ตำนานภิกษุณี

¤µÕ иÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡É³Ø Õ

หา มกต็ ามมา ฝา ยสาวใช เห็นเชน นั้นจึงรีบแจงใหเศรษฐผี ูเ ปนบิดา
มารดาทราบโดยดวน บิดามารดาของนางพอมาถงึ ก็ไดไ ตถ ามทราบ
จากปากของธดิ าวา
“ถา ไมไ ดโ จรหนุมคนนนั้ มาเปนคู ก็จะไมข อมชี ีวติ อยูอ ีกตอไป”
แลวกน็ อนกลิง้ เกลือกอยบู นเตยี นนอนน้ัน มารดาจงึ พดู ออ นวอนวา:
“ภัททา ลูกแม อยา ทําอยา งนี้เลย อกี ไมนานเจาก็จะไดส ามที ี่มีทรัพย
สมบตั แิ ละชาติสกลุ เสมอกัน”
“คณุ แมคะ ดิฉนั ไมตองการชายอื่น ถาไมไดชายคนนจ้ี ะขอตายดกี วา”
บิดามารดาท้งั สอง ชว ยกนั พูดออ นวอนอยูเปนเวลานาน แตก ไ็ มเ ปนผล
ดวยความรกั และหวงใยในลกู สาว จงึ ติดสินบนเจาหนา ทดี่ ว ยทรัพย
จาํ นวนหนง่ึ พนั กหาปณะ ขอไถชวี ิตโจรหนุมคนน้ันโดยใหน าํ มาสง ที่
บาน ฝา ยเจาหนา ที่ราชบุรษุ ทัง้ หลาย รับทรัพยไปแลวทาํ เปนถวงเวลา
รอจนมดื ค่ํา จากนั้นไดนําโจรหนุมคนนน้ั มามอบใหแกเ ศรษฐแี ลว นํา
นกั โทษอกี คนหนึ่งไปประหารชวี ติ แทนแลวกราบทูลพระราชวา ฆา โจร
สัตตกุ ะเรยี บรอ ยแลว
เศรษฐีรบั ตัวโจรหนมุ สตั ตุกะไวแลว ใหอาบน้าํ ชาํ ระรา งกายและมอบ
เสอ้ื ผาชนั้ ดีสวมใสพรอมทั้งอาภรณเ ครือ่ งประดับชัน้ ดีตา ง ๆ นาํ ไปยงั

51

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡É³Ø Õ

ปราสาทของลูกสาว ทาํ พิธีสงตัวใหเปน คผู วั เมียกันแลว บิดามารดาทง้ั
สองกก็ ลับไปยังที่พักของตน
โจรสตั ตกุ ะมีความสุขอยูใ นบานของเศรษฐีซึ่งมีใหพรง่ั พรอมทกุ อยา ง
ไดทัง้ ภรรยาท่แี สนสวย ทรพั ยสินเงินทองก็มใี หใชอ ยางสุขสบายไมขดั
สน การงานก็มีคนรบั ใหทาํ ให ไมตองดิ้นรนขวนขวยใด ๆ ท้งั สิ้น แต
เขากอ็ ยไู ดไมนานเพราะนิสัยสันดานโจรอดที่จะทําชวั่ ไมได เขา
คดิ วางแผนฆา ภรรยาเพื่อจะนาํ เอาเคร่อื งประดับอันมคี านั้นไปขายแลว
นําเงนิ มาหาความสุขดวยการดื่มสุรา แลวเขาก็เร่ิมดาํ เนนิ การตามแผน
ดว ยการแสดงกิรยิ าใหภ รรยาพอใจแลวกลา ววา :
“นอ งหญิง การทพ่ี รี่ อดชวี ติ จากการถูกประหารอยางหนึ่ง และการที่
ไดม าแตง งานอยูกับนอ งหญงิ อีกอยา งหนงึ่ กด็ วยอานภุ าพของเทวดาที่
สิงสถติ ณ ภเู ขาท้ิงโจร เพราะพี่ไดบ นบานบวงสรวงกบั ทา นเขา ไว
ขณะน้ีกส็ าํ เร็จสมประสงคท ัง้ ๒ ประการแลว พเ่ี ห็นวาควรจะทาํ การแก
บนถวายเคร่ืองพลีกรรมแกเทวดานน้ั ขอใหนอ งหญิงจงจดั เคร่ืองพลี
กรรมสงั เวยใหพรอมแลว ประดับอาภรณใหส วยงามไปรวมทาํ พธิ พี ลี
กรรมที่ภูเขาทิ้งโจรนก้ี ับพี่เถดิ ”
นางภทั ทา ดวยความรักสามสี ดุ หวั ใจ จึงเห็นชอบเช่ือตามคาํ สามีทุก
ประการ โดยใหทาสชายหญิงจดั เคร่ืองพลีกรรมเรยี บรอ ยแลว ขนึ้ นัง่ รถ

52

¤µÕ иÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡É³Ø Õ

คนั เดยี วกันกับสามีไปยงั เหว เม่ือมาถงึ เชิงเขา โจรสัตตกุ ะบอกกบั
ภรรยาวา
“ใหเหลาบริวารท่ตี ิดตามมาน้ันกลับไปกอ น เราสองคนเทานั้นที่จะขึน้
ไปทาํ พลีกรรม”
เม่ือบริวารแยกทางกลบั ไปแลวก็ชว ยกนั ถือเคร่ืองสักการะสงั เวยขึ้นไป
บนยอดเขา นางภัททารูส ึกมีความสขุ ความอิม่ ใจทไ่ี ดช ว ยกจิ ของสามี
และไดโอกาสมาทัศนาโลกภายนอก แตพอถงึ ยอดเขา โจรสตั ตุกะกพ็ ูด
กบั นางดวยเสียงอันแขง็ กราวเด็ดขาดวา:
“ภทั ทา เจา จงเปล้ืองผาหมออกแลวถอดเคร่ืองประดับทั้งหมดมดั หอ
รวมกนั ไวเ ด๋ียวน”ี้
นางภทั ทา ไดฟ ง คําและเหน็ กิริยาของสามีเปลีย่ นไปเชน นั้นก็ตกใจ ทาํ
อะไรไมถ ูกละลา่ํ ละลักถามสามวี า:
“นายจา ดิฉนั ทําอะไรผดิ หรือ ?”
“นางหญงิ โง ความจรงิ เราจะควกั ตบั กับหวั ใจของเจาถวายแกเทวดาที่น่ี
แลว ยดึ เอาเคร่ืองอาภรณของเจาท้งั หมดไปใชจายหาความสขุ ”
“นายจา ก็ทง้ั ตัวดฉิ ันกับเคร่ืองประดบั ท้ังหมดนี้ก็เปนของทา นอยแู ลว
ทําไมทานจะตองฆาฉัน เพื่อยึดเครื่องประดบั ดว ยอีกเลา ”

