แบบเรียนเรื่องโคลงภาพพระราชพงศาวดาร

โคลงภาพ
พระราชพงศาวดาร

พระราชพงศาวดาร มาจากคาวา่ พระราช + พงศาวดาร

หมายถึง เรอื่ งราวทางประวตั ศิ าสตร์
เกย่ี วกับประเทศชาตหิ รอื กษตั รยิ ์

ความเปน็ มา พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว รัชกาลที่ ๕
ทรงเลือกสรรเรอ่ื งในพระราชพงศาวดาร

รัชกาลที่ ๕ ทรงใหช้ า่ งเขยี นทม่ี ฝี มี ือเขยี นรปู ภาพ และให้มีโคลงบอก
เรอ่ื งพระราชพงศาวดารตรงทีเ่ ขยี นรูปภาพตดิ ประจาไวท้ ุกกรอบ

รูปขนาดใหญ่มีจานวนโคลงรปู ละ ๖ บท
รูปขนาดกลางและขนาดเลก็ มีจานวนโคลงรูปละ ๔ บท
มรี ูปภาพทง้ั หมด ๙๒ ภาพ
โคลงที่แต่งมจี านวนท้งั หมด ๓๗๖ บท

๑. ไดเ้ รียนรู้ประวตั ศิ าสตร์ชาติไทย

คณุ คา่ ทางเน้อื หา ๒. ได้เรียนร้ถู งึ ความเสียสละของบรรพบุรษุ

๓. เป็นแบบอยา่ งของการรักชาตบิ ้านเมือง
และความซอื่ สตั ย์

โคลงประกอบภาพที่ 10 ภาพพระสรุ ิโยทยั ขาดคอชา้ ง
แผ่นดินสมเดจ็ พระมหาจักรพรรดิ

# ภาษาไทยไม่จ๊กั เดยี ม

ผ้แู ตง่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว
เปน็ พระมหากษัตรยิ ์รชั กาลที่ ๕ แห่งกรงุ รตั นโกสินทร์

งานพระราชนพิ นธ์ของพระองค์มีทงั้ รอ้ ยแก้วและร้อยกรอง
เช่น พระราชพธิ ีสิบสองเดอื น, ไกลบา้ น, โคลงสภุ าษติ ,
กาพย์เห่เรือ, บทละครเรื่องเงาะป่า เปน็ ต้น

ลกั ษณะ โคลงภาพพระราชพงศาวดารแต่งดว้ ยคาประพนั ธ์
คาประพนั ธ์ ประเภทโคลงสส่ี ภุ าพ

๑ บท มี ๔ บาท
บังคบั เอก ๗ โท ๔

คาเอก มีหลกั สงั เกตดงั นี้ คาโท มีหลักสงั เกตดงั นี้
- คาทุกคาที่ใชว้ รรณยกุ ตเ์ อก -คาทุกคาท่ีใช้วรรณยุกต์โท
- คาตายใช้แทนคาเอกได้ -คาโทโทษคือคาทต่ี ามปกติ
- คาเอกโทษ คอื คาทปี่ กติเขียน
เขียนรปู วรรณยกุ ต์เอกแต่มาแปลงเป็น
รปู วรรณยุกตโ์ ท แตม่ าแปลงเป็นรปู เอก รปู โท เช่น ชว่ ย-ฉ้วย , เลน่ -เหลน้
เช่น ไข้ - ไค่

โคลงแมบ่ ท เสยี งลือเสียงเลา่ อ้าง อันใด (พีเ่ อย)
เสยี งยอ่ มยอยศใคร ทั่วหลา้
่้ สองเขือพ่หี ลับใหล ลมื ต่ืน (ฤาพี่)
สองพีค่ ิดเองอ้า อยา่ ไดถ้ ามเผอื

ภาพฝี
พระหัตถ์

ภาพพระสุรโิ ยทยั ขาดคอช้าง ฝีพระหตั ถ์ของ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานรศิ รานวุ ัตตวิ งศ์

กองทพั บุเรงนองนามราชเจา้ จอมรา มัญเฮย
ยิง่ แกลว้ มอญ ในที่นห้ี มายถงึ พมา่
พมา่ ยกพยหุ แสนยา กล้าหาญ สามสบิ หมนื่ แฮ
มอญมา่ นประมวลมา

ถงึ อยธุ เยศแลว้ หยุดใกลน้ ครา

กรุงศรีอยธุ ยา

แปล พระเจา้ บเุ รงนองกษตั ริย์พมา่ ยกกองทพั ทหารประมาณ ๓ แสนคน
มาตกี รุงศรีอยธุ ยา

