๔๕ พรรษา พระพุทธเจ้า เล่ม ๔ โดยสมเด็จพระญาณสังวร

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

1

2

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

3

4

Dhammaintrend รว่ มเผยแพรแ่ ละแบ่งปันเป็ นธรรมทาน

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

5

6

พระนิพนธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

คำ�นำ�

(พิมพ์ครง้ั ท่ี ๔)

พระนพิ นธ์เรือ่ ง “๔๕ พรรษาของพระพทุ ธเจ้า” ในสมเด็จพระญาณสงั วร สมเด็จ
พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปริณายก ฉบบั นี้ จัดพิมพ์ข้ึนเป็นครั้งที่สี่ โดยไดร้ บั ประทาน
อนุญาตจากเจา้ พระคุณสมเด็จพระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสงั ฆปริณายก
ตามความในหนงั สอื ที่ ญส.๒๓๕/๒๕๕๖ ลงนามโดยพระเทพสารเวที ผปู้ ฏิบัตหิ นา้ ที่
เลขานกุ ารสมเด็จพระสังฆราช พรอ้ มทัง้ ประทานอนุญาตให้อญั เชิญพระรปู และพระนาม
ย่อ ญสส. พิมพ์ในพระนิพนธ์ดว้ ย ทงั้ น้ีเพอ่ื นอ้ มถวาย เปน็ อาจารยิ บูชา และเผยแผเ่ ปน็
ธรรมทานแก่พุทธศาสนกิ ชนและผูส้ นใจทว่ั ไป
การจัดพมิ พ์ครั้งน้ีใชห้ นงั สอื พระนพิ นธเ์ ร่ือง “๔๕ พรรษาของพระพทุ ธเจา้ ”
ซึ่งจดั พิมพเ์ พื่อเฉลมิ พระเกยี รติในโอกาสที่ในสมเด็จพระญาณสังวร สมเดจ็ พระสงั ฆราช
สกลมหาสังฆปรณิ ายก เจริญพระชนมายคุ รบ ๘ รอบ เม่อื วนั ท่ี ๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๒
จดั พิมพถ์ วายโดย สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี น�ำ มาใช้เป็น ตน้ ฉบับ
และออกแบบจดั แบง่ รูปเลม่ ใหมเ่ ปน็ ส่เี ล่ม เพือ่ สะดวกตอ่ การหยบิ อ่านยงิ่ ขึ้น ตามค�ำ แนะนำ�
ของ พระราชรตั นมงคล (มนตรี อภิมนตฺ โิ ก, ดร.) ผู้ช่วยเจา้ อาวาสวัดบวรนเิ วศวหิ าร ดังน้ี
เลม่ ๑ หน้าปกสงั เวชนียสถานทีป่ ระสูติ พรรษาที่ ๑ - ๕
เล่ม ๒ หน้าปกสังเวชนยี สถานทตี่ รสั รู้ พรรษาที่ ๖ - ๗
เลม่ ๓ หนา้ ปกสงั เวชนียสถานทท่ี รงแสดงปฐมเทศนา พรรษาที่ ๘ - ๙
เลม่ ๔ หนา้ ปกสงั เวชนียสถานท่ีปรินพิ พาน พรรษาท่ี ๑๐ - ๑๒
ทง้ั นี้ พรรษาที่ ๑๓ - ๔๕ มิได้ทรงนพิ นธ์ไว้

คณะศิษยานศุ ษิ ย์
เว็บไซตพ์ ทุ ธะดอทคอม

7

คำ�นำ�

(พิมพค์ ร้ังท่ี ๓)

8

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

9

คำ�น�ำ

(พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๒)

10

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

11

12

พระนพิ นธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

13

ค�ำ น�ำ

(พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๑)