53

¤µÕ иÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

แมน างจะออนวอนช้ีแจงอยางไร เจาโจรโงใจรายก็ไมยอมรับฟง ตง้ั
หนาแตจ ะฆานางเอาเครอื่ งประดับอยา งเดียว นางตกอยูในสถานการณ
จนตรอกมองเหน็ ความตายอยแู คเอื้อม จึงรวบรวมสตไิ วแลว คิดวา
“ขน้ึ ชอ่ื วา ปญญาทีต่ ิดกับตวั มาต้ังแตเ กิดนั้น มไิ ดมไี วเ พ่ือตมแกงกิน
แตม ีไวเ พ่ือพจิ ารณาหาหนทางดาํ เนนิ ชีวิตและแกปญหาชีวิต เราควรจะ
ทําอะไรสักอยางเพื่อเอาชวี ติ รอด”
เมื่อคดิ ดังนแ้ี ลว จงึ กลา วกับสามโี จรชัว่ วา:
“เอาละนายจา วันทท่ี า นถกู ราชบรุ ษุ เจาหนา ท่ีบานเมืองจบั กมุ พา
ตระเวนประจานไปทั่วเมืองกอนนาํ มาประหารท่ภี ูเขาทิง้ โจรนี้ ดฉิ นั ได
ออ นวอนบิดามารดาใหสละทรพั ยเ ปนอันมากไถชวี ิตทา นแลวนํามา
แตง งานกบั ดฉิ ัน และดิฉนั ก็มีความรกั ตอทา นอยางสุดหวั ใจ วันน้ีทานมี
ความประสงคจ ะฆาดิฉันใหได เพอื่ ตองการเครื่องประดบั แตกไ็ ม
เปน ไร กอ นท่ดี ฉิ นั จะตายขอใหด ฉิ ันไดแสดงความรักตอทา นเปนครง้ั
สดุ ทายสกั หนอ ยเถดิ เพราะเปนโอกาสสดุ ทายที่จะไดใกลชดิ ทาน
ขอใหท า นจงยืนตรงนน้ั แลวดิฉันจะขอสวมกอดทานทั้ง ๔ ทศิ หลัง
จากน้นั ทา นกจ็ งประหารดิฉันเถิด”

54

¤µÕ иÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

โจรชั่วสัตตกุ ะเหน็ กิรยิ าอาการและฟง คําพดู ของนางดูเปนปกติสมจรงิ
จึงอนุญาตใหน างกระทําตามท่ีขอแลวไปยนื ตรงที่นางบอกบนยอดเขา
ขณะน้ัน นางภัททาผูเ ปนภรรยาไดทําการประทักษิณเดนิ เวียนขวารอบ
สามี ๓ รอบ แลวไหวท ้ัง ๔ ทศิ พรอ มกบั กลา ววา
“นายจา น่ีเปนการเห็นทา นเปนครั้งสดุ ทา ย นับตอแตนก้ี ารท่ดี ฉิ นั จะได
เห็นทา น และทานจะไดเหน็ ดฉิ ันก็คงไมมีอีกแลว ”
เม่อื กลาวจบนางกส็ วมกอดขา งหนา แลว ก็เปลี่ยนมากอด
ขา งหลัง ขณะทโี่ จรชัว่ เผลอตัวอยูนนั้ นางไดผลกั โจรตกลงไปในเหว
รา งของโจรชั่วแหลกเหลวเปน ช้นิ เล็กชน้ิ นอย จบชวี ิตอันชัว่ รา ยของเขา
ทเี่ หวท้ิงโจรน้ัน
นางภทั ทา หลงั จากผลักโจรช่ัวผูส ามตี กลงไปในเหวแลว คดิ วา
“ถาเรากลบั บานไป บิดามารดาก็จะถามวา สามเี จา หายไปไหน ถา เรา
บอกความจรงิ วา เราฆาเขาตายแลว กจ็ ะพากนั ประณามตเิ ตียนวา นาง
เดก็ ดือ เจา ออ นวอนพอแมใหเ สียทรพั ยเ พื่อไถช วี ติ โจรเอามาทําผัว แต
พอไดเขามาแลวกลับฆาเขาตาย เจาทําอยางนี้ไดอ ยางไร แมเ ราจะบอก
วา เขาตอ งการฆาดิฉันเพื่อตองการเคร่ืองประดบั ทา นท้งั สองก็จักไมเ ชือ่
เรา เมอ่ื เปนเชนน้ี เราไมควรกลบั บาน ควรจะไปบวชในสาํ นักใดสาํ นกั
หน่ึงดกี วา ”

55

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô ÉسÕ

คร้ันนางภัททาคดิ ดังนีแ้ ลว กท็ ิ้งหอเคร่ืองประดับไวบนยอดเขานั้นแลว
เดินลงจากภเู ขาไป เดินลดั เลาะไปตามปา ไดพบสํานกั ของพวกนิครนถ
(นักบวชนอกพระพุทธศาสนา) ขอบรรพชาในสาํ นักนัน้ พวกนิครนถ
ถามนางวา “จะบวชโดยวิธีไหน ?” นางจึงตอบวา “วธิ ใี ดทจี่ ัดวาเปน ส่ิง
สงู สดุ ในสํานกั ของทา น กข็ อใหด ิฉันบรรพชาดว ยวิธนี ้นั นั่นแหละ”
พวกนิครนถจึงเอากานตาลถอนผมนางจนหมดศีรษะ ถอื วา เปนวิธีบวช
ที่สูงสดุ ของสาํ นกั เม่ือนางบวชแลวผมที่งอกข้ึนมาใหมกม็ วนกลมเปน
กลมุ เปนกอ นไมเหยยี ดยาวเหมอื นเดมิ ดงั นั้น นางจึงไดชอ่ื วา “กณุ ฑล
เกสา”
เมื่อนางบวชแลว ไดศ กึ ษาศลิ ปะวิทยาการตาง ๆ ในสาํ นกั นัน้ จนจบส้ิน
นางเห็นวา สาํ นกั น้ีไมมีศิลปะวิทยาท่สี ูงไปกวาน้ีอีกแลว จงึ ออกเที่ยว
แสวงหาบณั ฑติ ผรู ทู งั้ หลายแลวขอศึกษาส่งิ ที่บณั ฑติ เหลา น้ันรทู ัง้ หมด
นางเท่ียวแสวงหาบัณฑติ ดว ยการโตวาทะ โดยวิธีใชก ง่ิ หวา ปกบนกอง
ทรายแลวประกาศวา
“ถาผูใดสามารถทจ่ี ะโตวาทะกับเราไดก็จงเหยียบกิ่งหวา น”ี้
โดยมขี อตกลงกันวา

