MODUL TAJUK PENGKARYAAN

kandungan

ModulSV BIL TAJUK ms

BIDANG PENGKARYAAN 1 Lukisan 1-2
2 Catan 3-5
SEMESTER 1 3 Cetakan 6-8
4 Arca 9-10
INTIPATI 5 Latihan Tambahan

TAJUK:PENGENALAN SENI VISUAL
SUBTAJUK: BIDANG PENGKARYAAN

LUKISAN
CATAN
CETAKAN
ARCA

HASIL PEMBELJARAN
1. Pelajar dapat menjelaskan definisi

bidang-bidang pengkaryaan
2. Pelajar dapat menjelaskan alat dan

bahan dalam setiap bidang
3. Pelajar dapat menghuraikan proses

penghasilan dalam setiap bidang
pengkaryaan

Email: [email protected]
Authored by: Cikgu Hasliza Binti Kamarudin

SMK ST Augustine, betong

0

Pengenalan lukisan Lakaran • Merupakan satu langkah awal sebelum

• Lukisan ialah satu aktiviti penghasilan seni visual dalam bentuk dua dimensi terhasilnya sesuatu pengkaryaan atau
• Merupakan salah karya satu proses awal dalam penghasilan pelbagai karya seni visual perekaan
• Dihasilkan dalam dua bidang iaitu bidang pengkaryaan dan perekaan
• lakaran juga merupakan persediaan, kajian

atau perancangan awal yang diolah secara
visual terhadap idea yang ingin disampaikan
dalam karya sebenar

Maksud • Merupakan proses atau teknik mempersembahkan sesuatu Tujuan penghasilan lukisan
lukisan imej dalam bentuk dua dimensi. (2D)
Tujuan (fakta) huraian contoh
sejarah • penghasilan lukisan menumpukan kepada olahan bentuk
lukisan menggunakan pelbagai tanda seperti garisan (line) atau mengambarkan Ilusi tiga dimensi pada contohnya dengan memasukkan
kesan cerah gelap (shading). permukaan 2 dimensi kajian perspektif atau mengkaji
kesan cahaya dan Bayang yang
• lukisan dihasilkan dengan menggunakan media yang jatuh pada sesuatu bentuk
bersesuaian di atas sesuatu permukaan

• Menurut ahli kaji sejarah, lukisan merupakan antara awal cara bagi manusia berkomunikasi kajian sesuatu objek secara Contohnya Dengan merekodkan
secara visual. Ia merupakan salah satu cara manusia menyatakan sesuatu, memberi ekspresi terperinci dengan memberi imej jalinan atau bentuk tertentu
atau merekodkan sesuatu perkara yang berlaku di persekitaran secara tampak penegasan atau tumpuan. pada objek bagi mengelakkan
kekeliruan imej
• lukisan pada dinding gua ditemui di merata di dunia termasuklah Malaysia. antaranya ialah
Gua Niah di Sarawak dan gua Tambun di Perak. ia dipercayai dihasilkan menggunakan menyelesaikan lukisan boleh contohnya dengan kajian
pelbagai objek semulajadi yang mudah didapati di kawasan persekitaran seperti batu kapur permasalahan visual menyelesaikan komposisi sesuatu rekabentuk
tanah dan arang permasalahan visual atau kajian terhadap kadar
banding sesuatu objek
Media • Lazimnya penghasilan lukisan menggunakan media kering seperti
pensil, arang dan kapur serta dilukis di atas permukaan kertas
persediaan/ sebelum menghasilkan contohnya lakaran terhadap
komposisi yang bersesuaian
gambaran idea awal karya sebenar sebelum penghasilan catan
pemandangan

rakaman/ rekod untuk merakam sesuatu sebagai contohnya merakam
situasi sebenar atau emosi ataupun ekspresi terhadap
babak dalam situasi apa yang berlaku di persekitaran
tertentu dengan Melakar lukisan Spontan
berdasarkan imej aktiviti manusia
dalam situasi tertentu.