14

พระนพิ นธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

15

16

พระนพิ นธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

ค�ำ ชีแ้ จง

17

18

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

19

20

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

21

สารบัญ หนา้
๗
๔๕ พรรษาของพระพทุ ธเจา้ ๘
๑๐
คำ�น�ำ (พมิ พ์ครั้งท่ี ๔) ๑๔
คำ�น�ำ (พมิ พ์ครง้ั ท่ี ๓) ๑๗
คำ�นำ� (พิมพค์ ร้ังที่ ๒) ๑๙
คำ�น�ำ (พิมพ์ครง้ั ท่ี ๑) ๒๖
ค�ำ ช้ีแจง ๒๗
อกั ษรย่อช่ือคัมภีร์ ๒๗
๓๑
พรรษาท่ี ๑๐ รักขิตวัน หรอื ปา่ รเิ ลยยกะ ๓๔
๓๕
พระประวัติของพระพุทธเจ้าในพรรษาท่ี ๑๐ ๓๙
๔๒
อปุ กเิ ลส ๑๑ ๔๓
การทำ�สมาธ ิ ๔๕
รปู นิมิต ๒ อย่าง ๔๘
เภทกรณวัตถ ุ ๕๐
สังฆเภท สงั ฆสามคั ค ี ๕๓
สงั ฆสามคั คี ๒ อยา่ ง ๕๘
เหตใุ หแ้ ตกแยกนิกาย ๕๙
พระสงฆธ์ รรมยตุ ิ พระสงฆ์มอญ ๖๐
๖๑
พรรษาท่ี ๑๑ หมบู่ า้ นพราหมณช์ ือ่ เอกนาฬา ๖๘
๖๙
กสิสูตรหรอื กสิภารทวาชสูตร ๗๑
อรรถกถาของกสสิ ตู รบางตอน ๗๒
อปุ กาชีวก ๗๒
เร่อื งอปุ กาชวี ก ๗๔
เรือ่ งถือนสิ สัย
พระพทุ ธานุญาตใหถ้ อื นิสสยั
ชีวกโกมารภจั จ์
- ก�ำ เนิดชวี กโกมารภจั จ ์
- เรยี นศลิ ปะทางการแพทย ์
- เร่ิมปฏบิ ตั ิงานแพทย ์
- เร่ิมรักษาภรรยาเศรษฐ ี
- พระเจ้าพมิ พิสารทรงประชวรโรคริดสดี วงงอก

22

พระนพิ นธ์ใน สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

- เศรษฐีพระนครราชคฤห ์ ๗๕
- บตุ รเศรษฐีปว่ ยเปน็ โรคเนอื้ งอกทลี่ �ำ ไส้ ๗๗
- พระเจา้ จณั ฑปชั โชตทรงประชวรโรคผอมเหลือง ๗๘
- พระเจ้าจณั ฑปชั โชตพระราชทานผ้าสไิ วยกะ ๘๑
- พระผู้มีพระภาคเจ้าเสวยพระโอสถถา่ ย ๘๑
- กราบทูลขอพร ๘๓
- พระพุทธานญุ าตคหบดีจีวร ๘๔
- พระพุทธานุญาตผา้ ปาวารและผา้ โกเชาว ์ ๘๔
- พระพทุ ธานุญาตผา้ กัมพล ๘๕
พระพทุ ธานญุ าตคหบดจี วี ร ๖ ชนดิ ๘๖
เร่ืองขอส่วนแบ่ง ๘๖
องคข์ องเจา้ หนา้ ทผี่ รู้ ับจวี ร ๘๘
องคข์ องเจ้าหน้าทผ่ี ู้เก็บจวี ร ๘๙
พระพุทธานุญาตเรอื นคลงั ๘๙
องค์ของเจ้าหนา้ ท่ีผรู้ กั ษาเรือนคลงั ๙๐
พระพทุ ธบัญญัติหา้ มย้ายเจา้ หน้าทีร่ กั ษาเรอื นคลงั ๙๑
องค์ของเจา้ หนา้ ทีผ่ ้แู จกจีวร ๙๑
พระพทุ ธานุญาตนา้ํ ย้อมเป็นต้น ๙๓
พระพุทธบญั ญตั ิหา้ มใช้จีวรทไี่ มต่ ัด ๙๕
พระพทุ ธบญั ชาใหแ้ ต่งจวี ร ๙๕
ตรสั สรรเสรญิ ท่านพระอานนท ์ ๙๖
เสดจ็ พระพทุ ธด�ำ เนินทางไกล ๙๖
พระพุทธานุญาตไตรจีวร ๙๗
พระพุทธบัญญัตอิ ดิเรกจวี ร ๙๘
พระพทุ ธานุญาตให้วกิ ปั อดิเรกจวี ร ๙๙
พระพุทธานุญาตผ้าปะเปน็ ตน้ ๙๙
เรือ่ งนางวสิ าขามิคารมาตา ๑๐๐
พระพุทธานุญาตผา้ วสั สกิ สาฎกเปน็ ตน้ ๑๐๕
ผ้าป่า ๑๐๕
พระนอนหลบั ลมื สติ ๑๐๘
พระพทุ ธานญุ าตผา้ นสิ ีทนะ ๑๑๐
พระพทุ ธานญุ าตผา้ ปัจจัตถรณะ ๑๑๐