56

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

“ถาผูท ีโ่ ตว าทะชนะนางเปนคฤหสั ถ นางก็จะขอยอมเปนทาสรับใช แต
ถาผูโ ตว าทะชนะเปนนักบวช นางก็จะขอบวชเปน ศิษยใ นสาํ นกั นน้ั ”
นางถือก่ิงหวา เท่ยี วประกาศทา ไดวาทะไปตามหมบู านตําบลตา ง ๆ
ชาวบานพอไดทราบขา ววานางภทั ทามาทางบา นของตนก็จะพากนั
หลีกหนีไป นางเขาไปถงึ ตาํ บลใดกจ็ ะปกก่ิงหวา บนกองทรายแลว นั่ง
รอผทู ี่รับคําทามาเหยียบกิ่งหวา ของนาง บางตําบลนางรอถึง ๗ วัน ก็ไม
มีผใู ดกลามาเหยียบก่ิงหวาของนางเลย นางจึงตองถอนก่ิงหวา แลว หลกี
ตอไปที่อืน่ นางไดถือกง่ิ หวา ทองเทย่ี วไปโดยทาํ นองนี้ จนไดช่อื ใหมวา
“นางชมั พุปริพาชิกา” (นางปริพาชิกาไมหวา , ชมั พุ = ไมห วา)

คร้ังนั้นพระผูมพี ระภาคเจา เสด็จประทบั อยทู ี่พระเชตะวันวิหาร กรุงสา
วตั ถี ฝายนางกุณฑลเกสา ก็ดนิ ทางมาถึงกรุงสาวตั ถีแลว ปกก่ิงหวา บน
กองทราย ประกาศทา โตวาทะเหมือนเดมิ แลวออกไปหาอาหารบริโภค
ขณะน้นั พระธรรมเสนาบดสี ารบี ุตร เดนิ ผา นมาเห็นเดก็ ๆ กําลงั ยืนรมุ
ลอมดูกงิ่ หวา บนกองทรายพรอมกับวจิ ารณกันเซ็งแซ เกิดความสงสัย
จึงเขา ไปถามเด็ก ๆ ไดทราบความโดยตลอดแลวจึงบอกกับเดก็ ๆ วา:
“เจาหนูทั้งหลาย ถาอยางน้นั พวกเจา จงเหยียบก่งิ หวานัน้ เถิด”
“พวกกระผมกลัวขอรับ พระคณุ เจา ”

57

¤µÕ иÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

“ไมต อ งกลัวหรอก พวกเจา เปนคนเหยียบ เราจะเปนผูแกป ญหาเอง”
เด็กบางพวกไมกลา บางพวกก็กลวั ๆ กลา ๆ แตผลที่สดุ ก็ชวยกนั
เหยยี บก่ิงหวา และกองทรายน้ันจนกระจดั กระจาย นางชัมพปุ รพิ าชกิ า
มาเห็นแลวกด็ ุตอวา เด็กเหลานั้น แตพอเดก็ ๆ บอกวา
“พระคุณเจารูปน้ัน ใชใ หเ หยยี บ”
นางจงึ เขา ไปถามพระเถระวา :
“พระคณุ เจาผเู จริญ ทานจักโตวาทะถามปญ หากับดิฉนั หรือ ?”
“ใชแลว นอ งหญงิ ” พระเถระตอบ
นางฟง คาํ ของพระเถระแลวคดิ วา
“เราควรจะใหชาวพระนครสาวัตถีไดร กู ําลังปญญาของเราวา ยงิ่ ใหญ
หาผเู ทียมทานไมได”
จงึ แจง ใหช าวเมอื งมาชมมาฟง กันใหม าก ๆ ชาวพระนครพอทราบขาว
ตา งกพ็ ากนั ไปหอมลอมจนแนน ขนัด
ลําดบั นั้น พระเถระไดใ หโอกาสแกน างชัมพปุ ริพาชิกา เปนผถู าม
ปญ หาข้นึ กอ น นางก็ถามศลิ ปวิทยาที่ตนเรียนรูมาตามลัทธติ น ถามจน
หมดความรูท่ีนางมอี ยู พรเถระก็ตอบแกไ ดท้ังหมด นางก็ตกใจเพราะ
ไมเคยถามใครมากอยา งน้ีมากอ นเลย จึงน่ิงเฉยอยู พระเถระจึงกลาววา
“ทา นถามเราหมดแลว ตอ ไปน้ีเราจะขอถามทา นบา ง”

58

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡É³Ø Õ

“ถามเถดิ พระคณุ เจา”
“ทชี่ อื่ วา หนงึ่ นั้นคืออะไร ?”
“พระคุณเจา ดิฉนั ไมทราบ เจาขา”

นางชัมพปุ ริพาชิกา ยอมพา ยแพตอ พระเถระดวยปญหาเพยี งขอเดียว
เทานนั้ นางหมอบลงกราบแทบเทาพระเถระ ขอศึกษาวชิ าพุทธมนตใน
พระพทุ ธศาสนา พรอ มทัง้ ขอบรรพชาและถงึ พระเถระเปนสรณะ แต
พระเถระบอกวาขอใหน างถงึ พระพุทธองคเปนสรณะเถดิ แลว พานาง
ไปยงั พระวหิ ารเชตวนั นําเขา เฝา พระผูมพี ระภาค พระพุทธองคทรง
ทราบจริยาอธั ยาศยั ของนางดแี ลว จึงตรสั พระธรรมเทศนาคาถาภาศติ
วา:
“ผใู ดกลาวคาถาท่ีไมประกอบดวยประโยชน แมต้ัง๑,๐๐๐ คาถา
ผกู ลาวคาถาที่ประกอบดวยประโยชนแ มเพียงคาถาเดียวยังผูฟงใหส งบ
ระงบั ได ชือ่ วา ประเสรฐิ กวาแล”
พอจบพระธรรมเทศนาคาถาภาษิต ทงั้ ท่ีนางกําลังยืนอยูน้ัน ยงั ไมทันจะ
นั่งลงก็ไดบ รรลุพระอรหตั ผลพรอมดวยปฏิสัมภทิ าทัง้ หลาย ในขณะ
นน้ั แลว กราบทลู ขอบรรพชา

