปะการซอพื้ น
เมือง ให้แก่เยาวชน จากสภาวัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ และวัฒนธรรม
จังหวัดเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2554
ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง
(การแสดงพื้นบ้าน-การขับซอ) ประจำปี พ.ศ. 2555

7

เกียรติคุณ และรางวัลที่ได้รับ

เครื่ องราชอิสริยาภรณ์

พ.ศ. 2556 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็ นที่สรรเสริญ
ยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 4 จตุตถดิเรกคุณาภรณ์ (จ.ภ.)

8

จัดทำโดย

นางสาวปภาวรินทร์ พวงมาลัย
ม.5/2 เลขที่ 8