23

พระพุทธานุญาตผ้าปดิ ฝี ๑๑๐
พระพทุ ธานุญาตผา้ เชด็ หน้าผ้าเช็ดปาก ๑๑๑
องคข์ องการถอื วสิ าสะ ๕ ประการ ๑๑๑
พระพุทธานุญาตผ้าบริขาร ๑๑๒
พระพทุ ธานญุ าตผา้ ทต่ี ้องอธษิ ฐานและวกิ ปั ๑๑๒
พระพทุ ธานุญาตผา้ ทต่ี ัดและไมต่ ดั ๑๑๓
๑๑๓
พระให้ผ้าแกโ่ ยมมารดาบดิ าได้ ๑๑๔
๑๑๕
พระพุทธบัญญัติห้ามครองผ้า ๒ ผนื เขา้ บา้ น ๑๑๗
ถวายจีวรเป็นของสงฆ์ ๑๑๙
พุทธบัญญตั ิหา้ มรับจีวรในวดั ทไี่ ม่ไดจ้ ำ�พรรษา ๑๒๐
พระอาพาธ ๑๒๐
องคข์ องภิกษอุ าพาธท่ีพยาบาลไดย้ าก ๕ อยา่ ง ๑๒๑
องคข์ องภิกษุอาพาธท่พี ยาบาลไดง้ า่ ย ๕ อย่าง ๑๒๑
องค์ของภิกษุผ้ไู มเ่ ข้าใจพยาบาล ๕ อย่าง ๑๒๑
องค์ของภกิ ษุผเู้ ขา้ ใจพยาบาล ๕ อย่าง ๑๒๒
เรื่องให้บาตรจีวรของผู้ถงึ มรณภาพแก่คลิ านปุ ัฏฐาก ๑๒๓
สามเณรถึงมรณภาพ ๑๒๓
ภกิ ษุและสามเณรชว่ ยกนั พยาบาลไข้ ๑๒๕
เร่อื งสมาทานติตถยิ วัตรมีเปลือยกายเปน็ ตน้ ๑๒๖
พระฉัพพัคคยี ์ทรงจวี รสีครามลว้ นเปน็ ตน้ ๑๒๘
เรอื่ งจวี รยังไมเ่ กดิ แกผ่ ู้จำ�พรรษา ๑๓๐
เรอ่ื งพระเรวตเถระฝากจวี ร ๑๓๑
จวี รท่ีเกดิ ข้นึ มี ๘ มาตกิ า ๑๓๔
อดตี ของหมอชีวกโกมารภัจจ์ ๑๕๐
ธนัญชานิสตู ร ๑๕๖
มาตาสตู ร ๑๕๘
อุปกาชวี กพบพระพทุ ธเจา้ ๑๖๒
นางจาปาเถรี ในจาปาเถรีคาถา ๑๖๓
ฆฏกิ ารสูตร ๑๗๐
จีวรสูตร ๑๗๘
ประวตั ิทา่ นพระมหากสั สปะ ๑๗๘
ชีวกสตู ร
- การแผเ่ มตตา

24

พระนิพนธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก

- การแผก่ รณุ า มทุ ติ า อเุ บกขา ๑๘๐
- ฆา่ สัตว์ท�ำ บญุ ไดบ้ าปด้วยเหตุ ๕ ประการ ๑๘๑
๑๘๗
๑๘๘
พรรษาที่ ๑๒ เมอื งเวรัญชา ๑๙๐
๑๙๑
ปฐมสังวาสสตู ร ๑๙๔
เรอ่ื งเวรัญชพราหมณ์ ๑๙๔
เวรญั ชพราหมณก์ ล่าวต่พู ระพทุ ธเจ้า ๑๙๗
ทรงอปุ มาดว้ ยลกู ไก ่ ๑๙๘
ฌาน ๔ และวชิ ชา ๓ ๑๙๘
เวรญั ชพราหมณ์แสดงตนเป็นอบุ าสก ๑๙๙
เมอื งเวรัญชาเกดิ ทพุ ภิกขภัย ๒๐๐
พระพทุ ธประเพณ ี ๒๐๒
พระมหาโมคคัลลานะเปล่งสีหนาท ๒๐๔
เหตใุ หพ้ ระศาสนาดำ�รงอยู่ไม่นานและนาน ๒๐๕
ปรารภเหตใุ หท้ รงบญั ญัตสิ กิ ขาบท ๒๑๑
เสด็จนิเวศน์เวรญั ชพราหมณ์ ๒๑๑
ปหาราทสูตร ๒๑๓
เร่ืองภิกษุ ๕๐๐ รปู ๒๑๙
วาโลทกชาดก (ชาดกเรอื่ งนํา้ หาง)
เรื่องของพระมหากจั จานะ

บรรณานุกรม

25

พรรษาที่ ๑๐
รกั ขิตวัน
หรือ ปา่ ปาริเลยยกะ

26

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

27

28

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

29

30

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

31

32

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

33

34

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

35

36

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

37

38

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

39

40

พระนพิ นธใ์ น สมเดจ็ พระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

41

42

พระนพิ นธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

43

44

พระนพิ นธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

45

46

พระนพิ นธใ์ น สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

47

พรรษาที่ ๑๑
หมบู่ า้ นพราหมณ์
ชอ่ื เอกนาฬา
48