พระเจ้าแผ่นดิน

พระมหาจกั รพรรดเิ ผา้ ภวู ดล สยามเฮย
วางคา่ ยรายรพี้ ล เพียบหลา้
ดาริจกั ใครย่ ล แรงศกึ ดกู าลังข้าศกึ
ยกนิกรทัพกลา้ ออกต้งั กลางสมร

หมู่ พวก การรบ สงคราม

แปล สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ พระเจ้าแผ่นดินสยาม จึงนากาลังพลออกตั้งค่าย

เตรยี มรับศึกและดกู าลงั ฝา่ ยตรงขา้ ม แลว้ นากาลังพลออกมากลางสนามรบ

ผู้เป็นใหญ่ รกั

บงั อรอคั รเรศผู้ พิสมัย ทา่ นนา

เคร่ืองแตง่ กายออกรบ นามพระสรุ โิ ยทยั ออกอา้ ง
ทรงเครอ่ื งยทุ ธพไิ ชย เช่นอปุ ราชแฮ

ขน้ึ เถลงิ คชาธารควา้ ง ควบเขา้ ขบวนไคล เข้าขบวนหรือเคลื่อนทไี่ ป

ชา้ งทรง ช้างพระท่นี ่งั

แปล สมเด็จพระสุริโยทัย พระมเหสีของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ได้แต่งองค์
ทรงเครือ่ งเยยี่ งชาย เปน็ ชดุ ออกศึกเฉกเช่นมหาอปุ ราช แลว้ ทรงช้างเข้ารว่ มรบ

กองทพั หน้า พลไกรกองนา่ เรา้ รบพุ่งกัน

ปะทะตอ่ สู้ โรมรนั กันเฮย

ช้างพระเจา้ แปรประจญั ช้าง คชไท้
สารทรงซวดเซผัน หลงั แลน่ เตลิดแฮ
ช้างใหญ่
เตลงขบั คชไลใ่ กล้ หวิดท้ายคชาธาร

กองทัพพม่าแต่มีการเกณฑม์ อญซงึ่ อยูภ่ ายใต้การปกครองมาเปน็ ไพร่พล ช้าง

แปล กองทัพหน้าของทั้งสองฝ่ายต่อสู้กัน ช้างทรงของพระเจ้าแปรได้ชนชา้ งกับพระ
มหาจักรพรรดิ พระมหาจกั รพรรดเิ สียทเี พลีย่ งพลา้ พระเจ้าแปร

มี นงคราญองค์เอกแกว้ กระษัตรยี ์
มานมนสั กตั เวที กตญั ญรู ้คู ณุ ยงิ่ ลา้
เกรงพระราชสามี มลายพระ ชนม์เฮย
สะอกึ สดู้ ัสกร ขา้ ศึก
ขับคเชนทรเข่นคา้

ชา้ ง

แปล สมเด็จพระสุริโยทัยเกรงว่าพระสวามีจะสิ้นพระชนม์ จึงได้ไสช้าง
เขา้ ขวางพระเจา้ แปรและสูกับพระเจา้ แปรแทน

พระเจา้ แปร
ผา่ ทาใหแ้ ตก ขนุ มอญรอ่ นงา้ วฟาด ฉาดฉะ
ขาดแลง่ ตราบอรุ ะ หรุบดิน้
โอรสรบี กนั พระ ร่วง ลม้ ศพสู่ นครแฮ

สญู ชีพไป่สูญสน้ิ พจน์ผสู้ รรเสรญิ

แปล พระเจ้าแปรได้เอาง้าวฟันสมเด็จพระสุริโยทัยขาดสะพายแล่งสิ้นพระชนม์บน
คอช้าง สองพระโอรสคือพระราเมศวรและพระมหินทราได้กันพระศพแล้วนาเข้าสู้
พระนคร สมเด็จพระสุรโิ ยทยั ส้นิ พระชนม์ไปแล้ว จงึ เหลือแต่คาสรรเสรญิ ไว้

โคลงประกอบภาพท่ี ๕๖ ภาพพันท้ายนรสงิ หถ์ วายชวี ติ
แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าเสือ

# ภาษาไทยไม่จ๊กั เดยี ม

ผ้แู ต่ง พระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ กรมพระนราธปิ ประพนั ธพ์ งศ์
พระนามเดมิ วา่ พระองค์เจา้ วรวรรณากร เปน็ พระราชโอรสใน
พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจา้ อยู่หวั และเจ้าจอมมารดาเขยี น