59

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

พระพทุ ธองคท รงอนญุ าตแลวสงนางใหไมบวชในสํานกั ภกิ ษุณีสงฆ
เมอื่ นางบวชแลว ไดช่อื วา “กณุ ฑลเกสาเถร”ี ภกิ ษุทั้งหลายสนทนากนั
ในโรงธรรมวา
“พระภทั ทากุณฑลเกสาเถรนี ี้ ย่ิงใหญจ ริงหนอ บรรลพุ ระอรหตั ผลใน
เวลาจบคาถาเพยี ง ๔ บาทเหลานนั้ ”
พระศาสนาทรงปรารภเหตุนี้ จึงทรงสถาปนาพระภัททากณุ ฑลเกสาเถรี
ในตําแหนง เอตทคั คะ เปน ผูเลศิ กวา ภิกษณุ ีท้ังหลายในฝา ย ผูตรสั รเู ร็ว
พลัน

60

¤µÕ иÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

¾ÃÐÀÑ··¡Ò»Å Ò¹àÕ ¶ÃÕ

เอตทคั คะในฝายผมู ีบพุ เพนิวาสานุสสตญิ าณ

พระภัททกาปลานเี ถรี เปนธิดาของเศรษฐชี อื่ โกสิยพราหมณ ในนครสา
คลนคร มารดาชื่อสุจบิ ดี เมือ่ เจรญิ วัยขึ้นมาไดท ําอาวาหมงคลเปน
ภรรยาของปป ผลิมานพ ตระกูลสัสสปะ เรยี กชอื่ ตามตระกูลวา “กัสส
ปะ” นับวาเปน สามีภรรยาทแ่ี ปลกเพราะท้งั คูไมย ินดีในการถูกเน้ือ
ตอ งตัวกัน แมจะนอนบนเตยี งเดียวกันแตก ็ขึ้นคนละขา ง และมีแจกัน
ดอกไมก้ันตรงกลาง อยูครองคกู ันจนบดิ ามารดาของท้ังสอ งฝา ยถึงแก
กรรม ทรัพยสมบตั ทิ ั้งหลายจึงตกอยูในปกครองดูแลรับผิดชอบของคน
ทัง้ สอง

เนื่องดวยตระกูลท้ังสองนน้ั เปนตระกูลเศรษฐีมีทรัพยมาก เม่ือรวมเปน
ตระกลู เดียวกนั ก็ยิ่งมากมายมหาศาล มสี ตั วเลี้ยง และคนงานจาํ นวน
มาก ท้งั สองสามภี รรยาตอ งบรหิ ารส่งั การทุกอยา ง วันหน่ึง ขณะทก่ี ัสส
ปะผสู ามอี อกไปตรวจดูการทาํ ไรไ ถนาอยูนั้น เห็นนกกาจกิ กินสัตว
เหล็กสัตวนอยแลว รูส กึ สลดใจทีต่ นเองจะตองคอยรับบาปกรรมท่ีคน

61

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡É³Ø Õ

อน่ื ทํา แมนางภทั ทกาปลานี
ใชใหทาสและกรรมกรนาํ เมลด็ ถัว่ เมล็ดงามาตากท่ลี านหนา บา น เห็น
นกกามาจิกกนิ ตัวหนอนก็เกดิ สลดใจเชน กนั
ดังนั้น เม่อื สองสามีภรรยาอยกู ันพรอมหนาจึงปรกึ ษากันแลว มี
ความเห็นตรงกนั วาไมควรจะมาน่ังคอยรับบาปกรรมทค่ี นอ่นื กระทํา
เพื่อตนเลย จึงพรอมใจกันมอบทรัพยสมบัตทิ ัง้ หมดใหแ กหมญู าติและ
ทาสกรรมกรแบงกนั ไปดแู ลสว นตนทั้งสองไดป ลงผมแลวนุงหม
ผา กาสาวพสั ตร อธิษฐานเพศบรรพชติ บวชอทุ ิศตอ พระอรหันตในโลก
แลวเดนิ ทางออกจากบานไปดวยกัน พอถึงทางแยกสองแพรง กัสสปะ
ไดไปทางขวา และไดพบพระบรมศาสดาทใ่ี ตร ว มพหปุ ุตตนิโครธ แลว
กราบทูลขออุปสมบทในพระพุทธศาสนา

สว นนางภัททกาปลานี แยกไปทางซาย เดินทางไปพบสาํ นักของ
ปรพิ าชก จึงบวชอยใู นสํานักนั้นถึง ๕ ป เนื่องดว ยขณะน้นั พระพุทธ
องคยังมิทรงอนุญาตใหส ตรบี วชในพระพุทธศาสนา ตอมาเม่ือพระนาง
ปชาบดีโคตมีไดบวชแลว นางจึงไดมาบวชในสํานักของนางภกิ ษณุ ี ได
ศึกษาพระกรรมฐานบําเพญ็ วิปส สนา ก็ไดบรรลุพระอรหตั ผลพรอม
ดวยวิชชา ๓ ปฏิสมั ภทิ า ๔ วิโมกข ๓ อภญิ ญา ๖ เปน ผชู าํ นาญในบพุ เพ

62

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

นวิ าสานุสสติญาณ คอื ญาณเปน เคร่อื งระลึกชาติ
ดังน้ันพระบรมศาสดา ขณะประทับอยู ณ พระเชตะวนั มหาวหิ าร เม่อื
ทรงสถาปนาภกิ ษุณที ั้งหลายไวใ นตําแหนง ตาง ๆ ตามลาํ ดบั จึงทรง
สถาปนาพระภทั ทกาปล านีเถรี ในตําแหนงเอตทัคคะ เปน ผูเลิศกวา
ภกิ ษณุ ที ั้งหลายในฝา ย ผูมบี พุ เพนิวาสานุสสตญิ าณ
วโิ มกข ความหลดุ พน จากกเิ ลส มี ๓ ประการ
๑. สุญญตวิโมกข หลุดพนดวยเห็นอนตั ตาคอื ความวาง
๒. อนมิ ิตตวิโมกข หลุดพนดวยเห็นอนจิ ังแลว ถอนนิมติ ได
๓. อปั ปณหิ ติ วโิ มกข หลุดพน ดวยเห็นทุกขแ ลว ถอนความปรารถนาได