1

Persediaan papan persediaan babak atau sebelum terhasilnya sesuatu
cerita jalan cerita sebelum babak dalam pengiklanan di
diiklankan televisyen papan cerita adalah
sangat penting sebagai garis
panduan bagi setiap babak Uji Minda
akan dilakonkan atau akan
disiarkan di laku secara teratur 1. Apakah yang dimaksudkan dengan Lukisan?

memberi memberi penerangan yang Contohnya lukisan teknikal ________________________________________________________________________
Penerangan yang lebih terperinci kepada yang menunjukkan pelbagai ________________________________________________________________________
lebih terperinci pengguna ataupun audiens sisi pandangan dan bentuk ____________________________________________________________________[2m]
keseluruhan objek yang
akan direka dengan lebih 2. Jelaskan Media dalam pengasilan lukisan?
jelas. lukisan teknikal juga
dapat menjelaskan sesuatu ________________________________________________________________________
dimensi secara tepat ________________________________________________________________________
berdasarkan skala ________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[3m]
sebagai sindiran atau ianya digunakan sebagai contohnya dalam lukisan kartun
komentar sosial bahan ataupun medium yang disiarkan dalam rekabentuk 3. Huraikan tiga tujuan penghasilan lukisan
bagi sindiran atau penerbitan dapat digunakan
komentar sosial sebagai alat untuk memberi i)_______________________________________________________________________
kritikan sosial atau pendidikan ________________________________________________________________________
kepada masyarakat ________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[3m]
Memberi maklumat memudahkan audiens contohnya peta dan tanda jalan
dan informasi mengetahui sesuatu ii)_______________________________________________________________________
maklumat ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
teknik penghasilan lukisan ____________________________________________________________________[3m]

teknik garisan Teknik gosokan teknik titik teknik campuran teknik silang pangkah iii)______________________________________________________________________
• teknik ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________{3m}

2

Pengenalan catan • warna mudah
merekah jika
• Catan adalah salah satu hasil seni yang menggunakan media basah yang disapukan pada campuran warna
sesuatu permukaan terlalu tebal

• Walaubagaimanapun, penghasilan catan tidak terbatas di atas kertas dan • boleh
kanvas. contohnya bagi seni catan kontemporari pelbagai permukaan boleh digunakan mendapatkan
seperti pada permukaan kayu dan besi kesan seperti
teknik cat minyak

cat guac Air • Merupakan warna kertas -Legap
yang versatil - cepat kering
Sejarah • Catan awal telah dijumpai di dinding gua yang dihasilkan oleh
catan manusia pada zaman purba lagi • boleh dicampur legap
dengan cat air
• bahan yang digunakan terdiri daripada bahan-bahan semulajadi untuk -lutsinar dan
yang dicampur kan dengan air disapu pada permukaan dinding gua mendapatkan lembut
warna yang -cepat kering
Penggunaan media catan berbeza

Jenis media bahantara teknik kesesuaian kesan sapuan • warna akan
catan permukaan mudah mereka
jika Sapuan terlalu
catan cat air air • Basah atas basah kertas kursus untuk lutsinar dan tebal
• Basah atas kering catan cat air legap
• kering atas kering • penggunaan di
atas kertas tebal/
cat minyak tupertine/ • Titik kain kanvas Legap, berkilat, kertas kursus
minyak • Sapuan tebal/ kasar mengikut untuk catan cat
linsid teknik air adalah
impasto digalakkan kerana
• Sapuan tepat/ warnanya yang
cair
har edge
• melembut/ cat akrilik air • Campuran warna -kain kanvas
tebal atau nipis -kain kapas
scumbling - kertas
• kilatan/ glazing • boleh
• Alla Prima mendapatkan
kesan seperti
teknik cat minyak

cat poster Air • Orang warna kertas lega cat air • campuran warna - kain kanvas
tebal atau nipis tempera tebal ataupun - Kertas
nipis

3

• boleh -papan lapis
mendapatkan (plywood)
kesan seperti
teknik cat minyak

teknik teknik catan

teknik cat air teknik cat minyak

teknik basah atas basah Teknik impasto • Menggunakan warna yang tebal
• menimbulkan kesan jalinan pada permukaan
• campuran warna yang basah disapu
teknik kilatan/ • Sapuan warna yang nipis dan dihasilkan lapisan demi lapisan
atas permukaan kertas yang basah glazing • mempunyai kesan lutsinar

• Sesuai untuk menampakkan kesan air teknik • Warna dihasilkan pada permukaan kanvas
titik/ pointilisme dengan teknik titik
atau awan
• titik-titik warna yang berdekatan seolah-olah bercampur
Teknik basah atas kerin melalui mata ujian