ภาพพันท้ายนรสงิ หถ์ วายชีวติ เขียนโดย พระวรรณวาดวิจติ ร
(นายทอง )

งานนพิ นธท์ เ่ี ป็นทรี่ ูจ้ ัก เช่น บทละครราเร่ืองพระลอ
บทละครร้องเรอ่ื งพระราชพงศาวดารไทย
ตอนพนั ท้ายนรสิงห์ เร่อื งส้ัน เร่ือง สร้อยคอทห่ี าย เป็นต้น

สรรเพชญทแ่ี ปดเจา้ อยธุ ยา สมเดจ็ พระเจ้าเสอื
ไปเที่ยว เสด็จประพาสทรงปลา ปากน้า
ถึงโคก ขามพอ่
ลอ่ งเรือเอกไชยมา ตกปลา ขัดไม้หกั สลาย
คลองคดโขนเรอื ค้า

ไม้ท่ีตอ่ เสริมหัวเรอื หรอื ท้ายเรือใหง้ อนเชิดขึน้ ไป

แปล สมเด็จพระเจา้ เสอื เสด็จไปเทย่ี วตกปลาท่ปี ากนา้ โดยเรือพระทน่ี ่งั เอกชัย
เมือ่ มาถงึ คลองโคกขาม ซง่ึ คลองคดเคีย้ วมากหวั เรือไดไ้ ปชนกบั ต้นไม้หกั สลายลง

พนั ทา้ ยตกประหมา่ สน้ิ สติคดิ ตกใจแทบสิ้นสติ
โดดจากเรอื ทูลอทุ ศิ โทษรอ้ ง
พนั ท้ายนรสงิ หผ์ ดิ บทฆา่ เสยี เทอญ
หวั กบั โขนเรือตอ้ ง คู่เส้นทาศาล

แปล พนั ท้ายนรสงิ ห์ผ้ถู ือทา้ ยเรอื เม่อื เหน็ ดังน้ันรูส้ กึ ตกใจแทบสนิ้ สติ กระโดดลง
จากเรอื พรอ้ มทูลวา่ ตนเองนนั้ ไดท้ าผดิ ขอให้ประหารชวี ิตตนเสียแลว้ นาศีรษะของตน
กบั โขนเรอื ไปสร้างคกู่ นั เพอื่ บวงสรวงศาลเพยี งตา

สมเด็จพระเจ้าเสือ ตอบแทนความชอบที่ได้กระทามา

ภบู าลบาเหนจ็ ให้ โทษถนอม ใจนอ

พนั ไมย่ อมอยยู่ อม มอดมว้ ย ตาย/เสยี ชีวติ

สมเดจ็ พระเจ้าเสอื พระโปรดเปลย่ี นโทษปลอม ฟันรูป แทนพ่อ พันทา้ ยนรสงิ ห์
พันกราบทลุ ทัดด้วย ทา่ นทิ้งประเพณี

ทดั ทาน

แปล สมเดจ็ พระเจ้าเสือทรงยกโทษให้ แลว้ ให้ฟันศีรษะของหุ่นแทน แต่พันท้ายนรสิงห์
ไม่ยอม ทูลทดั ทานว่าหากพระองคไ์ ม่ทรงรกั ษาประเพณเี อาไว้ คนจะครหาดูหมน่ิ ติเตียน
พระองค์ได้

ภูมีปลอบกลับตง้ั ขอบรร ลัยพอ่
จาสง่ั เพชฌฆาตฟัน ฟาดเกลา้ ตาย
ผ้ปู ระหารชีวติ นกั โทษ โขนเรอื กบั หวั พัน เซน่ ท่ี ศาลเเล

ศาลสบื กฤติคณุ เคา้ คตไิ วใ้ นสยาม

ชื่อเสยี งคุณงามความดี

แปล สมเดจ็ พระเจา้ เสือเม่อื ไดฟ้ ังพันทา้ ยนรสิงห์ จงึ จาพระทัยรบั ส่ังใหเ้ พชฌฆาต
ประหารชวี ิตพนั ทา้ ยนรสงิ ห์ แล้วนาโขนเรอื กับศรี ษะพนั ท้ายนรสงิ ห์ไปต้ังบวงสรวง
ไวท้ ศ่ี าลเพียงตา เพอื่ เปน็ การประกาศคณุ ความดีของพันท้ายนรสิงหใ์ หค้ นได้เห็น
เปน็ แบบอยา่ งต่อไป