63

¤µÕ иÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô ÉسÕ

¾ÃÐÀÑ··Ò¡Ñ¨¨Ò¹Òà¶ÃÕ

เอตทคั คะในฝายผทู รงอภญิ ญา

พระภทั ทากจั จานาเถรี เปนราชธิดาของพระเจา สปุ ปพุทธะ แหง โกลิ
ยวงศ ในพระนครเทวทหะ เปนพระกนิษฐภคินีของพระเทวทัต บรรดา
พระประยรู ญาตไิ ดข นานพระนามวา
“ภัททากจั จานา” หรอื ทนี่ ยิ มเรยี กพระนามวา “ยโสธราพิมพา”

พระชนมายุ ๑๖ พรรษา ไดรับอภิเษกเปน อัครมเหสีของเจา
ชายสิทธตั ถะ บรมโพธิสตั ว แหง ศากยวงศ ในพระนครกบลิ พัสดุ และ
เมอ่ื พระชนมายุ ๒๙ พรรษา ไดป ระสูติพระโอรสพระนามวา “พระ
ราหุลกมุ าร”
ในวันทีพ่ ระราหลุ กุมารประสตู ินนั้ เจาชายสทิ ธตั ถะบรมโพธิสตั วไ ด
เสดจ็ ออกทรงผนวช และทรงบาํ เพญ็ เพียรอยู ๖ ป ก็ไดบรรลพุ ระ
สัพพัญุตญาณ ท่โี คนตน พระศรีมหาโพธิ์ จากนั้นพระพทุ ธองค กท็ รง
จาริกไปตามคามนิคมตา ง ๆ เพอ่ื เทศนาสั่งสอนเวไนยสัตวใหไ ดบรรลุ
อมฤตธรรม ตามสมควรแกอํานาจวาสนาบารมีแลวไดเสดจ็ สงเคราะห

64

¤µÕ иÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô ÉسÕ

พระประยรู ญาติ ณ กบลิ พัสดบุ ุรี ยังพระประยูรญาตศิ ากยวงศ มพี ระเจา
สทุ โธทนะพุทธบิดาเปน ประธาน ไดด ื่มนํา้ อมฤตธรรม จนไดบ รรลุอริย
ภมู ิต้ังแตพระโสดาบันจนถึงพระอรหันตเ ปนจํานวนมาก
ในคราวที่พระบรมศาสดา เสด็จโปรดพระประยูรญาตคิ รั้งนี้ พระราหุล
กุมาร กไ็ ดตดิ ตามองคพ ระบดิ าบรรพชาเปน สามเณร นอกจากนี้ศากย
กุมารทงั้ หลายจากสกุลอื่น ๆ ก็เสดจ็ ออกบวชเปนจํานวนมาก คร้ันกาล
ตอมา พระเจา สุทโธทนะพทุ ธบิดาเขา สพู ระปรินพิ พานแลว จาก
นน้ั พระนางมหาปชาบดีโคตมี พรอมดวยขัติยนารีชาวศากยะ ๕๐๐
นาง ก็พากนั เสด็จออกบรรพชาในสํานักพระศาสดากนั ท้ังสิ้น

ทางดานพระนครกบลิ พสั ดุ ก็วา งเวน กษตั รยิ ท่ีจะปกครองดูแล หมู
อํามาตยร าชปุโรหิตท้ังหลายไดป ระชุมปรกึ ษาเหน็ พองตอ งกันไดท าํ
พิธีราชาภเิ ษกอัญเชญิ เจาชายมหานามศากยราช ผูเ ปนพระเชษฐโอรส
ของพระเจาอมโิ ตทนะ ข้ึนครอบครองราชยส มบัติในกรุงกบลิ พัสดุสบื
ตอ ไป

ฝา ยพระนางยโสธราพิมพาราชเทวี พระชนนีของพระราหุลกุมาร ทรง
วาเหวาโศกาดรู ดวยพระดําริวา

65

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

“โลกสันนวิ าสนี้ มิมีอะไรแนนอน พระสวามีและลูกนอ ยตา งก็ไดเสด็จ
ออกบรรพชา อีกท้ังพระประยูรญาตทิ ้งั ชายหญิง กพ็ ากันออกบวชตาม
เสดจ็ เม่ือเปนเชนนี้ จะมีประโยชนอะไรแกเราในเพศฆราวาส เราควร
สละสมบัติทัง้ ปวงแลวออกบวชโดยเสด็จพระภสั ดาในบดั น้ี จะ
ประเสรฐิ กวา ”
พระนางจึงเสด็จเขา ไปกราบทูลลาพระเจา มหานามะ แลว พรอมดวย
พระนางรูปนันทาชนบทกัลยาณีและสาวสนมกํานัล รวมประมาณ
๕๐๐ นาง เสด็จไปยังพระวหิ ารเชตวัน เมืองสาวตั ถี ถวายอญั ชลแี ลว
กราบทูลขออุปสมบท สมเด็จพระบรมศาสดาประทานสงเคราะห
ดว ยครุธรรม ๘ ประการ
พระนาง คร้ันบวชแลวไดนามปรากฏวา “ภัททากัจจานาเถร”ี ไดเรยี น
พระกรรมฐานในสาํ นักพระบรมศาสดาแลว เจรญิ วิปสสนา ไดบรรลุ
พระอรหัตผล พรอ มดว ยปฏิสมั ภทิ าท้ัง ๔ ประการ
เมือ่ บรรลุเปนพระอรหันตแ ลว ปรากฏวา พระเถรีเปนผูเชยี่ วชาญ
ชํานาญในอภิญญาทง้ั หลาย น่ังขัดสมาธิครง้ั เดียวสามารถระลึกชาติได
ถึงหนึ่งอสงไขยย่ิงดวยแสนกัปเม่ือคณุ ความสามารถปรากฏเชน นน้ั
พระบรมศาสดา ไดทรงสถาปนาแตง ตั้งพระเถรีนี้ ในตําแหนง
เอตทัคคะ เปน ผูเ ลิศกวา ภิกษุณสี าวิกาทั้งหลายในฝา ย ผูทรงอภิญญา