• Warna yang basah disapu atas • Mempunyai gubahan yang teratur

permukaan yang sudah kering teknik Sapuan • mempunyai batas Sapuan warna yang kemas dan tepat
tepat/ hard egde • catan kelihatan seolah-olah dipotong
• untuk mendapatkan jalinan imej
• Biasanya pengkarya menggunakan masking tape untuk
Lut Sinar pada sesuatu permukaan atau
imej memisahkan warna-warna yang disapu

teknik kering atas kering Teknik • Menggunakan warna yang sederhana tebal
melembut/scumb • mempunyai kesan Sapuan warna yang memberi
• Warna disapu tanpa campuran air atau
ling permukaan jalinan dan berstruktur
campurkan air sedikit di atas permukaan
yang mempunyai warna yang sudah teknik alla Prima • Menggunakan warna terus dari tiub tanpa
kering mencampurkan dengan warna lain

• campuran warna yang agak pekat • warna natural, Sapuan warna Biasanya rata dan
menggunakan warna yang agak terang dan Spontan.
atau likat
4
• untuk menampakkan kesan jalinan

pada sesuatu objek

• kesan legap

Uji Minda

1. Apakah yang dimaksudkan dengan catan?

________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[2m]

2. jelaskan Teknik cat air

i)_______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[3m]

ii)_______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[3m]

iii)______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________{3m}

3. Huraikankan tiga Teknik catan cat minyak

i)_______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[3m]

ii)_______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[3m]

iii)______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________{3m}

5

Cetakan Alat dan bahan Cetakan timbulan

Bahan kegunaan

Getah lino cetakan imej diukir di atasnya
Blok kayu
• Proses menghasilkan karya atau imej yang sama Berulang Kali
• penghasilan karya memerlukan proses tertentu untuk menghasilkan karya Bahan yang mempunyai jalinan seperti daun kering cetakan kolograf dan kolaj
• Penghasilan ulangan cetakan disebut edisi dan dikira sebagai karya asli atau kertas dilekatkan di atas cardboard untuk
diletakkan warna cetakan ke atasnya dan dicetak di
• Proses penghasilan cetakan terawal dihasilkan daripada cetakan kayu atas kertas
yang dipercayai bermula pada abad ke-7 masihi di China.
Sejarah Set ukiran mengukir imej yang dikehendaki( lino
cetakan • digunakan untuk tujuan bahan pendidikan, propaganda dan bahan dan blok kayu)
keagamaan Penggelek warna/ roller
meratakan warna pada blok yang
• penggunaan warna dalam seni cetakan bermula pada abad ke-15 Kepingan kaca hendak dicetak
• di Malaysia seni cetakan mula dibawa dari China ke Singapura pada
Dakwat cetakan lino atau blok kayu tempat untuk mengelak warna dan
tahun 19 40-an. Minyak linsid meratakan warna
• Tahun 1960-an seni cetakan telah dimasukkan ke dalam sukatan mata Kertas
mendapatkan imej yang dikehendaki
pelajaran Seni Lukis secara rasmi di institusi perguruan contohnya di
Institut Perguruan Ilmu Khas. mencairkan dakwat cetakan

Jenis-jenis cetakan permukaan untuk dicetak

Cetakan timbulan Cetakan planografi atau litografi Cetakan benam/ intaglio
Cetakan benam/ intaglio
cetakan stensil/ serigrafi/ sutera
saring

• Menggunakan plat logam diguris menggunakan

Cetakan timbulan jarum tajam atau asid untuk menghakis imej

yang hendak dicetak bagi mendapatkan kesan

• Cetakan timbulan ialah proses mengukir ke dalam penanaman pada permukaan
blok dan meninggalkan bahagian yang timbul untuk
diletakkan dakwat dan dicetak • warna atau dakwat cetakan memerlukan

• Antara jenis cetakan timbulan ialah bahagian benaman untuk dakwat melekat dan
- cetakan lino
- cetakan blok kayu seterusnya dicetak permukaan.
- cetakan timbul/ kolograf/ kolaj
• antara kaedah mencetak jenis benang ialah:

- turisan - akuatin

- gurisan asid - Mezotin

6

Alat dan bahan Cetakan benam/ intaglio teknik penghasilan Cetakan planografi atau litografi