66

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

¾ÃСÕÊÒ⤵ÁÕà¶ÃÕ

เอตทัคคะในฝา ยผทู รงจวี รเศรา หมอง

พระกีสาโคตมีเถรี ถอื กาํ เนิดในสกลุ คนเข็ญใจในกรุงสาวัตถี บดิ า
มารดาต้งั ชอ่ื ใหนางวา “โคตม”ี แตเพราะความทน่ี างเปนผูม ีรปู รา งผอม
บอบบาง คนทั่วไปจึงพากันเรียกนางวา“กีสาโคตม”ี

ในกรุงสาวตั ถีนน้ั มีเศรษฐคี นหน่ึงมีทรพั ยส ินเงนิ ทองมากมายถงึ ๔๐
โกฏิ แตต อ มาทรัพยเ หลาน้ันกลายสภาพเปนถา นไปทัง้ หมด เศรษฐีจึง
เกิดความเสยี ดายเศราโศกเสยี ใจ กินไมไ ดนอนไมหลับ รา งกายซูบผอม
ไปจากเดิม มีสหายคนหนงึ่ มาเยีย่ มเยียนไดทราบสาเหตคุ วาม
ทุกขข องเศรษฐีแลว จึงแนะนําอุบายที่จะใหถ า นเหลานน้ั กลับมาเปน
เงนิ เปน ทองดังเดิมวา :
“แนะสหาย ทา นจงนําถานทัง้ หมดน้ีออกไปวางท่รี ิมถนนในตลาด ทาํ ที
ประหน่ึงวา นําสนิ คา ออกมาขาย ถามีคนผา นไปผา นมาพูดวา
“คนอื่น ๆ เขาขายผา ขายน้ํามัน น้าํ ผึ้ง นา้ํ ออ ย เปนตน แตท านกลบั เงิน
เอาทองมานั่งขาย”

67

¤µÕ иÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô ÉسÕ

ถา คนทีพ่ ดู นั้นเปนหญิงสาว ทา นกจ็ งสูขอนางมาเปนสะใภ แลวมอบ
ทรัพยท้ังหมดนัน้ ใหแ กเธอ ทา นกจ็ งอาศัยเลยี้ งชีพอยกู ับเธอนนั้ แตถา
คนท่พี ูดเปน ชายหนุม ทา นก็จงยกธิดาของทา น ใหแกเ ขาแลวมอบ
ทรัพยท้ังหมดใหแ กเขาโดยทาํ นองเดยี วกนั

เศรษฐไี ดฟ ง สหายแนะนําแลวเห็นดดี วย จงึ ทําตามสหายแนะนาํ ทกุ
อยาง ประชาชนที่ผานไปผา นมาตางก็พูดกันวา
“คนอ่ืน ๆ เขาขายผา ขายน้ํามนั นํา้ ผงึ้ น้ําออย เปนตน แตทาน
กลบั มาน่งั ขายถา น”
เศรษฐีตอบวา
“ก็เรามแี ตถ า นอยา งเดยี ว สง่ิ อ่ืน ๆ ของเราไมม”ี
วันนั้น นางกีสาโคตมีเดินเขา ไปธุระในตลาดเห็นเศรษฐแี ลวนกึ ประ
หลายใจจึงถามวา
“คณุ พอ คนอน่ื ๆ คนอืน่ ๆ เขาขายผา ขายน้ํามนั น้ําผง้ึ น้ําออ ย เปนตน
แตท าํ ไมคณุ พอกลับเงนิ เอาทองมาขายเลา”
“เงนิ ทองทไ่ี หนกัน แมหน”ู เศรษฐีกลา ว
“คุณพอ ก็ท่ีกองอยูน ่ีไง” พดู แลว นางก็กอบเต็มมือใหเ ศรษฐีดู ทนั
ใดนนั เศรษฐีก็เห็นถา นในกาํ มือของนางกลายเปน เงินเปนทองจริง ๆ

68

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

จากนนั้ เศรษฐีไดส อบถามถึงสถานท่ีอยแู ละตระกลู ของนางแลว ไดส ู
ขอนางมาทาํ พธิ ี อาวาหมงคลกับบุตรชายของตนแลวมอบทรพั ย ๔๐
โกฏิน้ันใหแกนาง ทรัพยเหลานีก้ ็กลับเปน เงินเปนทองดังเดิม

นางไดอ ยูรวมกบั สามจี นมบี ตุ รหน่งึ คนในขณะที่บตุ รของนางอยใู นวัย
พอเดินไดเ ทานัน้ ก็ถงึ แกความตาย นางหามมใิ หคนนําบตุ รของนางไป
เผาหรอื ไปทิ้งในปาชา เพราะนางไมเ คยเห็นคนตาย จึงอุมรา งบุตรชายที่
ตายแลว น้นั เทีย่ วเดินถามตามบานเรือนตา ง ๆ วามียารกั ษาบุตรของ
นางบางหรือไม คนทั้งหลายพากนั คิดวา
“นางคงจะเปนบา จงึ เท่ียวหายารักษาคนตายใหฟน”
อบุ าสกผูมปี ญ ญาคนหน่งึ เห็นกิริยาของนางแลวกค็ ดิ วา
“นางคงจะมบี ตุ รคนแรกจึงรักบุตรมาก และคงจะไมเคยเห็นคนตาย จึง
ไมร ูวาความตายเปนอยา งไร เราควรจะแนะนาํ ทางใหนางดีกวา”
จึงกลา วกบั นางวา :
“แมห นู ฉนั เองไมร ูจักยารกั ษาลูกของเธอหรอก แตพระสมณโคดม
ขณะนปี้ ระทบั อยทู ีพ่ ระวหิ ารเชตวนั พระองคทา นรูจกั ยาทร่ี ักษาลกู ของ
เธอได”
นางรูสกึ ดีใจทที่ ราบวา มคี นสามารถรกั ษาลูกนอ งของนางมใหหายได

69

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

จึงอุมลกู นอ ยรีบมุง หนาตรงไปยังพระวหิ ารเชตวนั เขา ไปกราบถวาย
บงั คมพระบรมศาสดาแลว ทลู ถามหายาท่จี ะมารักษาลกู ของนางใหห าย
ได
พระพทุ ธองคร ับส่ังใหนางไปหาเมล็ดพนั ธผุ กั กาดหยบิ มือหนึง่ มาเปน
เครอื่ ปรงุ ยา แตมขี อ แมว า จะตอ งเปนเมลด็ พันธผุ ักกาด ทไี่ ดจากบา นท่ี
ไมเ คยมคี นตายมากอ นเทา นน้ั จึงสามารถใชเปนเครื่องปรุงยาได

ในดวงจิตของนางคิดวา ของส่ิงน้หี าไมยาก นางอุมรางลกู นอยเขา ไป
ในหมบู าน ออกปากขอเมล็ดพันธผุ กั กาดต้งั แตบานหลังแรกเรื่อยไป
ปรากฏวาทุกบา นมีเมลด็ พันธผุ ักกาดทงั้ นั้น แตพ อถามวาท่ีบานนี้เคยมี
คนตายหรือไม เจาของบานตา งก็ตอบเหมือนกันอีกวา
“ท่ีบา นน้ี คนท่ียงั เหลือยูนี้นอ ยวาคนทตี่ ายไปแลว ”
เม่อื ทุกบานตา งก็ตอบนอยางน้ีนางจงึ เขาใจวา
“ความตายนน้ั เปนอยา งไร และคนทีต่ าย ก็มใิ ชวาจะตายเฉพาะลูกของ
เธอเทา นั้น ทกุ คนเกดิ มาก็ตองตายเหมือนกันหมด”
นางจึงวางรางลกู นอ ยไวใ นปา แลวกลบั ไปกราบทูลพระบรมศาสดาวา
“ไมส ามารถจะหาเมลด็ พนั ธุผกั กาดจากบานเรือนท่ีไมเคยมคี นตายได”
พระพทุ ธองคไ ดส ดบั คํากราบทูลของนางแลวตรสั วา:

70

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

“โคตมี เธอเขาใจวา ลกู ของเธอเทาน้ันหรือท่ีตาย อันความตายน้ันเปน
ของธรรมดาทีม่ ีคูกับสัตวทง้ั หลายท่ีเกดิ มาในโลก เพราะวามัจจุราช
ยอมฉดุ ครา สัตวท้ังหมด ผมู ีอัธยาศัยเต็มเปย มไปดวยกเิ ลสตณั หา ใหลง
ไปในมหาสมุทรคือ อบายภูมิ อันเปนเสมือนวาหองนาํ้ ใหญ ฉะนน้ั ”
นางไดฟ ง พระดํารสั ของพระบรมศาสดาจบลงกไ็ ดบรรลุอรยิ ผลดาํ รง
อยใู นพระโสดาบันแลวกราบทูลขอบรรพชา พระบรมศาสดารบั สงั่ ให
ไปบรรพชาในสาํ นักของภกิ ษณุ ีสงฆ นางบวชแลว ไดนามวา “กสี าโคต
มีเถร”ี
วันหนึ่งพระเถรีไดไปทาํ ความสะอาดโรงอุโบสถ เห็นแสงประทีปที่จุด
อยูล ุกโพลงขึ้นแลวหรี่ลงสลับกันไป นางจึงถือเอาดวงประทีปนั้นเปน
อารมณ กรรมฐานวา
“สตั วโลกก็เหมอื นกับแสนประทีปนี้ มีเกิดข้ึนและดับไป แตผถู งึ พระ
นิพพานไมเปนอยา งน้ัน”
ขณะนัน้ พระผูมีประภาคประทับอยภู ายในพระคนั ธกุฎิ ทรงทราบดวย
พระญาณวา นางกําลงั ยดึ เอาเปลวดวงประทีปเปน อารมณกรรมฐานอยู
นน้ั จงึ ทรงแผพ ระรศั มไี ปปรากฏประหนึง่ วาพระองคประทับนง่ั
ตรงหนาของนางแลวตรัสวา :
“อยา งน้ันแหละโคตมี สตั วท ั้งหลายยอมเกดิ ขึ้นและดับไป เหมือนเปลว

71

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

ดวงประทีปนี้ แตผูถงึ พระนพิ พานแลว ยอ มไมปรากฏอยางน้ัน ความ
เปนอยแู มเพียงชวั่ ขณะเดยี วของผเู ห็นพระนพิ พาน ยอมประเสรฐิ กวา
ความเปนอยตู ง้ั ๑๐๐ ป ของผไู มเห็นพระนพิ พานน้ัน”
เมื่อส้ินสดุ พระพทุ ธดาํ รสั นางกไ็ ดบรรลุพระอรหัตผล ดาํ รงตนเปน
พระเถรผี ูเครงครัดในการใชส อยบรหิ าร ยินดีเฉพาะผาไตรจีวรท่ีมสี ี
ปอน ๆ และเศราหมองเที่ยวไปทุกหนทุกแหงดวยเหตนุ ี้ พระบรม
ศาสดา จึงไดป ระทานแตงต้งั พระเถรีนี้ ในตําแหนง เอตทคั คะ เปนผเู ลศิ
กวา ภิกษณุ ีสาวิกาทงั้ หลายในฝาย ผทู รงจีวรเศราหมอง

72

¤µÕ иÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô ÉسÕ

¾ÃÐÊ§Ô ¤ÒÅÁÒµÒà¶ÃÕ

เอตทคั คะในฝา ยผูพนกิเลสดว ยศรัทธา

พระสิงคาลมาตาเถรี เกิดในตระกลู เศรษฐี ในกรุงราชคฤห เดมิ มชี ่อื
อยางไรไมป รากฏ เม่ือเจริญวยั ไดแ ตง งานกับชายหนุมผูมชี าติตระกูล
และทรัพยเสมอกัน อยคู รองเรอื นจนมีบุตรหน่ึงคน บรรดาหมญู าติได
ตั้งชอ่ื บตุ รชายของนางวา “สิงคาลกมุ าร” ดวยเหตุน้ี ชนทง้ั หลายจึง
เรยี กนางวา “สงิ คาลมาตา”

สิงคาลกมุ าร เมื่อเจรญิ วัยเติบโตขึ้น เปน ผูเครงครดั ในการปฏบิ ตั ิไหว
ทศิ ทั้ง ๖ เปนประจําทกุ วนั คือ
๑. ทิศเบอื้ งหนา (ทิศตะวันออก)
๒. ทิศเบือ้ งขวาง (ทิศใต)
๓. ทิศเบอ้ื งหลงั (ทศิ ตะวันตก)
๔. ทิศเบ้อื งซาย (ทศิ เหนือ)
๕. ทิศเบอ้ื งลา ง
๖. ทิศเบื้องบน