Bahan kegunaan • Cetakan data menggunakan blok batu
kapur sebagai blok untuk menghasilkan
plat logam yang licin Permukaan untuk diguris imej cetakan

alat tajam( paku atau untuk mengguris imej ceritakan yang dikehendaki • menggunakan kaedah yang dinamakan
jarum) litografi

dakwat likat untuk cetakan plat logam • teknik penolakan minyak dengan
air. permukaan imej yang telah dilukis
minyak tanah untuk membersih plat logam menggunakan krayon minyak dan disapu
gam Arab yang telah dicampur dengan
surat khabar untuk mengelap dakwat cetakan pada plat asid nitrit

kertas untuk dicetak basahkan permukaan untuk dicetak menggunakan kertas • kalis and antara air dengan minyak
lembab lembab agar mendapat kesan permukaan cetakan yang dapat menghasilkan cetakan seakan-
rata akan lukisan pastel

pemampat atau penggelek menekan plat logam pada kertas yang dicetak • cetakan dihasilkan menggunakan mesin
penggelek untuk cetakan
asid untuk cetakan yang menggunakan asid. asid bertindak
melunturkan kawasan yang tidak dilindungi cetakan stensil/ serigrafi/ sutera saring

akuatin proses mengukir di atas plat logam dan direndam • Menggunakan pemidang kain sutera saring untuk
didalam asid. Rpsin menutup plat tahan asid.Acik akan mencetak imej. imej yang dihasilkan adalah lebih
memakan bahagian yang terdedah tepat dan penghasilan cetakan nya mempunyai rupa
atau bentuk yang lebih kemas berdasarkan imej asal
mezotin percetakan daripada plat logam dikesat dan dikikis untuk yang didedahkan atau expose
menghasilkan imej
• cetakan stensil boleh menggunakan potongan
Cetakan planografi atau litografi kertas/ plastik yang ditebuk dan disapukan/ bila tak
dakwat pada bahagian ditebuk. Imej yang Terhasil
• Cetakan planografi atau litografi diperkenalkan pada permukaan yang dicipta adalah berdasarkan
dan dikembangkan proses penghasilannya oleh rupa yang ditebuk
seorang rakyat dari Jerman yang bernama Aloy
Senefelder. • cetakan stensil menggunakan potongan kertas/
plastik yang ditebuk dan dijadikan panduan atau
• beliau telah memperkenalkan teknik seni contoh dasar( template). imej yang terhasil pada
cetakan planografi pada tahun 1978 permukaan yang dicetak adalah berdasarkan rupa
yang ditebuk pada permukaan panduan atau contoh
dasar( template)

7

Alat dan bahan cetakan stensil/ serigrafi/ sutera saring

Uji Minda

Bahan kegunaan 1. Apakah yang dimaksudkan dengan cetakan?

kain sutera saring permukaan untuk didedahkan atau expose imej ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
pemidang skrin untuk meregangkan kain sutera saring padanya ____________________________________________________________________[2m]

emulsi( cecair kimia) membentuk imej positif atau negatif untuk mencetak imej 2. Jelaskan Empat jenis cetan ?

sekuji menarik warna di atas sutera saring dan imej yang terhasil di atas i._______________________________________________________________________
permukaan ________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[2m]

kain atau kertas permukaan untuk dicetak ii._______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
kotak lampu dedahan cahaya atau expose pada sutera sari yang telah disapu ____________________________________________________________________[2m]
dengan imusi

iii.______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[2m]

iv.______________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________________[2m]

3. jelaskan perbezaan cetakan Blok dan cetakan stensil dari aspek seperti jadual
dibawah

Aspek Cetakan blok Cetakan stensil
Definisi

Bahan (pilih
bahan
paling
utama)
Kegunaan
bahan

8

[12m]

Arca arca asemblaj • Pelbagai bahan yang bersifat 3D dilekatkan pada
sesuatu permukaan tertentu atau dibina
• merupakan pengecapan hasil seni yang bersifat tiga dimensi, merupakan hasil karya untuk membentuk sesuatu arca
yang boleh di amati dalam ruang realiti atau ruang sebenar. Ada wujud di antara
pemerhati dengan ruang realiti, boleh diamati pada ruang 360 darjah, contohnya • contohnya batu kerikil, ranting kayu dan rantai
pada bahagian hadapan atas dan dalam. basikal dibentuk menjadi arca dan
dipamerkan mengikut mesej tertentu
• Arca terdiri daripada dua jenis
- arca berfungsi: • tertumpu kepada arca yang mempunyai saiz
-hasil seni yang berbentuk tiga dimensi yang dapat digunakan oleh manusia untuk yang kecil dan sederhana besar

tujuan tertentu. penghasilan yang menekankan fungsi kegunaan sesuatu. contohnya, arca instalasi/ • Bersifat cantuman atau pemasangan binaan
arca berfungsi ialah labu sayong untuk mengisi air, Tugu Negara sebagai peringatan, pemasangan arca yang meliputi kawasan yang tidak terhad
batu nisan untuk menanda kubur, dan keris untuk senjata atau upacara ritual seperti di dalam sebuah bilik atau kawasan
- arca estetik: tertentu di ruang galeri atau ruang legar
-penghasilan arca estetik menekankan aspek keindahan dan menyampaikan sesuatu
mesej kepada audiens seni. Biasanya arca estetik diletakkan di galeri atau tempat yang • untuk membentuk sesuatu arca memerlukan
sesuai mudah dilihat audiens. contohnya di tempat awam seperti di taman atau pemasangan bahagian-bahagian yang
laman tertentu terpisah

arca mobil/ arca • Tidak statik
bergerak/ arca • boleh bergerak atau berawangan
kinetek • bahan yang bersesuaian digunakan Biasanya