73

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡É³Ø Õ

วันหนึ่ง พระบรมศาสดาเสด็จออกจากพระวหิ ารเวฬุวันเขาไป
บิณฑบาตในกรุงราชคฤห ไดทอดพระเนตรเห็นสงิ คาละ ผลู กุ ข้ึนแต
เชาตรู มีผมและเส้อื ผา เปยก กาํ ลงั ประคองอัญชลีไว
ทิศท้งั ๖ อยูจ ึงตรัสถามวา
“สิงคาละ เพราะเหตุไร เธอจึงลุกขนึ้ แตเชา ท้ังผมและเส้ือผาเปย กชุมทาํ
การไหวท ศิ ท้ัง ๖ อยอู ยา งน้ี
สงิ คาลกมุ าร กราบทูลวา
“ขาแตพ ระองคผ ูเจรญิ กอนท่บี ดิ าของพระพทุ ธเจาจะตายไดส่งั ใหข า
พระองคไหวทศิ ทงั้ ๖ เหลา น้ี ขาพระองคส ักการะ เคารพ นับถือ และ
บชู าคําสงั่ ของบดิ า จงึ ทําอยา งนพี้ ระเจา ขา”
สิงคาละ ตามธรรมเนยี มแบบแผนของพระอรยิ ะนั้น เขาไมไ หวทศิ ๖
กัน อยางน้ี แตท ศิ ทงั้ ๖ ของพระอริยะนั้น คอื
๑. ทิศเบ้ืองหนา ไดแก มารดาบดิ า
๒. ทศิ เบ้อื งขวาง ไดแก ครูอาจารย
๓. ทิศเบ้ืองหลัง ไดแก บตุ รภรรยา
๔. ทิศเบอื้ งซา ย ไดแ ก มิตรสหาย
๕. ทิศเบอ้ื งลาง ไดแก ทาสกรรมกร
๖. ทศิ เบอ้ื งบน ไดแก สมณพราหมณ

74

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀ¡Ô É³Ø Õ

ซ่ึงกลุ บุตรจะตองบํารุงดูแลรักษาและปองกนั ตามสมควรแกฐานะ และ
หนาทีอ่ ยางถูกตอ งเหมาะสม แลวพระพทุ ธองคไ ดต รสั พระคาถาภาษิต
ยังสิงคาละใหรน่ื เรงิ บันเทงิ ใจ เกดิ ศรัทธาเล่ือมใสประกาศตนเปน
อบุ าสกถงึ พระรัตนตรยั เปน สรณะตลอดชวี ิต แลวเสรจ็ กลับสู
พระเวฬุวนั

ตอมา สงิ คาลมาตา หลังจากทีส่ ามีไดถ ึงแกกรรมแลว และบตุ รชายของ
นางกเ็ ขาถึงพระรัตนตรัย นางไดฟ งพระธรรมกถาของพระบรมศาสดา
แลว เกดิ ศรัทธาเล่ือมใสอยา งแรงกลา จึงเขา ไปกราบทูลขอบรรพชา
อปุ สมบทในพระพทุ ธศาสนาตอ พระผมู พี ระภาค พระพุทธองคทรง
อนญุ าตใหไปบวชในสาํ นกั ภิกษณุ ีสงฆ ครัน้ บวชแลวศรทั ธาของนาง
กลับเพ่มิ ทวยี ิง่ ข้นึ
วันหนึ่ง นางไปยังพระวหิ ารที่ประทบั ของพระบรมศาสดาเพื่อฟงธรรม
เม่ือเหน็ พระพทุ ธองคเ ทา นน้ั ยังมิทันทีจ่ ะเขาไปกราบถวายบังคม ไดแ ต
ยืนเพงมองดูพระสริ สิ มบตั ิของพระทศพล อยดู วยกาํ ลังศรทั ธาอยางแรง
กลา ขณะนน้ั พระบรมศาสดาทรงทราบวานางเปนผูดํารงมนั่ ในศรัทธา
จงึ ตรัสพระธรรมเทศนาอนั เปนท่ตี ้ังแหงความเลื่อมใส แมน างเองก็
อาศัยศรัทธาเปนท่ตี ั้ง สง จติ ไปตามกระแสพระธรรมเทศนา ไดบ รรลุ

75

¤ÕµÐ¸ÒÃÒ µÒí ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

พระอรหตั ผลในขณะทยี่ ืนอยูนน้ั
ในสมยั ที่พระพทุ ธองคประทับอยูทีพ่ ระเชตวัน เม่ือทรงสถาปนาภิกษณุ ี
ทง้ั หลายในตําแหนงตา ง ๆ ตามลําดับ ไดท รงสถาปนา พระสงิ คาล
มาตาเถรี ในตําแหนง เอตทัคคะ เปนผเู ลศิ กวา ภิกษณุ ีสาวกิ าทั้งหลายใน
ฝา ยศรทั ธาวิมตุ ติ คือ ผูห ลดุ พน กิเลสดวยศรัทธา

˹ѧÊ×ÍàÅÁ‹ ¹éÕ ¾èÕà¨ÕêºÃǺÃÇÁÁÒà¾èÍ× ãË·Œ Ø¡·Ò‹ ¹·ãÕè ½†¸ÃÃÁ 㽆ÌÙ
ÊÒÁÒö´ÒÇâËŴ䴌¿Ã¹Õ ФÐ
ʋǹ·Ò‹ ¹ã´·Õ赌ͧ¡ÒÃ͋ҹ§Ò¹à¢ÂÕ ¹ ·Õàè »š¹¹ÔÂÒ¢ͧ¾Õè ËÃ×ÍÍÂÒ¡¨Ð
èٌ ¡Ñ ¾èÕÁÒ¡¡Çҋ ¹éÕ ¡çÊÒÁÒö¤Œ¹ËÒ䴌㹡ÅÙà¡éÅÔ à¾ÂÕ §¤Õ¤ Òí Ç‹Ò “¤µÕ Ð
¸ÒÃÒ” ¡¨ç ÐÊÒÁÒöࢌÒä»·Òí ¤ÇÒÁèŒÙ Ñ¡¡Ñº¾äèÕ ´áŒ Ånj ¹Ð¤Ð

76

¤µÕ иÒÃÒ µíÒ¹Ò¹¾ÃÐÀÔ¡ÉسÕ

77