Teknik penghasilan arca bahan yang ringan
• contohnya kertas atau kepingan logam
Ciri-ciri • pergerakan seperti bergoyang-goyang,

berputar dan bergetar

Jenis contoh arca arca stabil/ • Arca stabil dihasilkan dengan mempunyai tapak
stabail sebagai dasar arca.
arca binaan/ • menggunakan bahan yang sesuai untuk
tambahan membina/ menambah atau membentuk • berkedudukan tetap/ Tati serta mempunyai
sesuatu struktur imbangan yang baik
arca luakan
• contoh, binaan atau cantuman daripada • teknik dan penggunaan bahan adalah bebas
bongkah kayu, besi, lidi, tanah liat dan batu • Boleh ber awangan tetapi dalam kedudukan

• bahan-bahan dibentuk menggunakan teknik yang tetap/ terhad kerana mempunyai tapak
cantuman bahan-bahan yang diperlukan
Arca lembut
• Menggunakan bahan-bahan yang lembut
• Bahan-bahan yang sesuai untuk teknik luakan/ sebagai pembentukan utama keseluruhan
mengukir, membuang bahagian-bahagian arca
tertentu
• contohnya arca yang dihasilkan daripada kain
• contohnya ukiran bunga daripada plaster of dan span
Paris kayu dan Batu Marmar yang diukir

9

arca timbulan • Arca yang dihasilkan timbul daripada sesuatu Uji Minda
(relief sculpture) permukaan 2D
1. Jelaskan definisi Arca (2m)
• pada kebiasaannya arca timbulan dilihat
daripada bahagian hadapan _________________________________________________________________
_________________________________________________________________
• terhasil daripada teknik ukiran atau luakan _________________________________________________________________
• bahan yang bersesuaian seperti tanah liat yang
2. Huraikan 2 jenis Fungsi arca (6m)
diukir dan sifat atau motif ukiran yang timbul
daripada permukaan kayu yang diukir i.
_________________________________________________________________
arca acuan • Menggunakan acuan pembentukan arca _________________________________________________________________
_________________________________________________________________
• contohnya acuan tanah liat, plaster of Paris, ii.
fiber glass dan getah/ bahan-bahan mudah _________________________________________________________________
cair _________________________________________________________________
_________________________________________________________________
• bentuk dan jalinan ditentukan oleh acuan dan
jenis bahan yang digunakan untuk di tuang ke 3. Berdasarkan gambar dibawah, Nyatakan 3 fungsi arca
dalam acuan tersebut dibawah*jelaskan dengan fungsi secara umum (9m)

Fungsi arca secara umum i.
_________________________________________________________________
1. Arca yang dibina tersebut secara tidak langsung akan mengindahkan _________________________________________________________________
persekitaran yang. contoh: acar yang terdapat di taman, di _________________________________________________________________
persimpangan jalan dan lokasi tertentu ii.
_________________________________________________________________
2. Arca yang dibina di sesuatu tempat seperti tempat rekreasi, di _________________________________________________________________
Hadapan bangunan, Taman permainan dan lokasi tertentu akan _________________________________________________________________
menimbulkan Perasaan(mood) terhadap tempat tersebut iii.
_________________________________________________________________
3. arca sebahagian yang dibina sebagai Mercu tanda di sesuatu tempat. _________________________________________________________________
contoh: arca penyu di Rantau Abang, Terengganu. arca ikan di bulatan _________________________________________________________________
bandar Mersing dan arca tangan menjunjung bola glof
4. Nyatakan 5 jenis dalam Teknik penghasilan arca (5m)
4. imej harian ikan dijadikan sebagai subjek seni untuk tatapan umum a)
5. arca merupakan daya tarikan kepada pelancong untuk datang ke b)
c)
tempat tersebut contohnya tugu negara d)
6. arca juga boleh digunakan untuk menimbulkan keseronokan hiburan e)

dan keceriaan kanak-kanak seperti arca permainan kanak-kanak

10